قورقىت. ۇشاردىڭ ۇلۋى
ساباقتىڭ ماقساتى: بالانىڭ ىشكى جان دۇنيەسىن مۋزىكانىڭ قۇدىرەتى تىلىمەن اشۋ جانە ومىرگە دەگەن كوزقاراسىن قالىپتاستىرۋ.
بىلىمدىلىك: قورقىت اتا تۋرالى اڭىزدارمەن تانىستىرۋ، قوبىز اسپابىنىڭ دىبىستىق ەرەكشەلىگىن ءتۇسىندىرۋ.
دامىتۋشىلىق: اڭىز كۇيلەرىن تۇسىنۋگە - تۇجىرىمداۋعا، وي مادەنيەتىن دامىتۋعا مۇمكىندىك جاساۋ.
تاربيەلىك: حالىق اۋىز ادەبيەتىن جانە ۇلتتىق ونەرگە قۇرمەتپەن قاراۋعا، تىڭداي بىلۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ساباق مەڭگەرۋ ساباعى.
ساباقتىڭ ءادىسى: ەۆريستيكالىق، ىزدەنۋ
ساباقتىڭ جابدىعى: قورقىت اتا پورترەتى، پلاكاتتار، ءۇنتاسپا
ساباقتىڭ بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
II. ءبىلىمدى بەلسەندى مەڭگەرۋگە دايىنداۋ
ا) مۋزىكا اۋەنىمەن سالەمدەسۋ
ءا) «سالاۋات» ءانى - ورىنداۋ
ب) ساباقتىڭ بارىسىن ايتۋ، ماقساتىمەن تانىستىرۋ.
III. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
ق. ساعىربايەۆتىڭ ءومىرى مەن شىعارمالارى - مازمۇنداۋ
"دومبىراسىز ءسان قايدا"- ورىنداۋ
"جەتى ساز"ويىنى(ءار نوتادا سۇراقتار بەرىلگەن، دۇرىس جاۋاپتارىن ايتىپ نوتا سىزىقتارىنا ورنالاستىرۋ)
بەرىلگەن سۇراقتار مازمۇنى:
1. مۋزىكالىق بەينە دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭ؟
2. قانداي ونەر تۇرلەرىن بىلەسىڭ؟
3. قۇرمانعازىنىڭ تۋىپ وسكەن جەرىن اتا؟
4. قۇرمانعازىنىڭ قانداي كۇيلەرى بار؟
5. ءۇنتاسپاداعى اۋەن تانىسپا؟
6. قۇرمانعازى كىمدەرگە قارسى كۇرەستى؟
7. ءان اۋەنىن مۇقيات تىڭداپ اجىرات؟
ءان ايتۋ: دومبىراسىز ءسان قايدا.
رەبۋس شەشۋ: قۇرمانعازى - كۇي اتاسى.
ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى: بۇگىنگى ساباعىمىز قوبىز اسپابىندا ءومىر جىرىن تولعاعان ۇلى بابامىز "كۇي اتاسى - قورقىت" اتاعا ارنالادى.
2. ساباق رەفلەكسياسىمەن تانىستىرۋ
IV. جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرۋ
قورقىت اتا كىم بولعان؟
قورقىت - بۇكىل وعىز - قىپشاق، تۇركى حالىقتارىنا ورتاق تۇلعا. ايگىلى جىراۋ، كۇيشى، قوبىزشى، وعىز - قىپشاق ۇلىسىنان شىققان باقسى، ابىز. ءوز حالقىنىڭ باقىتى ءۇشىن"جەرۇيىق"ىزدەپ كوپتىڭ مۇددەسىن كوزدەگەن.
ا) اڭىز: قورقىتتى تۋاردا اناسى قۇلاننىڭ جاياسىنا جەرىك بولىپتى. جىل سايىن ءبىر رەت تولعاتىپ، بالانى ءۇش جىل توعىز كۇن كوتەرەدى. ءبىر كۇنى نارەستەنىڭ دۇنيەگە كەلەر ءساتى جەتەدى. اناسى، تۋاردا توعىز كۇن تولعاتىپتى، سول ساتتە جەر دۇنيەگە ءۇش كۇن، ءۇش ءتۇن قاراڭعىلىق ءتۇسىپتى، قارا جاڭبىر، داۋىل سوعىپ، بىرەۋدى بىرەۋ كورە الماي، قورقىنىش باسىپتى. بالا اناسىنان تۋا ءتىل قاتىپ، سويلەي باستايدى. شىلدەحاناسىنا جينالعاندار:"بۇل ەرەكشە قاسيەتتى بولىپ ومىرگە كەلۋى ارقىلى ءبىزدىڭ ءبارىمىزدى قورقىتتى عوي، سوندىقتان اتى قورقىت بولسىن"،- دەپ نارەستەنىڭ اتىن قورقىت قويادى.
