"ءبىر ەل - ءبىر كىتاپ" اكسياسى مەن ۇلتتىق وقۋ مادەنيەتى
تاقىرىبى: « "ءبىر ەل - ءبىر كىتاپ" اكسياسى مەن ۇلتتىق وقۋ مادەنيەتى»
كىتاپ - ادامزات بالاسىنىڭ باعا جەتپەس رۋحاني قۇندىلىعى. كىتاپ ءبىلىم مەن تاربيە قۇرالى رەتىندە جەكە تۇلعانى قالىپتاستىرۋدا ەرەكشە ىقپالعا يە. ەلەكتروندى ءداۋىر اعىمىنا قاراماستان، كىتاپتىڭ ورنىن ەشتەڭە دە الماستىرا الماق ەمەس. ەلىمىزدىڭ قارقىندى دامۋى، ەلباسى ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ ءبىلىمدى، ساۋاتتى جاستارعا ءۇمىت ارتۋى، ولاردى ءتۇرلى الەۋمەتتىك، وقۋ باعدارلامالارى مەن ءوز جولداۋىنداعى «جالپىعا ارنالعان ءبىلىم» مەن «ءومىر بويعى ءبىلىم الۋ» ۇراندارى ارقىلى ساپالى ءبىلىم الۋ مەن كاسىبي مامان بولۋعا ۇندەۋى - بولاشاققا جاسالعان يگى قادام. وقۋ باعدارلامالارى مەن ساۋاتتىلىقتى قورعاۋ قاشاندا مادەنيەت ساياساتىنىڭ نەگىزگى باعىتى بولىپ قالماق.
وقىرمان مەن كىتاپتىڭ اراسىن جاقىنداتۋ ماقساتىندا الەم قولدان كەلگەن بار مۇمكىندىكتەردى قولدانۋدا. ەلىمىزدە كىتاپ وقۋ اكسيالارى ۇيىمداستىرىلۋدا. كىتاپ وقۋ اكسيالارى، ەڭ الدىمەن اقش - دا وتە تانىمال بولعان. «ءبىر كىتاپ - ءبىر چيكاگو» جانە «ەگەر سيەتلدىڭ بۇكىل تۇرعىنى ءبىر كىتاپ وقىسا...» دەگەن جوبالار جۇمىس ىستەگەن. مۇنداعى باستى پرينسيپ - كىتاپ پەن وقىرمان اراسىن جاقىنداتىپ، ءبىر شىعارمانى كوپشىلىكپەن ءبىر ۋاقىت ارالىعىندا وقىپ، تالقىلاۋ. بۇگىندە «ءبىر ەل - ءبىر كىتاپ» جوباسى كوپتەگەن ەلدەرگە كەڭ تاراعان.
ەلىمىزدە وقۋ مادەنيەتىن، كىتاپ وقۋ ماسەلەسى وسىدان بىرنەشە جىل بۇرىن رەسپۋبليكالىق كولەمدە قولعا الىنۋدا. بۇعان 2007 جىلى استانادا وتكەن «وقيتىن ەل - باسەكەگە قابىلەتتى ەل نەگىزى» اتتى حالىقارالىق وقۋ كونگرەسى ايقىن ايعاق. كونگرەسس جۇمىسىنىڭ ناتيجەسىندە سول جىلدان باستاپ قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق اكادەميالىق كىتاپحاناسى «ءبىر ەل - ءبىر كىتاپ» اكسياسىن وتكىزۋدى باستادى. وسىدان باستاپ اتالمىش اكسيا ەل تاريحىندا ەلەۋلى ورىن الار ەرەكشە وقيعاعا اينالدى. 2007 جىلدىڭ قىركۇيەك ايىنداعى «ەلىمىزدە «ءبىر ەل - ءبىر كىتاپ» اكسياسى باستالدى»، «رەسپۋبليكامىزداعى تانىمال ساياسات جانە قوعام قايراتكەرلەرى وقي باستادى» دەپ اتالاتىن اقپاراتتار اعىنى كىمدى دە بولسا ەلەڭ ەتكىزىپ، قازاقستاننىڭ مادەني ومىرىندە وزگەشە ءبىر جاڭالىق باستالعانىن ايگىلەگەنى انىق.
