قازاق ءتىلى – قازاق حالقىنىڭ انا ءتىلى
ماقساتى
وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم دەڭگەيىن كوتەرۋ.انا ءتىلى – قازاق ءتىلىنىڭ مارتەبەسىن كوتەرۋگە ۇمتىلدىرۋ. مەملەكەتتىك ءتىل – قازاق ءتىلىنىڭ قوعامداعى الاتىن ورنى، قولدانىسى مەن بۇگىنگى جاي-كۇيى تۋرالى مالىمەت بەرە وتىرىپ، گرامماتيكالىق ساۋاتتىلىقتارىن شىڭداۋ، جەكە تۇلعانىڭ وي - قابىلەتىنە اسەر ەتۋ ارقىلى وقۋشىلاردى وزدىگىنەن جۇمىسقا باۋلۋ، سويلەۋ شەبەرلىكتەرىن، ءتىل بايلىقتارىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى بىلىمدىلىككە، ويلىلىققا جەتەكتەۋ، تۋعان ءتىلىن سۇيۋگە، قادىرلەۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: بايانداۋ، وي شاقىرۋ، توپتىق، تۇسىندىرمەلى،
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ماتەريالدى مەڭگەرتۋ
كورنەكىلىگى: ناقىل سوزدەر، كىتاپ، سۋرەت
تەحنيكالىق قۇرال: ينتەراكتيۆتى تاقتا
ساباق بارىسى
ءى. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى
1. سالەمدەسۋ، ساباققا دايارلاۋ
2. بۇگىنگى ساباقتىڭ قۇرىلىمىن تانىستىرۋ
ساباق «اشىق جۋرنال ساباعى»دەپ اتالادى.
جۋرنالدىڭ ءار پاراعىندا تاقىرىپتار بەرىلگەن
قايتالاۋ – وقۋ اناسى
جاڭا ساباق قۇپياسى
كىتاپ – دوسىڭ اقىلشىڭ
ءبىلىمىڭدى بايقاپ كور
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
5 – تاپسىرما
بەرىلگەن ومونيمدەردى قاتىستىرىپ سويلەمدەر قۇرۋ
قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ. وي شاقىرۋ
قايتالاۋ – وقۋ اناسى
«كۋبيك لاقتىرۋ» ويىنى. ءتۇرلى – ءتۇستى كۋبيكتى ورتاعا تاستايمىن. تۇستەردى تاڭداۋ ارقىلى تاپسىرمالاردى ورىندايدى. (3 مينۋت ۋاقىت بەرىلەدى)
تاپسىرمالار
1.ۇلتتىڭ اتى – قازاق
2. ەل ورداسى – استانا
3. ءسوز تابى - ەتىستىك
4. ءسوزدىڭ كوركى – ماقال
5. ۇلى اقىن – اباي
6. تاۋەلسىزدىك ۇعىمى – ەركىندىك
7. مەملەكەتتىك ءتىل – قازاق ءتىلى
2. تىرەك سوزدەر ارقىلى جۇمىس. سويلەم قۇرۋ.
ءتىل اتا – بابا اماناتى .ونەر قىزىل ءتىل الدى. عارىش ءتىلى ءبىزدىڭ انا ءتىلىمىز بولدى. مەكتەپتەر ۇلتتىق ءوسسىن سانى.
