ر. عامزاتوۆ «انا ءتىلى» ولەڭىندەگى ءتىل مەن ۇلت تاعدىرى
ۇزاق مەرزىمدى جوسپاردىڭ تاراۋى: سۇيىسپەنشىلىك پەن دوستىق
6 سىنىپ
ساباق تاقىرىبى: ر. عامزاتوۆ «انا ءتىلى» ولەڭىندەگى ءتىل مەن ۇلت تاعدىرى
وسى ساباقتا قول جەتكىزەتىن وقۋ ماقساتتارى (وقۋ باعدارلاماسىنا سىلتەمە): 6. ت/ج1. ادەبي شىعارمانىڭ جانرىن، فابۋلاسىن، سيۋجەتىن انىقتاۋ.
6. ت/ج2. ادەبي شىعارمادا كوتەرىلگەن الەۋمەتتىك - قوعامدىق ماسەلەنى يدەياسى ارقىلى ءتۇسىندىرۋ.
ساباقتىڭ باسى 8 مين.
ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى:
سالەمەتسىڭدەر مە، قالدارىڭ قالاي؟ ساباقتا وقۋشىلار تۇگەل مە؟ بۇگىنگى ساباقتى مەن – ديانا قايرات قىزى جۇرگىزەمىن.
پسيحولوگيالىق احۋال ورناتامىن. «ءتىل - قازىنا» اتتى اڭىزدى ايتامىن.
«ميعا شابۋىل»
- بالالار سەندەر وسى ءتىلدىڭ ەڭ قىمبات قازىنا ەكەنىمەن كەلىسەسىڭدەر ما؟ مۇمكىن ءبىزدىڭ ودان دا قىمبات قازىنامىز بار شىعار؟
- جوق، مەن ولاي ويلامايمىن. ارينە ءبىزدىڭ ەڭ قىمبات بايلىعىمىز – ءتىل. ءتىل – قارىم - قاتىناس قۇرالى. ەگەر ءتىل بولماسا، وسى سۇراقتى قويا الار ما ەدىڭ؟ ال مەن ساعان ءوز ويىمدى ايتا الار ما ەدىم؟ ءيا، سونىمەن قوسا، ءتىل – ويدىڭ كورىنىسى. «انا ءتىلى» سوزىنە كلاستەر قۇرعىزامىن.
-
جاڭا تاقىرىپتى مەڭگەرتۋ.
- راسۋل عامزاتوۆتىڭ ومىربايانىمەن تانىستىرامىن.
راسۋل عامزاتوۆ – 1923 جىلى 8 قىركۇيەكتە داعىستاننىڭ حۋنزاح اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن. بەلگىلى اۆار اقىنى، داعىستاننىڭ حالىق اقىنى. راسۋل عامزاتوۆ جىرلارى قازاق جۇرتشىلىعىنا دا جاقسى تانىس. «جارىق جۇلدىزدار»، «مەنىڭ داعىستانىم» كىتاپتارى ءار قازاقتىڭ تورىندە تۇر. «تاۋ قىزى» تەاتر ساحناسىندا قويىلدى. «مەنىڭ اتام» - بۇلدىرشىندەردىڭ سۇيىكتىسى بولدى. شىعارمالارى 1937 جىلدان جاريالانا باستاعان. «ءبىزدىڭ تاۋلار»، «اتامەكەن»، «تۋعان جىلىم»، «اعاعا ارناۋ»، «داعىستان كوكتەمى»، «جارىق جۇلدىزدار»، «سوڭعى باعا» جىر جيناقتارىندا، «اكەمەن تىلدەسۋ»، «تاۋ قىزى»، «انانى ايالاڭدار» پوەمالارىندا تۋعان جەردىڭ سۇلۋلىعىن، حالىق دانالىعىن، ۇلتتىق ءداستۇر ەرەكشەلىگىن سۇيىسپەنشىلىكپەن جىرلاعان. «جارىق جۇلدىزدار»، «مەنىڭ اتام»، «تىرنالار» اتتى پوەمالار مەن ولەڭدەر جيناعى، «مەنىڭ داعىستانىم» پوۆەسى قازاق تىلىندە جارىق كورگەن. قالامگەر 2003 جىلى دۇنيەدەن ءوتتى.