قورقىت تۋعان كەزىندە،
قارا اسپاندى سۋ العان
قارا جەردى قۇم العان
ول تۋعاندا ەل قورقىپ،
تۋعاننان سوڭ قۋانعان - ومىرگە كەلۋى جايىندا جىر.
ب) اڭىز: مىنە وسى عاجايىپ جاعدايدا تۋعان قورقىتتىڭ ەر جەتكەننەن كەيىنگى ءىس - ارەكەتتەرى دە ەشكىمگە ۇقسامايدى. ول جيىرماعا تولعاندا تۇسىندە بىرەۋلەر ايان بەرىپ،"قىرىقتان ارتىق جاسامايسىڭ"دەپتى. مىنە، وسىدان كەيىن قورقىت دۇنيەنىڭ پانيلىگىن كوپ ويلاپ، ولمەۋدىڭ جولىن ىزدەستىرەدى، تۇيەسى جەلماياعا ءمىنىپ، الەمنىڭ ءتورت بۇرىشىن ارالايدى. ول قايدا بارسا دا، قازۋلى كوردى كورەدى... بۇل كىمنىڭ كورى،- دەپ سۇراعاندا"قورقىتتىڭ كورى"دەپ جاۋاپ الادى. اقىرىندا ءوزىنىڭ تۋعان جەرى سىرداريا بويىنا كەلەدى، قاراعايدان قوبىز جاساپ، ولمەس ءومىر كۇيىن تارتادى. قازاقتا "كۇي اتاسى - قورقىت"دەگەن اڭىز وسىلايشا پايدا بولادى. ول سىرداريا سۋىنىڭ بەتىنە كىلەم توسەپ، كۇي تارتقاندا دۇنيەدەگى جان يەسىنىڭ ءبارى دە قۇلاعىن ەلجىرەتىپ تىڭداعان.
قوبىز تاريحى.
كەلەسى اڭىزدا قورقىتتىڭ قوبىز اسپابىن ويلاپ تابۋى تۋرالى باياندالادى.
ا) اڭىز: قورقىت جاسىنان وتە ۇعىمتال، قۇيما قۇلاق بولىپ وسەدى، سول كەزدەگى اسپاپتاردىڭ بارىندە دە كەرەمەت وينايدى ەكەن. الايدا، ول وعان قاناعاتتانباي، ادام جانە جانۋارلاردىڭ ءۇنىن، تابيعاتتاعى قۇبىلىستار مەن دىبىستاردى جەتكىزەتىن جاڭا ءبىر اسپاپ جاساعىسى كەلەدى. ون ويلاپ، توعىز تولعاندى. قاراعاي اعاشىن كەسىپ اكەلىپ، ودان ءبىر نارسەنىڭ جوباسىن جاسايدى. ءبىراق ارى قاراي قالاي، نە ىستەرىن بىلمەي قينالادى. كۇندەر وسىلاي وتە بەرەدى. ءبىر كۇنى شارشاپ وتىرىپ، كوزى ءىلىنىپ كەتىپ، ءتۇس كورەدى. تۇسىنە پەرىشتە ەنەدى. ول بالاعا:"قورقىت، جاساپ جاتقان قوبىزىن التى جاسار نار اتاننىڭ جىلىگىندەي ەكەن. ەندى وعان تۇيەنىڭ تەرىسىنەن جاسالعان شاناق، ورتەكەنىڭ مۇيىزىنەن ويىلعان تيەك، بەستى ايعىردىڭ قۇيرىعىنان تارتىلعان قىل ىشەك جەتپەي تۇر. وسىلار بولسا، اسپابىڭ سايراعالى تۇر ەكەن"،- دەپ كەڭەس بەرەدى. قورقىت ۇيقىسىنان ويانا سالا، وسى ايتىلعانداردىڭ ءبارىن جاسايدى.