ءىىى. ماعىنانى تانۋ
2. جاڭا ساباق قۇپياسى
قازاق ءتىلى – قازاق حالقىنىڭ انا ءتىلى
قازاق ءتىلى... وتكىرلىگىمەن بوي بالقىتىپ، تامىر شىمىرلاتىپ، جان جۇيەڭدى جاندىرىپ، قۇلاق قۇرىشىن قاندىرىپ، ۇعىمىڭا قونىمدى، جۇرەگىڭە ءتيىمدى. قىسىلتاياڭ جاعدايدا قايراپ، ەگەپ، ءسوز تاپقانعا قولقا جوق دەگەندەيىن ەرگە، ەلگە مەدەت بولىپ، ادام تۇگىل جاعدايدىڭ كومەيىنە قۇم قۇيىپ، اۋزىن اشتىرماي، ءۇنىن شىعارماي قوياتىن ءتىل دەپ ب.مومىش ۇلى ايتقانداي ءتىلىمىزدىڭ تامىرى تەرەڭدە جاتىر. 22 – قىركۇيەك –تىلدەر مەرەكەسى. وسى ۇلى ءدۇبىرلى توي رەسپۋبليكا كولەمىندە اتالىپ وتۋدە. ءتىل – ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزدىڭ، ۇلتتىق وركەندەۋىمىزدىڭ تىرەگى. پاۋستوۆسكييدىڭ «انا تىلىنە نەمقۇرايلى قاراۋ، ءوز حالقىنىڭ وتكەنىنە، بۇگىنىنە، بولاشاعىنا نەمقۇرايلى قاراۋ دەگەن ءسوز» دەپ ايتقان پىكىرىندە ۇلكەن ءمان بار.
3. كىتاپ – دوسىڭ، اقىلشىڭ
جاتتىعۋلار مەن تاپسىرمالار جۇمىسى
1 – تاپسىرما.
ءماتىندى وقۋ. قارامەن جازىلعان سوزدەردىڭ سينونيمدەرىن تابۋ. تاقىرىپتىڭ مازمۇنىن اشاتىن 3-4 تىرەك سويلەم تەرىپ جازۋ.
سوزدىكپەن جۇمىس
مارتەبە – ستاتۋس
قاتىناس قۇرالى – سرەدستۆو وبششەنيا
قىزمەت ەتۋ – سلۋجيت
رەسمي – وفيسيالنىي
جاريالاۋ – زاياۆيت
ءمالىم – يزۆەستنو
2 – تاپسىرما.
كوپ نۇكتەنىڭ ورنىنا ءتيىستى سەپتىك جالعاۋلارىن جازۋ. سويلەم مۇشەسىنە تالداۋ
3 – تاپسىرما
كوپ نۇكتەنىڭ ورنىنا ءتيىستى ارىپتەردى جازۋ. ءسوز قۇرامىنا تالداۋ
ءىV. بەكىتۋ. وي تولعانىس. ەسسە تۋعان ءتىل – تاعدىرى
كاريكاتۋرا
ءبىلىمىڭدى بايقاپ كور.
توركوزدەگى سانداردى اتاۋ ارقىلى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ
قازاق تىلىندە نەشە ءسوز تابى بار؟
ءتىل تۋرالى زاڭ قاشان قابىلداندى؟
جالعاۋدىڭ نەشە ءتۇرى بار؟
«ءتىل»ءسوزىن سەپتە
«ۇرپاق» سوزىنە فونەتيكالىق تالداۋ جاساۋ
بۋىننىڭ تۇرلەرىن اتا.
ءتىل تۋرالى ماقال ايتۋ
مىناۋ، انە سوزدەرى قاي ءسوز تابىنا جاتادى؟
ماقال ماتەل – ءسوز مايەگى (جالعاستىرۋ)
ونەر الدى – قىزىل ءتىل
ءسوز ءتۇبىن – ءسوز تابار
تىزەمنەن سۇرىندىرسەڭ ءسۇرىندىر، تىلىمنەن سۇرىندىرمە
كوپ ءسوز – كومىر،
از ءسوز - التىن
شەبەردىڭ قولى ورتاق،
شەشەننىڭ ءتىلى ورتاق
ءتىل – بۋىنسىز،
وي – ءتۇپسىز
سويلەي – سويلەي شەشەن بولارسىڭ،
كورە – كورە كوسەم بولارسىڭ
