InfoHub Logo

الەمدىك مەديسينادا وزىندىك ورنى بار ءابۋ ءالي يبن سينا: «ادام اعزاسىنا پايدالى شوپتەردىڭ دەنى قۇمدا وسەدى» دەگەن ەكەن. ال، تۇيە ۇنەمى قۇمدا، سورتاڭ جەردە جۇرگەندىكتەن، تۇلا بويى تۇنعان ەمدىك قاسيەت. سايكەسىنشە، شۇباتتا مي مەن جۇيكە جۇيەسىنە پايدالى قانت لاك­توزاسى، ديابەت، ىسىك اللەرگياسى، باۋىر قابىنۋى مەن پسوريازعا قارسى دەنەنىڭ يممۋنيتەتىن ارتتىراتىن انتيدەنەلەر بار. تۇيە ءسۇتىنىڭ ەمدىك قاسيەتى مول بولعاندىقتان، حالىق ەمشىلەرى جانۋار سۇتىنە شومىلدىرىپ، قان-تامىر، جەل-قۇز اۋرۋلارىن ەمدەگەن. اعزانى جاسارتۋ ماقساتىندا ىشكەن. شۇباتتىڭ قۇرامىندا كالسيي، مىس، تەمىر، ماگنەزيي، مىرىش سەكىلدى ميكرو­ەلەمەنتتەر جانە فوسفور مەن كۇكىرت بار. قۇرامى وسىنداي ماكرو جانە ميكرو ەلەمەنتتەرگە باي شۇباتتى قازاقتىڭ حالىق ەمىندە وكپە، اسقازان اۋرۋلارى، قۇرقۇلاق، مەشەل اۋرۋلارىمەن قوسا، سوزىلمالى ءتۇرلى دەرتتەردەن السىرەگەن اعزانى قايتا قالپىنا كەلتىرۋ ءۇشىن قولدانعان جانە اعزا ۋلانعاندا دا ەمگە پايدالانعان. اسىرەسە، شۇبات – وكپە دەرتىنىڭ بارلىق تۇرىنە داۋا.

سۋسىن قالاي دايىندالادى؟

شۇباتتى ءبىر قورلاندىرىپ الادى دا، ودان ءارى ەشقانداي اشىتقىسىز اشىتا بەرەدى. ءداستۇرلى قازاق قوعامىندا شۇباتتى تورسىقتا نەمەسە اعاش كۇبىدە اشىتقان. ول ءبىر تاۋلىكتە ءوز بابىنا كەلەدى. شۇباتقا ارنالعان تورسىقتى تۇيە مويناعىنان جاسايدى. شۇبات اشىتقاننان كەيىن، ونى ادامعا بەرەر الدىندا شايقاپ، ءپىسىپ، كوپىرشىگىن جاقسىلاپ ارالاستىرىپ ۇسىنادى. كۇبىنى اپتاسىنا ءبىر رەت جاقسىلاپ جۋىپ، كولەڭكەدە كەپتىرەدى. ودان كەيىن كيىك وتى، قۇمارشىقتىڭ ءتۇبىرى سياقتى ەمدىك قاسيەتى مول شوپتەرمەن ىستاپ بارىپ، سۋسىندى ىدىسقا قايتادان قۇيادى. وسىلاي دايىندالعان شۇباتتىڭ ءدامى تاڭدايدان كەتپەيتىنى راس. تۇيە سۋدى از پايدالانعاندىقتان، ونىڭ ءسۇتى مايلى بولىپ كەلەدى. قۋاتى مەن دارۋمەندىك قاسيەتى قىمىزدان كەم ەمەس.