اكسيانىڭ ۇيىمداستىرۋشىلارى - قازاقستان رەسپۋبليكاسى مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگى، قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق اكادەميالىق كىتاپحاناسى مەن قازاقستان رەسپۋبليكاسى كىتاپحاناشىلار قاۋىمداستىعى. العاشقى جىلى اكسيانىڭ ۇيىمداستىرۋ كوميتەتى قۇرىلىپ، قازاقستان حالىق جازۋشىسى، اقىن، قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ يەگەرى فاريزا وڭعارسىنوۆا ۇيىمداستىرۋ كوميتەتىنىڭ ءتورايىمى بولىپ سايلاندى. اكسيانىڭ ەرەجەسى جاسالىپ، سول ەرەجەگە سايكەس جىل سايىن ۇلتتىق گۋمانيزم مەن جالپى ازاماتتىق يدەيانى بەينەلەيتىن، ەل تاريحى مەن زامان دامۋىنا ساي، ءارى قوعامدىق پىكىرتالاسقا تۇرتكى بولا الاتىن تۋىندىلار تاڭداپ الىنىپ وتىرادى. وقىرماندار اراسىندا جىل كىتابىنا تاڭداۋ جاساۋ سۇرالىپ، ارنايى ساۋالنامالار جۇرگىزۋ ارقىلى ەل تاريحى مەن مادەنيەتىنەن حاباردار ەتەر قۇندى كوركەم تۋىندى نەمەسە شوقتىعى بيىك پوەزيالىق شىعارمالار ىرىكتەلىپ، ۇيىمداستىرۋ كوميتەتىنىڭ شەشىمىمەن جىل كىتابى بولىپ بەكىتىلەدى.
2007 جىلى العاش رەت تاڭدالىپ الىنعان ۇلى تۇلعا ابايدىڭ «قارا سوزدەرى» وقىرماندارىن ءوزى مەن اينالاسىنداعىلاردى تانىپ بىلۋگە، وزىق گۋمانيستىك ويعا جەتەلەسە، 2008 جىلعى م. اۋەزوۆتىڭ «قيلى زامان» پوۆەسى كەيىپكەرلەرىنىڭ مىنەز - قۇلقى مەن زامان تارتىسى ارقىلى جاستاردى وتانشىلدىققا ۇندەدى. نەگىزگى ماقسات تەك وقۋدا عانا ەمەس، ەل تاعدىرى مەن تاريحىن ارقاۋ ەتكەن شىعارماعا قايتا كوز جۇرگىزۋ، وقۋشىلاردى اۋەزوۆ دەڭگەيىنە كوتەرىپ، وتكەنىمىزگە جاڭاشا كوزقاراسپەن قاراۋىنا ىقپال ەتۋ. وسى شىعارما ارقىلى بويلارىنداعى ۇلتتىق نامىس پەن جىگەردىڭ ويانۋىنا ىقپال ەتۋ، «قيلى زامان» پوۆەسىن وقىعان ءاربىر وقۋشى حالقىمىزدىڭ وتكەن تاريحىنا، ونىڭ الماعايىپ ۋاقىتىنداعى سىرىنا قانىقتى.
2009 جىلعى وقۋ اكسياسىنا «ۇلتتىق پوەزيا پاديشاسى» بولىپ سانالاتىن ماعجان جۇمابايەۆتىڭ ماحاببات ليريكاسى، ونىڭ وقىرماندارعا تانىس «جان ءسوزى» جيناعى تاڭدالىپ الىندى.
جىل سايىن وتكىزىلىپ وتىرعان وقۋ اكسياسى ءوزىنىڭ وقىرماندارعا قاجەت ەكەندىگىن، ومىرشەڭدىگىن دالەلدەپ وتىر.
2010 جىلى قازاقتىڭ قاھارمان اقىنى جۇبان مولداعالييەۆتىڭ «مەن قازاقپىن» پوەماسى اسقاق ۇنىمەن وقۋشىلاردى رۋحتاندىردى. جۇبان مولداعالييەۆ ءوزىنىڭ اتاقتى «مەن قازاقپىن» پوەماسىمەن قازاق ادەبيەتىنىڭ ءىرى تۇلعاسىنا اينالعان. بۇل پوەمادا اقىن قازاق حالقىنىڭ وتكەن ءومىرى مەن تاعدىرى جايلى ليريكالىق - پۋبليسيستيكالىق ستيلدە تولعانا جىرلادى. قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق ەرەكشەلىكتەرىن اشۋدا، ونىڭ ەرلىك ءداستۇرى، تۋعان جەر مەن ەل، ونىڭ بايلىعى، ادامدارى جايلى اسقاقتاتا كوركەمدەپ ورنەكتەلگەن، قازاق حالقىنىڭ باسىنان كەشىرگەن نەبىر قيىن كەزەڭدەردى سۋرەتتەي بىلگەن. قازاق حالقىنىڭ ەلدىگى مەن سالتىن، ۇلتتىق قاسيەتىن ساقتاپ قالعانىن ماقتانا، اسقاقتاتا جىرعا قوسادى. وقىرماندارىن جىگەرلەندىرە، ەرلىك، قارسىلىق، كۇش، قۋاتتى جىرعا قوسىپ، ءوزىنىڭ قازاق ەكەنىن تاعى دا جۇرەك جارا، جان داۋسىمەن قۋانا، شاتتانا جەتكىزە وتانسۇيگىشتىك جىرلارىمەن حالىق جۇرەگىنەن ورىن تەپكەن اقىن.