ءتىل قارۋى – ءسوز
ءسوز قارۋى – وي
ءسوز تاپقانعا قولقا جوق
ولەڭ التىن، ءسوز كۇمىس
ءسوز اسىلى – ماقال
توقسان اۋىز ءسوزدىڭ توبىقتاي ءتۇيىنى بار
ءسوز – ادامنىڭ ايناسى
ءتىل – جۇيرىكتەن دە وزادى
قورىتىندى
انا ءتىلىمىزدىڭ بيىككە كوتەرىلە الماۋى بىزگە، قازاقتارعا سىن.مەملەكەتتىك ءتىل بولىپ جاريالانعان سونشاما باي، شۇرايلى ءتىلىمىزدىڭ قاسيەتىن ءوزىمىز بىلمەي، باعالاماي كەلەمىز. انا تىلىنە ۋىزىنان جارىعان بالا عانا حالقىنىڭ تاريحىنا ۇڭىلەدى... باي اۋىز ادەبيەتىنىڭ عاجايىپ الەمىنە جول تارتادى. (ج. ايماۋىتوۆ)
كلاسسيك جازۋشىمىز ج.ايماۋىتوۆ 1918 جىلى «اباي» جۋرنالىنا شىققان ماقالاسىندا بىلاي دەپتى: «ەستەرىڭىزدە بولسىن، قارا حالىقتىڭ مادەنيەتتى بولۋىنان، مادەنيەتتى كىسىنىڭ قازاق بولۋى قيىن. بالاسىنا وسى باستان ۇلت رۋحىن ءسىڭىرىپ، قازاق ومىرىنە جاقىنداتىپ تاربيەلەۋ كەرەك. ورىس تاربيەسىندە كەتكەن بالا ۇلت قىزمەتكەرى بولا المايدى»
شىنىندا دا، بۇگىندە ءار ءتۇرلى دەڭگەيدەگى لاۋازىمدى قىزمەتكەرلەرىمىز از ەمەس. ءبىراق سولاردىڭ ءبارى ۇلت مۇددەسىن قورعاپ وتىر ما؟...
ۇيگە تاپسىرما 5 – تاپسىرما
ۇرپاق ، مارتەبە، ءتىل سوزدەرىن تۇسىندىرمە سوزدىكتەن انىقتاي وتىرىپ، شاعىن اڭگىمە قۇرۋ
باعالاۋ
وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم دەڭگەيىن كوتەرۋ.انا ءتىلى – قازاق ءتىلىنىڭ مارتەبەسىن كوتەرۋگە ۇمتىلدىرۋ. مەملەكەتتىك ءتىل – قازاق ءتىلىنىڭ قوعامداعى الاتىن ورنى، قولدانىسى مەن بۇگىنگى جاي-كۇيى تۋرالى مالىمەت بەرە وتىرىپ، گرامماتيكالىق ساۋاتتىلىقتارىن شىڭداۋ، جەكە تۇلعانىڭ وي - قابىلەتىنە اسەر ەتۋ ارقىلى وقۋشىلاردى وزدىگىنەن جۇمىسقا باۋلۋ، سويلەۋ شەبەرلىكتەرىن، ءتىل بايلىقتارىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى بىلىمدىلىككە، ويلىلىققا جەتەكتەۋ، تۋعان ءتىلىن سۇيۋگە، قادىرلەۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: بايانداۋ، وي شاقىرۋ، توپتىق، تۇسىندىرمەلى،
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ماتەريالدى مەڭگەرتۋ
كورنەكىلىگى: ناقىل سوزدەر، كىتاپ، سۋرەت
تەحنيكالىق قۇرال: ينتەراكتيۆتى تاقتا
ساباق بارىسى
ءى. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى
1. سالەمدەسۋ، ساباققا دايارلاۋ
2. بۇگىنگى ساباقتىڭ قۇرىلىمىن تانىستىرۋ
ساباق «اشىق جۋرنال ساباعى»دەپ اتالادى.
