سان ەسىمنىڭ تۇرلەرى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: سان ەسىمنىڭ تۇرلەرى. ەسەپتىك سان ەسىم.
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىگى: وقۋشىلاردىڭ سان ەسىم تۋرالى العان ءبىلىمىن كەڭەيتۋ، سان ەسىم تۋرالى بۇرىن بىلەتىندەرى مەن جاڭا ءبىلىمدى ۇشتاستىرۋ.
دامىتۋشىلىعى: ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋ، ءسوز مادەنيەتىن جەتىلدىرۋ.
تاربيەلىگى: ءوز ءتىلىن، ۇلتتىق سالت - ءداستۇردى قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباق.
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، توپپەن جۇمىس، سىن تۇرعىسىنان ويلاۋدى دامىتۋ ستراتەگياسى.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: لوگيكالىق سۇراقتار جازىلعان پاراقتار، سحەما - پلاكات، تەستىك كارتوچكالار.
ساباقتىڭ بارىسى:
ۇيىمداستىرۋ
ءۇي جۇمىسىن تەكسەرۋ. ۇيگە بەرىلگەن 161 - جاتتىعۋ جۇمىسى. سان ەسىمدەردى قاتىستىرىپ «ءبىزدىڭ سىنىپ» تاقىرىبىندا اڭگىمە قۇراستىرۋ.
جاڭا ساباققا كىرىسپە. «قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ» ستراتەگياسى.
وقۋشىلار، سىزدەر تاقتانىڭ جانىندا ءىلۋلى تۇرعان قورجىندى كورىپ تۇرسىزدار. وسى قورجىننىڭ ىشىندە بەلگىلى ءبىر سۋرەتتەردىڭ بولىكتەرى بەرىلگەن. سول سۋرەتتى جىلدام ءارى تەز تاپقان وقۋشى سۇراقتار الادى.
1941 جىلى 22 ماۋسىمدا نەمىس فاشيستەرى تۇتقيىلدان ەلىمىزگە شابۋىل جاسادى./ سان ەسىمدەردى تاۋىپ، قۇرامىنا قاراي اجىرات/
جەتى اتاسىن بىلگەن ەر،
جەتى جۇرتتىڭ قامىن جەر.
ماقال - ماتەلدەردىڭ سوزدەرىن ءتيىستى ورنىنا قويىپ، قۇراستىر.
سوم، اقشا، ءجۇز، بولعانشا، جولداس، بولسىن، ءجۇز.
ءتىلىن، جۇرتتىڭ، ءبىل، جەتى
ءتۇرلى، ءبىلىم، جەتى، ءبىل.
سان ەسىم تۋرالى تۇسىنىك بەر.
قۇرامىندا سان ەسىمى بار ولەڭ جولدارىن ايت.
سان ەسىمى بار ماقالدان مىسال كەلتىر.
جاڭا ساباق ەپيگرافى
ءبىر مەن ەكى الماڭدار،
ۇشكە الدانىپ قالماڭدار.
كىلەڭ تورتتىك العاندار،
بەستى عانا ارماندار.
ءبىزدىڭ بۇگىنگى ساباعىمىزدىڭ ماقساتى سان ەسىم تۋرالى ءبىلىمىمىزدى كەڭەيتىپ، سان ەسىم تۋرالى بىلەتىندەرىمىزدى جاڭا بىلىممەن ۇشتاستىرۋ.
ءىۇ. «ماعىنانى تانۋ» ستراتەگياسى ارقىلى جاڭا ساباقتى مەڭگەرتۋ.
تاقتاعا قاراپ سان ەسىمنىڭ ماعىناسىنا قاراي بولىنۋىنە نازار اۋدارايىق.
سان ەسىم
1. ەسەپتىك
2. رەتتىك
3. بولجالدىق
4. توپتاۋ
5. جيناقتىق
6. بولشەكتىك
داپتەرىمىزدى اشىپ، كۇننىڭ جادىن، بۇگىنگى وتكەلى وتىرعان تاقىرىپتى جازايىق.
ەڭ ءبىرىنشى، ءبىزدى اينالا قورشاعان زات، ورتا بولادى. ونىڭ اتاۋىن بىلدىرەتىن سوزدەر زات ەسىم دەپ اتالادى.
