قۇراق قۇراۋ ارقىلى لوگيكالىق ويلاۋدى دامىتۋ
كامەن ابيلحايدار قىزى كۋرمانوۆا
بلاگودارنوە ورتا مەكتەبىنىڭ تەحنولوگيا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى.
كەلدى – مۋرات اۋىلى
ءۇرجار اۋدانى ش.ق.و.
ۇلتتىق پەداگوگيكانى ناسيحاتتاۋعا قاي ءپاننىڭ بولسا دا ىڭعايى مەن مۇمكىندىكتەرى مول. سونىڭ ىشىندە، تەحنولوگيا ساباقتارىندا حالىق قولونەرىنە ۇيرەتۋ ارقىلى ءتالىم – تاربيەنى جاس ءوسپىرىم بويىنا ءسىڭىرۋ زور ماڭىزعا يە. ۇلتتىق قولونەر بۇيىمدارىن ساباقتا پايدالانۋ حالىق ونەرىنە باۋليدى، ساباقتىڭ تاربيەلىك ءمانىن ارتتىرادى. تەحنولوگيا ساباعىندا شاكىرتتىڭ بىلىمگە قۇشتارلىعىن ارتتىرۋ، وزدىگىنەن ويلاۋ قابىلەتىن قالىپتاستىرۋ، ەڭبەك ەتۋگە باۋلۋمەن قاتار اتا-بابالارىمىزدان قالعان سالت - داستۇرلەردى بىلۋگە تاربيەلەۋ – قازىرگى ءومىر تالابى.
ەرتەدەن كەلە جاتقان تاماشا تاريحىمەن بىرگە وزىندىك قايتالانباس ەرەكشەلىگىمەن كوزگە تۇسەتىن قازاق حالقىنىڭ قولونەرى جاس ۇرپاقتى تاربيەلەۋدەن ۇلكەن مانگە يە بولۋدا. بالانى قولونەرگە باۋلۋ جانە وعان قىزىقتىرۋ ءۇشىن الدىمەن وعان ۇلگى الاتىنداي جاعداي تۋعىزۋ، ونىڭ قىر – سىرىمەن تانىستىرۋ جانە قۇپياسىن اشىپ كورسەتۋ، ياعني ءبىلىم بەرىپ، ەڭبەك ەتۋگە باۋلۋ قاجەت.
وقۋشىلار العان بىلىمدەرىن جادىندا ساقتاپ قانا قويماي، ونى ومىرمەن بايلانىستىرا بىلۋگە، جان – جاقتى ويلاۋعا قابىلەتتى بولۋى ءتيىس. بالانىڭ ءتۇرلى ءىس – ارەكەتتەرىنىڭ ناتيجەسىندە ويلاۋ ارەكەتى ۇنەمى دامىپ، مازمۇنى جاعىنان ورىستەيدى. وقۋشىلار ءىس – ارەكەتى نەگىزىندە باسقا پاندەردەن العان بىلىمدەرىن ەسكە ءتۇسىرۋ ارقىلى لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتىن ارتتىرادى.
وقۋشىلاردىڭ وي بەلسەندىلىگىن، سانالى ويلانا ءبىلۋىن دامىتۋ، جەتىلدىرۋ – ءمۇعالىمنىڭ مىندەتى. ساباق بارىسىندا جاتتىعۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋگە بولادى. بالانىڭ ويلاۋ ارەكەتىن ويداعىداي دامىتۋ ءۇشىن، ءتيىمدى تاسىلدەر قولدانىپ، ارنايى جۇمىستار جۇرگىزۋ قاجەت. مىسالى، لوگيكالىق ويلاۋ ءۇردىسى وزىنە ءتان لوگيكالىق امالداردان تۇرادى: تالداۋ، جيناقتاۋ، سالىستىرۋ، توپتاستىرۋ، جالپىلاۋ،تۇجىرىمدار جاساۋ جانە تاعى باسقالار.
ساباقتا ۇلتتىق قولونەر تۋىندىلارىن، سالت – ءداستۇرىمىزدى ۇتىمدى پايدالانا بىلسەك، وقۋشىلاردىڭ ساباققا، ءوز حالقىنىڭ تاريحى مەن مادەنيەتىنە دەگەن قىزىعۋى ارتا تۇسەدى.