ەمدىك قاسيەتى

شۇباتتىڭ ەمدىك قاسيەتى قۇرامىنداعى ءسۇت قانتىنا، ءسۇت قىشقىلىنا، الكوگولگە، كومىر قىشقىل گازىنا، بەلوكتارعا، تۇزدارعا، ۆيتاميندەرگە جانە انتيبيوتيكتىك زاتتارعا بايلانىستى. تاماقتىڭ قۇرامىنداعى بەلوكتاردىڭ ادەتتە اسقازان-ىشەك جولىندا تاماق قورىتىلعان كەزدە عانا ىدىرايتىندىعى بەلگىلى. ال، شۇبات قۇرامىنداعى بەلوكتاردىڭ ەداۋىر بولىگى ورگانيزمگە ىدىراعان كۇيىندە تۇسەدى. شۇباتتىڭ جەڭىل قورىتىلاتىندىعى دا سوندىقتان. بۇل سۋسىننىڭ اسقازان جولىنىڭ بەزدەرىنەن مىقتاپ ءسول شىعاراتىن قاسيەتى بار ەكەندىگى انىقتالدى. ول، سونداي-اق، قارىن ءسولىنىڭ قورىتقىش قاسيەتىن كۇشەيتىپ، ىشەكتىڭ موتورلىق قىزمەتىن جاقسارتادى. تابەت اشىپ، قارىنداعى اۋرۋدى باسادى. ىشەكتەگى تاماقتىڭ جاقسى قورىتىلۋىنا كومەكتەسەدى. شۇباتپەن ەمدەۋدىڭ ارتىقشىلىعى نەدە؟ ول قاننىڭ قۇرامداس بولىكتەرىنە جانە قاننىڭ تۇزىلۋىنە قولايلى اسەر ەتەدى. قاننىڭ قىزىل تۇيىرشىكتەرى ارتادى. باۋىرداعى الماسۋ پروسەستەرى قالپىنا كەلەدى. ونىڭ نەرۆ جۇيەسىنە ىقپالى ءسۇت قىشقىلىنىڭ جانە كومىر قىشقىل گازىنىڭ اسەرىنە بايلا­نىستى. شۇبات ىشكەننەن كەيىن كىسى ازداپ قىزادى. سالدەن سوڭ ول جاعداي باسىلادى دا، ادامدى ۇيقى باسادى. ءبىراق، ول ۇيقىدان ادام سەرگەك تۇرادى.

ال، سپيرت 1 پايىز مولشەرىندە جوعارىداعى ازىرلەنگەن شۇبات ونىمدەرى بالالاردى تاماقتاندىرۋعا وتە قولايلى ءارى ءوت جولدارىنا بىردەن-بىر ەم. بارلىق جاستاعى ادامدار دەنەسىنە جارا شىققاندا ونى ەم ءۇشىن ىشسە بولادى. ۇمىتشاقتىق، سۋسامىر اۋرۋىنا شالدىققاندار دا پايدالانا الماق. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، تۇيەنىڭ سۇتىنەن دايىندالاتىن سۋسىننىڭ شيپالىق قاسيەتتى وتە مول.

قازىرگى عىلىمي ەڭبەكتەرىنە جۇگىنسەك، تۇيە سۇتىنەن ازىرلەنگەن شۇباتتىڭ تابيعي يممۋندىق قاسيەتى وتە جوعارى. سوندىقتان ونى تىنىس الۋ، اۆيتامينوز، قانت ديابەتى، (شۇباتتا كوپ مولشەردە ينسۋلين بولادى)  وكپە تۋبەركۋلەزى، قان ازدىلىق، گاستريت، كاليت، اعزانى السىرەتەتىن وزگە اۋرۋلاردى ەمدەپ، الدىن-الاتىن قۋاتقا يە. ونىڭ ۇستىنە شۇباتتا اعزاداعى زات الماسۋعا قاجەت دەگەن فوسفور كالسيي ماگنيي تۇزدارى وتە كوپ. ونىڭ ۇستىنە سيىر سۇتىنە قاراعاندا شۇباتتا ا، ۆ، ۆ، س جانە د ۆيتاميندەرى ءۇش ەسە كوپ، ال كازين از بولادى. تۇيە سۇتىندەگى كوپ مولشەردەگى لاكتوزا قانتى-ميدى، جۇيكە جۇيەسىن قورەكتەندىرەدى.