ەكىنشى، سول زاتتاردىڭ ءتۇر - ءتۇسى، سالماعى، سىن - سيپاتى بولادى. ونىڭ اتاۋىن بىلدىرەتىن سوزدەر سىن ەسىم دەپ اتالادى.
ءۇشىنشى، زاتتاردىڭ سانى بولادى. سان ەسىم: زاتتىڭ سانىن بىلدىرگەنمەن، بارلىق زاتتىڭ سانى بىردەي بولمايدى. سول سەبەپتى ساندار بىرەۋى ناقتى، بىرەۋى توپتاۋ، جيناقتاۋ، بولشەكتىك ت. س. س ماعىناسىن بەرەدى.
ەسەپتىك سان ەسىم ناقتى ماعىنانى بىلدىرەدى. ولاي بولسا ءوزىمىز مىسال كەلتىرىپ، ەرەجەنى شىعارايىق. / زاتتىڭ ناقتىلى سانىن ءبىلدىرىپ قانشا؟ نەشە؟ دەگەن سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەدى./ تاقتاعا قارايىق
بولار بالا ون بەسىندە باس بولار،
بولماس بالا وتىزىندا جاس بولار.
بۇدان نەنى بايقاۋعا بولادى؟ ەسەپتىك سان ەسىمدەر دارا، كۇردەلى بولىپ كەلەدى. جانە ول سان ەسىمنىڭ باسقا تۇرلەرىن جاساۋعا كومەكتەسەدى. مىسالى: بەس - بەسەۋ، بەسىنشى، بەسكە جۋىق.
جاڭا ساباقتى بەكىتۋ. «وي قورىتۋ» ستراتەگياسى.
162 - جاتتىعۋ جۇمىسىنىڭ ءۇش سويلەمىن داپتەرلەرىنە جازدىرتامىن. / وقۋشى پارتالاسىنىڭ قاتەسىن تەكسەرەدى / قالعانىن تاقتادا جالعاستىرۋ.
163 - جاتتىعۋ
600 951 1409 3000
351 458 280 1689
951 1409 1689 1311 1311 باستاۋىشقا كەلگەن وقۋلىق سانى.
اباي اتامىز «تۋعاندا دۇنيە ەسىگىن اشادى ولەڭ، ولەڭمەن جەر قوينىنا كىرەر دەنەڭ» دەمەكشى ءبىزدىڭ كۇندەلىكتى تۇرمىسىمىزدا، توي - دۋماندارىمىزدا ايتىلىپ جۇرگەن ولەڭدەردىڭ دە تاقىرىپتارى: مىسالى: «16 قىز»، «ءبىر كەلىنشەك»، «جيىرما بەس»، «ەكى جيرەن»، «ءبىر بالا»، «جەتىسۋ» ت. ب.
سىزدەرگە قوجاناسىردىڭ شىعارعان ويىن ەسەبىن ايتايىن. بىردە ءمۇعالىم كوبەيتۋ تاقىرىبىنا قوجاناسىردى تاقتاعا شىعارىپتى. تاقتادا كوبەيتۋ كەستەسىنە جاقىنداعان قوجاناسىر 1 - دەن 10 - عا دەيىن عانا ساناۋ بىلەدى.
كوبەيتۋ كەستەسىنە قوجاناسىر ءوزىنىڭ 10 - عا دەيىن سانىن قويىپ شىعىپتى. ءبىر سانى جەتپەي قالعان سوڭ قوجاناسىر دۇرىس جازباعان بولارمىن دەپ الگى سانداردى كەرى قويىپ شىعىپتى.
9ح2 18
9ح3 27
9ح4 36
9ح5 45
9ح6 54
9ح7 63
9ح8 72
9ح9 81
«وي تولعانىس» ستراتەگياسى./جەرەبە ارقىلى تاپسىرمانى الۋ/
1 - تاپسىرما: 20 تەڭگەمەن سويلەس.
2 - تاپسىرما: سىرىڭكە تالدارىنان بەلگىلى ءبىر نارسە قۇرا.
3 - تاپسىرما: 10 جىلدان سوڭ تاقتا قانداي بولادى دەپ ويلايسىڭ؟
4 - تاپسىرما: 6 قارىنداشتىڭ كومەگىمەن 4 تەڭ ءۇشبۇرىش جاسا.
تاقتامەن جۇمىس.
