ساياحاتقا شىعايىق، اۋەجايدا، تەمىرجول بەكەتىندە، قوناقۇيدە
قازاق ءتىلى 11 - سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ساياحاتقا شىعايىق، اۋەجايدا، تەمىرجول بەكەتىندە، قوناقۇيدە.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: بايانداۋ، اڭگىمە، ءتۇسىندىرۋ، جاتتىعۋ، كىتاپتى پايدالانۋ، سالىستىرۋ، جۇيەلەۋ، زەرتتەۋ، قايتالاۋ، تىلدىك تالداۋ تەكسەرۋ جانە باعالاۋ، اۋىزشا جانە جازباشا شىعارماشىلىق جۇمىس.
كورنەكى قۇرالدار: تاقتا، بور، كىتاپ، ۇلەستىرمە كەسپەلەر، پەرفوكارتالار، ناقتى زاتتار، تابليسا، سحەما، تەحنيكالىق قۇرال - جابدىقتار.
ءپانارالىق بايلانىس: تاريح، جاراتىلىستانۋ
ساباقتىڭ بارىسى: 1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
ا). امانداسۋ، تۇگەندەۋ. سالەمەتسىڭدەر مە بالالار؟
ءا). وقۋشىلاردىڭ ساباققا تۇگەل قاتىسۋىن قاداعالاي وتىرىپ، جاڭا ساباقتىڭ تاقىرىبى مەن ماقساتىمەن تانىستىرۋ.
ب). سۇراق - جاۋاپ ءادىسى ارقىلى وقۋشىلارمەن پىكىر الماسۋ (سويلەسۋ).
سۇراقتار:
1. بۇگىن ايدىڭ نەشەسى؟ سەگودنيا كاكوە چيسلو؟
2. بۇگىن اپتانىڭ قاي كۇنى؟ سەگودنيا كاكوي دەن نەدەلي؟
3. بۇگىن اۋا راي قانداي؟ كاكايا سەگودنيا پوگودا؟
4. ءبىلىمدى قاي جەردەن الامىز؟ گدە مى پولۋچاەم زنانيە؟
5. بۇگىن كىم جوق؟ سەگودنيا كوگو نەت؟
ءمۇعالىم تۇسىندىرمەسى:
سوۆرەمەننىي كازاحسكيي يازىك ياۆلياەتسيا گوسۋدارستۆەننىم يازىكوم رك. ۆ كازاحسكوم الفاۆيتە 42 بۋكۆى: 33 رۋسسسكيە ي 9 كازاحسكيح بۋكۆ، وتراجايۋت سپەسيفيچەسكيە زۆۋكي كازاحسكوگو يازىكا: ءا، ءى، ءو، ءۇ، ۇ، ق، ع، ڭ، ھ.
جاڭا سوزدەر
اەروپورت - اۋەجاي
حالىقارالىق - مەجدۋنارودنىي
ورتالىق - سەنترالنىي
ەلەستەتۋ مۇمكىن ەمەس - نيەۆوزموجنو پرەدستاۆيت
جەردىڭ ءبىر تۇكپىرىنەن - س ودنوگو كونسا زەملي
ۇيرەنشىكتى جاي - پريۆىچنوە دەلو
رەيس كەيىنگە قالدىرىلعان - رەيس زادەرجيۆاەتسيا
ينفراقۇرىلىمدار - ينفراسترۋكتۋرى
1 - قادام ساياحاتقا شىعايىق.
كەز كەلگەن ادام ومىرىندە ءبىر رەت بولسا دا اۋەجايدا بولىپ كورگەن شىعار. ناۆەرنو كاجدىي چەلوۆەك حوتيا بى راز بىل ۆ اەروپورتۋ.
ونىڭ سەبەبى ءارتۇرلى بولۋى مۇمكىن: بىرەۋىمىز قارسى الامىز، ەكىنشىمىز شىعارىپ سالامىز، ءۇشىنشىمىز ءبىر جاققا ۇشىپ جاتامىز.
پريچينى بىۆايۋت رازنىە: ودني ۆسترەچايۋت، ۆتورىە پروۆوجايۋت، ترەتي ۋەزجايۋت كۋدا - تو.