قاراعايدىڭ تۇبىنەن
قايىرىپ العان قوبىزىم،
ۇيەڭكىنىڭ تۇبىنەن
ءۇيىرىپ العان قوبىزىم،
جەلمايانىڭ تەرىسىن
شاڭاق قىلعان قوبىزىم،
ورتەكەنىڭ ءمۇيىزىن
تيەك قىلعان قوبىزىم،
بەستى ايعىردىڭ قۇيرىعىن
ىشەك قىلعان قوبىزىم،
قۇلاعىڭدى بۇرايىن،
وسى ايتقانىم بولماسا،
قايىرىپ جەرگە ۇرايىن.
ءا)"اقپاراتتار اعىنى"ستراتەگياسى
سۋرەت: قوبىز (بەينەسى) قۇرىلىمى
تيەگى
قوبىز
باسى
شاڭاعى
قۇلاعى
ويىعى
ىشەگى
"قورقىت اتا كىتابى" جونىندە نە بىلەمىز؟
قورقىت اتا كىتابىنىڭ ءبىزدىڭ زامانىمىزعا جەتكەن ەكى ءتۇرلى نۇسقاسى بەلگىلى، ونىڭ ءبىرى 1815جىلى درەزدەن، ەكىنشىسى ۆاتيكان(يتاليا) نۇسقاسى ونى تانۋدا شىعىس زەرتتەۋشىسى بارتولدىڭ ەڭبەگى وتە زور. ول 1894 - 1904 جىلدارى جىردىڭ 4تاراۋىن ورىس تىلىنە اۋداردى. بۇل كىتاپتىڭ تولىق نۇسقاسى ۆ. م. جيرمۋنسكيي مەن ا. ن. كانانوۆتىڭ رەداكسياسىمەن 1962 جىلى كسرو عىلىم اكادەمياسىنىڭ باسپاسىنان جارىق كوردى.
ادەبيەت زەرتتەۋشىلەرى ءا. مارعۇلان، ءا. قوڭىراتبايەۆ، م. جولداسبەكوۆ جانە ەۋروپا زەرتتەۋشىلەرى بۇل كىتاپتى جىر تىلىمەن جازىلعان، ياعني جىر ۇلگىسى دەپ باعالايدى.
قورقىت بابانىڭ بەيىتى مەن ەسكەرتكىشى قاي جەردە؟
سىرداريا جاعاسىندا، قىزىلوردا وبلىسى قورقىت ستانسياسىنان 5شاقىرىم جەردە بابانىڭ بەيىتى بار. قورقىت 95 جاسىندا قايتىس بولعان. كوپ جىلدار بويى حالىقتار باسىنا شىراق جاعىپ كەلگەن. 1952 جىلى سۋ تاسقىنىنان بەيىتتىڭ ءبىر قابىرعاسى قۇلاپ قالعان. 1980 جىلى الماتىلىق جاس ارحيتەكتور بەك يبرايەۆتىڭ جوباسى بويىنشا جۇزەگە اسىرىلعان، قازاقتىڭ كونە مۋزىكالىق اسپابى قىل قوبىز بەينەلەنگەن بۇل ەسكەرتكىش جەلمەن بىرگە ىڭىلداپ، ءان سالىپ تۇرادى. ەسكەرتكىش قىزىلوردا وبلىسى، قارماقشى اۋدانىنىڭ تەمىرجول ستانسياسىنا جاقىن جەردە بوي كوتەردى.
(ەسكەرتكىش سۋرەتى)
قورقىت بابا كۇيلەرىن جالعاستىرۋشىلار:
ىقىلاس دۇكەن ۇلى، نىشان شامەك ۇلى، جاپپاس قالامبايەۆ، داۋلەت مىقتىبايەۆ دەگەن اعالارىمىز بولعان.
قورقىتتىڭ 20-دان استام كۇيلەرى بار."اققۋ"،"كىلەم جايعان"،"سارىن"،"الپاۋىت"،"ەلىم - اي"،"ۇستاز"،"جەلمايا"،"قورقىت كۇيى"،"باشپاي"، ت. ب.
