سەنىم – مەنىڭ سەرىگىم
پوتانين جالپى ورتا ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپ
ءوزىن – ءوزى تانۋ ءپان ءمۇعالىمى، مەكتەپ پسيحولوگى
مۋستافينا گۋلميرا كۋانىشيەۆنا
ساباقتىڭ تاقىرىبى: سەنىم – مەنىڭ سەرىگىم
ءوزىن - ءوزى تانۋ 5 سىنىپ
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ ادامداردىڭ ءبىر - بىرىمەن سەنىمدى قارىم - قاتىناس جاساۋى تۋرالى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ.
مىندەتتەرى:
«سەنىم» ۇعىمىنىڭ ءمانىن اشۋ؛
ءوز زامانداستارىمەن سەنىمدى قارىم - قاتىناس قۇرا ءبىلۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ؛
وزىنە، وزگەگە، قوعامعا سەنىم بىلدىرۋگە ۇيرەتۋ.
شاتتىق شەڭبەرى
قايىرلى كۇن، بالالار! بۇگىن دالادا قىستىڭ ءبىر جىلى كۇنى، قانەكي ءبىز ءبىر - بىرىمىزبەن امانداسىپ شىعايىق. «باستايمىز» دەگەن بەلگى بەرىلگەندە، مەن قالاي امانداسۋ كەرەك ەكەنىن ايتامىن، سوندا سەندەر ءبىر - بىرلەرىڭمەن تەز - تەز امانداساسىڭدار. ءار اداممەن ءارتۇرلى امانداساسىڭدار. سونىمەن، كوزبەن… قولمەن… يىقپەن… قۇلاقپەن… تىزەمەن… يەكپەن… وكشەمەن… ارقامەن.
نەگىزگى ءبولىم. جاڭا اقپارات
- بالالار، مەن سەندەرگە ولەڭ وقيمىن، ولەڭنىڭ تاقىرىبىن تابۋعا تىرىسىڭدار. ءا. تابىلدييەۆتىڭ «سەنىم» ولەڭى وقىلادى.
- ەندەشە، بۇگىنگى ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبى «سەنىم – مەنىڭ سەرىگىم». ماعان ەندى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرىڭدەرشى، قالاي ويلايسىڭدار؟
جەڭىل اۋەندى كوڭىلدى ءان قوسىلادى.(مادينا سادۆاكاسوۆا «سەنىم»)
- وزدەرىنىڭ ەڭ سەنىمدى دوسىڭدى بيگە شاقىر.
(شاردا «سەنىم» دەگەن ءسوز جازىلعان، سول شاردى بالالارعا بەرۋ ارقىلى سۇراقتاردىڭ جاۋابىن الۋ)
● سەنىم دەگەن ءسوزدى قالاي تۇسىنەسىڭ؟
● وزىڭە سەنىم ارتقان كەزدە قانداي سەزىمدە بولاسىڭ؟
● قانداي ادام سەنىمگە يە بولادى؟
● ادامداردىڭ بارلىعىنا سەنە بەرۋگە بولا ما؟ نەگە؟
● ادامدار سەنىمدى كىسىگە قالاي قارايدى؟
(وقۋشىلار ءوز ورىندارىنا وتىرادى)
ماتىنمەن جۇمىس
وقۋشىلاردىڭ ايتىلعان ويىن تياناقتاۋ ءۇشىن «جاڭا دۇكەندە» ءماتىنى وقىلادى.
- سەندەر، ەرلاننىڭ «بىرەۋلەر تولەمەي كەتسە شە؟» دەگەن سۇراعىنا قالاي جاۋاپ بەرەر ەدىڭدەر؟
- ادامدارعا سەنىم بىلدىرەتىن تاعى قانداي قوعامدىق ورىنداردى بىلەسىڭدەر؟
تىنىشتىق ءساتى (مۋزىكا قوسۋ)
- بالالار، دەنەلەرىڭدى ءتۇزۋ ۇستاپ، باستارىڭدى جوعارى كوتەرىپ، ىڭعايلانىپ وتىرىڭدار. اۋانى تەرەڭ جۇتىپ، ەركىن تىنىس الىڭدار.
ءمۇعالىم: - سەنىم تەك جاقىن ادامدار عانا اراسىندا ەمەس، قوعامدىق دەڭگەيدە، الەمدىك شەڭبەردە دە كورىنىس الادى.
ادامنىڭ ءوز - وزىنە، وزگەلەرگە سەنىم ءبىلدىرۋى ونىڭ ومىرگە دەگەن ءۇمىتى مەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرادى. وزىنە – ءوزى سەنۋ ادامنىڭ ءوز قۇندىلىعىن ءتۇسىنىپ، ماقسات - مۇددەسىنە جەتۋىنە كومەكتەسەدى.