ونەردىڭ باسقا تۇرلەرى سەكىلدى قۇراق قۇراۋ دا وقۋشىلاردىڭ وي – ءورىسى بىلىمدەرىن جان – جاقتى دامىتۋعا اسەرى مول. قۇراق – ماتا قالدىقتارىنان جاسالاتىن ءۇي بۇيىمىنىڭ ءبىرى. قۇراقتى قازاق حالقى تەك توسەنىش رەتىندە عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە ساندىك ءۇشىن جاستىق بەتىنە جانە تۇرمىسىمىزعا كورىك بەرەر ءساندى بۇيىمدار: قولدوربا، كەرمە، اياققاپ، ساندىق جاپقىش، ت. ب. جاساۋعا پايدالانعان. قۇراق – قازاقستاننىڭ بارلىق وبلىستارىنا ءتان ونەردىڭ ءبىر ءتۇرى.
ەجەلدەن حالىق شەبەرلەرى گەومەتريانى وقىماسا دا، ءتۇرلى گەومەتريالىق فيگۋرالاردان تۇراتىن قۇراقتى پايدالانىپ، تۇرمىستا ءسان قۇراي ءبىلدى، ءبىراق ونىڭ تەك ساندىلىگىنە قاراماستان تۇرمىستا ماتا بولىكتەرىن ىسكە اسىرۋ ناتيجەسىندە ماتەريالدىڭ ۇنەمدى دە بولعانىن قالادى. مىسالى، قۇراق قۇراۋدى تەك قانا قولونەر، تەحنولوگيا ساباقتارىندا عانا ۇيرەتىپ قويماي، ونى كەز كەلگەن پاندەرمەن بايلانىستىرا ۇيرەتسە، بالانىڭ وي – ءورىسى جانە جەكە پانگە دەگەن قىزىعۋى ارتادى.
سونداي – اق ەڭبەك ساباعىندا وقۋشىلاردى قۇراق قۇراۋعا ۇيرەتۋدە، ءتۇرلى گەومەتريالىق فيگۋرالاردىڭ باسىن قۇراستىرۋ، ءۇشبۇرىشتىڭ قابىرعاسى نەمەسە ءتورتبۇرىشتىڭ تابانىنىڭ ءبىر – بىرىنە تەڭ بولۋى، ولشەمى اراسىنداعى بايلانىستىلىقتى قاجەت ەتسە، ال قۇراق كومپوزيسياسىن قۇراستىرۋ مەن تۇستەرىنىڭ ۇيلەسىمدىلىگىن تابۋ ءۇشىن بەينەلەۋ ونەرىنەن بىلىمدەرى پايدالانىلادى.
ساباق بارىسىندا وقۋشىلاردىڭ لوگيكالىق ويلاۋىن قالىپتاستىرۋدىڭ بىردەن – ءبىر قۇرالى رەتىندە دە قۇراق قۇراۋ ونەرىن ۇيرەتۋگە بولادى. قۇراق قۇراۋ ءۇشىن ءار ءتۇرلى ماتالاردىڭ قالدىعىن پايدالانامىز. قۇراقتىڭ بۇگىندە قولدانىلىپ جۇرگەن مىناداي تۇرلەرى بار: قايشى قۇراق، تىرنا قاتار، قاتتاما قۇراق، تاڭداي قۇراق، الما قۇراق، سەگىز جاپىراق، ءمۇيىز قۇراق، تۇمارشا، جۇلدىز قۇراق ت. ب.
قۇراقتى اق، قارا، كوك سياقتى نەگىزگى تۇستەردىڭ ۇيلەسىمدىلىگىن تابا وتىرىپ قۇرايدى. ساباق بارىسىندا قۇراق قۇراۋدى ۇيرەتۋ گەومەتريا،سىزۋ، فيزيكا، بەينەلەۋ ونەرى، بيولوگيا، حيميا، تاريح پاندەرىمەن تىعىز بايلانىستا بولادى. قۇراقتاعى گەومەتريالىق فيگۋرالار مەن ولاردىڭ قابىرعاسىنىڭ ۇزىندىعى كەلەسى گەومەتريالىق فيگۋرانىڭ تابانىنا نەمەسە قابىرعاسىنا تەڭ كەلۋى گەومەتريا، ماتەماتيكا پاندەرىمەن، ال وسى گەومەتريالىق فيگۋرالاردىڭ سىزباسىن سىزىپ، ەسەپتەپ شابلون جاساۋ سىزۋ ساباعىمەن تىعىز بايلانىستا.