«انا ءتىلى» ولەڭىن وقىتامىن، كوتەرىلگەن ماسەلەنى تالقىلاتامىن.
انا ءتىلى
ادام دەگەن نە كورمەيدى تۇسىندە
جاتىر ەكەم بۇگىن ءقابىر ىشىندە
داعىستاننىڭ كەڭ اڭعارى كۇن ىستىق
كوكىرەگىمدە ورناعان ءبىر تىنىشتىق
اساۋ وزەن ارقىرايدى جاردى ۇرىپ
جۇرت تاراعان جالعىز مەنى قالدىرىپ
مەن جاتىرمىن ءۇنسىز تۋعان جەرىمدە
جەر بولادى بالعىن ءتانىم مەنىڭ دە
مەن جاتىرمىن قارا جەرگە تابىنا
جولامايدى كەلمەيدى ەشكىم ماڭىما
تەك قىراندار شاڭقىلدايدى شىڭ جاقتا
بۇعىلار كەپ ىڭىرسىيدى ءبىر جاقتا
كەتتى عوي دەپ قىرشىن عانا جاسىندا
جىلامايدى ەشكىم مولام باسىندا
جارىم قايدا دوسىم قايدا كەشەگى
انام قالاي جاتقانىمدى بىلمەدى
بار ادامنان جاتىرمىن تەك بولەك مەن
ءبىر داۋىستى ەستىپ قالدىم كەنەتتەن
ەستىدىم مەن وسى ارادان ءۇنىن دە
ەكى كىسى سويلەستى اۆار تىلىندە
مەن جاتىرمىن قارا جەردە كوز جۇمىپ
مىنا ەكەۋى كۇبىرلەيدى ءسوز قىلىپ
عاسان دەگەن ءبىر كىسىنىڭ قۋلىعىن
الي دەگەن ءبىر كىسىنىڭ سۇمدىعىن
ەستىدىم دە ءسوزىن انا ءتىلىمنىڭ
بويىم جىلىپ لەزدە مەن ءتىرىلدىم
بالگەر دە ەمەس دارىگەر دە ەمەس ەمدەيتىن
تەك ءوزىمنىڭ ءتىلىم ەكەن سويلەيتىن
وزگە ءبىر ءتىل ەمدەر باسقالارىڭدى
مەن ونىمەن ايتا المايمىن ءانىمدى
ەگەر ءتىلىم ەرتەڭ بولسا قۇرىماق
مەن دايىنمىن وتۋگە دە بۇگىن اق
مەن جانىممەن سۇيەم وسى ءتىلىمدى
كەدەي دەپ اق ايتا بەرسىن ءبىلىمدى
اسسامبلەيادا ەستىلمەسىن ءۇنى دە
انا ءتىلى ۇلى مەنىڭ وزىمە.
ماحمۇت جىرىن وقۋ ءۇشىن جاستاۋىن
كۇتەم الدە اۋدارۋىن باسقانىڭ
مەن بولدىم با ەڭ سوڭعى اقىن بۇگىندە
ولەڭدەرىن جازا الار تىلىندە
مەن سۇيەمىن پلانەتانىڭ بارلىعىن
وزەن تاۋىن، ءار گ ۇلى مەن ءار قىرىن
مەن سۇيەمىن بۇل ەلىمنىڭ گۇلىن دە
ءالىم شولى ايتتىم الار تىلىندە
قىمبات ماعان ەلىمنىڭ بار دالاسى
بالتىق پەنەن ءساحاليننىڭ اراسى
قايدا بولسىن قيا ماعان جانىمدى
تۋعان جەردەن قازسىن ءبىراق ءقابىردى
الاشا ءبىر جازىپ قويعان قۇلپى تاس
تۇرساۋىلدا حابارلار دا ۇمىتپاس
ەسكە اپ جۇرەر كارى جاسى جاقىن كەپ
مۇندا راسۇل عامزا ۇلى جاتىر دەپ!