اينالاداعى ادامداردىڭ سەنىم ءبىلدىرۋى ادامنىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن ارتتىرىپ، ءوز مۇمكىندىكتەرى مەن قابىلەتتەرىن اشۋعا ىقپال ەتەدى.
سەنىمدى بولۋ – ول جاۋاپتى جانە ورىنداي ءبىلۋ دەگەندى بىلدىرەدى. ول باستاعان ءىستى اياعىنا دەيىن ورىنداۋ. سەنىمدى ادامعا قاشاندا دەن قويۋعا بولادى. سەنىمدى بولۋ – ول سوزىنە بەرىك بولۋ، توسقاۋىل مەن ەسكەرتۋسىز وزىنە ۋادە ەتكەندى جاساۋ. سەنىمدى كىسى جانىمىزدا بولعاندا ءبىز ءوزىمىزدى ەركىندىكتە، بارلىعى ويداعىداي بولاتىنىنا سەنىمدى بولامىز. سەنىمدى كىسى ۋادە بەرسە، سونى ىستەيدى جانە ءدال ۋاقىتىندا ورىندايدى.
«... ەگەر ومىردە وزىڭە - ءوزىڭ سەنىمدى بولعىڭ كەلسە، قيىندىقپەن بەتپە-بەت كەزدەسۋدەن قورىقپا. ۇنەمى ءومىر سىناقتارىنان جاسقانىپ، قاشقاقتاي بەرسەڭ، كەزەڭ - كەزەڭ قيىندىقتار تۋىنداي بەرەدى، وزىڭمەن – ءوزىڭ الەكتەنە بەرەسىڭ. سوندىقتان جەڭىل جول ىزدەمە، قيىندىقپەن كۇرەسە ءبىل».
ساحنالاۋ
وقۋشىلاردىڭ ويلارىن ءبىلۋ جانە جان سۇلۋلىعىنىڭ ماڭىزدىلىعىن ءتۇسىندىرۋ ماقساتىندا وقۋلىقتاعى «ساحنالاۋ» ايدارىمەن بەرىلگەن ديالوگتى ساحنالاۋ ۇسىنىلادى «كىمگە سەنىم ارتۋعا بولادى؟».
- سەنىمگە يە بولۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟
شىعارماشىلىق جۇمىس
«سەنىم» ءسوزىنىڭ ءاربىر ارپىنە، سول ارىپتەن باستالاتىن ادامنىڭ جاقسى قاسيەتتەرىن جازىڭدار
س - سەنىمدى، سىپايى،...
ە – ەرەن، ەرەكشە،...
ن – نامىسشىل، نازىك، ناعىز ەر،...
ءى - ءىلتيپاتتى،...
م – مادەنيەتتى، مومىن،
دايەكسوز
جاقىن ادامداردىڭ، دوستارىڭنىڭ، جالپى ادامزاتتىڭ جاقسىلىعىنا سەنىپ، ادامدىقتى قۇرمەتتەي ءبىلۋ – ادەپتىلىكتىڭ، ادامگەرشىلىكتىڭ بەلگىسى.
م. جۇمابايەۆ
داپتەرمەن جۇمىس
47 بەتتەگى 3 تاپسىرما
- ساعان وزگەلەردىڭ سەنىم ارتىپ، سەنىم بىلدىرگەن كەزدەرى بولدى ما؟ سەن سول ساتتە قانداي سەزىمدە بولدىڭ؟ ەسىڭە ءتۇسىرىپ، ءوز ويىڭمەن ءبولىس.
جۇرەكتەن جۇرەككە
ادام تەك وزىنە، وزگەگە، قورشاعان ورتاعا، بولاشاققا سەنىپ قانا قويمايدى، بۇگىنگى ءومىرىنىڭ جارقىن، شىرايلى ەكەندىگىنە سەنىپ، ءار كۇندى شاتتىقپەن، قۋانىشپەن وتكىزۋ ءوز قولىندا ەكەندىگى وقۋلىقتا ۇسىنىلعان م. جۇمابايەۆتىڭ «مەن جاستارعا سەنەمىن» اتتى ولەڭىندە انىق بەرىلگەن. ولەڭدى وقي وتىرىپ، ءۇمىت پەن سەنىمنىڭ ءوزارا ۇشتاستىعىن اشۋ كەرەك.