حالىق مەديسيناسىندا قولدانۋ

تۇيە ءسۇتىن ۇدايى پايدالانعاندا ىشكى مۇشەلەردىڭ قىزمەتىن رەتتەپ، ادامدى سەمىرتەدى. قازاق ەمشىلەرى ونى ناۋقاستاردى ەمدەۋگە قولدانادى. جاسى ۇلعايعان قارتتارعا، اۋرۋ سالدارىنان دەنە قۋاتى تومەندەگەن ناۋقاستارعا ءبىر مەزگىل شۇبات ىشكىزەدى. شۇباتتى ىشكەن سوڭ ادام دەنەسى بالبىراپ تەرلەيدى، ۇيقىسى جاقسارادى، سەرگيدى، بىرتىندەپ سەمىرەدى. شۇباتقا قوسا باعلان ەتىمەن سورپالانۋ دا جاقسى اسەر ەتەدى. ەل اراسىندا شۇباتتى قىمىران دەپ تە اتايدى. «شۇبات – ول جاڭا ساۋىلعان ساۋمال» دەۋشىلەر دە بار. ال، كەيبىرى قىمىراندى شۇباتتىڭ اشىتىلىپ، باپتالعان ءتۇرى دەيدى. دارىگەرلەردىڭ بايقاۋىنا قاراعاندا، ۇنەمى شۇبات ىشەتىن، ياعني، تۇيە ۇستايتىن كىسىلەر تۋبەركۋلەزبەن از اۋىرادى ەكەن.

قازاقستاندا تۇڭعىش رەت 1965 جىلى شۇباتپەن ەمدەيتىن «تۇششىبەك» ءساناتورييى اشىلدى. ول ماڭعىشلاق وبلىسى، ماڭعىستاۋ اۋدانىنىڭ شەتپە پوسەلكەسىنەن 18 كيلومەتر قاشىقتا. مۇندا ەمدەلۋگە تەك قازاقستاننىڭ اۋداندارىنان ەمەس، ءتىپتى، تۇركمەنستاننان، قاراكالپاق اسسر-ىنەن جانە رسفسر-دەن ادامدار كەلگەن. بۇل جىلداردىڭ ىشىندە ساناتورييدە 4 مىڭنان استام ادام ەمدەلدى.

قانداي اۋرۋلاردى ەمدەيدى؟

اتالعان سۋسىن دەنى ساۋ ادامدار اسقازانىنىڭ سەكرەسيالىق كورسەتكىشتەرىن، سونداي-اق، ناۋقاس ادامداردىڭ دا وسىنداي كورسەتكىشتەرىن باستاپقىعا قاراعاندا ارتتىراتىندىعىن زەرتتەۋشىلەر ايتىپ وتىر. بۇل سۋسىندى ءبىر رەت ىشكەندە ناۋقاس كىسىلەردىڭ قارىن ءسولىنىڭ قىشقىلدىعى قانداي بولعاندىعىنا قاراماستان، ولاردىڭ اسقازانىنىڭ ەۆاكۋاتورلىق قىزمەتى شاپشاڭداعان بولسا، باياۋلايدى، ال، باياۋلاعان بولسا، شاپشاڭدايدى. مۇنداي سىرقاتتار تاماق ىشۋگە بەس مينۋت قالعاندا 200 ميلليليتردەن، تاماقتان كەيىن 10 مينۋتتان سوڭ 300 ميلليليتردەن كۇنىنە ءۇش رەت شۇبات ىشۋلەرى كەرەك. قارىن ءسولىنىڭ قىشقىلدىعى قالىپتى بولسا، ونداي ادامدارعا تاماق ىشۋگە بەس نەمەسە ءۇش مينۋت، ال تاماقتان سوڭ 30 مينۋت وتكەندە الگىندەي مولشەردە شۇبات بەرىلەدى. ەگەر قارىن ءسولىنىڭ قىشقىلدىعى جوعارى بولسا، تاماق ىشۋگە ءبىر ساعات قالعاندا نەمەسە تاماق ىشكەننەن كەيىن 30 مينۋت وتكەن سوڭ جوعارىداعىداي مولشەردە قىمىز ىشۋگە ءتيىس. ناۋقاستار كۇنىنە بارلىعى ءبىر جارىم-ەكى ليتر شۇبات ىشەدى. سونىمەن قاتار، سوزىلمالى گاستريت اۋرۋىنا شالدىققان كىسىلەردىڭ وسى ناۋقاستان ايىعۋىنا جاقسى اسەر ەتەدى. قارىن ءسولىنىڭ قىشقىلدىعى تومەن كىسىلەر دە 15-20 كۇن ىشكەننەن كەيىن قۇلان-تازا ايىعادى.