راسۋل عامزاتوۆ
وقيعانىڭ باستالۋى – اقىننىڭ ءتۇس كورۋى
وقيعانىڭ بايلانىسۋى – داعىستاننىڭ تابيعاتىنىڭ سۋرەتتەلۋى، اقىننىڭ جالعىزدىعى
وقيعانىڭ شيەلەنىسۋى – ەكى ادامنىڭ اڭگىمەسى
وقيعانىڭ شارىقتاۋ شەگى - اقىنعا تۋعان ءۇنىنىڭ كۇش بەرۋى
وقيعانىڭ شەشىمى – اقىننىڭ تۋعان تىلىنە ماحابباتى
«وي شاقىرۋ» سۇراقتارى:
1. ولەڭ مازمۇنى نە جايلى؟
2. راسۋل عامزاتوۆتىڭ انا ءتىلى قاي ءتىل؟
3. انا ءتىلى دەپ قانداي ءتىلدى ايتامىز؟
4. ءبىزدىڭ انا ءتىلىمىز قانداي ءتىل؟
5. اقىن انا ءتىلىنىڭ قۇدىرەتىن ولەڭنىڭ قاي جەرىندە كورسەتكەن؟
7. «انا ءتىلى» ولەڭىندە اقىنعا نە قىمبات؟
8. سەن دە راسۋل عامزاتوۆ سەكىلدى ءوز تۋعان جەرىڭدى، انا ءتىللىڭدى جاقسى كورەسىڭ بە؟
مەكتەپ: №37 گيمنازيا
ءمۇعالىمنىڭ ەسىمى: ساپىشيەۆا گۋلنار
ر. عامزاتوۆ «انا ءتىلى» ولەڭىندەگى ءتىل مەن ۇلت تاعدىرى جۇكتەۋ
6 سىنىپ
ساباق تاقىرىبى: ر. عامزاتوۆ «انا ءتىلى» ولەڭىندەگى ءتىل مەن ۇلت تاعدىرى
وسى ساباقتا قول جەتكىزەتىن وقۋ ماقساتتارى (وقۋ باعدارلاماسىنا سىلتەمە): 6. ت/ج1. ادەبي شىعارمانىڭ جانرىن، فابۋلاسىن، سيۋجەتىن انىقتاۋ.
6. ت/ج2. ادەبي شىعارمادا كوتەرىلگەن الەۋمەتتىك - قوعامدىق ماسەلەنى يدەياسى ارقىلى ءتۇسىندىرۋ.
ساباقتىڭ باسى 8 مين.
ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى:
سالەمەتسىڭدەر مە، قالدارىڭ قالاي؟ ساباقتا وقۋشىلار تۇگەل مە؟ بۇگىنگى ساباقتى مەن – ديانا قايرات قىزى جۇرگىزەمىن.
پسيحولوگيالىق احۋال ورناتامىن. «ءتىل - قازىنا» اتتى اڭىزدى ايتامىن.
«ميعا شابۋىل»
- بالالار سەندەر وسى ءتىلدىڭ ەڭ قىمبات قازىنا ەكەنىمەن كەلىسەسىڭدەر ما؟ مۇمكىن ءبىزدىڭ ودان دا قىمبات قازىنامىز بار شىعار؟
- جوق، مەن ولاي ويلامايمىن. ارينە ءبىزدىڭ ەڭ قىمبات بايلىعىمىز – ءتىل. ءتىل – قارىم - قاتىناس قۇرالى. ەگەر ءتىل بولماسا، وسى سۇراقتى قويا الار ما ەدىڭ؟ ال مەن ساعان ءوز ويىمدى ايتا الار ما ەدىم؟ ءيا، سونىمەن قوسا، ءتىل – ويدىڭ كورىنىسى. «انا ءتىلى» سوزىنە كلاستەر قۇرعىزامىن.