2011 جىلى جەرلەسىمىز، كورنەكتى جازۋشى، اقىن، دراماتۋرگ، سىنشى، اۋدارماشى جۇسىپبەك ايماۋىتوۆتىڭ «اقبىلەك» رومانى حالىقتىق تالقىلاۋعا تاڭدالىپ الىندى. قازاق ەلىنىڭ تاۋەلسىزدىك الىپ، دەربەس مەملەكەت بولعانىنا جيىرما جىل تولۋمەن تۇسپا تۇس كەلۋى كەزدەيسوقتىق ەمەس، تاۋەلسىزدىكتى اڭساپ، قازاق حالقىنىڭ وتارشىلدىق پەن اۋقاتتى توپتار ەزگىسىنە قارسى تۇرىپ، تاۋەلسىزدىك ءۇشىن كۇرەس يدەياسىن سۋسىنداتقان جازۋشى. «اقبىلەك» رومانى ۇلتتىڭ تالايلى تاريحىن، قازاق ءومىرىنىڭ قيىن دا، كۇردەلى كەزەڭىن، باستى تۇلعانىڭ اۋىر دا سىندارلى ساتتەرىن تاعى سونداي ناقتىلى كورىنىس، شىنايى وقيعا، بەدەرلى بەينەلەر ارقىلى كورسەتىپ، تاقىرىپ تابيعاتىن، كوركەمدىك - ەستەتيكالىق مۇراتتارىن شەبەر دە شەشەن، شىنايى ۇلگىدە بايانداعان بايىپتى، تاعىلىمدى تۋىندى شىعارما بولىپ سانالادى. پروفەسسور، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى ت. جۇرتباي «جۇسىپبەك ايماۋىتوۆتىڭ «اقبىلەك» رومانى - ۇلتتىق جانە ادامي ىزگىلىك قۇندىلىقتارىن، ادامنىڭ جان قۇبىلىستارى مەن سەزىمىنىڭ باي الەمىن بەينەلەيتىن رومان»-، دەپ باعا بەرگەن. ەكىباستۇز قالالىق مەكتەپ كىتاپحانالارىندا «اقبىلەك تاعدىرىنا مەنىڭ كوزقاراسىم» اتتى وقۋ مارافونى، «اقبىلەك رومانى - ۇلت تاعدىرى» اتتى دوڭگەلەك ستول، كىتاپ كورمەلەرى، اشىق سورەلەر، پرەزەنتاسيالار ۇيىمداستىرىلىپ، وقۋشىلار جازۋشى شىعارماشىلىعىمەن كەڭىرەك تانىسۋ مۇمكىندىگىنە يە بولدى.
2012 جىلى كوركەم ءسوزدىڭ قۇلاگەرى - ورالحان بوكەيدىڭ «قايداسىڭ، قاسقا قۇلىنىم» پوۆەسى وقۋ اكسياسى بويىنشا وقىلدى. ورالحان بوكەي - قازاق ادەبيەتىندە وزىندىك ورنەگىن سالعان قالامگەر، وقىرمانىن وزگەگە ۇقسامايتىن قولتاڭباسىمەن تاڭقالدىردى. تۋعان جەرى - التايدىڭ سۇلۋلىعىن، تاكاپپارلىعىن، اسقاقتىعىن جىرلاعان جازۋشى، قامشى سابىنداي قىسقا عانا عۇمىرىندا ءوزىن دە، تۋعان ادەبيەتىندە وسىنداي اسقار اسۋعا شىعارىپ ۇلگەردى. بۇل پوۆەسىندە اۆتور جازۋشى تۋعان جەر تابيعاتىن تامسانا سۋرەتتەپ، ءوز اكەسىنە دەگەن بالالىق ماحابباتىن سۇيسىنە سۋرەتتەيدى. ال شىعارماداعى وقيعا جەلىسىنە بايلانىستى بيەنىڭ ەگىز تۋۋى جامان ىرىمعا جورىلىپ بىرەۋىن ولتىرەدى. وسى وقيعاعا وكىنىش بىلدىرگەن كەلەسى تۋعان قۇلىنىن اناسى ءوزى ولتىرگەندىگىن سۋرەتتەي كەلە اۆتور كوڭىلىندە قاسقا قۇلىنعا دەگەن اياۋشىلىق، وكىنىش سياقتى سەزىمدەر تۋىندايدى. ەسكى ىرىمعا سەنبەي قۇلىندى ولتىرمەسە، مۇمكىن ول قازاقتىڭ قۇلاگەرى بولار ما ەدى دەگەن وي تۇيگەن. «قايداسىڭ، قاسقا قۇلىنىم» پوۆەسى تاقىرىبى مازمۇندى، ماڭىزدى، قازاق ادەبيەتىندە وزىندىك ەرەكشەلىگى، ورنەگى بار شىعارما.