سوزىلمالى كوليتكە (توق ىشەكتىڭ شىرىشتى قابىقتىڭ اسەر قابىنۋ اۋرۋلارى) شالدىققان كىسىلەرگە دە بىردەن-بىر شيپا. وسى اۋرۋلاردىڭ ءبارىن اتالعان سۋسىنمەن اۋرۋحانا جاعدايىندا دا، امبۋلاتوريالىق جاعدايدا دا ەمدەۋگە بولاتىن كورىنەدى.

وكپە دەرتىنە شالدىققان كىسىلەرگە باكتەرياعا قارسى پرەپاراتتار مەن شۇباتتى قوسىپ بەرگەندە تۋبەركۋلەزبەن ۋلانۋ بەلگىلەرى كەتەدى ەكەن. دەنە قىزۋى دا قالپىنا كەلەتىنى بايقالعان. فۋنكسيونالدى بۇزىلۋ رەتتەلەدى. قانداعى پاتولوگيالىق وزگەرىستەر جويى­لىپ، ناۋقاس سالماق قوسا باستايدى. وكپەنىڭ ىدىراعان تۇسى جابىلادى. وكپە تۋبەركۋلەزىن شۇباتپەن ەمدەۋمەن اينالىسقان ا.احۋند بۇكىل ەمدەلۋشىلەردىڭ 85،2 پايىزىنا بۇل شيپالى سۋسىننىڭ قولايلى اسەر ەتكەنىن ايتا كەلىپ، وكپە تۋبەركۋلەزىنىڭ بارلىق فورماسىن، اسىرەسە، بەلوگى، ۆيتاميندەرى جەتىسپەيتىن جاعدايدا، قانى ازايىپ، جۇدەگەندە ەمدەۋدى ۇسىنادى. بۇل شيپالى سۋسىن­مەن ەمدەۋ ەرەكشەلىگىنىڭ ءبىرى – ناۋقاستاردى دارىمەن ەمدەگەندە پاي­دا بولاتىن كەيبىر قۇبىلىستار ەكى جارىم ەسە ازاياتىنى. اۆيتامينوز سيپاتىنداعى قۇبىلىستار جيىلىگىنىڭ بۇزىلۋى دا ءتورت ەسە ازايادى.

كەڭىردەكشەلەردىڭ سوزىلمالى قابىنۋىن، قازاقى تىلمەن ايتقاندا، جەلوكپە اۋرۋىن كۇشالا شۇباتىمەن ەمدەۋ جاقسى ناتيجە بەرەدى. ول ءۇشىن ەكى-ۇش تال تۇگى قىرىلعان كۇشالانى تۇيە ءسۇتى قۇيىلعان ساباعا سالىپ، ابدەن ءپىسىپ، جىلىلاي وراپ، ءتۇن اسىرعان سوڭ، ءبىر كەسەدەن كۇنىنە ءۇش رەت ىشەدى. وسى­لاي ەكى-ۇش اي جالعاستىرسا، سىرقات ادام ساۋىعىپ كەتەدى. مۇنى «كۇشالا شۇبات» دەيدى.