-
جاڭا تاقىرىپتى مەڭگەرتۋ.
- راسۋل عامزاتوۆتىڭ ومىربايانىمەن تانىستىرامىن.
راسۋل عامزاتوۆ – 1923 جىلى 8 قىركۇيەكتە داعىستاننىڭ حۋنزاح اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن. بەلگىلى اۆار اقىنى، داعىستاننىڭ حالىق اقىنى. راسۋل عامزاتوۆ جىرلارى قازاق جۇرتشىلىعىنا دا جاقسى تانىس. «جارىق جۇلدىزدار»، «مەنىڭ داعىستانىم» كىتاپتارى ءار قازاقتىڭ تورىندە تۇر. «تاۋ قىزى» تەاتر ساحناسىندا قويىلدى. «مەنىڭ اتام» - بۇلدىرشىندەردىڭ سۇيىكتىسى بولدى. شىعارمالارى 1937 جىلدان جاريالانا باستاعان. «ءبىزدىڭ تاۋلار»، «اتامەكەن»، «تۋعان جىلىم»، «اعاعا ارناۋ»، «داعىستان كوكتەمى»، «جارىق جۇلدىزدار»، «سوڭعى باعا» جىر جيناقتارىندا، «اكەمەن تىلدەسۋ»، «تاۋ قىزى»، «انانى ايالاڭدار» پوەمالارىندا تۋعان جەردىڭ سۇلۋلىعىن، حالىق دانالىعىن، ۇلتتىق ءداستۇر ەرەكشەلىگىن سۇيىسپەنشىلىكپەن جىرلاعان. «جارىق جۇلدىزدار»، «مەنىڭ اتام»، «تىرنالار» اتتى پوەمالار مەن ولەڭدەر جيناعى، «مەنىڭ داعىستانىم» پوۆەسى قازاق تىلىندە جارىق كورگەن. قالامگەر 2003 جىلى دۇنيەدەن ءوتتى.
«انا ءتىلى» ولەڭىن وقىتامىن، كوتەرىلگەن ماسەلەنى تالقىلاتامىن.
انا ءتىلى
ادام دەگەن نە كورمەيدى تۇسىندە
جاتىر ەكەم بۇگىن ءقابىر ىشىندە
داعىستاننىڭ كەڭ اڭعارى كۇن ىستىق
كوكىرەگىمدە ورناعان ءبىر تىنىشتىق
اساۋ وزەن ارقىرايدى جاردى ۇرىپ
جۇرت تاراعان جالعىز مەنى قالدىرىپ
مەن جاتىرمىن ءۇنسىز تۋعان جەرىمدە
جەر بولادى بالعىن ءتانىم مەنىڭ دە
مەن جاتىرمىن قارا جەرگە تابىنا
جولامايدى كەلمەيدى ەشكىم ماڭىما
تەك قىراندار شاڭقىلدايدى شىڭ جاقتا
بۇعىلار كەپ ىڭىرسىيدى ءبىر جاقتا
كەتتى عوي دەپ قىرشىن عانا جاسىندا
جىلامايدى ەشكىم مولام باسىندا
جارىم قايدا دوسىم قايدا كەشەگى
انام قالاي جاتقانىمدى بىلمەدى
بار ادامنان جاتىرمىن تەك بولەك مەن
ءبىر داۋىستى ەستىپ قالدىم كەنەتتەن
ەستىدىم مەن وسى ارادان ءۇنىن دە
ەكى كىسى سويلەستى اۆار تىلىندە
مەن جاتىرمىن قارا جەردە كوز جۇمىپ
مىنا ەكەۋى كۇبىرلەيدى ءسوز قىلىپ
عاسان دەگەن ءبىر كىسىنىڭ قۋلىعىن
الي دەگەن ءبىر كىسىنىڭ سۇمدىعىن
ەستىدىم دە ءسوزىن انا ءتىلىمنىڭ
بويىم جىلىپ لەزدە مەن ءتىرىلدىم
بالگەر دە ەمەس دارىگەر دە ەمەس ەمدەيتىن
تەك ءوزىمنىڭ ءتىلىم ەكەن سويلەيتىن
وزگە ءبىر ءتىل ەمدەر باسقالارىڭدى
مەن ونىمەن ايتا المايمىن ءانىمدى
ەگەر ءتىلىم ەرتەڭ بولسا قۇرىماق
مەن دايىنمىن وتۋگە دە بۇگىن اق
مەن جانىممەن سۇيەم وسى ءتىلىمدى
كەدەي دەپ اق ايتا بەرسىن ءبىلىمدى
اسسامبلەيادا ەستىلمەسىن ءۇنى دە
انا ءتىلى ۇلى مەنىڭ وزىمە.
