InfoHub Logo

ءوز زامانىندا الىپ تۇلعا، قازاقتىڭ تۇڭعىش عالىمى، عۇلاماسى بولعان شوقاندى ەلەستەتسەم، ءوز ءىسىنىڭ مايتالمانى، وتە ساۋاتتى، ءبىلىمدى ازامات كوزىمە شوقتاي جانا جارقىراي كەتەدى. جانە مەنىڭ سالاما بايلانىستى دا ونىڭ جۋرناليستيكا سالاسىنان حابارى بار ەكەنى، سول سالادا ءارتۇرلى جازۋشى-جۋرناليستتەرمەن جورا-جولداس ەكەنى مەنى ءتانتى ەتتى. ونىڭ ومىرلىك رۋحاني جولى دا، ەڭبەك ەتۋدەگى سان سالالى جولى دا مەنىڭ وقۋ-بىلىمگە دەگەن قۇمارلىعىمدى اشادى.

مەن شوقان ءۋاليحانوۆتى پۋبليسيست رەتىندە كورسەم، وعان دەگەن كوزقاراسىم قانداي بولار ەدى؟ جالپى شوقاننىڭ شىعارماشىلىعىنا زەر سالاتىن بولساق، ءبىرشاما ءزىلدى مالسەلەردى كوتەرەتىن تىڭ ماقالالارىن بايقاي الامىز. ەڭبەكتەرى حالقىنا دەگەن ادىلەتسىزدىكتەر جانە ولاردىڭ مۇددەسىن قورعاۋ ماقساتىندا جازىلعانىن كورە الدىم! جانە مەنىڭ سول ماقالالاردى قولىما بار تۇسكەنىن سارالاپ، قورىتسام، ماقالاسىنىڭ باسىم كوپشىلىگى حالىقتىڭ اراسىنداعى قارىم-قاتىناسىمەن بايلانىستى ەكەنى، ونىڭ ناعىز حالقىنا جاناشىر تۇلعا جانە پۋبليسيست بولعانى تامساندىردى. ەندى وسى سوزدەرىمە دايەك بولۋى ءۇشىن بىرەر ماقالاسىن تالداپ، انىقتاپ، ءتۇيىنىن شىعارا كەتسەم...

پاتشالىق رەسەي جالپى ءبىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ الدىڭعى شيرەگىندە وزىندىك وزبىرلىعىن قازاق حالقىنا اسقان جاۋىزدىقپەن كورسەتكەنىن ءبارىمىز بىلەمىز. ءحىح عاسىردىڭ 68-69 جىلدارىنداعى قايتا قۇرۋ رەفورماسى قازاق حالقىنىڭ نارازىلىعىن تۋدىرعان بىردەن ءبىر توپالاڭ جىلداردىڭ سۇمدىعى ەدى.حالىق نەگە نارازى بولدى؟ ويتكەنى، بيلىك قاراپايىم بۇقارانىڭ پىكىرمەن ساناسپاي، وزىندىك پرينسيپتەرىن قويىپ، وسى جوبانى باستاپ كەتتى. ءبىر ويلاندىراتىنى قازاقتار بيلىك باسىنداعى بيلەۋشىلەرىن ءتىپتى بىلمەدى دە، ويتكەنى ول ادامدار اقسۇيەك، باي وتباسىنان شىققان تۇلعالار بولاتىن. ءدال وسى كەزەڭدە شوقان وزىندىك پۋبليسيستىك قاسيەتىن ىسكە جاراتا وتىرىپ، حالىقتىڭ نارازىلىعىن، ولاردىڭ اشۋعا بۋلىققان كوڭىلدەرىن ءدال وسى «سوت رەفورمالارى» تۋرالى ماقالاسىندا جاريا ەتكەن. مەن وزىندىك پىكىرىمدى قوساربولسام، شوقان – ناعىز حالىق قامىن ويلاعان عۇلاما! وسى جەردەن ءبىز ونىڭ تەك عالىم، فيلوسوف ەكەنىن اڭعارعانمەن، ونىڭ ناعىز پۋبليسيست ەكەنىن كوردىك. ول وتە ساۋاتتى قادامدارىن جاساي ءبىلدى. داۋرىقتىرماي عانا، بيلەر مەن اقسۇيەكتەردىڭ پاراقورلىعىن، ەلىنە ادىلەتسىزدىگىن، ولاردى قاناپ جانشۋىن ساۋاتتى تۇرلدە توقتاتا ءبىلدى، ناق وسى ماتەريالى كوڭىلگە جىلۋ ۇيالاتادى ەكەن!

ەندى ءبىر «ساحاراداعى مۇسىلمانشىلدىق» تۋرالى ماقالاسىندا تاعىلىققا سالىنعان ءجون-جوسىقسىز قازاققتاردىڭ ايەلدەرگە كورسەتكەن ىستەرىنىڭ بۇرىس ەكەنىن تايسالماي جايىپ سالعان ەكەن. ياعني ءدال وسى ماقالاسى قازىرگى كۇنگە دەيىن ءوزىنىڭ پروبلەمالىق جاقتارىن تاۋىپ، زامان كوشىمەن ىلەسىپ جاتقان جايى بار.  گۋمانيست-پۋبليسيست شوقان، ايەلدى قۇل رەتىندە كورۋ، جەسىردى امەڭگەرلىكپەن كۇشتەپ، زورلاپ اعاسىنا ايتتىرۋ، كىشكەنتاي پەرىشتەدەي قىزدى جاستايىنان اعايىننىڭ بالاسىمەن اتاستىرىپ قويىپ، زورلىقپەن ۇيلەندىرۋ سىندى جايتتارعا ءوزىنىڭ قارسى ەكەنىن جايىپ سالادى. جانە ءوزىنىڭ قانداستارىن ەندىگىدەن كۇشپەن ايەلدىڭ بۇل ايەلدىڭ بۇل الەممەن تەڭ ەمەس ەكەنىن دالەلدەمەۋگە ناسيحاتتادى. بۇل گۋمانيستتىك تۇرعىدان وزىندىك دارالىعىن بەينەلەيدى. راسىمەن مەن شوقاندى ءالى تولىق زەرتتەمەسەم دە، ودان تۇلعا رەتىندە دە، پۋبليسيست-جازۋشى، عالىم رەتىندە دە الاتىن ونەگەم، ۇلگىم كوپ ەكەنىن سەزەمىن. مەن شوقانداي تۇلعالاردىڭ جارق ەتىپ، قازاق تاريحىنىڭ، قازاق پۋبليسيستيكاسىنىڭ ساحنا تورىندە جارق ەتكەنىن، جانە ولاردىڭ سانىنىڭ مول بولعانىن قالايمىن! وسىنداي ەل ابىرويىن موينىنا بورىشىنداي ەتىپ ساقتاعان سىيلى تۇلعامىزعا ءبىز ماڭگىلىك باس ءيىپ وتەمىز!

---