شىنىندا، اۋەجاي بولماسا زاماناۋي ۇلكەن قالالار ءومىرىن ەلەستەتۋ مۇمكىن ەمەس. پو پراۆدە گوۆوريا ەسلي بى نە بىلو اەروپورتوۆ تو نيەۆوزموجنو پرەدستاۆيت جيزن بولشيح سوۆرەمەننىح گورودوۆ.
قازىرگى ۋاقىتتا كۇن سايىن قانشاما ادام جەردىڭ ءبىر تۇكپىرىنەن ەكىنشى تۇكپىرىنە 3 - 4 ساعاتتا جەتىپ جاتقان جوق پا؟
ۆ ناستوياششەە ۆرەميا دەن زا دنەم منوجەستۆو ليۋدەي زا 3 - 4 چاسا لەتايۋت يز ودنوي توچكي ميرا ۆ درۋگۋيۋ.
ءبىزدىڭ اۋەجايلاردان اقش - قا، ۇلىبريتانياعا، اۋسترالياعا، تايلاندقا، شۆەيسارياعا ۇشىپ كەتۋ ۇيرەنشىكتى جاي بولدى. س ناشەگو اەروپورتا موجنو ۋلەتەت ۆ تاكيە سترانى كاك سشا، ۆەليكوبريتانيا، اۆستراليا، تايلاند، شۆەيساريۋ ستالو پريۆىچنىم دەلوم.
زاماناۋي اۋەجاي - ۇلكەن كەشەن. سوۆرەمەننىي اەروپورت - ەتو بولشوي كومپلەكس.
وندا ءارتۇرلى قىزمەت تۇرلەرى كورسەتىلەدى: رەيسىڭىزدى كۇتىپ وتىرعاندا تاماقتانىپ الۋىڭىزعا، شاشىڭىزدى ساندەپ، كيىمىڭىزدى تازارتىپ الۋىڭىزعا مۇمكىندىك بار. تام پرەدوستاۆليايۋت ۆسيەۆوزموجنىە ۋسلۋگي پوكا ۆى جدەتە سۆوي رەيس - موجنو پووبەدات، سدەلات پريچەسكۋ، پوچيستيت سۆوي ۆەششي.
ياعني، مۇندا دامدارعا بارلىق جاعداي جاسالعان. زدەس چەلوۆەكۋ پرەدوستاۆلەنى ۆسە ۋسلوۆيا.
كوپتەگەن حالىقارالىق اۋەجايلاردا رەيس كەيىنگىگە قالدىرىلاتىن بولسا، قوناقۇيلەرى بار. ۆو منوگيح مەجدۋنارودنىح اەروپورتاح ەسلي رەيس پەرەنوسيات تو تام ەست گوستينيسى.
قازىرگى اۋەجايلار ىڭعايلى، تازا، وندا بارلىق ينفراقۇرىلىمدار ەسكەرىلگەن. سەيچاس اەروپورتى ۋدوبنىە، چيستىە تام ەست ۆسە ينفراسترۋكتۋرى.
1 - تاپسىرما. الدىمەن ۇشاقتىڭ ىشىندە ايتىلۋى مۇمكىن حابارلاندىرۋدى تىڭداپ الىڭدار. سودان كەيىن رولگە ءبولىنىپ، ءبىر - بىرىڭە سۇراقتار قويىڭدار، جاۋاپ بەرىڭدەر.
ۇشقىش. لەچيك.
مىرزالار مەن حانىمدار! دامى ي گوسپادا! سىزدەرمەن تىلدەسىپ تۇرعان ۇشقىش. س ۆامي رازگوۆاريۆاەت لەچيك. مەن سىزدەردى ءبىزدىڭ ۇشاعىمىزدا كورگەنىمە قۋانىشتىمىن، قوش كەلدىڭىزدەر! يا راد ۆيەت ۆاس ۆ ناشەم سامولەتە، دوبرو پوجالوۆات! ءبىزدىڭ رەيسىمىز - نيۋ يوركتەگى دجون ف. كەننەدي اتىنداعى اۋەجايعا تىكەلەي ۇشاتىن رەيس. ناش رەيس پرياموي رەيس نا اەروپورت ۆ نيۋ يوركە پود نازۆانيەم ف. كەننەدي. قازر ءبىز 11000 مەتر بيىكتىكتە ۇشىپ كەلەمىز. سەيچاس مى نا ۆىسوتە 11000 مەتروۆ. ءبىزدىڭ ۇشۋ ۋاقىتىمىز جوبامەن 8 ساعات 45 مينۋتقا سوزىلادى. ناش پولەت پو ۆرەمەني سوستاۆيت 8چ 45 مينۋت. نيۋ - يوركتە 15: 10 - دا بولامىز. ۆ نيۋيۋ يوركە مى بۋدەم ۆ 15: 10. ءبىزدىڭ بوينگ - 737 ۇشاعىمەن ۇشقاندارىڭىزعا راقمەت! سپاسيبو، چتو ۆىبرالي ناشۋ اۆياسيۋ بوينگ - 737.