قورقىتتىڭ ناقىل سوزدەرى:
بۇل سوزدەر قورقىتتىڭ كۇيشىلىگىمەن قاتار، اقىن - جىراۋلىعىن بىلدىرەدى. ارينە، جىراۋ سوزدەرىنىڭ ارادا قانشا عاسىرلار وتكەندە بۇلجىماي جەتپەۋى دە مۇمكىن ەمەس.
اتا داڭقىن شىعارىپ، ءوزىنىڭ تەگىن قۋعان بالاعا ەشكىم جەتپەيدى،"وتىرىك ءسوز ورگە باسپايدى"،"كىمنىڭ باتىر، كىمنىڭ باقىل ەكەنىن جىراۋ بىلەر،"ولمەيتىن ءومىر كىلتى ونەردە".
ات تۇياقتى كەلەدى،
اقىل ءتىلدى كەلەدى.
ات شالدىقپاي جول بىتپەس،
قانجار تيمەي جاۋ قايتپاس.
اناسىز قىز اقىلعا جارىماس،
اكەسىز ۇل سىيعا جارىماس.
تاي توبەسى قۇل بولمايدى،
كۇيەۋ بالا ۇل بولمايدى.
مۋزىكا تىڭداۋ:"ۇشاردىڭ ۇلۋى".
ءبىر جەسىر كەمپىردىڭ جالعىز بالاسى بولادى. ول قۇس سالىپ، يت جۇگىرتكەن اڭشى، ساياتشى ەكەن. قاشقانىڭدى قۇتقارمايتىن ۇشار دەگەن تازىسى، جەلمەن جارىسقان جۇيرىك اتى بار ەكەن. كۇندەردىڭ كۇنىندە كەنەتتەن جىگىت قايتىس بولىپ، سول كەزدەگى ەلدىڭ ادەپ - عۇرپى بويىنشا جەرلەنگەننەن كەيىن جۇرت قونىس جاڭارتىپ، باسقا جەرگە كوشەدى ەكەن. جاڭا ورىنعا كوشىپ كەلگەننەن كەيىن كەمپىر بالاسىنان قالعان كوزى - تازى ءيتىن ىزدەيدى. ول جوق بولىپ شىعادى. "ەسكى جۇرتتا قالعان بولار"، - دەپ اپا بۇرىنعى قونىسقا كەلسە، ايتقانداي - اق ۇشار يەسىن قيىپ كەتە الماي، مولا باسىندا ساي - سۇيەكتى سىرقىراتا اسپانعا قاراي ۇلىپ وتىر ەكەن. مۇنى كورگەن انا:
"جالعىزىمنان ايىرىلدىم،
قاناتىمنان ايىرىلدىم
ۇشار، ۇشار - كا، كا" دەپ اڭىرايدى.
ب) تالداۋ جاساۋ
V. جاڭا ءبىلىمدى بەكىتۋ كەزەڭى
ساباقتى قورىتىندىلاۋ ماقساتىندا پىسىقتاۋ سۇراقتارى:
قورقىت اتانىڭ ەسكەرتكىشى قاي جەردە؟
اناسى قورقىتتى قۇرساعىندا نەشە جىل كوتەرگەن؟
قوبىزعا العاش ءتىل ءبىتىرىپ، ءۇنىن كۇي ەتىپ سويلەتكەن ونەر يەسى كىم؟
قورقىت كىم بولعان؟
قورقىت كۇيلەرىن جالعاستىرۋشى كىمدەر؟
ۆەنن دياگرامماسى:
قۇرمانعازى - قورقىت (سالىستىرۋ)
ءان ايتۋ. "جاس ءداۋىردىڭ تۇلەگىمىز" ي. نۇسىپبايەۆ
ساباقتى باعالاۋ: وقۋشىلاردىڭ ءسوز قولدانىسىنا، وي تولعانىسىنا قورىتىندى بەرە وتىرىپ باعالاۋ
IV. ءۇي تاپسىرماسىن حابارلاۋ، نۇسقاۋ بەرۋ
قورقىت جانە قوبىز تۋرالى، قوبىزعا ارنالعان اڭىز كۇيلەر تۋرالى قوسىمشا دەرەكتەر جيناۋ.