بىلەكتى ءبىردى جىعار، ءبىلىمدى مىڭدى جىعار.
التاۋ الا بولسا، اۋىزداعى كەتەدى،
تورتەۋ تۇگەل بولسا، توبەدەگى كەلەدى.
ءجۇز سومىڭ بولعانشا، ءجۇز دوسىڭ بولسىن.
ورالدان ورالعان ولاردان
ومارجان وق كورىپ،
ون بورىك، تون بەرىپ تونالعان.
ءبىر كولدە ون ەكىدەن قاز وينايدى،
السام دەپ ءبىرىن - ءبىرى ناز وينايدى.
كەلگەندە جاقىنداسىپ، قوجاڭداسىپ،
ءبىر - ءبىرىن الماسىنا ەش قويمايدى.(دويبى)
«وي قورىتۋ» ستراتەگياسى. تەست جۇمىسى.
سان ەسىم ءسوزدىڭ قاي توبىنا كىرەدى؟
ا. كومەكشى ەسىم
ءا. اتاۋشى ەسىم
ب. وداعاي
زاتتىڭ ناقتى سانىن بىلدىرەتىن سان ەسىم
ا. رەتتىك
ءا. جيناقتىق
ب. ەسەپتىك
زاتتانعان سان ەسىمدەردى كورسەت
ا. توقساننان استى، جۇزگە جەتتى.
ءا. توقسان جاستان استى، ءجۇز جاسقا جەتتى.
كۇردەلى سان ەسىم قالاي جاسالادى؟
ا. قوسارلانۋ ارقىلى
ءا. تىركەسۋ ارقىلى
ب. قوسارلانۋ جانە تىركەسۋ ارقىلى
دارا سان ەسىمدى بەلگىلە.
ا. بەس
ءا. مىڭ توعىز ءجۇز
ب. جيىرما بەس
ءسىزدىڭ ويىڭىزدا نە ساقتالىپ قالدى؟
ساباقتان قانداي اسەر الدىڭ؟
نە ۇيرەندىڭ؟ /پىكىر جازۋ/
ۇيگە تاپسىرما: سوزبەن ەسەپ قۇراستىرۋ.
وقۋشى ءبىلىمىن باعالاۋ.
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىگى: وقۋشىلاردىڭ سان ەسىم تۋرالى العان ءبىلىمىن كەڭەيتۋ، سان ەسىم تۋرالى بۇرىن بىلەتىندەرى مەن جاڭا ءبىلىمدى ۇشتاستىرۋ.
دامىتۋشىلىعى: ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋ، ءسوز مادەنيەتىن جەتىلدىرۋ.
تاربيەلىگى: ءوز ءتىلىن، ۇلتتىق سالت - ءداستۇردى قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباق.
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، توپپەن جۇمىس، سىن تۇرعىسىنان ويلاۋدى دامىتۋ ستراتەگياسى.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: لوگيكالىق سۇراقتار جازىلعان پاراقتار، سحەما - پلاكات، تەستىك كارتوچكالار.
ساباقتىڭ بارىسى:
ۇيىمداستىرۋ
ءۇي جۇمىسىن تەكسەرۋ. ۇيگە بەرىلگەن 161 - جاتتىعۋ جۇمىسى. سان ەسىمدەردى قاتىستىرىپ «ءبىزدىڭ سىنىپ» تاقىرىبىندا اڭگىمە قۇراستىرۋ.
جاڭا ساباققا كىرىسپە. «قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ» ستراتەگياسى.
وقۋشىلار، سىزدەر تاقتانىڭ جانىندا ءىلۋلى تۇرعان قورجىندى كورىپ تۇرسىزدار. وسى قورجىننىڭ ىشىندە بەلگىلى ءبىر سۋرەتتەردىڭ بولىكتەرى بەرىلگەن. سول سۋرەتتى جىلدام ءارى تەز تاپقان وقۋشى سۇراقتار الادى.
1941 جىلى 22 ماۋسىمدا نەمىس فاشيستەرى تۇتقيىلدان ەلىمىزگە شابۋىل جاسادى./ سان ەسىمدەردى تاۋىپ، قۇرامىنا قاراي اجىرات/
جەتى اتاسىن بىلگەن ەر،
جەتى جۇرتتىڭ قامىن جەر.
ماقال - ماتەلدەردىڭ سوزدەرىن ءتيىستى ورنىنا قويىپ، قۇراستىر.
