ساپالىق جانە قاتىستىق سىن ەسىمدەر
ساپالىق جانە قاتىستىق سىن ەسىمدەر.
قازاق ءتىلى 6 سىنىپ
سىلتەمە قازاق ءتىلى وقۋلىعىنىڭ ادىستەمەسى
ساباقتىڭ جابدىعى پرەزەنتاسيا، ينتەراكتيۆتى تاقتا، وقۋلىق، جۇمىس داپتەرى، رەسۋرس، سەمانتيكالىق كارتا، باعالاۋ، ستيكەر
جالپى ماقساتتار ا) بىلىمدىلىك: سىن ەسىمنىڭ ماعىنالىق تۇرلەرىنىڭ ەرەجەسىن مەڭگەرتۋ، مىسالدارمەن دالەلدەپ كورسەتۋ، اجىراتا الۋعا ۇيرەتۋ؛
ءا) دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ ءوز بەتىنشە جۇمىس ىستەۋ، ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن ارتتىرۋ، ءتىل بايلىعىن، سوزدىك قورىن مولايتۋ؛
ب) تاربيەلىك: وقۋشىلاردى ءوزارا سىيلاستىققا، باسقانىڭ كوزقاراسىن تىڭداي بىلۋگە تاربيەلەۋ؛
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا تاقىرىپتى مەڭگەرتۋ
ساباقتىڭ ءوتىلۋ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، ۆەنن دياگرامماسى
وقۋشىلارعا پسيحولوگيالىق احۋال تۋعىزۋ
ترەنينگ: "كەرەمەت"
توپقا ءبولۋ
تۇستەر ارقىلى توپقا ءبولۋ (قىزىل، سارى، جاسىل، كوك)
ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ
«زىمىران سۇراقتار» ءادىسى
1. سىن ەسىم دەگەنىمىز نە؟
2. تۇلعاسى جاعىنان سىن ەسىم نەشەگە بولىنەدى؟
3. نەگىزگى سىن ەسىم دەگەنىمىز نە؟
4. تۋىندى سىن ەسىم دەگەنىمىز نە؟
5. سىن ەسىمنىڭ قۇرامىنا قاراي ءبولىنۋى.
6. دارا سىن ەسىم دەگەنىمىز نە؟
7. كۇردەلى سىن ەسىم دەگەنىمىز نە؟
8. سىن ەسىم جاسايتىن جۇرناقتاردى اتا.
قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ
تاقتاعا مىنا سىن ەسىمدەردى جازىپ قويۋ.
ادەمى قىز ----------- ونەرلى جىگىت
الاسا ۇستەل --------- جەلسىز كۇن
قىزىل كويلەك ------ وتكىر پىشاق
اششى سۋ -------------- جازعى دەمالىس
اۋىر جۇك ----------- ءتارتىپتى وقۋشى
وقۋشىلاردان بۇل سىن ەسىمدەردى نە ءۇشىن بىلاي ءبولىپ جازعانىمدى سۇراي وتىرىپ، جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ.
ماعىناسىنا قاراي سىن ەسىمدەر ساپالىق سىن ەسىمدەر جانە قاتىستىق سىن ەسىمدەر دەپ ەكىگە بولىنەدى.
زاتتىڭ ءتۇر - ءتۇسىن، سىن - ساپاسىن تىكەلەي انىقتايتىن سىن ەسىمدى ساپالىق سىن ەسىم دەيمىز. مىسالى: قىزىل، سارى، جاسىل، كوك، ۇلكەن، بيىك، قىسقا، ۇزىن، ءتاتتى، اششى، قىشقىل، جالپاق، قيسىق، دومالاق، ءتۇزۋ؛
ماعىنانى تانۋ
ساپالىق سىن ەسىم. زاتتىڭ ءتۇر ءتۇسىن، سىن ساپاسىن تىكەلەي انىقتايدى.
مىسالى: اق، اقشىل، قىمبات، كەربەز؛
قاتىستىق سىن ەسىم. زاتتىڭ سىن - سيپاتىن، ءار ءتۇرلى بەلگىسىن باسقا ءسوز
تابىنىڭ قاتىسى ارقىلى بىلدىرەدى.