بىلىمدىلىك: قورقىت اتا تۋرالى اڭىزدارمەن تانىستىرۋ، قوبىز اسپابىنىڭ دىبىستىق ەرەكشەلىگىن ءتۇسىندىرۋ.
دامىتۋشىلىق: اڭىز كۇيلەرىن تۇسىنۋگە - تۇجىرىمداۋعا، وي مادەنيەتىن دامىتۋعا مۇمكىندىك جاساۋ.
تاربيەلىك: حالىق اۋىز ادەبيەتىن جانە ۇلتتىق ونەرگە قۇرمەتپەن قاراۋعا، تىڭداي بىلۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ساباق مەڭگەرۋ ساباعى.
ساباقتىڭ ءادىسى: ەۆريستيكالىق، ىزدەنۋ
ساباقتىڭ جابدىعى: قورقىت اتا پورترەتى، پلاكاتتار، ءۇنتاسپا
ساباقتىڭ بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
II. ءبىلىمدى بەلسەندى مەڭگەرۋگە دايىنداۋ
ا) مۋزىكا اۋەنىمەن سالەمدەسۋ
ءا) «سالاۋات» ءانى - ورىنداۋ
ب) ساباقتىڭ بارىسىن ايتۋ، ماقساتىمەن تانىستىرۋ.
III. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
ق. ساعىربايەۆتىڭ ءومىرى مەن شىعارمالارى - مازمۇنداۋ
"دومبىراسىز ءسان قايدا"- ورىنداۋ
"جەتى ساز"ويىنى(ءار نوتادا سۇراقتار بەرىلگەن، دۇرىس جاۋاپتارىن ايتىپ نوتا سىزىقتارىنا ورنالاستىرۋ)
بەرىلگەن سۇراقتار مازمۇنى:
1. مۋزىكالىق بەينە دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭ؟
2. قانداي ونەر تۇرلەرىن بىلەسىڭ؟
3. قۇرمانعازىنىڭ تۋىپ وسكەن جەرىن اتا؟
4. قۇرمانعازىنىڭ قانداي كۇيلەرى بار؟
5. ءۇنتاسپاداعى اۋەن تانىسپا؟
6. قۇرمانعازى كىمدەرگە قارسى كۇرەستى؟
7. ءان اۋەنىن مۇقيات تىڭداپ اجىرات؟
ءان ايتۋ: دومبىراسىز ءسان قايدا.
رەبۋس شەشۋ: قۇرمانعازى - كۇي اتاسى.
ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى: بۇگىنگى ساباعىمىز قوبىز اسپابىندا ءومىر جىرىن تولعاعان ۇلى بابامىز "كۇي اتاسى - قورقىت" اتاعا ارنالادى.
2. ساباق رەفلەكسياسىمەن تانىستىرۋ
IV. جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرۋ
قورقىت اتا كىم بولعان؟
قورقىت - بۇكىل وعىز - قىپشاق، تۇركى حالىقتارىنا ورتاق تۇلعا. ايگىلى جىراۋ، كۇيشى، قوبىزشى، وعىز - قىپشاق ۇلىسىنان شىققان باقسى، ابىز. ءوز حالقىنىڭ باقىتى ءۇشىن"جەرۇيىق"ىزدەپ كوپتىڭ مۇددەسىن كوزدەگەن.
ا) اڭىز: قورقىتتى تۋاردا اناسى قۇلاننىڭ جاياسىنا جەرىك بولىپتى. جىل سايىن ءبىر رەت تولعاتىپ، بالانى ءۇش جىل توعىز كۇن كوتەرەدى. ءبىر كۇنى نارەستەنىڭ دۇنيەگە كەلەر ءساتى جەتەدى. اناسى، تۋاردا توعىز كۇن تولعاتىپتى، سول ساتتە جەر دۇنيەگە ءۇش كۇن، ءۇش ءتۇن قاراڭعىلىق ءتۇسىپتى، قارا جاڭبىر، داۋىل سوعىپ، بىرەۋدى بىرەۋ كورە الماي، قورقىنىش باسىپتى. بالا اناسىنان تۋا ءتىل قاتىپ، سويلەي باستايدى. شىلدەحاناسىنا جينالعاندار:"بۇل ەرەكشە قاسيەتتى بولىپ ومىرگە كەلۋى ارقىلى ءبىزدىڭ ءبارىمىزدى قورقىتتى عوي، سوندىقتان اتى قورقىت بولسىن"،- دەپ نارەستەنىڭ اتىن قورقىت قويادى.