ۇيگە تاپسىرما «سەنىم» ولەڭىن جاتتاۋ، ءماتىندى وقۋ
ءوزىن – ءوزى تانۋ ءپان ءمۇعالىمى، مەكتەپ پسيحولوگى
مۋستافينا گۋلميرا كۋانىشيەۆنا
ساباقتىڭ تاقىرىبى: سەنىم – مەنىڭ سەرىگىم
ءوزىن - ءوزى تانۋ 5 سىنىپ
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ ادامداردىڭ ءبىر - بىرىمەن سەنىمدى قارىم - قاتىناس جاساۋى تۋرالى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ.
مىندەتتەرى:
«سەنىم» ۇعىمىنىڭ ءمانىن اشۋ؛
ءوز زامانداستارىمەن سەنىمدى قارىم - قاتىناس قۇرا ءبىلۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ؛
وزىنە، وزگەگە، قوعامعا سەنىم بىلدىرۋگە ۇيرەتۋ.
شاتتىق شەڭبەرى
قايىرلى كۇن، بالالار! بۇگىن دالادا قىستىڭ ءبىر جىلى كۇنى، قانەكي ءبىز ءبىر - بىرىمىزبەن امانداسىپ شىعايىق. «باستايمىز» دەگەن بەلگى بەرىلگەندە، مەن قالاي امانداسۋ كەرەك ەكەنىن ايتامىن، سوندا سەندەر ءبىر - بىرلەرىڭمەن تەز - تەز امانداساسىڭدار. ءار اداممەن ءارتۇرلى امانداساسىڭدار. سونىمەن، كوزبەن… قولمەن… يىقپەن… قۇلاقپەن… تىزەمەن… يەكپەن… وكشەمەن… ارقامەن.
نەگىزگى ءبولىم. جاڭا اقپارات
- بالالار، مەن سەندەرگە ولەڭ وقيمىن، ولەڭنىڭ تاقىرىبىن تابۋعا تىرىسىڭدار. ءا. تابىلدييەۆتىڭ «سەنىم» ولەڭى وقىلادى.
- ەندەشە، بۇگىنگى ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبى «سەنىم – مەنىڭ سەرىگىم». ماعان ەندى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرىڭدەرشى، قالاي ويلايسىڭدار؟
جەڭىل اۋەندى كوڭىلدى ءان قوسىلادى.(مادينا سادۆاكاسوۆا «سەنىم»)
- وزدەرىنىڭ ەڭ سەنىمدى دوسىڭدى بيگە شاقىر.
(شاردا «سەنىم» دەگەن ءسوز جازىلعان، سول شاردى بالالارعا بەرۋ ارقىلى سۇراقتاردىڭ جاۋابىن الۋ)
● سەنىم دەگەن ءسوزدى قالاي تۇسىنەسىڭ؟
● وزىڭە سەنىم ارتقان كەزدە قانداي سەزىمدە بولاسىڭ؟
● قانداي ادام سەنىمگە يە بولادى؟
● ادامداردىڭ بارلىعىنا سەنە بەرۋگە بولا ما؟ نەگە؟
● ادامدار سەنىمدى كىسىگە قالاي قارايدى؟
(وقۋشىلار ءوز ورىندارىنا وتىرادى)
ماتىنمەن جۇمىس
وقۋشىلاردىڭ ايتىلعان ويىن تياناقتاۋ ءۇشىن «جاڭا دۇكەندە» ءماتىنى وقىلادى.
- سەندەر، ەرلاننىڭ «بىرەۋلەر تولەمەي كەتسە شە؟» دەگەن سۇراعىنا قالاي جاۋاپ بەرەر ەدىڭدەر؟
- ادامدارعا سەنىم بىلدىرەتىن تاعى قانداي قوعامدىق ورىنداردى بىلەسىڭدەر؟
تىنىشتىق ءساتى (مۋزىكا قوسۋ)
- بالالار، دەنەلەرىڭدى ءتۇزۋ ۇستاپ، باستارىڭدى جوعارى كوتەرىپ، ىڭعايلانىپ وتىرىڭدار. اۋانى تەرەڭ جۇتىپ، ەركىن تىنىس الىڭدار.
ءمۇعالىم: - سەنىم تەك جاقىن ادامدار عانا اراسىندا ەمەس، قوعامدىق دەڭگەيدە، الەمدىك شەڭبەردە دە كورىنىس الادى.
ادامنىڭ ءوز - وزىنە، وزگەلەرگە سەنىم ءبىلدىرۋى ونىڭ ومىرگە دەگەن ءۇمىتى مەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرادى. وزىنە – ءوزى سەنۋ ادامنىڭ ءوز قۇندىلىعىن ءتۇسىنىپ، ماقسات - مۇددەسىنە جەتۋىنە كومەكتەسەدى.
