قازاقتىڭ ۇلتتىق كيىمدەرى
ماڭعىستاۋ وبلىسى، قاراقيا اۋدانى، جەتىباي سەلوسى.
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىم ۋتەگەنوۆا اينۋر جولداسوۆنا
تاقىرىبى: قازاقتىڭ ۇلتتىق كيىمدەرى
ماقساتى: وقۋشىلارعا ۇلتتىق كيىمدەر تۋرالى ماعلۇمات بەرۋ، قازاقتىڭ ۇلتتىق كيىم اتاۋلارىمەن تانىستىرۋ. بالالارعا ارنالعان قازاقتىڭ ۇلتتىق كيىمىن اپپليكاسيالاۋدى ۇيرەتۋ. بالالاردىڭ شىعارماشىلىق، شاپشاڭدىق، قىزىعۋشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ. ولاردى ۇلتتىق ونەردى قۇرمەتتەپ، ناسيحاتتاۋعا، كيىمدى كۇتىپ كيۋگە، ۇقىپتى بولۋعا، ۇجىمشىلدىققا تاربيەلەۋ.
بارىسى:
ۇيىمداستىرۋ
بالالار جينالىپ سىنىپقا كىرەدى. سىنىپتا بالالاردى سيقىرشى كۇتىپ الادى.
سيقىرشى: سالەمەتسىڭدەر مە، بالالار؟ سيقىر الەمىنە قوش كەلدىڭدەر.
بالالار: سالەمەتسىز بە؟
ءمۇعالىم: سالەمەتسىز بە، سيقىرشى اتاي. ءبىز قالاي مۇندا تاپ بولدىق؟
سيقىرشى: تاڭ قالىپ تۇرسىڭدار ما؟ مەن سەندەردى مىنا سيقىرلى تاياعىمنىڭ كومەگىمەن سەندەردى ءوزىمنىڭ سيقىر الەمىمە الدىرتتىم. قالاي مۇندا سەندەرگە، ۇناماي ما؟
ءمۇعالىم: سيقىرشى اتا، كەشىرەرسىز، مۇندا ارينە ءبارى تاماشا، دەگەنمەن دە ءبىز ءوز سىنىبىمىزعا بارىپ، ساباعىمىزدى وقۋىمىز كەرەك.
سيقىرشى: ارينە مەنىڭ تاپسىرمالارىمدى ورىنداساڭدار، سىنىپتارىڭا قايتا ورالاسىڭدار. ول تاپسىرمالار ءسىزدىڭ ەڭبەك ساباقتارىڭا بايلانىستى.
ءمۇعالىم: بالالار، بىزگە سيقىرشى اتانىڭ تاپسىرمالارىن ورىنداعاننان باسقا امال جوق سياقتى. ەڭبەك ساباعىن وسىندا وتكىزەيىك. تاپسىرمالاردى ورىندايىق. دايىنبىز با، بالالار؟
بالالار: ءيا، دايىنبىز، ورىندايمىز.
ەندەشە، بالالار، وسىندا تەزىرەك تاپسىرمالاردى ورىندايىق. سيقىرشى اتا، تاپسىرمالارىڭىزدى ايتا بەرىڭىز.
سيقىرشى: مەن كوپتەن بەرى بالالاردىڭ داۋىسىن ەستىمەپ ەدىم، بالالار ماعان تاقپاق ايتىپ بەرسىن.
ءمۇعالىم: سيقىرشى اتا، بۇل تاپسىرماڭىز وڭاي عوي. بالالار، اتاعا «ەڭبەك» ولەڭىن ايتىپ بەرەيىك.
شاتتىق شەڭبەرى: گۇل وسىرسەڭ تەرلەپ،
مۇنىڭ اتى - ەڭبەك.
كەستە تىكسەڭ زەرلەپ،
مۇنىڭ اتى - ەڭبەك.
ساباعىڭا جوندەپ
ازىرلەنسەڭ - ەڭبەك.
قيىندىقتىڭ ءبارىن
ەڭبەك قانا جەڭبەك.
سيقىرشى: ە، داۋىستارىڭ جاقسى ەكەن، ولەڭدەرىڭ دە ۇنادى. ول دا ەڭبەك تۋرالى ەكەن. ەندەشە كەلەسى تاپسىرمانى بەرەيىن. مەن كەلەسى سيقىرىمدى دايىنداي تۇرايىن، سەندەر تاپسىرمالارىڭدى ورىنداي بەرىڭدەر.
مۇعالىمگە كونۆەرتتى ۇسىنادى.