جۋرنالدىڭ ءار پاراعىندا تاقىرىپتار بەرىلگەن
قايتالاۋ – وقۋ اناسى
جاڭا ساباق قۇپياسى
كىتاپ – دوسىڭ اقىلشىڭ
ءبىلىمىڭدى بايقاپ كور
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
5 – تاپسىرما
بەرىلگەن ومونيمدەردى قاتىستىرىپ سويلەمدەر قۇرۋ
قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ. وي شاقىرۋ
قايتالاۋ – وقۋ اناسى
«كۋبيك لاقتىرۋ» ويىنى. ءتۇرلى – ءتۇستى كۋبيكتى ورتاعا تاستايمىن. تۇستەردى تاڭداۋ ارقىلى تاپسىرمالاردى ورىندايدى. (3 مينۋت ۋاقىت بەرىلەدى)
تاپسىرمالار
1.ۇلتتىڭ اتى – قازاق
2. ەل ورداسى – استانا
3. ءسوز تابى - ەتىستىك
4. ءسوزدىڭ كوركى – ماقال
5. ۇلى اقىن – اباي
6. تاۋەلسىزدىك ۇعىمى – ەركىندىك
7. مەملەكەتتىك ءتىل – قازاق ءتىلى
2. تىرەك سوزدەر ارقىلى جۇمىس. سويلەم قۇرۋ.
ءتىل اتا – بابا اماناتى .ونەر قىزىل ءتىل الدى. عارىش ءتىلى ءبىزدىڭ انا ءتىلىمىز بولدى. مەكتەپتەر ۇلتتىق ءوسسىن سانى.
ءىىى. ماعىنانى تانۋ
2. جاڭا ساباق قۇپياسى
قازاق ءتىلى – قازاق حالقىنىڭ انا ءتىلى
قازاق ءتىلى... وتكىرلىگىمەن بوي بالقىتىپ، تامىر شىمىرلاتىپ، جان جۇيەڭدى جاندىرىپ، قۇلاق قۇرىشىن قاندىرىپ، ۇعىمىڭا قونىمدى، جۇرەگىڭە ءتيىمدى. قىسىلتاياڭ جاعدايدا قايراپ، ەگەپ، ءسوز تاپقانعا قولقا جوق دەگەندەيىن ەرگە، ەلگە مەدەت بولىپ، ادام تۇگىل جاعدايدىڭ كومەيىنە قۇم قۇيىپ، اۋزىن اشتىرماي، ءۇنىن شىعارماي قوياتىن ءتىل دەپ ب.مومىش ۇلى ايتقانداي ءتىلىمىزدىڭ تامىرى تەرەڭدە جاتىر. 22 – قىركۇيەك –تىلدەر مەرەكەسى. وسى ۇلى ءدۇبىرلى توي رەسپۋبليكا كولەمىندە اتالىپ وتۋدە. ءتىل – ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزدىڭ، ۇلتتىق وركەندەۋىمىزدىڭ تىرەگى. پاۋستوۆسكييدىڭ «انا تىلىنە نەمقۇرايلى قاراۋ، ءوز حالقىنىڭ وتكەنىنە، بۇگىنىنە، بولاشاعىنا نەمقۇرايلى قاراۋ دەگەن ءسوز» دەپ ايتقان پىكىرىندە ۇلكەن ءمان بار.
3. كىتاپ – دوسىڭ، اقىلشىڭ
جاتتىعۋلار مەن تاپسىرمالار جۇمىسى
1 – تاپسىرما.
ءماتىندى وقۋ. قارامەن جازىلعان سوزدەردىڭ سينونيمدەرىن تابۋ. تاقىرىپتىڭ مازمۇنىن اشاتىن 3-4 تىرەك سويلەم تەرىپ جازۋ.
سوزدىكپەن جۇمىس
مارتەبە – ستاتۋس
قاتىناس قۇرالى – سرەدستۆو وبششەنيا
قىزمەت ەتۋ – سلۋجيت
رەسمي – وفيسيالنىي
جاريالاۋ – زاياۆيت
ءمالىم – يزۆەستنو
2 – تاپسىرما.
كوپ نۇكتەنىڭ ورنىنا ءتيىستى سەپتىك جالعاۋلارىن جازۋ. سويلەم مۇشەسىنە تالداۋ
3 – تاپسىرما
كوپ نۇكتەنىڭ ورنىنا ءتيىستى ارىپتەردى جازۋ. ءسوز قۇرامىنا تالداۋ
ءىV. بەكىتۋ. وي تولعانىس. ەسسە تۋعان ءتىل – تاعدىرى
كاريكاتۋرا
ءبىلىمىڭدى بايقاپ كور.
