سال – سەرىلىك ءداستۇر جانە كاسىبي مۋزىكا
ساباقتىڭ تاقىرىبى: سال – سەرىلىك ءداستۇر جانە كاسىبي مۋزىكا
اقان سەرى «قۇلاگەر» - تىڭداۋ.
ە. برۋسيلوۆسكيي «جالبىر» وپەراسىنان ءۇزىندى.
ا. ۆ. زاتايەۆيچ «اينامكوز» - تىڭداۋ.
ك. دۇيسەكەيەۆ «اننا ءتىلىن سۇيەمىز» - ۇيرەنۋ.
ساباقتىڭ ماقساتى:
1 مۋزىكالىق ءبىلىمىن جەتىلدىرۋ. سال – سەرىلىك ءداستۇردى ناسيحاتتاۋ، ەرەكشەلىگىمەن تانىستىرۋ. سەرىلەر شىعارماشىلىعىمەن، ومىرىمەن تانىسۋ.
2 بالانىڭ مۋزىكالىق تالعامىن اشۋ. ءان – جىرعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ.
3 ادامگەرشىلىككە، وتاندى سۇيۋگە، ەلجاندىلىققا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ بارىسى:
وقۋلىقپەن جۇمىس.
«سال – سەرىلىك ءداستۇر جانە كاسىبي مۋزىكا» ءماتىنى وقىلادى.
ءاننىڭ قاسيەتىن قازاق حالقى باعالاي بىلگەن. ويلارىن «جىگىتكە ونەر دە ونەر، ولەڭ دە ونەر»، «ونەرلىنىڭ وزەگىتالماس»، «ونەرلىنىڭ ءورىسى ۇزاق» دەگەن سياقتى دانىشپاندىق سوزدەرمەن ايتىپ كەتكەن.
اقىن – جىرشىلار، ءانشى – كۇيشىلەر قازاق تاريحىنىڭ ءار كەزەڭىندە ءومىر سۇرگەن. ولار حالقىنىڭ شىن جاناشىرى، ناعىز جوقتاۋشىسى بولعان.
تىلگە شەشەن، سوزگە تاپقىرلىعىمەن، انشىلىگىمەن اتاعى جايىلعان اقان سەرى، ءبىرجان سال، سەگىز سەرى، ۇكىلى ىبىراي، شاشۋباي، ت. ب. تاريحتا ونەرىمەن اتى قالعان ادامدار.
مۋزىكا تىڭداۋ: اقان سەرىنىڭ «قۇلاگەر» ءانى.
قۇلاگەر، كىشكەنتايدان كەرىم ەدىڭ،
ناعاشىم سۇراعاندا بەرىپ ەدى.
اسىنا ارعىن، قىپشاق قوىقانىمدا،
الدىندا الپىس اتتىڭ كەلىپ ەدىڭ.
قۇلاگەر، جاز جايلادىم، كۇز جايلادىم،
تۇسىنا قىزدى اۋىلدىڭ كوپ بايلادىم.
قلگەنىن قۇلاگەردىڭ كورگەنىمدە،
جۇلدىم دا ساقالىمدى ويبايلادىم.
ور بولىپ قالۋشى ەدى شاپقان جەرىڭ،
شاتتانىپ تۇرۋشى ەدى قوسقان ەلىڭ.
اتىعاي – قاراۋىلعا ولجا سالعان،
بوتا تىرسەك، قىز ساعاق ساندال كەرىم.
ە. برۋسيلوۆسكيي «جالبىر» وپەراسىنان ءۇزىندى.
حالىق ءانى «اينامكوز».
ا. ۆ. زاتايەۆيچ «اينامكوز» (فورتەپيانوعا ارنالىپ وڭدەلگەن).
ءۇش شىعارمانى تىڭداي وتىرىپ، وقۋشىلار دومبىرا اسپابىمەن ايتىلعان ءان مەن سيمفونيالىق وركەستر ءۇنىن جانە فورتەپيانولىق مۋزىكانى سالىستىرادى. حالىق ءانى مەن كاسىبي مۋزىكانىڭ بايلانىسىن، ەرەكشەلىگىن بايقايدى. قازاق كاسىبي مۋزىكاسىنىڭ قالىپتاسىپ، دامۋىنا حالىق اندەرى مەن كۇيلەرى نەگىز بولعانىنا كوز جەتكىزەدى. بۇل شىعارمالاردان قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق مۋزىكالىق ونەرىنىڭ سىرى، قۇرىلىسى، تەمبر ەرەكشەلىگى، عاجايىپ يىرىمدەرى، اشىق تا ايقىن اۋەزدىلىگى انىق بايقالادى.
ءان ۇيرەنۋ: ك. دۇيسەكەيەۆ «انا ءتىلىن سۇيەمىز».
ءان ولشەمدە جازىلعان. ءاننىڭ اۋەنى جۇمساق، ۆالس ەكپىنىندە ورىندالادى. ولشەمدى ديريجەرلاۋدى ەسكە ءتۇسىرۋ.
شىعارماشىلىق جۇمىس: ءتىل تۋرالى ماقال – ماتەلدەر.
ءتىل – قىلىشتان وتكىر.
ونەر الدى – قىزىل ءتىل.
قىزىل ءتىل – جاننىڭ مياتى،
ابىروي – ەردىڭ قۋاتى.