اباي، مۇحتار، ماعجان، جۇبان، جۇسىپبەك، ورالحان سەكىلدى الىپ تىزبەگىنەن تۇراتىن وقۋ اكسياسىنىڭ سيپاتى بىرتىندەپ جالپىۇلتتىق دەڭگەيگە كوتەرىلۋدە. جىل سايىنعى جالپى وقۋعا قاتىسۋشى وقۋشىلارىمىزدىڭ سانى ۇلعايىپ، وتكىزىلگەن ءىس - شارانىڭ كولەمى ارتىپ، تۇرلەرى جان - جاقتى جاڭاشىلدانۋدا.
بيىلعى 2013 جىلى «ءبىر ەل - ءبىر كىتاپ» رەسپۋبليكالىق اكسياسى اياسىندا ءوز وقىرماندارىنا جول تارتقان «داۋا» كىتابى - مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى، كورنەكتى قازاق اقىنى فاريزا وڭعارسىنوۆانىڭ ءتول تۋىندىسى. بۇل جيناق تاڭدامالى ولەڭدەردەن تۇرادى. «داۋا» كىتابىنىڭ نەگىزگى مازمۇندىق يدەياسى – جاستارعا شىعارماشىلىق جول؛ ياعني سونىڭ ىشىندە وزىندىك ويىمەن ولەڭ شىعارۋ دارىندىلىعىن پايدالانۋ ارقىلى كەز - كەلگەن جامان ىستەرگە، ارام نيەتكە بيادەپ قىلىقتارعا، ءتىپتى جازىلماس دەرتكە دە قارسى تۇرۋعا ۇيرەتۋ.
ادەبي شىعارما وقۋ تەك قانا وقۋ ەمەس، ول ءوزىڭدى - ءوزىڭ تاربيەلەۋ، پاراساتتىلىققا اپارار جول ىزدەۋ. «ءبىر ەل - ءبىر كىتاپ» اكسياسى ارقىلى كەلەر ۇرپاقتى تەك وقۋعا عانا ەمەس، وزىق گۋماينستىك اقىل - وي مەن ادامگەرشىلىككە دە تاربيەلەۋ. ەلىمىزدە وسىمەن جەتىنشى رەت وتكىزىلىپ وتىرعان وقۋ اكسياسى جازبا مادەني مۇرانى ناسيحاتتاۋ مەن وقۋشىلاردىڭ كىتاپ وقۋعا دەگەن كوزقاراسىن جاقسارتۋدا ۇلكەن جەتىستىكتەرگە جەتىپ وتىرعانى ءسوزسىز. ول وقۋشىلاردى كىتاپ وقۋ ىسىنە تارتۋدىڭ: بايانداما، پرەزەنتاسيالار، توك - شوۋ، كىتاپ كورمەلەرى، اشىق سورەلەر، ەكسكۋرسيالار، وقۋ مارافوندارى تاعى باسقادا ءتۇرلى فورمالار ارقىلى مۇمكىن بولىپ وتىر.
ەكىباستۇز قالالىق مەكتەپ كىتاپحانالارىندا رەسپۋبليكالىق «ءبىر ەل - ءبىر كىتاپ» اكسياسى بويىنشا وتكىزىلگەن ءىس - شارالار تۇرلەرى الۋان ءتۇرلى. كىتاپحاناشىلار وقۋشىلارمەن جۇمىس جاساۋ كەزىندە وقۋ مارافوندارى، فلەش - موب، وقىرماندار كونفەرەنسياسى، كىتاپ كورمەسى، ادەبي كەش، اۋىزشا جۋرنالدار ءوز وقىرماندارىن اكسياعا تاڭدالىپ الىنعان ءاربىر شىعارمانى كەڭ، ءارى جان - جاقتى اشىپ كورسەتۋگە ءوز سەپتىگىن تيگىزدى.