شۇباتتىڭ پايداسى

تۇيە ءسۇتى قانت ديابەتى، بۇيرەك، اسقازان اۋرۋلارىنا پايدالى. ول ادامنىڭ يممۋنيتەتىن كوتەرىپ، اۋرۋى باردىڭ كەز كەلگەن سىرقاتىن ەمدەيدى. ەڭ باستىسى، كوپتەگەن اۋرۋدىڭ الدىن الادى. سونداي-اق، ماڭعىستاۋ وبلىسىنداعى تۇيەلەر جانتاق دەپ اتالاتىن شوپپەن قورەكتەنەدى. جالپى ءار جەردە ءشوپ ءارتۇرلى. دەسە دە ولاردىڭ بارلىعىنىڭ پايدالى ەكەنى ءسوزسىز.

قازىرگى تاڭدا ادامدار شۇبات پەن قىمىز ىشسەم جازىلامىن دەپ ويلانا باستادى. شۇبات دەگەنىمىز — شيپالى ەم، ءنارلى سۋسىن. حالىق ونىڭ ەمدىك، قورەكتىك قاسيەتىن كوپتەگەن اۋرۋعا ەم رەتىندە پايدالانادى. ول قارىن ءسولىنىڭ قورىتقىش قاسيەتىن كۇشەيتىپ، ىشەكتىڭ قىزمەتىن جاقسارتادى. جالپى قورەكتىك زاتتارعا وتە باي. مىسالى، قىمىز قۇنارلىلىعى 528 ككال بولسا، سيىردىكى — 660 ككال، ال تۇيەنىكى 911 ككالعا تەڭ. ياعني ءبىر ليتر شۇبات ادام اعزاسىنىڭ دارۋمەندەر مەن ميكروەلەمەنتتەرگە دەگەن تاۋلىكتىك قاجەتتىلىگىن تولىقتاي قامتاماسىز ەتەدى..
 
تۇيە ءسۇتى سوزىلمالى وكپە قۇرتى، باۋىر مەن سارى اۋرۋ، ءوت جولىنىڭ قابىنۋىن ەمدەۋدە تاپتىرماس ءدارى. قۇرامىندا ا1، ۆ1، D، E، C دارۋمەندەرى بار تۇيە ءسۇتىنىڭ ينفاركت پەن ءينسۋلتتىڭ الدىن الۋدا ماڭىزى زور. بۇدان وزگە قاتەرلىك ىسىك پەن قانت ديابەتىنە شيپاسى مول. تابيعي شۇبات ونىمدەرى ادامنىڭ ەستە ساقتاۋ قابىلەتىن جاقسارتىپ، مي تامىرلارىنىڭ جۇمىسىن رەتكە كەلتىرەدى. اسىرەسە، نار ءسۇتىنىڭ اقۋىز مولشەرى مەن مايلىلىعى قىمىزعا قاراعاندا جوعارى، ىشىندە س دارۋمەنى دە مول. كالسيي، تەمىر، كرەمنيي، ماگنيي، اليۋمينيي، كۇكىرت، فوسفور، مىس، مىرىش، كۇمىس ميكروەلەمەنتتەرى دە جەتەرلىك.

شۇبات سالماق قوسۋعا كومەكتەسەدى. گەرمانيادا قىمىزدى پاتەنتتەگەن سولماننىڭ قايىن اتاسى سوعىس كەزىندە قاماۋدا بولىپ، وكپە اۋرۋىنا شالدىققان. قازاقتىڭ قىمىزىن ءىشىپ جازىلعان ەكەن. سودان ەلىنە بارعان سوڭ ءبىر بيە ساتىپ الىپ، دەرتىنەن ايىعىپ، امان قالعان بولاتىن. بۇگىنگى تىرشىلىك ءارتۇرلى اقپارات پەن تىنىمسىز ەڭبەكتەن قۇرالادى. ال مۇنىڭ بارلىعى جۇيكە اۋرۋىن قوزدىرادى. مۇنداي جاعدايدا قىمىز بەن شۇبات ادامدى تىنىشتاندىرادى. كەيبىر ادامدار شۇبات ىشكەن سوڭ ۇيقىسىنىڭ كەلەتىنىن ايتادى. بۇل نەگىزىنەن جۇيكە جۇيەسىنىڭ تىنىشتالۋىمەن بايلانىستى.