قورقىت تۋعان كەزىندە،
قارا اسپاندى سۋ العان
قارا جەردى قۇم العان
ول تۋعاندا ەل قورقىپ،
تۋعاننان سوڭ قۋانعان - ومىرگە كەلۋى جايىندا جىر.
ب) اڭىز: مىنە وسى عاجايىپ جاعدايدا تۋعان قورقىتتىڭ ەر جەتكەننەن كەيىنگى ءىس - ارەكەتتەرى دە ەشكىمگە ۇقسامايدى. ول جيىرماعا تولعاندا تۇسىندە بىرەۋلەر ايان بەرىپ،"قىرىقتان ارتىق جاسامايسىڭ"دەپتى. مىنە، وسىدان كەيىن قورقىت دۇنيەنىڭ پانيلىگىن كوپ ويلاپ، ولمەۋدىڭ جولىن ىزدەستىرەدى، تۇيەسى جەلماياعا ءمىنىپ، الەمنىڭ ءتورت بۇرىشىن ارالايدى. ول قايدا بارسا دا، قازۋلى كوردى كورەدى... بۇل كىمنىڭ كورى،- دەپ سۇراعاندا"قورقىتتىڭ كورى"دەپ جاۋاپ الادى. اقىرىندا ءوزىنىڭ تۋعان جەرى سىرداريا بويىنا كەلەدى، قاراعايدان قوبىز جاساپ، ولمەس ءومىر كۇيىن تارتادى. قازاقتا "كۇي اتاسى - قورقىت"دەگەن اڭىز وسىلايشا پايدا بولادى. ول سىرداريا سۋىنىڭ بەتىنە كىلەم توسەپ، كۇي تارتقاندا دۇنيەدەگى جان يەسىنىڭ ءبارى دە قۇلاعىن ەلجىرەتىپ تىڭداعان.
قوبىز تاريحى.
كەلەسى اڭىزدا قورقىتتىڭ قوبىز اسپابىن ويلاپ تابۋى تۋرالى باياندالادى.
ا) اڭىز: قورقىت جاسىنان وتە ۇعىمتال، قۇيما قۇلاق بولىپ وسەدى، سول كەزدەگى اسپاپتاردىڭ بارىندە دە كەرەمەت وينايدى ەكەن. الايدا، ول وعان قاناعاتتانباي، ادام جانە جانۋارلاردىڭ ءۇنىن، تابيعاتتاعى قۇبىلىستار مەن دىبىستاردى جەتكىزەتىن جاڭا ءبىر اسپاپ جاساعىسى كەلەدى. ون ويلاپ، توعىز تولعاندى. قاراعاي اعاشىن كەسىپ اكەلىپ، ودان ءبىر نارسەنىڭ جوباسىن جاسايدى. ءبىراق ارى قاراي قالاي، نە ىستەرىن بىلمەي قينالادى. كۇندەر وسىلاي وتە بەرەدى. ءبىر كۇنى شارشاپ وتىرىپ، كوزى ءىلىنىپ كەتىپ، ءتۇس كورەدى. تۇسىنە پەرىشتە ەنەدى. ول بالاعا:"قورقىت، جاساپ جاتقان قوبىزىن التى جاسار نار اتاننىڭ جىلىگىندەي ەكەن. ەندى وعان تۇيەنىڭ تەرىسىنەن جاسالعان شاناق، ورتەكەنىڭ مۇيىزىنەن ويىلعان تيەك، بەستى ايعىردىڭ قۇيرىعىنان تارتىلعان قىل ىشەك جەتپەي تۇر. وسىلار بولسا، اسپابىڭ سايراعالى تۇر ەكەن"،- دەپ كەڭەس بەرەدى. قورقىت ۇيقىسىنان ويانا سالا، وسى ايتىلعانداردىڭ ءبارىن جاسايدى.