سوم، اقشا، ءجۇز، بولعانشا، جولداس، بولسىن، ءجۇز.
ءتىلىن، جۇرتتىڭ، ءبىل، جەتى
ءتۇرلى، ءبىلىم، جەتى، ءبىل.
سان ەسىم تۋرالى تۇسىنىك بەر.
قۇرامىندا سان ەسىمى بار ولەڭ جولدارىن ايت.
سان ەسىمى بار ماقالدان مىسال كەلتىر.
جاڭا ساباق ەپيگرافى
ءبىر مەن ەكى الماڭدار،
ۇشكە الدانىپ قالماڭدار.
كىلەڭ تورتتىك العاندار،
بەستى عانا ارماندار.
ءبىزدىڭ بۇگىنگى ساباعىمىزدىڭ ماقساتى سان ەسىم تۋرالى ءبىلىمىمىزدى كەڭەيتىپ، سان ەسىم تۋرالى بىلەتىندەرىمىزدى جاڭا بىلىممەن ۇشتاستىرۋ.
ءىۇ. «ماعىنانى تانۋ» ستراتەگياسى ارقىلى جاڭا ساباقتى مەڭگەرتۋ.
تاقتاعا قاراپ سان ەسىمنىڭ ماعىناسىنا قاراي بولىنۋىنە نازار اۋدارايىق.
سان ەسىم
1. ەسەپتىك
2. رەتتىك
3. بولجالدىق
4. توپتاۋ
5. جيناقتىق
6. بولشەكتىك
داپتەرىمىزدى اشىپ، كۇننىڭ جادىن، بۇگىنگى وتكەلى وتىرعان تاقىرىپتى جازايىق.
ەڭ ءبىرىنشى، ءبىزدى اينالا قورشاعان زات، ورتا بولادى. ونىڭ اتاۋىن بىلدىرەتىن سوزدەر زات ەسىم دەپ اتالادى.
ەكىنشى، سول زاتتاردىڭ ءتۇر - ءتۇسى، سالماعى، سىن - سيپاتى بولادى. ونىڭ اتاۋىن بىلدىرەتىن سوزدەر سىن ەسىم دەپ اتالادى.
ءۇشىنشى، زاتتاردىڭ سانى بولادى. سان ەسىم: زاتتىڭ سانىن بىلدىرگەنمەن، بارلىق زاتتىڭ سانى بىردەي بولمايدى. سول سەبەپتى ساندار بىرەۋى ناقتى، بىرەۋى توپتاۋ، جيناقتاۋ، بولشەكتىك ت. س. س ماعىناسىن بەرەدى.
ەسەپتىك سان ەسىم ناقتى ماعىنانى بىلدىرەدى. ولاي بولسا ءوزىمىز مىسال كەلتىرىپ، ەرەجەنى شىعارايىق. / زاتتىڭ ناقتىلى سانىن ءبىلدىرىپ قانشا؟ نەشە؟ دەگەن سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەدى./ تاقتاعا قارايىق
بولار بالا ون بەسىندە باس بولار،
بولماس بالا وتىزىندا جاس بولار.
بۇدان نەنى بايقاۋعا بولادى؟ ەسەپتىك سان ەسىمدەر دارا، كۇردەلى بولىپ كەلەدى. جانە ول سان ەسىمنىڭ باسقا تۇرلەرىن جاساۋعا كومەكتەسەدى. مىسالى: بەس - بەسەۋ، بەسىنشى، بەسكە جۋىق.
جاڭا ساباقتى بەكىتۋ. «وي قورىتۋ» ستراتەگياسى.
162 - جاتتىعۋ جۇمىسىنىڭ ءۇش سويلەمىن داپتەرلەرىنە جازدىرتامىن. / وقۋشى پارتالاسىنىڭ قاتەسىن تەكسەرەدى / قالعانىن تاقتادا جالعاستىرۋ.
163 - جاتتىعۋ
600 951 1409 3000
351 458 280 1689
951 1409 1689 1311 1311 باستاۋىشقا كەلگەن وقۋلىق سانى.