اسپانسەرىك. ستيۋاردەسسا. مىرزالار مەن حانىمدار! دامى ي گوسپودا! نازار اۋدارىڭىزدار! وبراتيتە ۆنيمانيە! ۇشقىش «بەلدىكتەرىڭىزدى بايلاڭىزدار» دەگەن تابلونى ءوشىردى. لەچيك وتكليۋچيل تابلون «پريستيگنيتە رەمني». ءبىراق، وتىنەمىز، وتىرعان كەزدەرىڭىزدە بەلدىكتەرىڭىز بايلاۋلى بولسىن. نو، پروسيم كوگدا ۆى سيديتە پريستيگنۋت رەمەن. نازارلارىڭىزعا راحمەت! سپاسيبو زا ۆنيمانيە!
ۇلگى:
1. كاك پروەحات ۆ اەروپورت؟ اۋەجايعا قالاي بارۋعا بولادى؟
2. يا حوتەل ۋتوچنيت سۆوي رەيس – مەن ءوز رەيسىمدى انىقتاپ الايىن دەپ ەدىم.
3. پو كاكيم دنيام ۆىلەتايۋت سامولەتى ۆ…؟
-….- عا (گە) ۇشاقتار قاشان ۇشادى؟
4. كوگدا بۋدەت سلەدۋيۋششيي سامولەت ۆ…؟
-…عا (گە) كەلەسى ۇشاق قاشان بولادى؟
5. كوگدا وتپراۆلياەتسيا رەيس №…؟
№…رەيس قاشان ۇشادى؟
6. كاكوۆا پرودولجيتەلنوست پولەتا؟ – قانشا ۋاقىت ۇشادى؟
2 - تاپسىرما. اۋدارۋ، ماعىناسىن ءتۇسىندىرۋ، سويلەم قۇراۋ.
جولسەرىك - پروۆودنيك، اسپانسەرىك - ستيۋاردەسسا، ويىنسەرىك - پارتنەر، ەڭبەكقور - ترۋدوليۋبيۆىي، جولجازبا - جاعاجاي - پلياج، ساياجاي - داچا، ساياباق - پارك، ساياجول – اللەيا، جاعالاۋ - پوبەرەجە، جولسەرىك كىپاپشا - پۋتيەۆوديتەل، سۋىرىپسالما - يمپروۆيزاتور، سۋىر - ۆىتاششيت ۆىدەرنۋت،
قولتاڭبا - پودپيس،
3 - تاپسىرما. مىنا بەلگىلەر نەنى بىلدىرەدى؟ چتو وزناچايۋت ەتي زناكي؟
تەلەفون پايدالانۋعا بولمايدى. شىلىم شەگۋگە، الكوگولدى ىشىمدىكتەر پايدالانۋعا بولمايدى.
4 - تاپسىرما. بىرىككەن سوزدەردىڭ استىن سىزۋ.
پودچەركنۋت سلوجنىە سلوۆا.
قولونەر - رۋكودەليە، باسپا ءسوز - پرەسسا، بەيحابار - نيچەگو نەزناەت، قالاشىق - گورودوك، ءتىلماش - پەريەۆودچيك، حابارلاس - سووبششاي، زۆوني، قالالىق - گورودسكوي، گوروجانين، دەمالىس - ۆىحودنوي.
6 - تاپسىرما. اۋدارۋ. بىرىككەن سوزدەردى تابۋ.
1. وتسا سەيچاس نەت دوما، ۋ نەگو كومانديروۆكا، اكەم ءقازىر ۇيدە جوق، وندا ءىسساپار.