ساباقتى قورىتۋ:
وقۋلىقتاعى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرە وتىرىپ، بەرىلگەن كەستە تولتىرىلادى.
اقان سەرى «قۇلاگەر» - تىڭداۋ.
ە. برۋسيلوۆسكيي «جالبىر» وپەراسىنان ءۇزىندى.
ا. ۆ. زاتايەۆيچ «اينامكوز» - تىڭداۋ.
ك. دۇيسەكەيەۆ «اننا ءتىلىن سۇيەمىز» - ۇيرەنۋ.
ساباقتىڭ ماقساتى:
1 مۋزىكالىق ءبىلىمىن جەتىلدىرۋ. سال – سەرىلىك ءداستۇردى ناسيحاتتاۋ، ەرەكشەلىگىمەن تانىستىرۋ. سەرىلەر شىعارماشىلىعىمەن، ومىرىمەن تانىسۋ.
2 بالانىڭ مۋزىكالىق تالعامىن اشۋ. ءان – جىرعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ.
3 ادامگەرشىلىككە، وتاندى سۇيۋگە، ەلجاندىلىققا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ بارىسى:
وقۋلىقپەن جۇمىس.
«سال – سەرىلىك ءداستۇر جانە كاسىبي مۋزىكا» ءماتىنى وقىلادى.
ءاننىڭ قاسيەتىن قازاق حالقى باعالاي بىلگەن. ويلارىن «جىگىتكە ونەر دە ونەر، ولەڭ دە ونەر»، «ونەرلىنىڭ وزەگىتالماس»، «ونەرلىنىڭ ءورىسى ۇزاق» دەگەن سياقتى دانىشپاندىق سوزدەرمەن ايتىپ كەتكەن.
اقىن – جىرشىلار، ءانشى – كۇيشىلەر قازاق تاريحىنىڭ ءار كەزەڭىندە ءومىر سۇرگەن. ولار حالقىنىڭ شىن جاناشىرى، ناعىز جوقتاۋشىسى بولعان.
تىلگە شەشەن، سوزگە تاپقىرلىعىمەن، انشىلىگىمەن اتاعى جايىلعان اقان سەرى، ءبىرجان سال، سەگىز سەرى، ۇكىلى ىبىراي، شاشۋباي، ت. ب. تاريحتا ونەرىمەن اتى قالعان ادامدار.
مۋزىكا تىڭداۋ: اقان سەرىنىڭ «قۇلاگەر» ءانى.
قۇلاگەر، كىشكەنتايدان كەرىم ەدىڭ،
ناعاشىم سۇراعاندا بەرىپ ەدى.
اسىنا ارعىن، قىپشاق قوىقانىمدا،
الدىندا الپىس اتتىڭ كەلىپ ەدىڭ.
قۇلاگەر، جاز جايلادىم، كۇز جايلادىم،
تۇسىنا قىزدى اۋىلدىڭ كوپ بايلادىم.
قلگەنىن قۇلاگەردىڭ كورگەنىمدە،
جۇلدىم دا ساقالىمدى ويبايلادىم.
ور بولىپ قالۋشى ەدى شاپقان جەرىڭ،
شاتتانىپ تۇرۋشى ەدى قوسقان ەلىڭ.
اتىعاي – قاراۋىلعا ولجا سالعان،
بوتا تىرسەك، قىز ساعاق ساندال كەرىم.
ە. برۋسيلوۆسكيي «جالبىر» وپەراسىنان ءۇزىندى.
حالىق ءانى «اينامكوز».
ا. ۆ. زاتايەۆيچ «اينامكوز» (فورتەپيانوعا ارنالىپ وڭدەلگەن).
ءۇش شىعارمانى تىڭداي وتىرىپ، وقۋشىلار دومبىرا اسپابىمەن ايتىلعان ءان مەن سيمفونيالىق وركەستر ءۇنىن جانە فورتەپيانولىق مۋزىكانى سالىستىرادى. حالىق ءانى مەن كاسىبي مۋزىكانىڭ بايلانىسىن، ەرەكشەلىگىن بايقايدى. قازاق كاسىبي مۋزىكاسىنىڭ قالىپتاسىپ، دامۋىنا حالىق اندەرى مەن كۇيلەرى نەگىز بولعانىنا كوز جەتكىزەدى. بۇل شىعارمالاردان قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق مۋزىكالىق ونەرىنىڭ سىرى، قۇرىلىسى، تەمبر ەرەكشەلىگى، عاجايىپ يىرىمدەرى، اشىق تا ايقىن اۋەزدىلىگى انىق بايقالادى.
ءان ۇيرەنۋ: ك. دۇيسەكەيەۆ «انا ءتىلىن سۇيەمىز».
ءان ولشەمدە جازىلعان. ءاننىڭ اۋەنى جۇمساق، ۆالس ەكپىنىندە ورىندالادى. ولشەمدى ديريجەرلاۋدى ەسكە ءتۇسىرۋ.
شىعارماشىلىق جۇمىس: ءتىل تۋرالى ماقال – ماتەلدەر.
ءتىل – قىلىشتان وتكىر.
ونەر الدى – قىزىل ءتىل.
قىزىل ءتىل – جاننىڭ مياتى،
ابىروي – ەردىڭ قۋاتى.
ساباقتى قورىتۋ:
وقۋلىقتاعى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرە وتىرىپ، بەرىلگەن كەستە تولتىرىلادى.
You Might Also Like