اينالاداعى ادامداردىڭ سەنىم ءبىلدىرۋى ادامنىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن ارتتىرىپ، ءوز مۇمكىندىكتەرى مەن قابىلەتتەرىن اشۋعا ىقپال ەتەدى.
سەنىمدى بولۋ – ول جاۋاپتى جانە ورىنداي ءبىلۋ دەگەندى بىلدىرەدى. ول باستاعان ءىستى اياعىنا دەيىن ورىنداۋ. سەنىمدى ادامعا قاشاندا دەن قويۋعا بولادى. سەنىمدى بولۋ – ول سوزىنە بەرىك بولۋ، توسقاۋىل مەن ەسكەرتۋسىز وزىنە ۋادە ەتكەندى جاساۋ. سەنىمدى كىسى جانىمىزدا بولعاندا ءبىز ءوزىمىزدى ەركىندىكتە، بارلىعى ويداعىداي بولاتىنىنا سەنىمدى بولامىز. سەنىمدى كىسى ۋادە بەرسە، سونى ىستەيدى جانە ءدال ۋاقىتىندا ورىندايدى.
«... ەگەر ومىردە وزىڭە - ءوزىڭ سەنىمدى بولعىڭ كەلسە، قيىندىقپەن بەتپە-بەت كەزدەسۋدەن قورىقپا. ۇنەمى ءومىر سىناقتارىنان جاسقانىپ، قاشقاقتاي بەرسەڭ، كەزەڭ - كەزەڭ قيىندىقتار تۋىنداي بەرەدى، وزىڭمەن – ءوزىڭ الەكتەنە بەرەسىڭ. سوندىقتان جەڭىل جول ىزدەمە، قيىندىقپەن كۇرەسە ءبىل».
ساحنالاۋ
وقۋشىلاردىڭ ويلارىن ءبىلۋ جانە جان سۇلۋلىعىنىڭ ماڭىزدىلىعىن ءتۇسىندىرۋ ماقساتىندا وقۋلىقتاعى «ساحنالاۋ» ايدارىمەن بەرىلگەن ديالوگتى ساحنالاۋ ۇسىنىلادى «كىمگە سەنىم ارتۋعا بولادى؟».
- سەنىمگە يە بولۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟
شىعارماشىلىق جۇمىس
«سەنىم» ءسوزىنىڭ ءاربىر ارپىنە، سول ارىپتەن باستالاتىن ادامنىڭ جاقسى قاسيەتتەرىن جازىڭدار
س - سەنىمدى، سىپايى،...
ە – ەرەن، ەرەكشە،...
ن – نامىسشىل، نازىك، ناعىز ەر،...
ءى - ءىلتيپاتتى،...
م – مادەنيەتتى، مومىن،
دايەكسوز
جاقىن ادامداردىڭ، دوستارىڭنىڭ، جالپى ادامزاتتىڭ جاقسىلىعىنا سەنىپ، ادامدىقتى قۇرمەتتەي ءبىلۋ – ادەپتىلىكتىڭ، ادامگەرشىلىكتىڭ بەلگىسى.
م. جۇمابايەۆ
داپتەرمەن جۇمىس
47 بەتتەگى 3 تاپسىرما
- ساعان وزگەلەردىڭ سەنىم ارتىپ، سەنىم بىلدىرگەن كەزدەرى بولدى ما؟ سەن سول ساتتە قانداي سەزىمدە بولدىڭ؟ ەسىڭە ءتۇسىرىپ، ءوز ويىڭمەن ءبولىس.
جۇرەكتەن جۇرەككە
ادام تەك وزىنە، وزگەگە، قورشاعان ورتاعا، بولاشاققا سەنىپ قانا قويمايدى، بۇگىنگى ءومىرىنىڭ جارقىن، شىرايلى ەكەندىگىنە سەنىپ، ءار كۇندى شاتتىقپەن، قۋانىشپەن وتكىزۋ ءوز قولىندا ەكەندىگى وقۋلىقتا ۇسىنىلعان م. جۇمابايەۆتىڭ «مەن جاستارعا سەنەمىن» اتتى ولەڭىندە انىق بەرىلگەن. ولەڭدى وقي وتىرىپ، ءۇمىت پەن سەنىمنىڭ ءوزارا ۇشتاستىعىن اشۋ كەرەك.
ۇيگە تاپسىرما «سەنىم» ولەڭىن جاتتاۋ، ءماتىندى وقۋ
You Might Also Like