مىسالى: سىمباتتى، اتتى، مىنەزدى، جۇگىرگىش، ويشىل، بويشاڭ؛
وقۋلىقتا بەرىلگەن تاپسىرمالاردى ورىنداۋ
1 - توپ: 98 - جاتتىعۋ (ساپالىق سىن ەسىمدەردى ءبىر بولەك، قاتىستىق سىن ەسىمدەردى ءبىر بولەك، ەكى باعانعا ءبولىپ جاز)
2 - توپ: 100 - جاتتىعۋ (ماتىندەگى وي جەلىسىنە نازار اۋدارىڭدار. سالتاناتتىڭ بويىنداعى قاسيەتتەردى بىلدىرەتىن سوزدەردى تەرىپ جازىڭدار. )
3 - توپ: تىرەك ءسوز «اسەم ءۇن» جازىلاتىن ماتىنگە جوسپار قۇرىپ الامىز.
جوسپار
1. راۋشان – سىيلى بالا.
2. ول – بەلسەندى وقۋشى.
3. تالانتتىڭ جەمىسى.
4. سىنىبىمىزدىڭ ماقتانىشى.
اسەم ءۇن
ءبىزدىڭ سىنىپتا راۋشان ەسىمدى قىز وقيدى. ول وتە تازا، تياناقتى، ساباققا ىنتالى وقۋشى. ۇنەمى ءوزىن - ءوزى كۇتىپ، ادەمى بولىپ جۇرەدى. بارلىق قىزدار سوعان ۇقساعىسى كەلەدى. بارلىعىنا مەيىرىمدى، ءتىلالعىش. دوستارىنىڭ الدىندا بەدەلدى ەدى.
مەكتەپتە «ەكى جۇلدىز» ءان بايقاۋى وتكىزىلدى. راۋشان سىنىپ جەتەكشىمىزبەن بىرىگىپ، ايتۋلى سايىسقا قاتىستى. كەرەمەت، جاندى داۋىسپەن ءان شىرقادى. ءار بايقاۋ سايىن ادال ەڭبەكپەن، قارسىلاستارىنىڭ الدى بولدى.
تالانتتى قىز سايىستا جەڭدى. سىنىبىمىزدى ابىرويلى اتاققا كوتەردى. ءانشى قىز اتاندى. ءبىز تالانتتى، اسەم ءۇنى بار، بۇلبۇلداي سايراعان راۋشان ەسىمدى قىزبەن ماقتانامىز.
4 - توپ: 101 - جاتتىعۋ
ۇلگى:
ساپالىق سىن ەسىم
ەسكى ءۇي، جەسىر ايەل، كەرەمەت، شەبەر كىسى، تورقا ورامال، ۇلكەن ورامال، اسەم ءۇي، كەڭ اۋلا، قىزىل كىرپىش.
قاتىستىق سىن ەسىم
سابان توبەلى ءۇي، كەرەمەت ونەرلى، كەستەلى بۇيىمدار، كەستەلەنگەن ۇلكەن ورامال، كوك شاتىرلى اسپان تۇستەس كوگىلدىر قابىرعالى اسەم ءۇي، قىزىل بوساعالى قاقپا دا التىن سىرلى. جەمىستى اعاشتار، ءانشى قۇستار، كەستەلەگەن ورامال.
سەرگىتۋ ءساتى ءبىر سوزبەن ايتقاندا.
1. 1. قيىستىرىپ، تاۋىپ سويلەيتىن سوزگە ۇستا ادام (شەشەن)
2. 2. ايتقانعا سەنە سالاتىن، ەش نارسەنى بايقامايتىن ادام (اڭقاۋ)
3. 3. تەز اشۋلاناتىن ادام (اشۋشاڭ)
4. 4. كورىنگەنگە سوقتىعا بەرەتىن ادام (ۇرىنشاق)
5. 5. كەرەكسىز كوپ سويلەيتىن ادام (مىلجىڭ)
6. 6. بويى ۇزىن ادام (بويشاڭ)
7. 7. اركىمنىڭ سىرتىنان جامان ءسوز ايتىپ جۇرەتىن ادام (وسەكشى)
8. 8. ءبىر سىنىپتا وقيتىن بالالاردى ءبىر سوزبەن ايتقاندا (سىنىپتاس)
وي تولعانىس (شىعارماشىلىق جۇمىس)
1 – توپ: ۆەنن دياگرامماسى ارقىلى ساپالىق سىن ەسىم مەن قاتىستىق سىن ەسىمدى سالىستىرادى.
2 - توپ: سەمانتيكالىق كارتا
3 – توپ: ساپالىق سىن ەسىمدەردىڭ ەرەكشەلىكتەرىن توپتاستىرۋ ارقىلى كورسەتەدى.
4 - توپ: «مەنىڭ سىنىبىم» تاقىرىبىندا سىن ەسىم سوزدەردى قاتىستىرىپ ءماتىن قۇراۋ؛
ساباقتى بەكىتۋ:
«ءوزىمدى - ءوزىم سىنايمىن»
(تەست)
1. 1. سىن ەسىم
ا) زاتتىڭ سىنىن بىلدىرەدى.
