قىسقى تابيعات
ءبىلىم بەرۋ سالاسى تانىم.
تاقىرىبى: «قىسقى تابيعات»
بولىمدەرى: ەكولوگيا
ماقساتى:
ا) اقپاراتتىق - قۇزىرەتتىلىك قىس مەزگىلى جانە ونىڭ ەرەكشەلىگى، قىستاعى تابيعات كورىنىستەرى تۋرالى بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ
ب) كوممۋنيكاتيۆتىك - قۇزىرەتتىلىك
سۋرەت بويىنشا اڭگىمە قۇراپ، ءوز ويىن تولىق جەتكىزە بىلۋگە جۇيەلى اڭگىمەلەۋگە ۇيرەتۋ.
ۆ) پروبلەمانى شەشۋ قۇزىرەتتىلىگى سەرۋەن كەزىندەگى كورىپ كەلگەن تابيعاتتى قاعاز بەتىنە بەينەلەپ تابيعاتقا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ.
كورنەكىلىگى قىس سۋرەتتەرى، قار، مۇز
ءادىسى ءتۇسىندىرۋ، كورسەتۋ، سۇراق - جاۋاپ، سۋرەت بويىنشا اڭگىمەلەۋ.
بيلينگۆالدىق كومپونەنتى: قىسقى تابيعات – زيمنيايا پريرودا.
ءىس - ارەكەت كەزەڭدەرى
تاربيەشى ارەكەتى
شاتتىق شەڭبەرى.
قۋان شاتتان الاقاي
قۋاناتىن كۇن كەلدى
كۇلىپ شىقتى كۇن بۇگىن
قايىرلى تاڭ، قايىرلى كۇن
- بالالار ءقازىر جىلدىڭ قاي مەزگىلى؟
- بالالار قىسقى اۋا رايىنىڭ بەلگىلەرىن بىلەمىز بە؟
- ەندەشە بوران سوققاندى قيمىلمەن قالاي كورسەتەمىز؟
- ۇسكىرىك اياز بولىپ توڭعاندا نە ىستەيدى؟
- ال، كۇن شىققاندا نە ىستەيسىڭدەر؟
بالالار مەن سىزدەرگە ءبىر ەرتەگى ايتايىن.
قارلى حانىم.
سۋىق بوران ەرتەگىگە اپاراتىن بارلىق جولدى قارمەن جاۋىپ تاستاپتى. بۇل قارلى حانىمنىڭ يەلىگى. ول ءوزىنىڭ مۇزبەن كومكەرىلگەن سارايىن شاقىرىلماعان قوناقتاردان قورعاپ جۇرەدى. ەرتەگىگە كىرە بەرىس ەسىكتەر دە مۇزبەن قۇرساۋلانعان. بىزدە وسال ەمەسپىز. قارلى حانىمنىڭ بىزگە دەپ دايىنداعان كەز - كەلگەن تاپسىرماسىن ورىنداي الامىز.
ەندى بالالار ورتالىقتارعا وتىرايىق.
ءى ورتالىق – قاتىناس.
(بەلگىسى: شانا سۋرەتى)
ش. احمەتوۆ.
اياز قىسىپ، ورنەك سىزىپ
تەرەزەڭدى تورلايدى
قارعا ومبىعىپ، بەت دومبىعىپ
سىرعاناپ جاستار وينايدى.
كەيدە ۇلىپ، كەيدە ىسقىرىپ
ۇيتقىپ بوران سوعادى.
بوبەكتەرىم ايتىڭدارشى
بۇل قاي كەزدە بولادى؟
ەندى بالالار قىس مەزگىلى بەينەلەنگەن سۋرەتكە قاراپ اڭگىمە قۇراستىرايىق.
سىرعاناق تاقپاعى.
ءبىز تەبەمىز سىرعاناق
تاۋدان تومەن سىرعاناپ
ءبىر شانادا ەكەۋمىز
قۇلامايدى ەكەنبىز.
قوڭىراۋ سوعىلىپ، بالالار ورتادا سەرگىتۋ ءساتىن ورىندايدى.
ىشىك، پيما، قولعاپتار
ارادا جوق توڭعاقتار
باستا قالىڭ مالاقاي
ءبىز توڭبايمىز الاقاي
قوڭىراۋ سوعىلىپ بالالار ورتالىقتارعا اۋىسىپ وتىرادى.
ءىى ورتالىق - عىلىمي زەرتتەۋ ورتالىعى.
(بەلگىسى قار سۋرەتى.)
جۇمباق.
اپپاق ءبىراق ءسۇت ەمەس
اپپاق ءبىراق بور ەمەس
اسپاننان ول تۇسەدى
دالانى اق كورپەمەن جابادى.