سونداي – اق، قۇراق قۇراۋ ءۇشىن پايدالانىلاتىن ماتالاردىڭ توقىلۋ ايقاسپالارىن ءتۇسىندىرۋ، ولاردىڭ سىزبالارىن سىزۋ، ارقاۋ جەلى جىپتەردىڭ شاتىسۋىن انىقتاۋدا ماتا قاسيەتتەرى مەن تالشىقتىق قۇرامى جونىندە مالىمەت بەرۋ كەزىندە سىزۋ، بيولوگيا، حيميا پانىمەن، ال قۇراق كومپوزيسياسىنىڭ شەشىمىن تابۋدا بەينەلەۋ ونەرىمەن بايلانىستى بولدى.
قولدانبالى ونەر – قۇراق قۇراۋ وقۋشىلاردى ەسەپتەۋ، بۇرىشتار ولشەمدەرىن، ءوڭ – ءتۇس ساباقتاستىعىن جان – جاقتى شىعارماشىلىقپەن ويلاندىراتىن تاربيە قۇرالى. جالپى ءبىلىم بەرەتىن ەڭبەككە باۋلۋ
باعدارلامالارىندا وقۋشىلاردى قۇراق قۇراۋعا ۇيرەتۋ باستاۋىش سىنىپتان باستالادى. مۇندا، ولار كۇردەلى قۇراق كومپوزيسياسىن قاعازدان ازىرلەسە، جوعارعى سىنىپتاردا ماتا قالدىقتارىنان قۇرايدى.
قۇراق تىگۋ بارىسىندا وقۋشىلاردىڭ توزىمدىلىگى، ەڭبەك سۇيگىشتىگى، شەبەرلىگى، ەستەتيكالىق تالعامى ارتىپ، لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتى قالىپتاسادى.
بلاگودارنوە ورتا مەكتەبىنىڭ تەحنولوگيا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى.
كەلدى – مۋرات اۋىلى
ءۇرجار اۋدانى ش.ق.و.
ۇلتتىق پەداگوگيكانى ناسيحاتتاۋعا قاي ءپاننىڭ بولسا دا ىڭعايى مەن مۇمكىندىكتەرى مول. سونىڭ ىشىندە، تەحنولوگيا ساباقتارىندا حالىق قولونەرىنە ۇيرەتۋ ارقىلى ءتالىم – تاربيەنى جاس ءوسپىرىم بويىنا ءسىڭىرۋ زور ماڭىزعا يە. ۇلتتىق قولونەر بۇيىمدارىن ساباقتا پايدالانۋ حالىق ونەرىنە باۋليدى، ساباقتىڭ تاربيەلىك ءمانىن ارتتىرادى. تەحنولوگيا ساباعىندا شاكىرتتىڭ بىلىمگە قۇشتارلىعىن ارتتىرۋ، وزدىگىنەن ويلاۋ قابىلەتىن قالىپتاستىرۋ، ەڭبەك ەتۋگە باۋلۋمەن قاتار اتا-بابالارىمىزدان قالعان سالت - داستۇرلەردى بىلۋگە تاربيەلەۋ – قازىرگى ءومىر تالابى.
ەرتەدەن كەلە جاتقان تاماشا تاريحىمەن بىرگە وزىندىك قايتالانباس ەرەكشەلىگىمەن كوزگە تۇسەتىن قازاق حالقىنىڭ قولونەرى جاس ۇرپاقتى تاربيەلەۋدەن ۇلكەن مانگە يە بولۋدا. بالانى قولونەرگە باۋلۋ جانە وعان قىزىقتىرۋ ءۇشىن الدىمەن وعان ۇلگى الاتىنداي جاعداي تۋعىزۋ، ونىڭ قىر – سىرىمەن تانىستىرۋ جانە قۇپياسىن اشىپ كورسەتۋ، ياعني ءبىلىم بەرىپ، ەڭبەك ەتۋگە باۋلۋ قاجەت.