2. ۆچەرا مى ەزديلي ۆ اەروپورت، پوكۋپالي بيلەت ۆ استانۋ. كەشە ءبىز اۋەجايعا بارىپ، استاناعا بيلەت ساتىپ الدىق.
3. ۋتروم يا ۆستايۋ سەم چاسوۆ. تاڭەرتەڭ مەن جەتىدە تۇرامىن.
4. كوندۋكتور وبياۆلياەت وستانوۆكي نا كازاحسكوم يازىكە. كوندۋكتور ايالدامالاردى قازاق تىلىندە حابارلايدى.
ءۇي تاپسىرماسى: 5 - تاپسىرما. سوزدەردى جاتتاۋ، بىرىككەن سوزدەردى ءبىلۋ.
باعالاۋ.
بىرىككەن سوزدەر (سلوجنىە سلوۆا)
بىرىككەن سوزدەر – ەكى نەمەسە ودان دا كوپ سوزدەردەن بىرىگىپ، تۇتاس ءبىر لەكسيكالىق ماعىنانى بىلدىرەدى. سوزدەر ەشبىر قوسىمشاسىز بىرىگەدى. بىرىككەن سوزدەردىڭ ەكى ءتۇرى بولادى: 1. كىرىككەن ءسوز 2. بىرىككەن ءسوز
(سلوجنىە سلوۆا – ەتو دۆا يلي نەسكولكو سراششەننىح سلوۆ، يمەيۋششيح ودنو لەكسيچەسكوە زناچەنيە. تاكيە سلوۆا سوەدينيايۋتسيا بەز كاكيح - ليبو سۆيازىۆايۋششيح مورفەم).
كىرىككەن ءسوز – ءتۇبىر تۇلعاسى ساقتالماي، دىبىستىق وزگەرىسكە ۇشىراپ، ىقشامدالىپ، ءبىر لەكسيكالىق ماعىنا بەرەدى. (سراششەننىە سلوۆا – سلوۆا، ۆ كوتورىح كورني نە سوحرانيايۋتسيا ۆ پەرۆوناچالنوم ۆيدە، پودۆەرگايۋتسيا زۆۋكوۆىم يزمەنەنيام، اداپتيرۋيۋتسيا ي دايۋت ودنو لەكسيچەسكوە زناچەنيە).
مىسالى: قول+قاپ – قولعاپ، الىپ+بەر - اپەر، بۇل+جىل – بيىل، الىپ+كەت - اكەت، قارا+الا+قۇس – قارلىعاش
بىرىككەن ءسوز – ءتۇبىر تۇلعاسى ساقتالىپ، ءبىر لەكسيكالىق ماعىنا بەرەدى.
(سليتنوە ناپيسانيە وسنوۆ – سلوۆا، سوحرانيۆشيە كورنيەۆىە فورمى ي يمەيۋششيە ودنو لەكسيچەسكوە زناچەنيە).
مىسالى: تاس+باقا، اق+سۇيەك، قىزىل+قۇم، بەردى+بەك، الدە+كىم، كەي+ءبىر ت. ب.
.سلوجنوە سلوۆو سوستويت يز دۆۋح ي بولەە پروستىح سلوۆ (كورنەي).
كۇردەلى سوزدەر 4 توپقا بولىنەدى:
سلوجنىە سلوۆا دەلياتسيا نا 4 گرۋپپى:
قوسارلى سوزدەر (پارنىە، پيشۋتسيا چەرەز دەفيس)
مىسالى (ناپريمەر):
اتا - انا
جان - جانۋارلار
ەت - مەت
بىرىككەن سوزدەر (سليتنىە، ودنو سلوۆو سوستويت يز نەسكولكيح كورنەي)
مىسالى (ناپريمەر):
بايتەرەك
بەلبەۋ
بۇگىن
قىسقارعان سوزدەر (سلوجنوسوكراششەننىە، ت. ە. اببريەۆياتۋرى)
مىسالى (ناپريمەر):
ۇبت
ب ا ق
تىركەستى (تىركەسكەن) سوزدەر (سلوۆوسوچەتانيا، نەسكولكو وتدەلنىح سلوۆ، وبوزناچايۋششيح ودين وبەكت)
مىسالى (ناپريمەر):
بالالار باقشاسى
اۋىل شارۋاشىلىعى
ساياحاتقا شىعايىق، اۋەجايدا، تەمىرجول بەكەتىندە، قوناقۇيدە. جۇكتەۋ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ساياحاتقا شىعايىق، اۋەجايدا، تەمىرجول بەكەتىندە، قوناقۇيدە.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: بايانداۋ، اڭگىمە، ءتۇسىندىرۋ، جاتتىعۋ، كىتاپتى پايدالانۋ، سالىستىرۋ، جۇيەلەۋ، زەرتتەۋ، قايتالاۋ، تىلدىك تالداۋ تەكسەرۋ جانە باعالاۋ، اۋىزشا جانە جازباشا شىعارماشىلىق جۇمىس.