نەگىزىنەن تۇيە ءسۇتىنىڭ سيىر سۇتىنە قاراعاندا دارۋمەندىلىگى جونىنەن 10 ەسە ارتىق. مۇنىمەن قاتار، شۇباتتىڭ اۋىر وتالاردان كەيىن ناۋقاستى قالپىنا كەلتىرۋگە پايداسى زور. كۇنى بويى جۇمىسپەن جۇرەتىن جاستاردىڭ وسى شۇبات ءىشىم سالماق قوساتىن كەزدەرى دە كوپ.

ءقازىر قالادا قان ازدىق اۋرۋىنا شالدىعىپ، كوپ سالماق جوعالتقان ازاماتتار جەتەرلىك. مۇنىڭ تۇپ-توركىنى جاستاردىڭ تىنىمسىز ەڭبەكتەنۋىمەن بايلانىستى. مىنە وسىندايدا كوبىسى شۇبات ءىشىپ، دەنە ءبىتىمىن قالپىنا كەلتىرىپ جاتادى. تۇيە مەن بيە سۇتىنە جاقىن حالىقپىز. قازاق حال اماندىعىن سۇراعاندا، ءسوز توركىنىن «مال-جانىڭ امان با؟» دەپ باستاعان. وسىنى ۇمىتىپ بارا جاتقان سياقتىمىز.

شيپالى شۇبات – ەكوتۋريزمدى دامىتاتىن برەند

تالاي دەرتكە قۇنارلى ازىقتى داۋا ەتكەن اتا-بابالارىمىزدىڭ ءالميساقتان كەلە جاتقان ءادىسى بۇگىندە قايتا جاڭعىرا باستاعانى بايقالادى. ءقازىر الەمنىڭ دامىعان ەلدەرىنىڭ ءوزى تۇيە مەن بيە ءسۇتىنىڭ ءارى ەم، ءارى ءنارلى ازىق ەكەندىگىنە نازار اۋدارىپ جاتقاندا، قازاقستان دا بۇل ۇردىستەن تىسقارى قالماۋعا ءتيىس.

كەز كەلگەن ەلدىڭ مەملەكەتتىلىگى نىعايعان سايىن ونىڭ ۇلتتىق ءونىمى الدىڭعى ساپقا شىعۋى ءتيىس. ەگەر بىزدە كەلەر عاسىرلارعا سارقىلماي جەتەتىن ۇلتتىق ءونىم قايسى دەسەك، ول – قازاقتىڭ قىمىزى مەن شۇباتى.

شۇباتتى ەكسپورتقا شىعارىپ، قازاقتىڭ برەندىنە اينالدىرۋ ءۇشىن تەر توككەن عالىمداردىڭ ايتۋىنشا، تابيعي شۇباتتىڭ تابلەتكالى ءتۇرى، قۇرعاق تۇيە ءسۇتى، يوگۋرت، بالقايماق جانە شالاپ سەكىلدى جاڭا ادىستەرمەن الىنعان ونىمدەر الەم نارىعىنا شىقسا، تەڭدەسى جوق ۇتىمدى تاۋار بەلگىسىنە اينالارى ءسوزسىز. ەگەر بۇل ءىس جۇزەگە اسسا الەمدىك نارىقتا شۇباتتان مۇنايدان تۇسەتىن كىرىستەن كەم ەمەس پايدا تابۋعا بولادى دەپ ەسەپتەيدى ماماندار.