ءمۇعالىم: بالالار، مۇندا نەلەر بار ەكەن قارايىق. وي، بۇل «سيقىرلى قولعاپ» ويىنى ەكەن عوي. بالالار، قولعاپتىڭ نەشە سىڭارى بولادى؟
بالالار: قولعاپتىڭ ەكى سىڭارى بولادى.
ءمۇعالىم: ەندەشە، بالالار، قولعاپتاردىڭ ءبىر سىڭارىن سىزدەرگە تاراتىپ بەرەمىن، سىزدەر ءوز سىڭارلارىڭىزدى تاباسىزدار.
بالالار ءوز سىڭارلارىن تەز تابۋى ءتيىس.
ءمۇعالىم: بالالار، قولعاپتاردىڭ قانداي ايىرماشىلىقتارى بار؟
بالالار: قولعاپتاردىڭ تۇستەرى ءارتۇرلى: ءبىرى قىزىل، ءبىرى جاسىل، ءبىرى كوك، ەندى ءبىرى سارى ءتۇستى.
ءمۇعالىم. ولاي بولسا، بالالار، قولدارىڭىزداعى قولعاپتاردىڭ تۇسىنە ساي توپتاسىپ، توپتارعا بولىنە قويىڭدار.
بالالار ءتورت توپقا بولىنەدى.
وي قوزعاۋ
ءمۇعالىم: بالالار، قولدارىڭداعى قولعاپتارىڭا قاراڭىزدارشى، ودان نە بايقادىڭدار؟
بالالار: قولعاپ ءتۇرلى ويۋلارمەن اشەكەيلەنگەن.
ءمۇعالىم: ونداي ويۋ - ورنەكتەردى قايدان كەزدەستىرۋگە بولادى؟
بالالار: ويۋلار كىلەم، الاشا، كيىمدەردە كەزدەسەدى.
ءمۇعالىم: دۇرىس ايتاسىڭدار، ويۋلار تەكەمەت، كورپە، الاشا، ىدىس – اياقتاردا، قازاقتىڭ ۇلتتىق كيىمدەرىندە كەزدەسەدى. ال كيىمدەردى كىم تىگەدى، قاي جەرلەردە تىگىلەدى؟
بالالار: كيىمدەردى تىگىنشىلەر تىگىن شەبەرحاناسىندا تىگىپ، دايىندايدى.
ءمۇعالىم: بالالار سەندەردە بۇگىن شەبەر بولاسىڭدار. ول ءۇشىن الدىمەن توپتارىڭمەن شەبەرحانالارعا بارا قويىڭدار.
1 توپ – «ءسان» تىگىن شەبەرحاناسىنا بارادى.
2 توپ – «سىمبات» تىگىن شەبەرحاناسىنا بارادى.
3 توپ – «كوركەم» تىگىن شەبەرحاناسىنا بارادى.
4 توپ – «ورنەك» تىگىن شەبەرحاناسىنا بارادى.
ءمۇعالىم سلايدتان ۇلتتىق كيىمدەر تۋرالى ماعلۇمات بەرەدى.
قازاقتىڭ ۇلتتىق كيىمى ءۇش توپقا بولىنەدى: باس كيىم، سىرت كيىم، اياق كيىم. بارلىق كيىمدەر ۇلكەندەرگە، بالالارعا، ايەل ادام مەن ەر ادامعا ارنالادى.
ءمۇعالىم: بالالار، وسى سۋرەتتەردەن نە بايقادىڭدار؟ ولارعا قانداي ورتاق قاسيەت بار؟
بالالار: ەرلەر مەن ايەلدەر، ۇلكەندەر مەن بالالاردىڭ كيىمدەرىنىڭ وزگەشەلەگى بولادى ەكەن. ورتاق قاسيەت: بارلىق كيىم ۇلتتىق ناقىشتا ورنەكتەلگەن، ياعني قازاقتىڭ ويۋ - ورنەكتەرىمەن اشەكەيلەنگەن.
ءمۇعالىم: ال ۇلتتىق ويۋ - ورنەك اتاۋلارىن بىلەتىندەرىڭ بار ما؟
بالالاردىڭ جاۋابى
ءمۇعالىم تۇسىندىرمەسى (سلايد)
ءمۇعالىم: بالالار، سيقىرشى اتانىڭ كەلەسى تاپسىرماسىن قارايىق. بۇل سيقىرلى قوبديشا سياقتى. ونىڭ ىشىندە نە بار ەكەن؟
ءمۇعالىم قوبديشانى اشادى، ونىڭ ىشىنەن اياقتالماعان سۋرەتتەر شىعادى.
ءمۇعالىم: بالالار، بۇل قانداي سۋرەتتەر؟
بالالار: بۇل قازاقتىڭ ۇلتتىق كيىمىن كيگەن بالالاردىڭ سۋرەتتەرى.