كورنەكى قۇرالدار: تاقتا، بور، كىتاپ، ۇلەستىرمە كەسپەلەر، پەرفوكارتالار، ناقتى زاتتار، تابليسا، سحەما، تەحنيكالىق قۇرال - جابدىقتار.
ءپانارالىق بايلانىس: تاريح، جاراتىلىستانۋ
ساباقتىڭ بارىسى: 1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
ا). امانداسۋ، تۇگەندەۋ. سالەمەتسىڭدەر مە بالالار؟
ءا). وقۋشىلاردىڭ ساباققا تۇگەل قاتىسۋىن قاداعالاي وتىرىپ، جاڭا ساباقتىڭ تاقىرىبى مەن ماقساتىمەن تانىستىرۋ.
ب). سۇراق - جاۋاپ ءادىسى ارقىلى وقۋشىلارمەن پىكىر الماسۋ (سويلەسۋ).
سۇراقتار:
1. بۇگىن ايدىڭ نەشەسى؟ سەگودنيا كاكوە چيسلو؟
2. بۇگىن اپتانىڭ قاي كۇنى؟ سەگودنيا كاكوي دەن نەدەلي؟
3. بۇگىن اۋا راي قانداي؟ كاكايا سەگودنيا پوگودا؟
4. ءبىلىمدى قاي جەردەن الامىز؟ گدە مى پولۋچاەم زنانيە؟
5. بۇگىن كىم جوق؟ سەگودنيا كوگو نەت؟
ءمۇعالىم تۇسىندىرمەسى:
سوۆرەمەننىي كازاحسكيي يازىك ياۆلياەتسيا گوسۋدارستۆەننىم يازىكوم رك. ۆ كازاحسكوم الفاۆيتە 42 بۋكۆى: 33 رۋسسسكيە ي 9 كازاحسكيح بۋكۆ، وتراجايۋت سپەسيفيچەسكيە زۆۋكي كازاحسكوگو يازىكا: ءا، ءى، ءو، ءۇ، ۇ، ق، ع، ڭ، ھ.
جاڭا سوزدەر
اەروپورت - اۋەجاي
حالىقارالىق - مەجدۋنارودنىي
ورتالىق - سەنترالنىي
ەلەستەتۋ مۇمكىن ەمەس - نيەۆوزموجنو پرەدستاۆيت
جەردىڭ ءبىر تۇكپىرىنەن - س ودنوگو كونسا زەملي
ۇيرەنشىكتى جاي - پريۆىچنوە دەلو
رەيس كەيىنگە قالدىرىلعان - رەيس زادەرجيۆاەتسيا
ينفراقۇرىلىمدار - ينفراسترۋكتۋرى
1 - قادام ساياحاتقا شىعايىق.
كەز كەلگەن ادام ومىرىندە ءبىر رەت بولسا دا اۋەجايدا بولىپ كورگەن شىعار. ناۆەرنو كاجدىي چەلوۆەك حوتيا بى راز بىل ۆ اەروپورتۋ.
ونىڭ سەبەبى ءارتۇرلى بولۋى مۇمكىن: بىرەۋىمىز قارسى الامىز، ەكىنشىمىز شىعارىپ سالامىز، ءۇشىنشىمىز ءبىر جاققا ۇشىپ جاتامىز.
پريچينى بىۆايۋت رازنىە: ودني ۆسترەچايۋت، ۆتورىە پروۆوجايۋت، ترەتي ۋەزجايۋت كۋدا - تو.
شىنىندا، اۋەجاي بولماسا زاماناۋي ۇلكەن قالالار ءومىرىن ەلەستەتۋ مۇمكىن ەمەس. پو پراۆدە گوۆوريا ەسلي بى نە بىلو اەروپورتوۆ تو نيەۆوزموجنو پرەدستاۆيت جيزن بولشيح سوۆرەمەننىح گورودوۆ.