كىتاپ - ادامزات بالاسىنىڭ باعا جەتپەس رۋحاني قۇندىلىعى. كىتاپ ءبىلىم مەن تاربيە قۇرالى رەتىندە جەكە تۇلعانى قالىپتاستىرۋدا ەرەكشە ىقپالعا يە. ەلەكتروندى ءداۋىر اعىمىنا قاراماستان، كىتاپتىڭ ورنىن ەشتەڭە دە الماستىرا الماق ەمەس. ەلىمىزدىڭ قارقىندى دامۋى، ەلباسى ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ ءبىلىمدى، ساۋاتتى جاستارعا ءۇمىت ارتۋى، ولاردى ءتۇرلى الەۋمەتتىك، وقۋ باعدارلامالارى مەن ءوز جولداۋىنداعى «جالپىعا ارنالعان ءبىلىم» مەن «ءومىر بويعى ءبىلىم الۋ» ۇراندارى ارقىلى ساپالى ءبىلىم الۋ مەن كاسىبي مامان بولۋعا ۇندەۋى - بولاشاققا جاسالعان يگى قادام. وقۋ باعدارلامالارى مەن ساۋاتتىلىقتى قورعاۋ قاشاندا مادەنيەت ساياساتىنىڭ نەگىزگى باعىتى بولىپ قالماق.
وقىرمان مەن كىتاپتىڭ اراسىن جاقىنداتۋ ماقساتىندا الەم قولدان كەلگەن بار مۇمكىندىكتەردى قولدانۋدا. ەلىمىزدە كىتاپ وقۋ اكسيالارى ۇيىمداستىرىلۋدا. كىتاپ وقۋ اكسيالارى، ەڭ الدىمەن اقش - دا وتە تانىمال بولعان. «ءبىر كىتاپ - ءبىر چيكاگو» جانە «ەگەر سيەتلدىڭ بۇكىل تۇرعىنى ءبىر كىتاپ وقىسا...» دەگەن جوبالار جۇمىس ىستەگەن. مۇنداعى باستى پرينسيپ - كىتاپ پەن وقىرمان اراسىن جاقىنداتىپ، ءبىر شىعارمانى كوپشىلىكپەن ءبىر ۋاقىت ارالىعىندا وقىپ، تالقىلاۋ. بۇگىندە «ءبىر ەل - ءبىر كىتاپ» جوباسى كوپتەگەن ەلدەرگە كەڭ تاراعان.
ەلىمىزدە وقۋ مادەنيەتىن، كىتاپ وقۋ ماسەلەسى وسىدان بىرنەشە جىل بۇرىن رەسپۋبليكالىق كولەمدە قولعا الىنۋدا. بۇعان 2007 جىلى استانادا وتكەن «وقيتىن ەل - باسەكەگە قابىلەتتى ەل نەگىزى» اتتى حالىقارالىق وقۋ كونگرەسى ايقىن ايعاق. كونگرەسس جۇمىسىنىڭ ناتيجەسىندە سول جىلدان باستاپ قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق اكادەميالىق كىتاپحاناسى «ءبىر ەل - ءبىر كىتاپ» اكسياسىن وتكىزۋدى باستادى. وسىدان باستاپ اتالمىش اكسيا ەل تاريحىندا ەلەۋلى ورىن الار ەرەكشە وقيعاعا اينالدى. 2007 جىلدىڭ قىركۇيەك ايىنداعى «ەلىمىزدە «ءبىر ەل - ءبىر كىتاپ» اكسياسى باستالدى»، «رەسپۋبليكامىزداعى تانىمال ساياسات جانە قوعام قايراتكەرلەرى وقي باستادى» دەپ اتالاتىن اقپاراتتار اعىنى كىمدى دە بولسا ەلەڭ ەتكىزىپ، قازاقستاننىڭ مادەني ومىرىندە وزگەشە ءبىر جاڭالىق باستالعانىن ايگىلەگەنى انىق.