- قار جىلدىڭ قاي مەزگىلىندە جاۋادى؟
- قار قالاي جاۋادى؟
بالالارعا قاردى ۇستاتىپ كورسەتۋ.
- قار قانداي؟
- ەگەر قاردى بولمەگە اكەلسەك ول نە ىستەيدى؟
قاردىڭ بولمەدە ەرىگەنىن كورسەتىپ، ونىڭ سەبەبىن سۇراۋ.
- ەگەر ول سۋدى سىرتقا اپارساق نە بولادى؟
- ەگەر جولعا ول سۋدى توكسەك قاتقان سوڭ نە بولادى؟
- سەندەر سىرعاناقتى نەمەن وينايسىڭدار؟
بالالار قىستا سەرۋەنگە شىققاندا كەي كۇندەرى قاردان اققالا سوعۋ وڭايعا تۇسپەيدى، سەبەبى ايازدى كۇنى قار بىرىكپەيدى. قار سىقىر - سىقىر ەتەدى. جىلى كۇندەرى قار جۇمساق، دىمقىل بولادى.
بولمەگە اكەلگەن قار مەن مۇزدىڭ سىرتقى وزگەرىسىنە نازار اۋدارىپ، قار اۋەلى قارايىپ مۇجىلەدى دە بىرتە - بىرتە سۋعا اينالادى. وسىنداي باقىلاۋلاردان كەيىن قار قايدا كەتتى، ول نەگە ەريدى دەگەن سۇراقتاردى قويۋ.
قوڭىراۋ سوعىلىپ بالالار ورتاعا شىعادى.
ەسىك قاعىلىپ، توپقا اققالا كەلەدى.
بالالار بىزگە قوناققا اققالا قوناققا كەلىپتى.
- سالەمەتسىڭدەر مە، بالالار؟
مەن سەندەرمەن بىرگە وينايىن دەپ كەلدىم. دالا وتە سۋىق ەكەن. ءبىز توڭىپ بارامىز. دەنەمىزدى قىزدىرىپ جاتتىعۋ جاسايىق.(اققالامەن قوسىلىپ، سەرگىتۋ جاتتىعۋىن جاساتۋ.)
قىزدىرايىق دەنەنى،
كەل بالالار، كەل بەرى
قىزدىرايىق دەنەنى
ورنىمىزدا تۇرىپ اپ
جۇگىرەيىك ءبىر ۋاق
1، 2، 3.
ەكپىندەي ءتۇس
اياقتى العا سوزايىق
تىك كوتەرىپ الايىق.
اققالا: راحمەت بالالار، مەن
سەندەرمەن ويناپ دەنەم جىلىنىپ قالدى.
(اققالانى وتىرعىشقا وتىرعىزۋ.)
قوڭىراۋ سوعىلىپ، بالالار ورتالىقتارعا اۋىسىپ وتىرادى.
3 ورتالىق: بەلگىسى اياز اتا سۋرەتى.
روزانىڭ تاپسىرماسى:
- بالالار نەلىكتەن قار ءارتۇرلى جاۋادى؟
سەبەبى اۋا - رايىنا بايلانىستى. جەلسىز ايازدى كۇنى قار جاپالاقتاپ جاۋادى. اشىق كۇنى كىشكەنتاي تۇيىرشىك بولىپ جاۋادى.
ەندى ءقازىر جاپالاقتاپ جاۋعان قار بەينەسىن اق قاعاز بەتىنە سالايىق.
قوڭىراۋ سوعىلىپ، بالالار ورتاعا شىعادى.
قيمىلدىق ويىن: «اققويان».
قويان وتىر دالادا
قۇلاقتارىن قوزعالتىپ
مىنە بىلاي، مىنە بىلاي
قۇلاقتارىن قوزعالتىپ.
وتىرۋ قيىن قويانعا
سىز وتەدى تاباننان
مىنە بىلاي، مىنە بىلاي
جىلىتايىق اياقتى.
تۇرۋ قيىن قويانعا
سەكىرۋ كەرەك قويانعا
مىنە بىلاي، مىنە بىلاي
سەكىرۋ كەرەك قويانعا.
قورىتىندى.
بالالار ءار ورتالىقتا نە تۋرالى بىلگەنىن سۇراۋ.
1. قىس مەزگىلىنىڭ ەرەكشەلىگى.
2. قاردىڭ مۇزدىڭ قاسيەتىن.
3. قىسقى تابيعاتتىڭ سۋرەتىن سالۋ.