ماحمۇت جىرىن وقۋ ءۇشىن جاستاۋىن
كۇتەم الدە اۋدارۋىن باسقانىڭ
مەن بولدىم با ەڭ سوڭعى اقىن بۇگىندە
ولەڭدەرىن جازا الار تىلىندە
مەن سۇيەمىن پلانەتانىڭ بارلىعىن
وزەن تاۋىن، ءار گ ۇلى مەن ءار قىرىن
مەن سۇيەمىن بۇل ەلىمنىڭ گۇلىن دە
ءالىم شولى ايتتىم الار تىلىندە
قىمبات ماعان ەلىمنىڭ بار دالاسى
بالتىق پەنەن ءساحاليننىڭ اراسى
قايدا بولسىن قيا ماعان جانىمدى
تۋعان جەردەن قازسىن ءبىراق ءقابىردى
الاشا ءبىر جازىپ قويعان قۇلپى تاس
تۇرساۋىلدا حابارلار دا ۇمىتپاس
ەسكە اپ جۇرەر كارى جاسى جاقىن كەپ
مۇندا راسۇل عامزا ۇلى جاتىر دەپ!
راسۋل عامزاتوۆ
وقيعانىڭ باستالۋى – اقىننىڭ ءتۇس كورۋى
وقيعانىڭ بايلانىسۋى – داعىستاننىڭ تابيعاتىنىڭ سۋرەتتەلۋى، اقىننىڭ جالعىزدىعى
وقيعانىڭ شيەلەنىسۋى – ەكى ادامنىڭ اڭگىمەسى
وقيعانىڭ شارىقتاۋ شەگى - اقىنعا تۋعان ءۇنىنىڭ كۇش بەرۋى
وقيعانىڭ شەشىمى – اقىننىڭ تۋعان تىلىنە ماحابباتى
«وي شاقىرۋ» سۇراقتارى:
1. ولەڭ مازمۇنى نە جايلى؟
2. راسۋل عامزاتوۆتىڭ انا ءتىلى قاي ءتىل؟
3. انا ءتىلى دەپ قانداي ءتىلدى ايتامىز؟
4. ءبىزدىڭ انا ءتىلىمىز قانداي ءتىل؟
5. اقىن انا ءتىلىنىڭ قۇدىرەتىن ولەڭنىڭ قاي جەرىندە كورسەتكەن؟
7. «انا ءتىلى» ولەڭىندە اقىنعا نە قىمبات؟
8. سەن دە راسۋل عامزاتوۆ سەكىلدى ءوز تۋعان جەرىڭدى، انا ءتىللىڭدى جاقسى كورەسىڭ بە؟
مەكتەپ: №37 گيمنازيا
ءمۇعالىمنىڭ ەسىمى: ساپىشيەۆا گۋلنار
ر. عامزاتوۆ «انا ءتىلى» ولەڭىندەگى ءتىل مەن ۇلت تاعدىرى جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ ماقساتى: ءولى تابيعات وزگەرىسىنە بايلانىستى قۇستار تىرشىلىگىنىڭ وزگەرۋى، قۇستاردىڭ كەلۋى، ۇيا سالۋى تۋرالى وقىپ ءبىلۋ.