اباي اتامىز «تۋعاندا دۇنيە ەسىگىن اشادى ولەڭ، ولەڭمەن جەر قوينىنا كىرەر دەنەڭ» دەمەكشى ءبىزدىڭ كۇندەلىكتى تۇرمىسىمىزدا، توي - دۋماندارىمىزدا ايتىلىپ جۇرگەن ولەڭدەردىڭ دە تاقىرىپتارى: مىسالى: «16 قىز»، «ءبىر كەلىنشەك»، «جيىرما بەس»، «ەكى جيرەن»، «ءبىر بالا»، «جەتىسۋ» ت. ب.
سىزدەرگە قوجاناسىردىڭ شىعارعان ويىن ەسەبىن ايتايىن. بىردە ءمۇعالىم كوبەيتۋ تاقىرىبىنا قوجاناسىردى تاقتاعا شىعارىپتى. تاقتادا كوبەيتۋ كەستەسىنە جاقىنداعان قوجاناسىر 1 - دەن 10 - عا دەيىن عانا ساناۋ بىلەدى.
كوبەيتۋ كەستەسىنە قوجاناسىر ءوزىنىڭ 10 - عا دەيىن سانىن قويىپ شىعىپتى. ءبىر سانى جەتپەي قالعان سوڭ قوجاناسىر دۇرىس جازباعان بولارمىن دەپ الگى سانداردى كەرى قويىپ شىعىپتى.
9ح2 18
9ح3 27
9ح4 36
9ح5 45
9ح6 54
9ح7 63
9ح8 72
9ح9 81
«وي تولعانىس» ستراتەگياسى./جەرەبە ارقىلى تاپسىرمانى الۋ/
1 - تاپسىرما: 20 تەڭگەمەن سويلەس.
2 - تاپسىرما: سىرىڭكە تالدارىنان بەلگىلى ءبىر نارسە قۇرا.
3 - تاپسىرما: 10 جىلدان سوڭ تاقتا قانداي بولادى دەپ ويلايسىڭ؟
4 - تاپسىرما: 6 قارىنداشتىڭ كومەگىمەن 4 تەڭ ءۇشبۇرىش جاسا.
تاقتامەن جۇمىس.
بىلەكتى ءبىردى جىعار، ءبىلىمدى مىڭدى جىعار.
التاۋ الا بولسا، اۋىزداعى كەتەدى،
تورتەۋ تۇگەل بولسا، توبەدەگى كەلەدى.
ءجۇز سومىڭ بولعانشا، ءجۇز دوسىڭ بولسىن.
ورالدان ورالعان ولاردان
ومارجان وق كورىپ،
ون بورىك، تون بەرىپ تونالعان.
ءبىر كولدە ون ەكىدەن قاز وينايدى،
السام دەپ ءبىرىن - ءبىرى ناز وينايدى.
كەلگەندە جاقىنداسىپ، قوجاڭداسىپ،
ءبىر - ءبىرىن الماسىنا ەش قويمايدى.(دويبى)
«وي قورىتۋ» ستراتەگياسى. تەست جۇمىسى.
سان ەسىم ءسوزدىڭ قاي توبىنا كىرەدى؟
ا. كومەكشى ەسىم
ءا. اتاۋشى ەسىم
ب. وداعاي
زاتتىڭ ناقتى سانىن بىلدىرەتىن سان ەسىم
ا. رەتتىك
ءا. جيناقتىق
ب. ەسەپتىك
زاتتانعان سان ەسىمدەردى كورسەت
ا. توقساننان استى، جۇزگە جەتتى.
ءا. توقسان جاستان استى، ءجۇز جاسقا جەتتى.
كۇردەلى سان ەسىم قالاي جاسالادى؟
ا. قوسارلانۋ ارقىلى
ءا. تىركەسۋ ارقىلى
ب. قوسارلانۋ جانە تىركەسۋ ارقىلى
دارا سان ەسىمدى بەلگىلە.
ا. بەس
ءا. مىڭ توعىز ءجۇز
ب. جيىرما بەس
ءسىزدىڭ ويىڭىزدا نە ساقتالىپ قالدى؟
ساباقتان قانداي اسەر الدىڭ؟
نە ۇيرەندىڭ؟ /پىكىر جازۋ/
ۇيگە تاپسىرما: سوزبەن ەسەپ قۇراستىرۋ.
وقۋشى ءبىلىمىن باعالاۋ.
You Might Also Like
-
تاقىرىبى: قىسقاشا كوبەيتۋ فورمۋلالارىن پايدالانۋ