قاراعايدىڭ تۇبىنەن
قايىرىپ العان قوبىزىم،
ۇيەڭكىنىڭ تۇبىنەن
ءۇيىرىپ العان قوبىزىم،
جەلمايانىڭ تەرىسىن
شاڭاق قىلعان قوبىزىم،
ورتەكەنىڭ ءمۇيىزىن
تيەك قىلعان قوبىزىم،
بەستى ايعىردىڭ قۇيرىعىن
ىشەك قىلعان قوبىزىم،
قۇلاعىڭدى بۇرايىن،
وسى ايتقانىم بولماسا،
قايىرىپ جەرگە ۇرايىن.
ءا)"اقپاراتتار اعىنى"ستراتەگياسى
سۋرەت: قوبىز (بەينەسى) قۇرىلىمى
تيەگى
قوبىز
باسى
شاڭاعى
قۇلاعى
ويىعى
ىشەگى
"قورقىت اتا كىتابى" جونىندە نە بىلەمىز؟
قورقىت اتا كىتابىنىڭ ءبىزدىڭ زامانىمىزعا جەتكەن ەكى ءتۇرلى نۇسقاسى بەلگىلى، ونىڭ ءبىرى 1815جىلى درەزدەن، ەكىنشىسى ۆاتيكان(يتاليا) نۇسقاسى ونى تانۋدا شىعىس زەرتتەۋشىسى بارتولدىڭ ەڭبەگى وتە زور. ول 1894 - 1904 جىلدارى جىردىڭ 4تاراۋىن ورىس تىلىنە اۋداردى. بۇل كىتاپتىڭ تولىق نۇسقاسى ۆ. م. جيرمۋنسكيي مەن ا. ن. كانانوۆتىڭ رەداكسياسىمەن 1962 جىلى كسرو عىلىم اكادەمياسىنىڭ باسپاسىنان جارىق كوردى.
ادەبيەت زەرتتەۋشىلەرى ءا. مارعۇلان، ءا. قوڭىراتبايەۆ، م. جولداسبەكوۆ جانە ەۋروپا زەرتتەۋشىلەرى بۇل كىتاپتى جىر تىلىمەن جازىلعان، ياعني جىر ۇلگىسى دەپ باعالايدى.
قورقىت بابانىڭ بەيىتى مەن ەسكەرتكىشى قاي جەردە؟
سىرداريا جاعاسىندا، قىزىلوردا وبلىسى قورقىت ستانسياسىنان 5شاقىرىم جەردە بابانىڭ بەيىتى بار. قورقىت 95 جاسىندا قايتىس بولعان. كوپ جىلدار بويى حالىقتار باسىنا شىراق جاعىپ كەلگەن. 1952 جىلى سۋ تاسقىنىنان بەيىتتىڭ ءبىر قابىرعاسى قۇلاپ قالعان. 1980 جىلى الماتىلىق جاس ارحيتەكتور بەك يبرايەۆتىڭ جوباسى بويىنشا جۇزەگە اسىرىلعان، قازاقتىڭ كونە مۋزىكالىق اسپابى قىل قوبىز بەينەلەنگەن بۇل ەسكەرتكىش جەلمەن بىرگە ىڭىلداپ، ءان سالىپ تۇرادى. ەسكەرتكىش قىزىلوردا وبلىسى، قارماقشى اۋدانىنىڭ تەمىرجول ستانسياسىنا جاقىن جەردە بوي كوتەردى.
(ەسكەرتكىش سۋرەتى)
قورقىت بابا كۇيلەرىن جالعاستىرۋشىلار:
ىقىلاس دۇكەن ۇلى، نىشان شامەك ۇلى، جاپپاس قالامبايەۆ، داۋلەت مىقتىبايەۆ دەگەن اعالارىمىز بولعان.
قورقىتتىڭ 20-دان استام كۇيلەرى بار."اققۋ"،"كىلەم جايعان"،"سارىن"،"الپاۋىت"،"ەلىم - اي"،"ۇستاز"،"جەلمايا"،"قورقىت كۇيى"،"باشپاي"، ت. ب.
قورقىتتىڭ ناقىل سوزدەرى:
بۇل سوزدەر قورقىتتىڭ كۇيشىلىگىمەن قاتار، اقىن - جىراۋلىعىن بىلدىرەدى. ارينە، جىراۋ سوزدەرىنىڭ ارادا قانشا عاسىرلار وتكەندە بۇلجىماي جەتپەۋى دە مۇمكىن ەمەس.