وقۋشىلار العان بىلىمدەرىن جادىندا ساقتاپ قانا قويماي، ونى ومىرمەن بايلانىستىرا بىلۋگە، جان – جاقتى ويلاۋعا قابىلەتتى بولۋى ءتيىس. بالانىڭ ءتۇرلى ءىس – ارەكەتتەرىنىڭ ناتيجەسىندە ويلاۋ ارەكەتى ۇنەمى دامىپ، مازمۇنى جاعىنان ورىستەيدى. وقۋشىلار ءىس – ارەكەتى نەگىزىندە باسقا پاندەردەن العان بىلىمدەرىن ەسكە ءتۇسىرۋ ارقىلى لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتىن ارتتىرادى.
وقۋشىلاردىڭ وي بەلسەندىلىگىن، سانالى ويلانا ءبىلۋىن دامىتۋ، جەتىلدىرۋ – ءمۇعالىمنىڭ مىندەتى. ساباق بارىسىندا جاتتىعۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋگە بولادى. بالانىڭ ويلاۋ ارەكەتىن ويداعىداي دامىتۋ ءۇشىن، ءتيىمدى تاسىلدەر قولدانىپ، ارنايى جۇمىستار جۇرگىزۋ قاجەت. مىسالى، لوگيكالىق ويلاۋ ءۇردىسى وزىنە ءتان لوگيكالىق امالداردان تۇرادى: تالداۋ، جيناقتاۋ، سالىستىرۋ، توپتاستىرۋ، جالپىلاۋ،تۇجىرىمدار جاساۋ جانە تاعى باسقالار.
ساباقتا ۇلتتىق قولونەر تۋىندىلارىن، سالت – ءداستۇرىمىزدى ۇتىمدى پايدالانا بىلسەك، وقۋشىلاردىڭ ساباققا، ءوز حالقىنىڭ تاريحى مەن مادەنيەتىنە دەگەن قىزىعۋى ارتا تۇسەدى.
ونەردىڭ باسقا تۇرلەرى سەكىلدى قۇراق قۇراۋ دا وقۋشىلاردىڭ وي – ءورىسى بىلىمدەرىن جان – جاقتى دامىتۋعا اسەرى مول. قۇراق – ماتا قالدىقتارىنان جاسالاتىن ءۇي بۇيىمىنىڭ ءبىرى. قۇراقتى قازاق حالقى تەك توسەنىش رەتىندە عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە ساندىك ءۇشىن جاستىق بەتىنە جانە تۇرمىسىمىزعا كورىك بەرەر ءساندى بۇيىمدار: قولدوربا، كەرمە، اياققاپ، ساندىق جاپقىش، ت. ب. جاساۋعا پايدالانعان. قۇراق – قازاقستاننىڭ بارلىق وبلىستارىنا ءتان ونەردىڭ ءبىر ءتۇرى.
ەجەلدەن حالىق شەبەرلەرى گەومەتريانى وقىماسا دا، ءتۇرلى گەومەتريالىق فيگۋرالاردان تۇراتىن قۇراقتى پايدالانىپ، تۇرمىستا ءسان قۇراي ءبىلدى، ءبىراق ونىڭ تەك ساندىلىگىنە قاراماستان تۇرمىستا ماتا بولىكتەرىن ىسكە اسىرۋ ناتيجەسىندە ماتەريالدىڭ ۇنەمدى دە بولعانىن قالادى. مىسالى، قۇراق قۇراۋدى تەك قانا قولونەر، تەحنولوگيا ساباقتارىندا عانا ۇيرەتىپ قويماي، ونى كەز كەلگەن پاندەرمەن بايلانىستىرا ۇيرەتسە، بالانىڭ وي – ءورىسى جانە جەكە پانگە دەگەن قىزىعۋى ارتادى.