ءا) زاتتىڭ اتىن بىلدىرەدى.
ب) زاتتىڭ قيمىلىن بىلدىرەدى.
2. ساپالىق سىن ەسىمدى تاپ
ا) قورقاق
ءا) بىلگىش
ب) اشۋشاڭ
3. سىن ەسىمنىڭ سۇراقتارى.
ا) نە ىستەدى؟،
ءا) قانداي؟ قاي؟
ب) قانشا؟، نەشە؟
4. جۇمباقتى شەشىپ، سىن ەسىمدى تاپ.
بەلى بۇكىر، الىسقا تۇكىر
5. 5. تۋىندى سىن ەسىمدى تاپ
ا) جالتىر
ءا) ءتارتىپتى
ب) بيىك
6. سىن ەسىمدى تاپ.
ا) كەشە
ءا) ءالسىز
ب) جۇگىردى
7. نەگىزگى سىن ەسىمدى تاپ
ا) تازا
ءا) ءالسىز
ب) كەشكى
8. قاتىستىق سىن ەسىمدى تاپ.
ا) زاڭگەر
ءا) ىمىرت
ب) ونەگەلى
1. سىن ەسىمنىڭ ماعىنالىق ءتۇرى قانشا؟
ا) ەكەۋ
ءا) التاۋ
ب) بەسەۋ
10. دارا سىن ەسىمدى تاپ.
ا) تاپ - تازا
ءا) اق
ب) وتە جاقسى
ءۇي تاپسىرماسى وقۋلىقتا بەرىلگەن تاپسىرمالاردى ورىنداۋ 99 - جاتتىعۋ
ءوز سىنىپتاسىڭدى بەينەلەپ مىنەزدەمە جازۋ
باعالاۋ
باعالاۋ پاراقشالارىن ۇلەستىرۋ.
اتىراۋ وبلىسى، يساتاي اۋدانى،
جانباي سەلوسى، ح. ناۋبەتوۆ اتىنداعى ورتا مەكتەپ
ءىى دەڭگەي بويىنشا سەرتيفيكاتتالعان، ءى ساناتتى
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
كيسامييەۆا ۋلمەكەن ەسقالي قىزى
قازاق ءتىلى 6 سىنىپ
سىلتەمە قازاق ءتىلى وقۋلىعىنىڭ ادىستەمەسى
ساباقتىڭ جابدىعى پرەزەنتاسيا، ينتەراكتيۆتى تاقتا، وقۋلىق، جۇمىس داپتەرى، رەسۋرس، سەمانتيكالىق كارتا، باعالاۋ، ستيكەر
جالپى ماقساتتار ا) بىلىمدىلىك: سىن ەسىمنىڭ ماعىنالىق تۇرلەرىنىڭ ەرەجەسىن مەڭگەرتۋ، مىسالدارمەن دالەلدەپ كورسەتۋ، اجىراتا الۋعا ۇيرەتۋ؛
ءا) دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ ءوز بەتىنشە جۇمىس ىستەۋ، ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن ارتتىرۋ، ءتىل بايلىعىن، سوزدىك قورىن مولايتۋ؛
ب) تاربيەلىك: وقۋشىلاردى ءوزارا سىيلاستىققا، باسقانىڭ كوزقاراسىن تىڭداي بىلۋگە تاربيەلەۋ؛
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا تاقىرىپتى مەڭگەرتۋ
ساباقتىڭ ءوتىلۋ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، ۆەنن دياگرامماسى
وقۋشىلارعا پسيحولوگيالىق احۋال تۋعىزۋ
ترەنينگ: "كەرەمەت"
توپقا ءبولۋ
تۇستەر ارقىلى توپقا ءبولۋ (قىزىل، سارى، جاسىل، كوك)
ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ
«زىمىران سۇراقتار» ءادىسى
1. سىن ەسىم دەگەنىمىز نە؟
2. تۇلعاسى جاعىنان سىن ەسىم نەشەگە بولىنەدى؟
3. نەگىزگى سىن ەسىم دەگەنىمىز نە؟
4. تۋىندى سىن ەسىم دەگەنىمىز نە؟
5. سىن ەسىمنىڭ قۇرامىنا قاراي ءبولىنۋى.
6. دارا سىن ەسىم دەگەنىمىز نە؟
7. كۇردەلى سىن ەسىم دەگەنىمىز نە؟
8. سىن ەسىم جاسايتىن جۇرناقتاردى اتا.
قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ
تاقتاعا مىنا سىن ەسىمدەردى جازىپ قويۋ.
ادەمى قىز ----------- ونەرلى جىگىت
الاسا ۇستەل --------- جەلسىز كۇن
قىزىل كويلەك ------ وتكىر پىشاق
اششى سۋ -------------- جازعى دەمالىس
اۋىر جۇك ----------- ءتارتىپتى وقۋشى
وقۋشىلاردان بۇل سىن ەسىمدەردى نە ءۇشىن بىلاي ءبولىپ جازعانىمدى سۇراي وتىرىپ، جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ.
ماعىناسىنا قاراي سىن ەسىمدەر ساپالىق سىن ەسىمدەر جانە قاتىستىق سىن ەسىمدەر دەپ ەكىگە بولىنەدى.
زاتتىڭ ءتۇر - ءتۇسىن، سىن - ساپاسىن تىكەلەي انىقتايتىن سىن ەسىمدى ساپالىق سىن ەسىم دەيمىز. مىسالى: قىزىل، سارى، جاسىل، كوك، ۇلكەن، بيىك، قىسقا، ۇزىن، ءتاتتى، اششى، قىشقىل، جالپاق، قيسىق، دومالاق، ءتۇزۋ؛
ماعىنانى تانۋ
ساپالىق سىن ەسىم. زاتتىڭ ءتۇر ءتۇسىن، سىن ساپاسىن تىكەلەي انىقتايدى.
مىسالى: اق، اقشىل، قىمبات، كەربەز؛
قاتىستىق سىن ەسىم. زاتتىڭ سىن - سيپاتىن، ءار ءتۇرلى بەلگىسىن باسقا ءسوز
تابىنىڭ قاتىسى ارقىلى بىلدىرەدى.
مىسالى: سىمباتتى، اتتى، مىنەزدى، جۇگىرگىش، ويشىل، بويشاڭ؛
وقۋلىقتا بەرىلگەن تاپسىرمالاردى ورىنداۋ
1 - توپ: 98 - جاتتىعۋ (ساپالىق سىن ەسىمدەردى ءبىر بولەك، قاتىستىق سىن ەسىمدەردى ءبىر بولەك، ەكى باعانعا ءبولىپ جاز)
2 - توپ: 100 - جاتتىعۋ (ماتىندەگى وي جەلىسىنە نازار اۋدارىڭدار. سالتاناتتىڭ بويىنداعى قاسيەتتەردى بىلدىرەتىن سوزدەردى تەرىپ جازىڭدار. )
3 - توپ: تىرەك ءسوز «اسەم ءۇن» جازىلاتىن ماتىنگە جوسپار قۇرىپ الامىز.
جوسپار
1. راۋشان – سىيلى بالا.
2. ول – بەلسەندى وقۋشى.
3. تالانتتىڭ جەمىسى.
4. سىنىبىمىزدىڭ ماقتانىشى.
اسەم ءۇن
ءبىزدىڭ سىنىپتا راۋشان ەسىمدى قىز وقيدى. ول وتە تازا، تياناقتى، ساباققا ىنتالى وقۋشى. ۇنەمى ءوزىن - ءوزى كۇتىپ، ادەمى بولىپ جۇرەدى. بارلىق قىزدار سوعان ۇقساعىسى كەلەدى. بارلىعىنا مەيىرىمدى، ءتىلالعىش. دوستارىنىڭ الدىندا بەدەلدى ەدى.
مەكتەپتە «ەكى جۇلدىز» ءان بايقاۋى وتكىزىلدى. راۋشان سىنىپ جەتەكشىمىزبەن بىرىگىپ، ايتۋلى سايىسقا قاتىستى. كەرەمەت، جاندى داۋىسپەن ءان شىرقادى. ءار بايقاۋ سايىن ادال ەڭبەكپەن، قارسىلاستارىنىڭ الدى بولدى.
تالانتتى قىز سايىستا جەڭدى. سىنىبىمىزدى ابىرويلى اتاققا كوتەردى. ءانشى قىز اتاندى. ءبىز تالانتتى، اسەم ءۇنى بار، بۇلبۇلداي سايراعان راۋشان ەسىمدى قىزبەن ماقتانامىز.
4 - توپ: 101 - جاتتىعۋ
ۇلگى:
ساپالىق سىن ەسىم
ەسكى ءۇي، جەسىر ايەل، كەرەمەت، شەبەر كىسى، تورقا ورامال، ۇلكەن ورامال، اسەم ءۇي، كەڭ اۋلا، قىزىل كىرپىش.