قالاي دەسەك تە، قىمىز بەن شۇباتتى الەمدىك دەڭگەيگە الىپ شىعۋعا ءبىزدىڭ عالىمداردىڭ شاماسى جەتەدى. بۇل ءۇشىن ءبىزدىڭ ەلدە ەكونوميكالىق مۇمكىندىك مول. شۇبات كازاقستاننىڭ ۇلتتىق برەندى رەتىندە الەمگە تانىمال تاعام رەتىندە بەلگىلى بولارى ايقىن جانە الەۋمەتتىك ەكونوميكالىق جاعدايدى تۇزەۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن ءبىر سالا بولادى. تۇركىستان قالاسىنىڭ يندۋستريالىق ايماعىندا ورنالاسقان «Golden Camel» زاۋىتى سونداي كاسىپورىنداردىڭ ءبىرى. شۇبات تابلەتكاسىن شىعارۋدى شىم­كەنتتەگى «حيمفارم-Santo» فارماسيەۆتيكالىق فابريكاسى الداعى كەزدە وندىرىسكە قويماق نيەتتى. وسى ورايدا،  بۇۇ اۋىل شارۋاشىلىعى جانە تاماق ونەركاسىبى دەپارتامەنتىنىڭ ەۋروپا، امەريكا، افريكا جانە ازيا ەلدەرىن تۇيە ءسۇتى جانە قىشقىل ءسۇتتى تاعامدارمەن قامتاماسىز ەتۋگە شاقىرۋى ءبىزدىڭ مەملەكەتتى ويلاندىرۋعا ءتيىس.

شۇباتتىڭ - ادام دەنساۋلىعىنا قاجەتتى قۇنارلى سۋسىن. قازىرگى زاماندا جاستاردىڭ كوبى وسى سۋسىندى، ونىڭ  دەنساۋلىققا پايدالى ەكەنىنە بىلمەيدى. مەنىڭ ويىمشا، شۇبات وتانىمىزدىڭ ۇلتتىق برەندى مارتەبەسىنە لايىقتى. سەبەبى قازىرگى كەزدە ادامدار ءار ءتۇرلى شەتەل سۋسىندارىن پايدالانعانشا نەگە شۇباتتى قولدانباسقا. ءدارىحانالاردان ءدارى العانشا تۇڭعىش رەت شىمكەنتتەن شىققان شۇباتتىڭ  تابلەتكا ءتۇرىن  نەگە  پايدالانباسقا. شۇباتتى ەكسپورتقا شىعارىپ، قازاقتىڭ برەندىنە اينالدىرۋ ءۇشىن تەر توكسەك تابيعي شۇباتتىڭ تابلەتكا ءتۇرى، قۇرعاق تۇيە ءسۇتى، يوگۋرت، بالقايماق جانە شالاپ سەكىلدى جاڭا ادىستەرىمەن الىنعان ونىمدەر الەم نارىعىنا شىقسا، تەڭدەسى جوق ۇتىمدى تاۋار بەلگىسىنە اينالار ەدى.  ەگەر بۇل ءىس ۇتىمدى تاۋار بەلگىسىنە اينالار ەدى. ەگەر بۇل ءىس جۇزەگە اسسا، الەمدىك نارىقتا شۇباتتان مۇنايدان تۇسەتىن كىرىستەن كەم ەمەس پايدا تابۋعا بولادى. جۇزەگە اسسا، الەمدىك نارىقتا شۇباتتان مۇنايدان تۇسەتىن كىرىستەن كەم ەمەس پايدا تابۋعا بولادى.

ۇسىنىس: زەرتتەۋ بارىسىندا الىنعان ناتيجەلەردى قازاق ءتىلى مەن ادەبيەت، دۇنيەتانۋ جانە فاكۋلتاتيۆ ساباقتارى مەن تاربيە ساعاتتاردا قولدانۋعا بولادى.

---