قازىرگى ۋاقىتتا كۇن سايىن قانشاما ادام جەردىڭ ءبىر تۇكپىرىنەن ەكىنشى تۇكپىرىنە 3 - 4 ساعاتتا جەتىپ جاتقان جوق پا؟
ۆ ناستوياششەە ۆرەميا دەن زا دنەم منوجەستۆو ليۋدەي زا 3 - 4 چاسا لەتايۋت يز ودنوي توچكي ميرا ۆ درۋگۋيۋ.
ءبىزدىڭ اۋەجايلاردان اقش - قا، ۇلىبريتانياعا، اۋسترالياعا، تايلاندقا، شۆەيسارياعا ۇشىپ كەتۋ ۇيرەنشىكتى جاي بولدى. س ناشەگو اەروپورتا موجنو ۋلەتەت ۆ تاكيە سترانى كاك سشا، ۆەليكوبريتانيا، اۆستراليا، تايلاند، شۆەيساريۋ ستالو پريۆىچنىم دەلوم.
زاماناۋي اۋەجاي - ۇلكەن كەشەن. سوۆرەمەننىي اەروپورت - ەتو بولشوي كومپلەكس.
وندا ءارتۇرلى قىزمەت تۇرلەرى كورسەتىلەدى: رەيسىڭىزدى كۇتىپ وتىرعاندا تاماقتانىپ الۋىڭىزعا، شاشىڭىزدى ساندەپ، كيىمىڭىزدى تازارتىپ الۋىڭىزعا مۇمكىندىك بار. تام پرەدوستاۆليايۋت ۆسيەۆوزموجنىە ۋسلۋگي پوكا ۆى جدەتە سۆوي رەيس - موجنو پووبەدات، سدەلات پريچەسكۋ، پوچيستيت سۆوي ۆەششي.
ياعني، مۇندا دامدارعا بارلىق جاعداي جاسالعان. زدەس چەلوۆەكۋ پرەدوستاۆلەنى ۆسە ۋسلوۆيا.
كوپتەگەن حالىقارالىق اۋەجايلاردا رەيس كەيىنگىگە قالدىرىلاتىن بولسا، قوناقۇيلەرى بار. ۆو منوگيح مەجدۋنارودنىح اەروپورتاح ەسلي رەيس پەرەنوسيات تو تام ەست گوستينيسى.
قازىرگى اۋەجايلار ىڭعايلى، تازا، وندا بارلىق ينفراقۇرىلىمدار ەسكەرىلگەن. سەيچاس اەروپورتى ۋدوبنىە، چيستىە تام ەست ۆسە ينفراسترۋكتۋرى.
1 - تاپسىرما. الدىمەن ۇشاقتىڭ ىشىندە ايتىلۋى مۇمكىن حابارلاندىرۋدى تىڭداپ الىڭدار. سودان كەيىن رولگە ءبولىنىپ، ءبىر - بىرىڭە سۇراقتار قويىڭدار، جاۋاپ بەرىڭدەر.
ۇشقىش. لەچيك.
مىرزالار مەن حانىمدار! دامى ي گوسپادا! سىزدەرمەن تىلدەسىپ تۇرعان ۇشقىش. س ۆامي رازگوۆاريۆاەت لەچيك. مەن سىزدەردى ءبىزدىڭ ۇشاعىمىزدا كورگەنىمە قۋانىشتىمىن، قوش كەلدىڭىزدەر! يا راد ۆيەت ۆاس ۆ ناشەم سامولەتە، دوبرو پوجالوۆات! ءبىزدىڭ رەيسىمىز - نيۋ يوركتەگى دجون ف. كەننەدي اتىنداعى اۋەجايعا تىكەلەي ۇشاتىن رەيس. ناش رەيس پرياموي رەيس نا اەروپورت ۆ نيۋ يوركە پود نازۆانيەم ف. كەننەدي. قازر ءبىز 11000 مەتر بيىكتىكتە ۇشىپ كەلەمىز. سەيچاس مى نا ۆىسوتە 11000 مەتروۆ. ءبىزدىڭ ۇشۋ ۋاقىتىمىز جوبامەن 8 ساعات 45 مينۋتقا سوزىلادى. ناش پولەت پو ۆرەمەني سوستاۆيت 8چ 45 مينۋت. نيۋ - يوركتە 15: 10 - دا بولامىز. ۆ نيۋيۋ يوركە مى بۋدەم ۆ 15: 10. ءبىزدىڭ بوينگ - 737 ۇشاعىمەن ۇشقاندارىڭىزعا راقمەت! سپاسيبو، چتو ۆىبرالي ناشۋ اۆياسيۋ بوينگ - 737.