اكسيانىڭ ۇيىمداستىرۋشىلارى - قازاقستان رەسپۋبليكاسى مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگى، قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق اكادەميالىق كىتاپحاناسى مەن قازاقستان رەسپۋبليكاسى كىتاپحاناشىلار قاۋىمداستىعى. العاشقى جىلى اكسيانىڭ ۇيىمداستىرۋ كوميتەتى قۇرىلىپ، قازاقستان حالىق جازۋشىسى، اقىن، قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ يەگەرى فاريزا وڭعارسىنوۆا ۇيىمداستىرۋ كوميتەتىنىڭ ءتورايىمى بولىپ سايلاندى. اكسيانىڭ ەرەجەسى جاسالىپ، سول ەرەجەگە سايكەس جىل سايىن ۇلتتىق گۋمانيزم مەن جالپى ازاماتتىق يدەيانى بەينەلەيتىن، ەل تاريحى مەن زامان دامۋىنا ساي، ءارى قوعامدىق پىكىرتالاسقا تۇرتكى بولا الاتىن تۋىندىلار تاڭداپ الىنىپ وتىرادى. وقىرماندار اراسىندا جىل كىتابىنا تاڭداۋ جاساۋ سۇرالىپ، ارنايى ساۋالنامالار جۇرگىزۋ ارقىلى ەل تاريحى مەن مادەنيەتىنەن حاباردار ەتەر قۇندى كوركەم تۋىندى نەمەسە شوقتىعى بيىك پوەزيالىق شىعارمالار ىرىكتەلىپ، ۇيىمداستىرۋ كوميتەتىنىڭ شەشىمىمەن جىل كىتابى بولىپ بەكىتىلەدى.
2007 جىلى العاش رەت تاڭدالىپ الىنعان ۇلى تۇلعا ابايدىڭ «قارا سوزدەرى» وقىرماندارىن ءوزى مەن اينالاسىنداعىلاردى تانىپ بىلۋگە، وزىق گۋمانيستىك ويعا جەتەلەسە، 2008 جىلعى م. اۋەزوۆتىڭ «قيلى زامان» پوۆەسى كەيىپكەرلەرىنىڭ مىنەز - قۇلقى مەن زامان تارتىسى ارقىلى جاستاردى وتانشىلدىققا ۇندەدى. نەگىزگى ماقسات تەك وقۋدا عانا ەمەس، ەل تاعدىرى مەن تاريحىن ارقاۋ ەتكەن شىعارماعا قايتا كوز جۇرگىزۋ، وقۋشىلاردى اۋەزوۆ دەڭگەيىنە كوتەرىپ، وتكەنىمىزگە جاڭاشا كوزقاراسپەن قاراۋىنا ىقپال ەتۋ. وسى شىعارما ارقىلى بويلارىنداعى ۇلتتىق نامىس پەن جىگەردىڭ ويانۋىنا ىقپال ەتۋ، «قيلى زامان» پوۆەسىن وقىعان ءاربىر وقۋشى حالقىمىزدىڭ وتكەن تاريحىنا، ونىڭ الماعايىپ ۋاقىتىنداعى سىرىنا قانىقتى.
2009 جىلعى وقۋ اكسياسىنا «ۇلتتىق پوەزيا پاديشاسى» بولىپ سانالاتىن ماعجان جۇمابايەۆتىڭ ماحاببات ليريكاسى، ونىڭ وقىرماندارعا تانىس «جان ءسوزى» جيناعى تاڭدالىپ الىندى.
جىل سايىن وتكىزىلىپ وتىرعان وقۋ اكسياسى ءوزىنىڭ وقىرماندارعا قاجەت ەكەندىگىن، ومىرشەڭدىگىن دالەلدەپ وتىر.
2010 جىلى قازاقتىڭ قاھارمان اقىنى جۇبان مولداعالييەۆتىڭ «مەن قازاقپىن» پوەماسى اسقاق ۇنىمەن وقۋشىلاردى رۋحتاندىردى. جۇبان مولداعالييەۆ ءوزىنىڭ اتاقتى «مەن قازاقپىن» پوەماسىمەن قازاق ادەبيەتىنىڭ ءىرى تۇلعاسىنا اينالعان. بۇل پوەمادا اقىن قازاق حالقىنىڭ وتكەن ءومىرى مەن تاعدىرى جايلى ليريكالىق - پۋبليسيستيكالىق ستيلدە تولعانا جىرلادى. قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق ەرەكشەلىكتەرىن اشۋدا، ونىڭ ەرلىك ءداستۇرى، تۋعان جەر مەن ەل، ونىڭ بايلىعى، ادامدارى جايلى اسقاقتاتا كوركەمدەپ ورنەكتەلگەن، قازاق حالقىنىڭ باسىنان كەشىرگەن نەبىر قيىن كەزەڭدەردى سۋرەتتەي بىلگەن. قازاق حالقىنىڭ ەلدىگى مەن سالتىن، ۇلتتىق قاسيەتىن ساقتاپ قالعانىن ماقتانا، اسقاقتاتا جىرعا قوسادى. وقىرماندارىن جىگەرلەندىرە، ەرلىك، قارسىلىق، كۇش، قۋاتتى جىرعا قوسىپ، ءوزىنىڭ قازاق ەكەنىن تاعى دا جۇرەك جارا، جان داۋسىمەن قۋانا، شاتتانا جەتكىزە وتانسۇيگىشتىك جىرلارىمەن حالىق جۇرەگىنەن ورىن تەپكەن اقىن.
