InfoHub Logo

شىڭعىس حان – تاريحتاعى ەڭ ايگىلى جانە قۋاتتى باسقارۋشىلاردىڭ ءبىرى، ونىڭ ءومىرى مەن جەتىستىكتەرى الەمدىك تاريحتا وشپەس ءىز قالدىردى. 1162 جىلى دۇنيەگە كەلگەن شىڭعىس حان، تەمۇجين اتىمەن تانىمال بولدى. ونىڭ بالالىق شاعى قيىندىقتارعا تولى بولدى، ءبىراق ول ءوزىنىڭ بىرەگەي ستراتەگيالىق داعدىلارى مەن باسقارۋ قابىلەتى ارقىلى موڭعول يمپەرياسىن قۇردى.

شىڭعىس حاننىڭ ۇستەمدىگى ونىڭ باسقارۋشىلىق ستيلىندە بولدى. ول ءار ءتۇرلى ۇلتتاردى بىرىكتىرىپ، ولاردى اسكەري جانە الەۋمەتتىك رەفورمالار ارقىلى ءبىرتۇتاس يمپەرياعا اينالدىردى. شىڭعىس حان سونىمەن قاتار جاڭا كوممۋنيكاسيالىق جۇيەلەر مەن پوشتا جەلىسىن ەنگىزدى، بۇل ونىڭ يمپەرياسىنىڭ ءتيىمدى باسقارىلۋىنا مۇمكىندىك بەردى.

ونىڭ اسكەري جەتىستىكتەرى تەڭدەسسىز بولدى. شىڭعىس حاننىڭ اسكەرلەرى قۋاتتى جانە جوعارى ۇيىمداستىرىلعان بولدى، ولار جىلدامدىق پەن تاكتيكالىق شەبەرلىكتى پايدالانىپ، ەۋروپا، ازيا جانە تاياۋ شىعىستىڭ كوپ بولىگىن باسىپ الدى. شىڭعىس حان سونىمەن قاتار اسكەري ينتەلليگەنسيانى بەلسەندى پايدالاندى، بۇل ونىڭ جورىقتارىنىڭ ساتتىلىگىنە ۇلكەن ىقپال ەتتى.

شىڭعىس حان سونىمەن قاتار ساۋدا جولدارىن قورعاۋعا كوڭىل ءبولدى، بۇل ۇلى جىبەك جولىنىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتتى جانە حالىقارالىق ساۋدانىڭ دامۋىنا ىقپال ەتتى. ونىڭ يمپەرياسىندا ءتۇرلى مادەنيەتتەر مەن دىندەرگە توزىمدىلىك ساياساتى ۇستانىلدى، بۇل ونىڭ قاراماعىنداعى حالىقتار اراسىندا بەيبىت

شىلىك پەن ۇيلەسىمدىلىكتى قالىپتاستىردى.

شىڭعىس حان 1227 جىلى قايتىس بولعانىمەن، ونىڭ مۇراسى عاسىرلار بويى ساقتالىپ كەلەدى. ونىڭ ستراتەگيالىق قابىلەتتەرى، باسقارۋ داعدىلارى جانە اسكەري جەتىستىكتەرى الەمدىك تاريحتا ماڭىزدى ءرول اتقارادى جانە كوپتەگەن زەرتتەۋلەرگە، كىتاپتارعا جانە فيلمدەرگە ارقاۋ بولىپ تابىلادى. شىڭعىس حاننىڭ ءومىربايانى ءالى دە زاماناۋي كاسىپكەرلەر مەن ليدەرلەر ءۇشىن شابىت كوزى بولىپ تابىلادى.