اسپانسەرىك. ستيۋاردەسسا. مىرزالار مەن حانىمدار! دامى ي گوسپودا! نازار اۋدارىڭىزدار! وبراتيتە ۆنيمانيە! ۇشقىش «بەلدىكتەرىڭىزدى بايلاڭىزدار» دەگەن تابلونى ءوشىردى. لەچيك وتكليۋچيل تابلون «پريستيگنيتە رەمني». ءبىراق، وتىنەمىز، وتىرعان كەزدەرىڭىزدە بەلدىكتەرىڭىز بايلاۋلى بولسىن. نو، پروسيم كوگدا ۆى سيديتە پريستيگنۋت رەمەن. نازارلارىڭىزعا راحمەت! سپاسيبو زا ۆنيمانيە!
ۇلگى:
1. كاك پروەحات ۆ اەروپورت؟ اۋەجايعا قالاي بارۋعا بولادى؟
2. يا حوتەل ۋتوچنيت سۆوي رەيس – مەن ءوز رەيسىمدى انىقتاپ الايىن دەپ ەدىم.
3. پو كاكيم دنيام ۆىلەتايۋت سامولەتى ۆ…؟
-….- عا (گە) ۇشاقتار قاشان ۇشادى؟
4. كوگدا بۋدەت سلەدۋيۋششيي سامولەت ۆ…؟
-…عا (گە) كەلەسى ۇشاق قاشان بولادى؟
5. كوگدا وتپراۆلياەتسيا رەيس №…؟
№…رەيس قاشان ۇشادى؟
6. كاكوۆا پرودولجيتەلنوست پولەتا؟ – قانشا ۋاقىت ۇشادى؟
2 - تاپسىرما. اۋدارۋ، ماعىناسىن ءتۇسىندىرۋ، سويلەم قۇراۋ.
جولسەرىك - پروۆودنيك، اسپانسەرىك - ستيۋاردەسسا، ويىنسەرىك - پارتنەر، ەڭبەكقور - ترۋدوليۋبيۆىي، جولجازبا - جاعاجاي - پلياج، ساياجاي - داچا، ساياباق - پارك، ساياجول – اللەيا، جاعالاۋ - پوبەرەجە، جولسەرىك كىپاپشا - پۋتيەۆوديتەل، سۋىرىپسالما - يمپروۆيزاتور، سۋىر - ۆىتاششيت ۆىدەرنۋت،
قولتاڭبا - پودپيس،
3 - تاپسىرما. مىنا بەلگىلەر نەنى بىلدىرەدى؟ چتو وزناچايۋت ەتي زناكي؟
تەلەفون پايدالانۋعا بولمايدى. شىلىم شەگۋگە، الكوگولدى ىشىمدىكتەر پايدالانۋعا بولمايدى.
4 - تاپسىرما. بىرىككەن سوزدەردىڭ استىن سىزۋ.
پودچەركنۋت سلوجنىە سلوۆا.
قولونەر - رۋكودەليە، باسپا ءسوز - پرەسسا، بەيحابار - نيچەگو نەزناەت، قالاشىق - گورودوك، ءتىلماش - پەريەۆودچيك، حابارلاس - سووبششاي، زۆوني، قالالىق - گورودسكوي، گوروجانين، دەمالىس - ۆىحودنوي.
6 - تاپسىرما. اۋدارۋ. بىرىككەن سوزدەردى تابۋ.
1. وتسا سەيچاس نەت دوما، ۋ نەگو كومانديروۆكا، اكەم ءقازىر ۇيدە جوق، وندا ءىسساپار.
2. ۆچەرا مى ەزديلي ۆ اەروپورت، پوكۋپالي بيلەت ۆ استانۋ. كەشە ءبىز اۋەجايعا بارىپ، استاناعا بيلەت ساتىپ الدىق.