2011 جىلى جەرلەسىمىز، كورنەكتى جازۋشى، اقىن، دراماتۋرگ، سىنشى، اۋدارماشى جۇسىپبەك ايماۋىتوۆتىڭ «اقبىلەك» رومانى حالىقتىق تالقىلاۋعا تاڭدالىپ الىندى. قازاق ەلىنىڭ تاۋەلسىزدىك الىپ، دەربەس مەملەكەت بولعانىنا جيىرما جىل تولۋمەن تۇسپا تۇس كەلۋى كەزدەيسوقتىق ەمەس، تاۋەلسىزدىكتى اڭساپ، قازاق حالقىنىڭ وتارشىلدىق پەن اۋقاتتى توپتار ەزگىسىنە قارسى تۇرىپ، تاۋەلسىزدىك ءۇشىن كۇرەس يدەياسىن سۋسىنداتقان جازۋشى. «اقبىلەك» رومانى ۇلتتىڭ تالايلى تاريحىن، قازاق ءومىرىنىڭ قيىن دا، كۇردەلى كەزەڭىن، باستى تۇلعانىڭ اۋىر دا سىندارلى ساتتەرىن تاعى سونداي ناقتىلى كورىنىس، شىنايى وقيعا، بەدەرلى بەينەلەر ارقىلى كورسەتىپ، تاقىرىپ تابيعاتىن، كوركەمدىك - ەستەتيكالىق مۇراتتارىن شەبەر دە شەشەن، شىنايى ۇلگىدە بايانداعان بايىپتى، تاعىلىمدى تۋىندى شىعارما بولىپ سانالادى. پروفەسسور، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى ت. جۇرتباي «جۇسىپبەك ايماۋىتوۆتىڭ «اقبىلەك» رومانى - ۇلتتىق جانە ادامي ىزگىلىك قۇندىلىقتارىن، ادامنىڭ جان قۇبىلىستارى مەن سەزىمىنىڭ باي الەمىن بەينەلەيتىن رومان»-، دەپ باعا بەرگەن. ەكىباستۇز قالالىق مەكتەپ كىتاپحانالارىندا «اقبىلەك تاعدىرىنا مەنىڭ كوزقاراسىم» اتتى وقۋ مارافونى، «اقبىلەك رومانى - ۇلت تاعدىرى» اتتى دوڭگەلەك ستول، كىتاپ كورمەلەرى، اشىق سورەلەر، پرەزەنتاسيالار ۇيىمداستىرىلىپ، وقۋشىلار جازۋشى شىعارماشىلىعىمەن كەڭىرەك تانىسۋ مۇمكىندىگىنە يە بولدى.
2012 جىلى كوركەم ءسوزدىڭ قۇلاگەرى - ورالحان بوكەيدىڭ «قايداسىڭ، قاسقا قۇلىنىم» پوۆەسى وقۋ اكسياسى بويىنشا وقىلدى. ورالحان بوكەي - قازاق ادەبيەتىندە وزىندىك ورنەگىن سالعان قالامگەر، وقىرمانىن وزگەگە ۇقسامايتىن قولتاڭباسىمەن تاڭقالدىردى. تۋعان جەرى - التايدىڭ سۇلۋلىعىن، تاكاپپارلىعىن، اسقاقتىعىن جىرلاعان جازۋشى، قامشى سابىنداي قىسقا عانا عۇمىرىندا ءوزىن دە، تۋعان ادەبيەتىندە وسىنداي اسقار اسۋعا شىعارىپ ۇلگەردى. بۇل پوۆەسىندە اۆتور جازۋشى تۋعان جەر تابيعاتىن تامسانا سۋرەتتەپ، ءوز اكەسىنە دەگەن بالالىق ماحابباتىن سۇيسىنە سۋرەتتەيدى. ال شىعارماداعى وقيعا جەلىسىنە بايلانىستى بيەنىڭ ەگىز تۋۋى جامان ىرىمعا جورىلىپ بىرەۋىن ولتىرەدى. وسى وقيعاعا وكىنىش بىلدىرگەن كەلەسى تۋعان قۇلىنىن اناسى ءوزى ولتىرگەندىگىن سۋرەتتەي كەلە اۆتور كوڭىلىندە قاسقا قۇلىنعا دەگەن اياۋشىلىق، وكىنىش سياقتى سەزىمدەر تۋىندايدى. ەسكى ىرىمعا سەنبەي قۇلىندى ولتىرمەسە، مۇمكىن ول قازاقتىڭ قۇلاگەرى بولار ما ەدى دەگەن وي تۇيگەن. «قايداسىڭ، قاسقا قۇلىنىم» پوۆەسى تاقىرىبى مازمۇندى، ماڭىزدى، قازاق ادەبيەتىندە وزىندىك ەرەكشەلىگى، ورنەگى بار شىعارما.
