InfoHub Logo

اشىق ساباق
قازاقستاننىڭ كولدەرى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك ماقساتى: وقۋشىلارعا كولدەر، ولاردىڭ پايدا بولۋ ەرەكشەلىكتەرىمەن، ماڭىزدىلىعى جايلى ءبىلىم بەرۋ، قازاقستاننىڭ ءىرى كولدەرىمەن تانىستىرۋ
دامىتۋشىلىق ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ جەكە باستارىنىڭ تانىمدىق قابىلەتتەرىن، گەوگرافيالىق ءسوز قورلارىن دامىتۋ. كارتامەن جۇمىس جۇرگىزۋدە ىسكەرلىك داعدىلارىن، پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىقتارىن دامىتۋ.
تاربيەلىك ماقساتى: وقۋشىلارعا ادامگەرشىلىك، ەكولوگيالىق تاربيە بەرە وتىرىپ، تابيعاتقا ۇقىپتىلىقپەن قاراپ، ايالاي بىلۋگە تاربيەلەۋ.

ءۇي تاپسىرماسى
الاپتار بويىنشا قازاقستاننىڭ ءىرى وزەندەرىنە سيپاتتاما
1 - تاپسىرما «بينگو ويىنى»
2 - تاپسىرما. «مەنى انىقتا» ويىنى
3 - تاپسىرما. سەمانتيكالىق كارتا
جاڭا ساباق
قازاقستاننىڭ كولدەرى
جەر بەتىندەگى سۋعا تولعان تابيعي ويىستاردى كول دەپ اتايدى. كولدىڭ تەڭىزدەن ايىرماشىلىعى ونىڭ مۇحيتپەن تىكەلەي بايلانىسى جوقتىعى. كولدەر جازىقتا دا، تاۋدا دا كەزدەسەدى. كولدەردىڭ اۋدانى مەن تەرەڭدىگى ءار ءتۇرلى بولىپ كەلەدى. تابيعاتتا اۋدانى شاعىن كىشكەنتاي كولدەر دە جانە ۇلكەندىگىنە بايلانىستى تەڭىز دەپ اتالاتىن ءىرى كولدەر دە بار.
كولدەر تەرەڭدىگى جاعىنان دا ءار ءتۇرلى. ەۆرازياداعى بايكال كولى – دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ تەرەڭ كول. ونىڭ ەڭ تەرەڭ جەرى 1620 مەتر.
قازاقستاندا 48 مىڭ كول بار. ولاردىڭ ەڭ ىرىلەرى: كاسپيي، ارال، بالحاش.
قازاقستاندا اۋدانى 100 كم2 - تان اساتىن 21 كول كارتاعا تۇسىرىلگەن.

قازاقستان كولدەرىنىڭ ەرەكشەلىگى:
94 % (كوبى) كىشكەنتاي كولدەر.
تابيعات زونالارىنا بىركەلكى تارالماعان.
كولدەردىڭ سۋى سولتۇستىكتەن وڭتۇستىككە قاراي تۇششى كولدەن تۇزدى كولدەرگە اۋىسادى.
قازاقستان كولدەرى توپ - توپ بولىپ شوعىرلانىپ ورنالاسقان.
جاسىنىڭ ءار ءتۇرلى بولۋىندا

كول ---------------------- اۋدانى، كم²
كاسپيي تەڭىزى --------- 371000
بالقاش ----------------- 16400
ارال تەڭىزى ------------- 13900 (2015 ج)
سولتۇستىك ارال تەڭىزى ----------- 3300
الاكول -------------------- 2200
زايسان -------------------- 1810
تەڭىز كولى ---------------- 1590
سىلەتىتەڭىز ---------------- 750
ساسىقكول ----------------- 736

قازاقستان كولدەرى قازانشۇڭقىرلارىنىڭ پايدا بولۋىنا قاراي:
↓
تەكتونيكالىق كولدەر
تومەن تۇسكەن ويىستار مەن جارىقتاردا كول قازانشۇڭقىرلارى سۋعا تولىپ، كولدەر پايدا بولادى. مۇنداي كولدەر قازاقستاننىڭ وڭتۇستىك - شىعىس تاۋلارى مەن سارىارقادا كوبىرەك تارالعان. جايسان، مارقاكول، قاراسور، تەڭىز - قورعالجىڭ توبى، كوكشەتاۋ توبى (بۋراباي، زەرەندى، ت. ب.) وسى توپقا جاتادى.
رەليكتى (قالدىق) كولدەر
ەرتەدە پايدا بولعان جازىقتارعا، ونىڭ ىشىندە كاسپيي ماڭى ويپاتىنا ءتان. سونىمەن قاتار تۇران ويپاتىنىڭ تورعاي قولاتىنداعى، بالقاش - الاكول ويىسىنداعى كەيبىر كولدەر قالدىق كولدەرگە جاتادى. قازاقستاننىڭ باستى قالدىق كولدەرى - كاسپيي مەن ارال تەڭىزدەرى.
مۇزدىق كولدەر (مورەنا)
بيىك تاۋلاردا ەجەلگى مۇز باسقان اۋدانداردا كەزدەسەدى. ولارعا مورەنالىق كولدەر جاتادى. ىلە الاتاۋىنداعى ۇلكەن الماتى وزەنىنىڭ باستاۋى ۇلكەن الماتى كولى، جەتىسۋ الاتاۋىنىڭ سولتۇستىك بەتكەيىندەگى لەپسى وزەنى باستاۋ الاتىن جاسىلكول جانە ت. ب. مۇزدىق كولدەرى جاتادى.
سۋففوزيالىق نەمەسە بورپىلداق جىنىستاردىڭ شوگۋىنەن پايدا بولعان كولدەر
بوگەندەر مەن توعاندار
ەسكى ارنا كولدەرى
قار كولدەرى

جەدەل تەست
1. ەرتەدە پايدا بولعان جازىقتارعا ءتان كول ءتۇرى قالاي اتالادى
ا) مۇزدىق كولدەر ۆ) تەكتونيكالىق كولدەر س) رەليكتى كولدەر
2. مۇزدىق كولدەر ءتيپى قانداي اۋداندا كەزدەسەدى؟
ا) بيىك تاۋلاردا ۆ) جازىق جەرلەردە س) ويپاتتاردا
3. مارقاكول، بۋراباي كولدەرى قانداي كول تۇرىنە جاتادى؟
ا) مۇزدىق كولدەر ۆ) تەكتونيكالىق كولدەر س) رەليكتى كولدەر
4. مۇزدىق كولگە جاتاتىن كولدى كورسەت
ا) ۇلكەن الماتى ۆ) كاسپيي س) ارال
5. قالدىق كولگە جاتاتىن كولدەر
ا) بۋراباي ۆ) كاسپيي، ارال س) لەپسى

قازاقستاننىڭ كولدەرى. سلايدتى جۇكتەۋ