قاتىستىق سىن ەسىم
سابان توبەلى ءۇي، كەرەمەت ونەرلى، كەستەلى بۇيىمدار، كەستەلەنگەن ۇلكەن ورامال، كوك شاتىرلى اسپان تۇستەس كوگىلدىر قابىرعالى اسەم ءۇي، قىزىل بوساعالى قاقپا دا التىن سىرلى. جەمىستى اعاشتار، ءانشى قۇستار، كەستەلەگەن ورامال.
سەرگىتۋ ءساتى ءبىر سوزبەن ايتقاندا.
1. 1. قيىستىرىپ، تاۋىپ سويلەيتىن سوزگە ۇستا ادام (شەشەن)
2. 2. ايتقانعا سەنە سالاتىن، ەش نارسەنى بايقامايتىن ادام (اڭقاۋ)
3. 3. تەز اشۋلاناتىن ادام (اشۋشاڭ)
4. 4. كورىنگەنگە سوقتىعا بەرەتىن ادام (ۇرىنشاق)
5. 5. كەرەكسىز كوپ سويلەيتىن ادام (مىلجىڭ)
6. 6. بويى ۇزىن ادام (بويشاڭ)
7. 7. اركىمنىڭ سىرتىنان جامان ءسوز ايتىپ جۇرەتىن ادام (وسەكشى)
8. 8. ءبىر سىنىپتا وقيتىن بالالاردى ءبىر سوزبەن ايتقاندا (سىنىپتاس)
وي تولعانىس (شىعارماشىلىق جۇمىس)
1 – توپ: ۆەنن دياگرامماسى ارقىلى ساپالىق سىن ەسىم مەن قاتىستىق سىن ەسىمدى سالىستىرادى.
2 - توپ: سەمانتيكالىق كارتا
3 – توپ: ساپالىق سىن ەسىمدەردىڭ ەرەكشەلىكتەرىن توپتاستىرۋ ارقىلى كورسەتەدى.
4 - توپ: «مەنىڭ سىنىبىم» تاقىرىبىندا سىن ەسىم سوزدەردى قاتىستىرىپ ءماتىن قۇراۋ؛
ساباقتى بەكىتۋ:
«ءوزىمدى - ءوزىم سىنايمىن»
(تەست)
1. 1. سىن ەسىم
ا) زاتتىڭ سىنىن بىلدىرەدى.
ءا) زاتتىڭ اتىن بىلدىرەدى.
ب) زاتتىڭ قيمىلىن بىلدىرەدى.
2. ساپالىق سىن ەسىمدى تاپ
ا) قورقاق
ءا) بىلگىش
ب) اشۋشاڭ
3. سىن ەسىمنىڭ سۇراقتارى.
ا) نە ىستەدى؟،
ءا) قانداي؟ قاي؟
ب) قانشا؟، نەشە؟
4. جۇمباقتى شەشىپ، سىن ەسىمدى تاپ.
بەلى بۇكىر، الىسقا تۇكىر
5. 5. تۋىندى سىن ەسىمدى تاپ
ا) جالتىر
ءا) ءتارتىپتى
ب) بيىك
6. سىن ەسىمدى تاپ.
ا) كەشە
ءا) ءالسىز
ب) جۇگىردى
7. نەگىزگى سىن ەسىمدى تاپ
ا) تازا
ءا) ءالسىز
ب) كەشكى
8. قاتىستىق سىن ەسىمدى تاپ.
ا) زاڭگەر
ءا) ىمىرت
ب) ونەگەلى
1. سىن ەسىمنىڭ ماعىنالىق ءتۇرى قانشا؟
ا) ەكەۋ
ءا) التاۋ
ب) بەسەۋ
10. دارا سىن ەسىمدى تاپ.
ا) تاپ - تازا
ءا) اق
ب) وتە جاقسى
ءۇي تاپسىرماسى وقۋلىقتا بەرىلگەن تاپسىرمالاردى ورىنداۋ 99 - جاتتىعۋ
ءوز سىنىپتاسىڭدى بەينەلەپ مىنەزدەمە جازۋ
باعالاۋ
باعالاۋ پاراقشالارىن ۇلەستىرۋ.
اتىراۋ وبلىسى، يساتاي اۋدانى،
جانباي سەلوسى، ح. ناۋبەتوۆ اتىنداعى ورتا مەكتەپ
ءىى دەڭگەي بويىنشا سەرتيفيكاتتالعان، ءى ساناتتى
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
كيسامييەۆا ۋلمەكەن ەسقالي قىزى
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: م. اۋەزوۆ «اقىن قوناقتار» («اباي جولى» رومان - ەپوپەياسىنان ءۇزىندى)