ءمۇعالىم: بۇل سۋرەتتەردەن نە بايقادىڭدار؟
بالالار: ول سۋرەتتەر اياقتالماعان.
ءمۇعالىم: دۇرىس ايتاسىڭدار. ءار توپ سۋرەتتەردى الىپ بەرىلگەن ويۋ - ورنەكتەردى پايدالانىپ، بالالارعا جەتپەي تۇرعان كيىمدى اشەكەيلەپ ورىندايسىڭدار.
بالالار ءتۇرلى ويۋلاردى پايدالانىپ سۋرەتتەگى قۋىرشاقتاردىڭ كيىمىن ساندەيدى.
بالالارعا قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرىن ساقتاۋ ەسكەرتىلەدى.
سەرگىتۋ ءساتى
«سيقىرلى تاقيا» ويىنى
بالالار دوڭگەلەنىپ وتىرادى. سيقىرلى تاقيا كىمنىڭ باسىنا كيىلسە، سول تاپسىرما ورىندايدى. (سۇراققا جاۋاپ، ولەڭ ايتۋ، جۇمباق شەشۋ)
جۇمباقتار:
اۋزى اڭقايىپ قالادى،
بوساعادا تۇرادى. (كەبىس)
بەس ءىن،
بەس ءىننىڭ اۋزى ءبىر ءىن. (قولعاپ)
ەرتە تۇردىم،
ەكى ايىر جولعا ءتۇستىم. (شالبار)
باس كيىم تۇرلەرىن اتا.
قىز بالالاردىڭ كيىمىن اتا.
اجەلەردىڭ كيىمىن اتا
تىگىنشىگە قاجەتتى قۇرالداردى اتا.
ولەڭ ايتىپ بەر
ءان ايتىپ بەر
ويۋ تۇرلەرىن اتا.
سيقىرشى: بالالار، جارايسىڭدار. تاپسىرمانى جاقسى ورىنداپسىڭدار. مەن سەندەرگە ريزا بولدىم. سىنىپتارىڭا بارعىلارىڭ كەلدى مە؟
بالالار: ءيا.
سيقىرشى: ال ەندەشە كوزدەرىڭدى جۇمىڭدار. اققالاي، ماقالاي، ءسۇف.
بالالار سىنىپقا ورالادى.
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىم ۋتەگەنوۆا اينۋر جولداسوۆنا
تاقىرىبى: قازاقتىڭ ۇلتتىق كيىمدەرى
ماقساتى: وقۋشىلارعا ۇلتتىق كيىمدەر تۋرالى ماعلۇمات بەرۋ، قازاقتىڭ ۇلتتىق كيىم اتاۋلارىمەن تانىستىرۋ. بالالارعا ارنالعان قازاقتىڭ ۇلتتىق كيىمىن اپپليكاسيالاۋدى ۇيرەتۋ. بالالاردىڭ شىعارماشىلىق، شاپشاڭدىق، قىزىعۋشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ. ولاردى ۇلتتىق ونەردى قۇرمەتتەپ، ناسيحاتتاۋعا، كيىمدى كۇتىپ كيۋگە، ۇقىپتى بولۋعا، ۇجىمشىلدىققا تاربيەلەۋ.
بارىسى:
ۇيىمداستىرۋ
بالالار جينالىپ سىنىپقا كىرەدى. سىنىپتا بالالاردى سيقىرشى كۇتىپ الادى.
سيقىرشى: سالەمەتسىڭدەر مە، بالالار؟ سيقىر الەمىنە قوش كەلدىڭدەر.
بالالار: سالەمەتسىز بە؟
ءمۇعالىم: سالەمەتسىز بە، سيقىرشى اتاي. ءبىز قالاي مۇندا تاپ بولدىق؟
سيقىرشى: تاڭ قالىپ تۇرسىڭدار ما؟ مەن سەندەردى مىنا سيقىرلى تاياعىمنىڭ كومەگىمەن سەندەردى ءوزىمنىڭ سيقىر الەمىمە الدىرتتىم. قالاي مۇندا سەندەرگە، ۇناماي ما؟
ءمۇعالىم: سيقىرشى اتا، كەشىرەرسىز، مۇندا ارينە ءبارى تاماشا، دەگەنمەن دە ءبىز ءوز سىنىبىمىزعا بارىپ، ساباعىمىزدى وقۋىمىز كەرەك.
سيقىرشى: ارينە مەنىڭ تاپسىرمالارىمدى ورىنداساڭدار، سىنىپتارىڭا قايتا ورالاسىڭدار. ول تاپسىرمالار ءسىزدىڭ ەڭبەك ساباقتارىڭا بايلانىستى.