اتا داڭقىن شىعارىپ، ءوزىنىڭ تەگىن قۋعان بالاعا ەشكىم جەتپەيدى،"وتىرىك ءسوز ورگە باسپايدى"،"كىمنىڭ باتىر، كىمنىڭ باقىل ەكەنىن جىراۋ بىلەر،"ولمەيتىن ءومىر كىلتى ونەردە".
ات تۇياقتى كەلەدى،
اقىل ءتىلدى كەلەدى.
ات شالدىقپاي جول بىتپەس،
قانجار تيمەي جاۋ قايتپاس.
اناسىز قىز اقىلعا جارىماس،
اكەسىز ۇل سىيعا جارىماس.
تاي توبەسى قۇل بولمايدى،
كۇيەۋ بالا ۇل بولمايدى.
مۋزىكا تىڭداۋ:"ۇشاردىڭ ۇلۋى".
ءبىر جەسىر كەمپىردىڭ جالعىز بالاسى بولادى. ول قۇس سالىپ، يت جۇگىرتكەن اڭشى، ساياتشى ەكەن. قاشقانىڭدى قۇتقارمايتىن ۇشار دەگەن تازىسى، جەلمەن جارىسقان جۇيرىك اتى بار ەكەن. كۇندەردىڭ كۇنىندە كەنەتتەن جىگىت قايتىس بولىپ، سول كەزدەگى ەلدىڭ ادەپ - عۇرپى بويىنشا جەرلەنگەننەن كەيىن جۇرت قونىس جاڭارتىپ، باسقا جەرگە كوشەدى ەكەن. جاڭا ورىنعا كوشىپ كەلگەننەن كەيىن كەمپىر بالاسىنان قالعان كوزى - تازى ءيتىن ىزدەيدى. ول جوق بولىپ شىعادى. "ەسكى جۇرتتا قالعان بولار"، - دەپ اپا بۇرىنعى قونىسقا كەلسە، ايتقانداي - اق ۇشار يەسىن قيىپ كەتە الماي، مولا باسىندا ساي - سۇيەكتى سىرقىراتا اسپانعا قاراي ۇلىپ وتىر ەكەن. مۇنى كورگەن انا:
"جالعىزىمنان ايىرىلدىم،
قاناتىمنان ايىرىلدىم
ۇشار، ۇشار - كا، كا" دەپ اڭىرايدى.
ب) تالداۋ جاساۋ
V. جاڭا ءبىلىمدى بەكىتۋ كەزەڭى
ساباقتى قورىتىندىلاۋ ماقساتىندا پىسىقتاۋ سۇراقتارى:
قورقىت اتانىڭ ەسكەرتكىشى قاي جەردە؟
اناسى قورقىتتى قۇرساعىندا نەشە جىل كوتەرگەن؟
قوبىزعا العاش ءتىل ءبىتىرىپ، ءۇنىن كۇي ەتىپ سويلەتكەن ونەر يەسى كىم؟
قورقىت كىم بولعان؟
قورقىت كۇيلەرىن جالعاستىرۋشى كىمدەر؟
ۆەنن دياگرامماسى:
قۇرمانعازى - قورقىت (سالىستىرۋ)
ءان ايتۋ. "جاس ءداۋىردىڭ تۇلەگىمىز" ي. نۇسىپبايەۆ
ساباقتى باعالاۋ: وقۋشىلاردىڭ ءسوز قولدانىسىنا، وي تولعانىسىنا قورىتىندى بەرە وتىرىپ باعالاۋ
IV. ءۇي تاپسىرماسىن حابارلاۋ، نۇسقاۋ بەرۋ
قورقىت جانە قوبىز تۋرالى، قوبىزعا ارنالعان اڭىز كۇيلەر تۋرالى قوسىمشا دەرەكتەر جيناۋ.
You Might Also Like
-
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ بويىنا ونەرگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتى دارىتۋ، مۋزىكاعا دەگەن قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرۋ، ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن نىعايتۋ، سوزدىك قورلارىن، جۇيەلى سويلەۋگە داعدىلاندىرۋ. دوستىققا، ...
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: كورسەتكىشتىك تەڭدەۋلەر جانە ولاردىڭ جۇيەلەرى (ەسەپ شىعارتۋ)