3. ۋتروم يا ۆستايۋ سەم چاسوۆ. تاڭەرتەڭ مەن جەتىدە تۇرامىن.
4. كوندۋكتور وبياۆلياەت وستانوۆكي نا كازاحسكوم يازىكە. كوندۋكتور ايالدامالاردى قازاق تىلىندە حابارلايدى.
ءۇي تاپسىرماسى: 5 - تاپسىرما. سوزدەردى جاتتاۋ، بىرىككەن سوزدەردى ءبىلۋ.
باعالاۋ.
بىرىككەن سوزدەر (سلوجنىە سلوۆا)
بىرىككەن سوزدەر – ەكى نەمەسە ودان دا كوپ سوزدەردەن بىرىگىپ، تۇتاس ءبىر لەكسيكالىق ماعىنانى بىلدىرەدى. سوزدەر ەشبىر قوسىمشاسىز بىرىگەدى. بىرىككەن سوزدەردىڭ ەكى ءتۇرى بولادى: 1. كىرىككەن ءسوز 2. بىرىككەن ءسوز
(سلوجنىە سلوۆا – ەتو دۆا يلي نەسكولكو سراششەننىح سلوۆ، يمەيۋششيح ودنو لەكسيچەسكوە زناچەنيە. تاكيە سلوۆا سوەدينيايۋتسيا بەز كاكيح - ليبو سۆيازىۆايۋششيح مورفەم).
كىرىككەن ءسوز – ءتۇبىر تۇلعاسى ساقتالماي، دىبىستىق وزگەرىسكە ۇشىراپ، ىقشامدالىپ، ءبىر لەكسيكالىق ماعىنا بەرەدى. (سراششەننىە سلوۆا – سلوۆا، ۆ كوتورىح كورني نە سوحرانيايۋتسيا ۆ پەرۆوناچالنوم ۆيدە، پودۆەرگايۋتسيا زۆۋكوۆىم يزمەنەنيام، اداپتيرۋيۋتسيا ي دايۋت ودنو لەكسيچەسكوە زناچەنيە).
مىسالى: قول+قاپ – قولعاپ، الىپ+بەر - اپەر، بۇل+جىل – بيىل، الىپ+كەت - اكەت، قارا+الا+قۇس – قارلىعاش
بىرىككەن ءسوز – ءتۇبىر تۇلعاسى ساقتالىپ، ءبىر لەكسيكالىق ماعىنا بەرەدى.
(سليتنوە ناپيسانيە وسنوۆ – سلوۆا، سوحرانيۆشيە كورنيەۆىە فورمى ي يمەيۋششيە ودنو لەكسيچەسكوە زناچەنيە).
مىسالى: تاس+باقا، اق+سۇيەك، قىزىل+قۇم، بەردى+بەك، الدە+كىم، كەي+ءبىر ت. ب.
.سلوجنوە سلوۆو سوستويت يز دۆۋح ي بولەە پروستىح سلوۆ (كورنەي).
كۇردەلى سوزدەر 4 توپقا بولىنەدى:
سلوجنىە سلوۆا دەلياتسيا نا 4 گرۋپپى:
قوسارلى سوزدەر (پارنىە، پيشۋتسيا چەرەز دەفيس)
مىسالى (ناپريمەر):
اتا - انا
جان - جانۋارلار
ەت - مەت
بىرىككەن سوزدەر (سليتنىە، ودنو سلوۆو سوستويت يز نەسكولكيح كورنەي)
مىسالى (ناپريمەر):
بايتەرەك
بەلبەۋ
بۇگىن
قىسقارعان سوزدەر (سلوجنوسوكراششەننىە، ت. ە. اببريەۆياتۋرى)
مىسالى (ناپريمەر):
ۇبت
ب ا ق
تىركەستى (تىركەسكەن) سوزدەر (سلوۆوسوچەتانيا، نەسكولكو وتدەلنىح سلوۆ، وبوزناچايۋششيح ودين وبەكت)
مىسالى (ناپريمەر):
بالالار باقشاسى
اۋىل شارۋاشىلىعى
ساياحاتقا شىعايىق، اۋەجايدا، تەمىرجول بەكەتىندە، قوناقۇيدە. جۇكتەۋ
You Might Also Like