ءمۇعالىم: بالالار، بىزگە سيقىرشى اتانىڭ تاپسىرمالارىن ورىنداعاننان باسقا امال جوق سياقتى. ەڭبەك ساباعىن وسىندا وتكىزەيىك. تاپسىرمالاردى ورىندايىق. دايىنبىز با، بالالار؟
بالالار: ءيا، دايىنبىز، ورىندايمىز.
ەندەشە، بالالار، وسىندا تەزىرەك تاپسىرمالاردى ورىندايىق. سيقىرشى اتا، تاپسىرمالارىڭىزدى ايتا بەرىڭىز.
سيقىرشى: مەن كوپتەن بەرى بالالاردىڭ داۋىسىن ەستىمەپ ەدىم، بالالار ماعان تاقپاق ايتىپ بەرسىن.
ءمۇعالىم: سيقىرشى اتا، بۇل تاپسىرماڭىز وڭاي عوي. بالالار، اتاعا «ەڭبەك» ولەڭىن ايتىپ بەرەيىك.
شاتتىق شەڭبەرى: گۇل وسىرسەڭ تەرلەپ،
مۇنىڭ اتى - ەڭبەك.
كەستە تىكسەڭ زەرلەپ،
مۇنىڭ اتى - ەڭبەك.
ساباعىڭا جوندەپ
ازىرلەنسەڭ - ەڭبەك.
قيىندىقتىڭ ءبارىن
ەڭبەك قانا جەڭبەك.
سيقىرشى: ە، داۋىستارىڭ جاقسى ەكەن، ولەڭدەرىڭ دە ۇنادى. ول دا ەڭبەك تۋرالى ەكەن. ەندەشە كەلەسى تاپسىرمانى بەرەيىن. مەن كەلەسى سيقىرىمدى دايىنداي تۇرايىن، سەندەر تاپسىرمالارىڭدى ورىنداي بەرىڭدەر.
مۇعالىمگە كونۆەرتتى ۇسىنادى.
ءمۇعالىم: بالالار، مۇندا نەلەر بار ەكەن قارايىق. وي، بۇل «سيقىرلى قولعاپ» ويىنى ەكەن عوي. بالالار، قولعاپتىڭ نەشە سىڭارى بولادى؟
بالالار: قولعاپتىڭ ەكى سىڭارى بولادى.
ءمۇعالىم: ەندەشە، بالالار، قولعاپتاردىڭ ءبىر سىڭارىن سىزدەرگە تاراتىپ بەرەمىن، سىزدەر ءوز سىڭارلارىڭىزدى تاباسىزدار.
بالالار ءوز سىڭارلارىن تەز تابۋى ءتيىس.
ءمۇعالىم: بالالار، قولعاپتاردىڭ قانداي ايىرماشىلىقتارى بار؟
بالالار: قولعاپتاردىڭ تۇستەرى ءارتۇرلى: ءبىرى قىزىل، ءبىرى جاسىل، ءبىرى كوك، ەندى ءبىرى سارى ءتۇستى.
ءمۇعالىم. ولاي بولسا، بالالار، قولدارىڭىزداعى قولعاپتاردىڭ تۇسىنە ساي توپتاسىپ، توپتارعا بولىنە قويىڭدار.
بالالار ءتورت توپقا بولىنەدى.
وي قوزعاۋ
ءمۇعالىم: بالالار، قولدارىڭداعى قولعاپتارىڭا قاراڭىزدارشى، ودان نە بايقادىڭدار؟
بالالار: قولعاپ ءتۇرلى ويۋلارمەن اشەكەيلەنگەن.
ءمۇعالىم: ونداي ويۋ - ورنەكتەردى قايدان كەزدەستىرۋگە بولادى؟
بالالار: ويۋلار كىلەم، الاشا، كيىمدەردە كەزدەسەدى.
ءمۇعالىم: دۇرىس ايتاسىڭدار، ويۋلار تەكەمەت، كورپە، الاشا، ىدىس – اياقتاردا، قازاقتىڭ ۇلتتىق كيىمدەرىندە كەزدەسەدى. ال كيىمدەردى كىم تىگەدى، قاي جەرلەردە تىگىلەدى؟
بالالار: كيىمدەردى تىگىنشىلەر تىگىن شەبەرحاناسىندا تىگىپ، دايىندايدى.
ءمۇعالىم: بالالار سەندەردە بۇگىن شەبەر بولاسىڭدار. ول ءۇشىن الدىمەن توپتارىڭمەن شەبەرحانالارعا بارا قويىڭدار.
