- 08 اقپ. 2024 17:48
- 566
قازاق حاندىعى - قۇرىلۋى، جۇيەسى، ەكونوميكاسى، مادەنيەتى
قازاق حاندىعى – ورتا ازياداعى كوشپەلى مەملەكەت، ونىڭ تاريحى وزىندىك مانگە يە جانە قازىرگى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلتتىق مۇراسىنىڭ اجىراماس بولىگى بولىپ تابىلادى. قازاق حاندىعىنىڭ قۇرىلۋى 1456 جىلى بولدى جانە ول شامامەن ءۇش عاسىر بويى ءومىر ءسۇردى. بۇل كەزەڭ قازاق حالقىنىڭ تاريحىنداعى ۇلتتىق سانا-سەزىمنىڭ قالىپتاسۋى جانە ساياسي بىرلىكتىڭ نىعايۋى ءۇشىن ماڭىزدى بولدى.
قازاق حاندىعىنىڭ قۇرىلۋى جانە دامۋى قازاق حاندىعىنىڭ نەگىزىن قاسىم حان قالاعان. ول موعولستاننىڭ جىكتەلۋىنەن كەيىن پايدا بولعان بيلىك بوسلىعىن پايدالانىپ، ءارتۇرلى تايپالاردى بىرىكتىردى. قازاق حاندىعىنىڭ قۇرىلۋى كوشپەلى تايپالاردىڭ بىرلىگىن نىعايتۋعا جانە ولاردىڭ مادەنيەتىن، داستۇرلەرىن جانە ءتىلىن ساقتاۋعا مۇمكىندىك بەردى.
ساياسي جۇيە جانە اكىمشىلىك ءبولىنىس قازاق حاندىعىنىڭ ساياسي جۇيەسى پاتشالىق باسقارۋمەن ەرەكشەلەندى. حان – مەملەكەتتىڭ باسشىسى بولىپ تابىلادى، ول ەلدى باسقارۋ ءۇشىن سۇلتاندار مەن بيلەردەن كەڭەس الدى. اكىمشىلىك ءبولىنىس جۇيەسىندە جۇزدەر مەن ايماقتارعا باسشىلىق جاساۋ ءۇشىن باتىرلار مەن بيلەر تاعايىندالدى.
قازاق حاندىعىنىڭ مادەنيەتى جانە الەۋمەتتىك قۇرىلىمى قازاق حاندىعى كوشپەلى مادەنيەتتىڭ وزىندىك ەرەكشەلىكتەرىن كورسەتتى. قولونەر، اۋىز ادەبيەتى، مۋزىكا جانە بي ونەرى – بۇل كەزەڭنىڭ مادەني ءومىرىنىڭ ماڭىزدى بولىگى بولدى. سونداي-اق، قازاقتاردىڭ ءداستۇرلى الەۋمەتتىك قۇرىلىمى رۋلىق جۇيەگە نەگىزدەلگەن، ونىڭ ىشىندە ءاربىر رۋدىڭ وزىندىك داستۇرلەرى، نورمالارى جانە باسقارۋ جۇيەسى بولدى.
ساۋدا جانە ەكونوميكا قازاق حاندىعىنىڭ ەكونوميكاسى نەگىزىنەن مال شارۋاشىلىعىنا باعىتتالعان بولاتىن. كوشپەلى ءومىر سالتى مال باعۋدى قاجەت ەتتى، بۇل بولسا كوبىنەسە قوي، جىلقى جانە تۇيە شارۋاشىلىعىن قامتىدى. سونداي-اق، قازاق حاندىعى كورشىلەس ەلدەرمەن ساۋدا قاتىناستارىن دامىتتى، بۇل وعان ەكونوميكالىق ءوسۋ مەن مادەني الماسۋعا مۇمكىندىك بەردى.
قورعانىس جانە سوعىستار قازاق حاندىعىنىڭ تاريحىندا كوپتەگەن سوعىستار مەن شايقاستار بولدى. حاندىق ءوز اۋماعىن قورعاۋ جانە كەڭەيتۋ ءۇشىن كورشىلەس مەملەكەتتەرمەن، سونىڭ ىشىندە وزبەكستان، رەسەي جانە قىتايمەن سوعىس جۇرگىزدى.
قازاق حاندىعىنىڭ مۇراسى قازاق حاندىعىنىڭ تاريحي مۇراسى قازىرگى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مادەني جانە تاريحي بايلىعىنىڭ اجىراماس بولىگى بولىپ تابىلادى. بۇل كەزەڭ قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق سانا-سەزىمىنىڭ قالىپتاسۋىنا ۇلەس قوستى جانە قازىرگى قازاقستاننىڭ ساياسي جانە مادەني تاريحىندا ماڭىزدى ءرول اتقاردى. حاندىقتىڭ تاريحى مەن مادەنيەتى ۇرپاقتان ۇرپاققا بەرىلىپ، قازاق حالقىنىڭ مۇراسى رەتىندە ساقتالىپ كەلەدى.
قازاق حاندىعى
قازاق حاندىعىنىڭ قۇرىلۋى
قازاق حاندارى
قازاق حاندارىنىڭ ءتىزىمى
قازاق حاندىعى قۇرىلۋى
قازاق حاندىعىنىڭ سوڭعى حانى
قازاق حاندارى ءتىزىمى
قازاق حاندىعى حاندارى
قازاق حاندىعى قاي جىلى قۇرىلدى
قازاق حاندىعى فيلم
كازاك حاندىگى
كازاك حاندىگى فيلم
كازاك حاندىگىنىن كۋرىلۋى
كازاك حاندارى
كازاك حاندىگى كاشان كۋرىلدى
كازاك حاندىگى كۋرىلۋى
كازاك حاندىگىنىن كۋرىلۋى جىلى
كازاك حاندىگىنىن سونگى حانى
كازاك حاندىگى حاندارى
كازاك حاندىگى كاي جىلى كۋرىلدى
-
1922 جىلدان 1991 جىلعا دەيىن كەڭەس وداعى ءومىر سۇرگەن كەزدە ونىڭ 14 نوبەل سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى بولدى، ونىڭ ىشىندە گورباچيەۆ بار. وسى ۋاقىت ىشىندە اقش-تا 300-دەن استام، ۇلىبريتانيادا 100-گە جۋىق، گەرمانيادا 80-دەن استام، فرانسيادا 50-گە جۋىق جانە ت.ب. وسى 14 كەڭەستىك لاۋرەاتتىڭ تەك 6-ى عانا تازا «عالىم»: فيزيكادان 4، حيميادان 1 جانە ەكونوميكادان 1 ادام.