سونداي – اق ەڭبەك ساباعىندا وقۋشىلاردى قۇراق قۇراۋعا ۇيرەتۋدە، ءتۇرلى گەومەتريالىق فيگۋرالاردىڭ باسىن قۇراستىرۋ، ءۇشبۇرىشتىڭ قابىرعاسى نەمەسە ءتورتبۇرىشتىڭ تابانىنىڭ ءبىر – بىرىنە تەڭ بولۋى، ولشەمى اراسىنداعى بايلانىستىلىقتى قاجەت ەتسە، ال قۇراق كومپوزيسياسىن قۇراستىرۋ مەن تۇستەرىنىڭ ۇيلەسىمدىلىگىن تابۋ ءۇشىن بەينەلەۋ ونەرىنەن بىلىمدەرى پايدالانىلادى.
ساباق بارىسىندا وقۋشىلاردىڭ لوگيكالىق ويلاۋىن قالىپتاستىرۋدىڭ بىردەن – ءبىر قۇرالى رەتىندە دە قۇراق قۇراۋ ونەرىن ۇيرەتۋگە بولادى. قۇراق قۇراۋ ءۇشىن ءار ءتۇرلى ماتالاردىڭ قالدىعىن پايدالانامىز. قۇراقتىڭ بۇگىندە قولدانىلىپ جۇرگەن مىناداي تۇرلەرى بار: قايشى قۇراق، تىرنا قاتار، قاتتاما قۇراق، تاڭداي قۇراق، الما قۇراق، سەگىز جاپىراق، ءمۇيىز قۇراق، تۇمارشا، جۇلدىز قۇراق ت. ب.
قۇراقتى اق، قارا، كوك سياقتى نەگىزگى تۇستەردىڭ ۇيلەسىمدىلىگىن تابا وتىرىپ قۇرايدى. ساباق بارىسىندا قۇراق قۇراۋدى ۇيرەتۋ گەومەتريا،سىزۋ، فيزيكا، بەينەلەۋ ونەرى، بيولوگيا، حيميا، تاريح پاندەرىمەن تىعىز بايلانىستا بولادى. قۇراقتاعى گەومەتريالىق فيگۋرالار مەن ولاردىڭ قابىرعاسىنىڭ ۇزىندىعى كەلەسى گەومەتريالىق فيگۋرانىڭ تابانىنا نەمەسە قابىرعاسىنا تەڭ كەلۋى گەومەتريا، ماتەماتيكا پاندەرىمەن، ال وسى گەومەتريالىق فيگۋرالاردىڭ سىزباسىن سىزىپ، ەسەپتەپ شابلون جاساۋ سىزۋ ساباعىمەن تىعىز بايلانىستا.
سونداي – اق، قۇراق قۇراۋ ءۇشىن پايدالانىلاتىن ماتالاردىڭ توقىلۋ ايقاسپالارىن ءتۇسىندىرۋ، ولاردىڭ سىزبالارىن سىزۋ، ارقاۋ جەلى جىپتەردىڭ شاتىسۋىن انىقتاۋدا ماتا قاسيەتتەرى مەن تالشىقتىق قۇرامى جونىندە مالىمەت بەرۋ كەزىندە سىزۋ، بيولوگيا، حيميا پانىمەن، ال قۇراق كومپوزيسياسىنىڭ شەشىمىن تابۋدا بەينەلەۋ ونەرىمەن بايلانىستى بولدى.
قولدانبالى ونەر – قۇراق قۇراۋ وقۋشىلاردى ەسەپتەۋ، بۇرىشتار ولشەمدەرىن، ءوڭ – ءتۇس ساباقتاستىعىن جان – جاقتى شىعارماشىلىقپەن ويلاندىراتىن تاربيە قۇرالى. جالپى ءبىلىم بەرەتىن ەڭبەككە باۋلۋ
باعدارلامالارىندا وقۋشىلاردى قۇراق قۇراۋعا ۇيرەتۋ باستاۋىش سىنىپتان باستالادى. مۇندا، ولار كۇردەلى قۇراق كومپوزيسياسىن قاعازدان ازىرلەسە، جوعارعى سىنىپتاردا ماتا قالدىقتارىنان قۇرايدى.
قۇراق تىگۋ بارىسىندا وقۋشىلاردىڭ توزىمدىلىگى، ەڭبەك سۇيگىشتىگى، شەبەرلىگى، ەستەتيكالىق تالعامى ارتىپ، لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتى قالىپتاسادى.
You Might Also Like