1 توپ – «ءسان» تىگىن شەبەرحاناسىنا بارادى.
2 توپ – «سىمبات» تىگىن شەبەرحاناسىنا بارادى.
3 توپ – «كوركەم» تىگىن شەبەرحاناسىنا بارادى.
4 توپ – «ورنەك» تىگىن شەبەرحاناسىنا بارادى.
ءمۇعالىم سلايدتان ۇلتتىق كيىمدەر تۋرالى ماعلۇمات بەرەدى.
قازاقتىڭ ۇلتتىق كيىمى ءۇش توپقا بولىنەدى: باس كيىم، سىرت كيىم، اياق كيىم. بارلىق كيىمدەر ۇلكەندەرگە، بالالارعا، ايەل ادام مەن ەر ادامعا ارنالادى.
ءمۇعالىم: بالالار، وسى سۋرەتتەردەن نە بايقادىڭدار؟ ولارعا قانداي ورتاق قاسيەت بار؟
بالالار: ەرلەر مەن ايەلدەر، ۇلكەندەر مەن بالالاردىڭ كيىمدەرىنىڭ وزگەشەلەگى بولادى ەكەن. ورتاق قاسيەت: بارلىق كيىم ۇلتتىق ناقىشتا ورنەكتەلگەن، ياعني قازاقتىڭ ويۋ - ورنەكتەرىمەن اشەكەيلەنگەن.
ءمۇعالىم: ال ۇلتتىق ويۋ - ورنەك اتاۋلارىن بىلەتىندەرىڭ بار ما؟
بالالاردىڭ جاۋابى
ءمۇعالىم تۇسىندىرمەسى (سلايد)
ءمۇعالىم: بالالار، سيقىرشى اتانىڭ كەلەسى تاپسىرماسىن قارايىق. بۇل سيقىرلى قوبديشا سياقتى. ونىڭ ىشىندە نە بار ەكەن؟
ءمۇعالىم قوبديشانى اشادى، ونىڭ ىشىنەن اياقتالماعان سۋرەتتەر شىعادى.
ءمۇعالىم: بالالار، بۇل قانداي سۋرەتتەر؟
بالالار: بۇل قازاقتىڭ ۇلتتىق كيىمىن كيگەن بالالاردىڭ سۋرەتتەرى.
ءمۇعالىم: بۇل سۋرەتتەردەن نە بايقادىڭدار؟
بالالار: ول سۋرەتتەر اياقتالماعان.
ءمۇعالىم: دۇرىس ايتاسىڭدار. ءار توپ سۋرەتتەردى الىپ بەرىلگەن ويۋ - ورنەكتەردى پايدالانىپ، بالالارعا جەتپەي تۇرعان كيىمدى اشەكەيلەپ ورىندايسىڭدار.
بالالار ءتۇرلى ويۋلاردى پايدالانىپ سۋرەتتەگى قۋىرشاقتاردىڭ كيىمىن ساندەيدى.
بالالارعا قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرىن ساقتاۋ ەسكەرتىلەدى.
سەرگىتۋ ءساتى
«سيقىرلى تاقيا» ويىنى
بالالار دوڭگەلەنىپ وتىرادى. سيقىرلى تاقيا كىمنىڭ باسىنا كيىلسە، سول تاپسىرما ورىندايدى. (سۇراققا جاۋاپ، ولەڭ ايتۋ، جۇمباق شەشۋ)
جۇمباقتار:
اۋزى اڭقايىپ قالادى،
بوساعادا تۇرادى. (كەبىس)
بەس ءىن،
بەس ءىننىڭ اۋزى ءبىر ءىن. (قولعاپ)
ەرتە تۇردىم،
ەكى ايىر جولعا ءتۇستىم. (شالبار)
باس كيىم تۇرلەرىن اتا.
قىز بالالاردىڭ كيىمىن اتا.
اجەلەردىڭ كيىمىن اتا
تىگىنشىگە قاجەتتى قۇرالداردى اتا.
ولەڭ ايتىپ بەر
ءان ايتىپ بەر
ويۋ تۇرلەرىن اتا.
سيقىرشى: بالالار، جارايسىڭدار. تاپسىرمانى جاقسى ورىنداپسىڭدار. مەن سەندەرگە ريزا بولدىم. سىنىپتارىڭا بارعىلارىڭ كەلدى مە؟
بالالار: ءيا.
سيقىرشى: ال ەندەشە كوزدەرىڭدى جۇمىڭدار. اققالاي، ماقالاي، ءسۇف.
بالالار سىنىپقا ورالادى.
You Might Also Like