اباي، مۇحتار، ماعجان، جۇبان، جۇسىپبەك، ورالحان سەكىلدى الىپ تىزبەگىنەن تۇراتىن وقۋ اكسياسىنىڭ سيپاتى بىرتىندەپ جالپىۇلتتىق دەڭگەيگە كوتەرىلۋدە. جىل سايىنعى جالپى وقۋعا قاتىسۋشى وقۋشىلارىمىزدىڭ سانى ۇلعايىپ، وتكىزىلگەن ءىس - شارانىڭ كولەمى ارتىپ، تۇرلەرى جان - جاقتى جاڭاشىلدانۋدا.
بيىلعى 2013 جىلى «ءبىر ەل - ءبىر كىتاپ» رەسپۋبليكالىق اكسياسى اياسىندا ءوز وقىرماندارىنا جول تارتقان «داۋا» كىتابى - مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى، كورنەكتى قازاق اقىنى فاريزا وڭعارسىنوۆانىڭ ءتول تۋىندىسى. بۇل جيناق تاڭدامالى ولەڭدەردەن تۇرادى. «داۋا» كىتابىنىڭ نەگىزگى مازمۇندىق يدەياسى – جاستارعا شىعارماشىلىق جول؛ ياعني سونىڭ ىشىندە وزىندىك ويىمەن ولەڭ شىعارۋ دارىندىلىعىن پايدالانۋ ارقىلى كەز - كەلگەن جامان ىستەرگە، ارام نيەتكە بيادەپ قىلىقتارعا، ءتىپتى جازىلماس دەرتكە دە قارسى تۇرۋعا ۇيرەتۋ.
ادەبي شىعارما وقۋ تەك قانا وقۋ ەمەس، ول ءوزىڭدى - ءوزىڭ تاربيەلەۋ، پاراساتتىلىققا اپارار جول ىزدەۋ. «ءبىر ەل - ءبىر كىتاپ» اكسياسى ارقىلى كەلەر ۇرپاقتى تەك وقۋعا عانا ەمەس، وزىق گۋماينستىك اقىل - وي مەن ادامگەرشىلىككە دە تاربيەلەۋ. ەلىمىزدە وسىمەن جەتىنشى رەت وتكىزىلىپ وتىرعان وقۋ اكسياسى جازبا مادەني مۇرانى ناسيحاتتاۋ مەن وقۋشىلاردىڭ كىتاپ وقۋعا دەگەن كوزقاراسىن جاقسارتۋدا ۇلكەن جەتىستىكتەرگە جەتىپ وتىرعانى ءسوزسىز. ول وقۋشىلاردى كىتاپ وقۋ ىسىنە تارتۋدىڭ: بايانداما، پرەزەنتاسيالار، توك - شوۋ، كىتاپ كورمەلەرى، اشىق سورەلەر، ەكسكۋرسيالار، وقۋ مارافوندارى تاعى باسقادا ءتۇرلى فورمالار ارقىلى مۇمكىن بولىپ وتىر.
ەكىباستۇز قالالىق مەكتەپ كىتاپحانالارىندا رەسپۋبليكالىق «ءبىر ەل - ءبىر كىتاپ» اكسياسى بويىنشا وتكىزىلگەن ءىس - شارالار تۇرلەرى الۋان ءتۇرلى. كىتاپحاناشىلار وقۋشىلارمەن جۇمىس جاساۋ كەزىندە وقۋ مارافوندارى، فلەش - موب، وقىرماندار كونفەرەنسياسى، كىتاپ كورمەسى، ادەبي كەش، اۋىزشا جۋرنالدار ءوز وقىرماندارىن اكسياعا تاڭدالىپ الىنعان ءاربىر شىعارمانى كەڭ، ءارى جان - جاقتى اشىپ كورسەتۋگە ءوز سەپتىگىن تيگىزدى.
You Might Also Like
-
«ەلىمىزدىڭ ەرتەڭى بۇگىنگى جاس ۇرپاقتىڭ قولىندا، ال جاس ۇرپاقتىڭ تاعدىرى ۇستازداردىڭ قولىندا» (ن. ءا. نازاربايەۆ)