تاقىرىبى: «قىسقى تابيعات»
بولىمدەرى: ەكولوگيا
ماقساتى:
ا) اقپاراتتىق - قۇزىرەتتىلىك قىس مەزگىلى جانە ونىڭ ەرەكشەلىگى، قىستاعى تابيعات كورىنىستەرى تۋرالى بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ
ب) كوممۋنيكاتيۆتىك - قۇزىرەتتىلىك
سۋرەت بويىنشا اڭگىمە قۇراپ، ءوز ويىن تولىق جەتكىزە بىلۋگە جۇيەلى اڭگىمەلەۋگە ۇيرەتۋ.
ۆ) پروبلەمانى شەشۋ قۇزىرەتتىلىگى سەرۋەن كەزىندەگى كورىپ كەلگەن تابيعاتتى قاعاز بەتىنە بەينەلەپ تابيعاتقا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ.
كورنەكىلىگى قىس سۋرەتتەرى، قار، مۇز
ءادىسى ءتۇسىندىرۋ، كورسەتۋ، سۇراق - جاۋاپ، سۋرەت بويىنشا اڭگىمەلەۋ.
بيلينگۆالدىق كومپونەنتى: قىسقى تابيعات – زيمنيايا پريرودا.
ءىس - ارەكەت كەزەڭدەرى
تاربيەشى ارەكەتى
شاتتىق شەڭبەرى.
قۋان شاتتان الاقاي
قۋاناتىن كۇن كەلدى
كۇلىپ شىقتى كۇن بۇگىن
قايىرلى تاڭ، قايىرلى كۇن
- بالالار ءقازىر جىلدىڭ قاي مەزگىلى؟
- بالالار قىسقى اۋا رايىنىڭ بەلگىلەرىن بىلەمىز بە؟
- ەندەشە بوران سوققاندى قيمىلمەن قالاي كورسەتەمىز؟
- ۇسكىرىك اياز بولىپ توڭعاندا نە ىستەيدى؟
- ال، كۇن شىققاندا نە ىستەيسىڭدەر؟
بالالار مەن سىزدەرگە ءبىر ەرتەگى ايتايىن.
قارلى حانىم.
سۋىق بوران ەرتەگىگە اپاراتىن بارلىق جولدى قارمەن جاۋىپ تاستاپتى. بۇل قارلى حانىمنىڭ يەلىگى. ول ءوزىنىڭ مۇزبەن كومكەرىلگەن سارايىن شاقىرىلماعان قوناقتاردان قورعاپ جۇرەدى. ەرتەگىگە كىرە بەرىس ەسىكتەر دە مۇزبەن قۇرساۋلانعان. بىزدە وسال ەمەسپىز. قارلى حانىمنىڭ بىزگە دەپ دايىنداعان كەز - كەلگەن تاپسىرماسىن ورىنداي الامىز.
ەندى بالالار ورتالىقتارعا وتىرايىق.
ءى ورتالىق – قاتىناس.
(بەلگىسى: شانا سۋرەتى)
ش. احمەتوۆ.
اياز قىسىپ، ورنەك سىزىپ
تەرەزەڭدى تورلايدى
قارعا ومبىعىپ، بەت دومبىعىپ
سىرعاناپ جاستار وينايدى.
كەيدە ۇلىپ، كەيدە ىسقىرىپ
ۇيتقىپ بوران سوعادى.
بوبەكتەرىم ايتىڭدارشى
بۇل قاي كەزدە بولادى؟
ەندى بالالار قىس مەزگىلى بەينەلەنگەن سۋرەتكە قاراپ اڭگىمە قۇراستىرايىق.
سىرعاناق تاقپاعى.
ءبىز تەبەمىز سىرعاناق
تاۋدان تومەن سىرعاناپ
ءبىر شانادا ەكەۋمىز
قۇلامايدى ەكەنبىز.
قوڭىراۋ سوعىلىپ، بالالار ورتادا سەرگىتۋ ءساتىن ورىندايدى.
ىشىك، پيما، قولعاپتار
ارادا جوق توڭعاقتار
باستا قالىڭ مالاقاي
ءبىز توڭبايمىز الاقاي
قوڭىراۋ سوعىلىپ بالالار ورتالىقتارعا اۋىسىپ وتىرادى.
ءىى ورتالىق - عىلىمي زەرتتەۋ ورتالىعى.
(بەلگىسى قار سۋرەتى.)
جۇمباق.
اپپاق ءبىراق ءسۇت ەمەس
اپپاق ءبىراق بور ەمەس
اسپاننان ول تۇسەدى
دالانى اق كورپەمەن جابادى.
- قار جىلدىڭ قاي مەزگىلىندە جاۋادى؟
- قار قالاي جاۋادى؟
بالالارعا قاردى ۇستاتىپ كورسەتۋ.