توركوزدەگى سانداردى اتاۋ ارقىلى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ
قازاق تىلىندە نەشە ءسوز تابى بار؟
ءتىل تۋرالى زاڭ قاشان قابىلداندى؟
جالعاۋدىڭ نەشە ءتۇرى بار؟
«ءتىل»ءسوزىن سەپتە
«ۇرپاق» سوزىنە فونەتيكالىق تالداۋ جاساۋ
بۋىننىڭ تۇرلەرىن اتا.
ءتىل تۋرالى ماقال ايتۋ
مىناۋ، انە سوزدەرى قاي ءسوز تابىنا جاتادى؟
ماقال ماتەل – ءسوز مايەگى (جالعاستىرۋ)
ونەر الدى – قىزىل ءتىل
ءسوز ءتۇبىن – ءسوز تابار
تىزەمنەن سۇرىندىرسەڭ ءسۇرىندىر، تىلىمنەن سۇرىندىرمە
كوپ ءسوز – كومىر،
از ءسوز - التىن
شەبەردىڭ قولى ورتاق،
شەشەننىڭ ءتىلى ورتاق
ءتىل – بۋىنسىز،
وي – ءتۇپسىز
سويلەي – سويلەي شەشەن بولارسىڭ،
كورە – كورە كوسەم بولارسىڭ
ءتىل قارۋى – ءسوز
ءسوز قارۋى – وي
ءسوز تاپقانعا قولقا جوق
ولەڭ التىن، ءسوز كۇمىس
ءسوز اسىلى – ماقال
توقسان اۋىز ءسوزدىڭ توبىقتاي ءتۇيىنى بار
ءسوز – ادامنىڭ ايناسى
ءتىل – جۇيرىكتەن دە وزادى
قورىتىندى
انا ءتىلىمىزدىڭ بيىككە كوتەرىلە الماۋى بىزگە، قازاقتارعا سىن.مەملەكەتتىك ءتىل بولىپ جاريالانعان سونشاما باي، شۇرايلى ءتىلىمىزدىڭ قاسيەتىن ءوزىمىز بىلمەي، باعالاماي كەلەمىز. انا تىلىنە ۋىزىنان جارىعان بالا عانا حالقىنىڭ تاريحىنا ۇڭىلەدى... باي اۋىز ادەبيەتىنىڭ عاجايىپ الەمىنە جول تارتادى. (ج. ايماۋىتوۆ)
كلاسسيك جازۋشىمىز ج.ايماۋىتوۆ 1918 جىلى «اباي» جۋرنالىنا شىققان ماقالاسىندا بىلاي دەپتى: «ەستەرىڭىزدە بولسىن، قارا حالىقتىڭ مادەنيەتتى بولۋىنان، مادەنيەتتى كىسىنىڭ قازاق بولۋى قيىن. بالاسىنا وسى باستان ۇلت رۋحىن ءسىڭىرىپ، قازاق ومىرىنە جاقىنداتىپ تاربيەلەۋ كەرەك. ورىس تاربيەسىندە كەتكەن بالا ۇلت قىزمەتكەرى بولا المايدى»
شىنىندا دا، بۇگىندە ءار ءتۇرلى دەڭگەيدەگى لاۋازىمدى قىزمەتكەرلەرىمىز از ەمەس. ءبىراق سولاردىڭ ءبارى ۇلت مۇددەسىن قورعاپ وتىر ما؟...
ۇيگە تاپسىرما 5 – تاپسىرما
ۇرپاق ، مارتەبە، ءتىل سوزدەرىن تۇسىندىرمە سوزدىكتەن انىقتاي وتىرىپ، شاعىن اڭگىمە قۇرۋ
باعالاۋ
You Might Also Like
-
ماقساتى: 1. وقۋشىلاردى تۇرمىس – سالت جىرلارىمەن، سونىڭ ىشىندە ناۋرىز ولەڭدەرىنىڭ تۇرلەرىمەن تانىستىرۋ، ت. س. جىرلارى تۋرالى بiلiمدەرiن بiر جۇيەگە كەلتiرۋ؛ ەرەكشەلiگi، ۇلتتىق سيپاتى، تۇرلەرi تۋرالى ...