- قار قانداي؟
- ەگەر قاردى بولمەگە اكەلسەك ول نە ىستەيدى؟
قاردىڭ بولمەدە ەرىگەنىن كورسەتىپ، ونىڭ سەبەبىن سۇراۋ.
- ەگەر ول سۋدى سىرتقا اپارساق نە بولادى؟
- ەگەر جولعا ول سۋدى توكسەك قاتقان سوڭ نە بولادى؟
- سەندەر سىرعاناقتى نەمەن وينايسىڭدار؟
بالالار قىستا سەرۋەنگە شىققاندا كەي كۇندەرى قاردان اققالا سوعۋ وڭايعا تۇسپەيدى، سەبەبى ايازدى كۇنى قار بىرىكپەيدى. قار سىقىر - سىقىر ەتەدى. جىلى كۇندەرى قار جۇمساق، دىمقىل بولادى.
بولمەگە اكەلگەن قار مەن مۇزدىڭ سىرتقى وزگەرىسىنە نازار اۋدارىپ، قار اۋەلى قارايىپ مۇجىلەدى دە بىرتە - بىرتە سۋعا اينالادى. وسىنداي باقىلاۋلاردان كەيىن قار قايدا كەتتى، ول نەگە ەريدى دەگەن سۇراقتاردى قويۋ.
قوڭىراۋ سوعىلىپ بالالار ورتاعا شىعادى.
ەسىك قاعىلىپ، توپقا اققالا كەلەدى.
بالالار بىزگە قوناققا اققالا قوناققا كەلىپتى.
- سالەمەتسىڭدەر مە، بالالار؟
مەن سەندەرمەن بىرگە وينايىن دەپ كەلدىم. دالا وتە سۋىق ەكەن. ءبىز توڭىپ بارامىز. دەنەمىزدى قىزدىرىپ جاتتىعۋ جاسايىق.(اققالامەن قوسىلىپ، سەرگىتۋ جاتتىعۋىن جاساتۋ.)
قىزدىرايىق دەنەنى،
كەل بالالار، كەل بەرى
قىزدىرايىق دەنەنى
ورنىمىزدا تۇرىپ اپ
جۇگىرەيىك ءبىر ۋاق
1، 2، 3.
ەكپىندەي ءتۇس
اياقتى العا سوزايىق
تىك كوتەرىپ الايىق.
اققالا: راحمەت بالالار، مەن
سەندەرمەن ويناپ دەنەم جىلىنىپ قالدى.
(اققالانى وتىرعىشقا وتىرعىزۋ.)
قوڭىراۋ سوعىلىپ، بالالار ورتالىقتارعا اۋىسىپ وتىرادى.
3 ورتالىق: بەلگىسى اياز اتا سۋرەتى.
روزانىڭ تاپسىرماسى:
- بالالار نەلىكتەن قار ءارتۇرلى جاۋادى؟
سەبەبى اۋا - رايىنا بايلانىستى. جەلسىز ايازدى كۇنى قار جاپالاقتاپ جاۋادى. اشىق كۇنى كىشكەنتاي تۇيىرشىك بولىپ جاۋادى.
ەندى ءقازىر جاپالاقتاپ جاۋعان قار بەينەسىن اق قاعاز بەتىنە سالايىق.
قوڭىراۋ سوعىلىپ، بالالار ورتاعا شىعادى.
قيمىلدىق ويىن: «اققويان».
قويان وتىر دالادا
قۇلاقتارىن قوزعالتىپ
مىنە بىلاي، مىنە بىلاي
قۇلاقتارىن قوزعالتىپ.
وتىرۋ قيىن قويانعا
سىز وتەدى تاباننان
مىنە بىلاي، مىنە بىلاي
جىلىتايىق اياقتى.
تۇرۋ قيىن قويانعا
سەكىرۋ كەرەك قويانعا
مىنە بىلاي، مىنە بىلاي
سەكىرۋ كەرەك قويانعا.
قورىتىندى.
بالالار ءار ورتالىقتا نە تۋرالى بىلگەنىن سۇراۋ.
1. قىس مەزگىلىنىڭ ەرەكشەلىگى.
2. قاردىڭ مۇزدىڭ قاسيەتىن.
3. قىسقى تابيعاتتىڭ سۋرەتىن سالۋ.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
وقۋشىلاردىڭ قۇقىقتىق بىلىمدەرىن تەرەڭدەتۋ، زاڭ الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىكتى ارتتىرۋ، ۇيىمشىلدىق پەن تارتىپتىلىكتىڭ ءتيىمدى جولدارىن تابا بىلۋگە باۋلۋ، ساياسي ساۋاتتىلىققا باۋلۋ؛
