سىن ەسىم
سىن ەسىم
سىن ەسىم جايىندا تۇسىنىكتەرىن پىسىقتاۋ، سىن ەسىم تۋرالى العان بىلىمدەرىن سارالاپ، جيناقتاۋ، ودان ءارى تەرەڭدەتۋ؛ وقۋشىلاردىڭ ءسوز بايلىعىن ارتتىرۋ، ساۋاتتى جازۋ داعدىلارىن جەتىلدىرۋ، سويلەۋ داعدىلارىن دامىتۋ؛ ادامگەرشىلىك، ەكولوگيالىق تاربيەلەرىنە باۋلۋ.
ۇلكەنگە دە ءسىز،
كىشىگە دە ءسىز،
سالەم بەردىك سىزدەرگە
قۇرمەتپەنەن ءبىز.
وي قوزعاۋ:
باياعى وتكەن زاماندا ەتىستىك دەگەن الەمدە ءارتۇرلى زاتتار تىرشىلىك ەتىپتى. زاتتاردىڭ نە ءتۇسى، نە ءپىشىنى بولماي قىزىقسىز ءومىر ءسۇرىپتى. كۇندەردىڭ كۇنىندە بۇل ەلگە وتە الىس جەردەن سىن ەسىم قاريا كەلىپ ەلمەن تانىسادى ەكەن. سوندا قاريا اڭ - تاڭ بولىپ، ءار تۇرعىنمەن تانىسىپ، سويلەسەدى: - سەنىڭ اتىن كىم؟ - دەدى قاريا زاتتىڭ اتىمەن تانىسايىن دەپ.
- الما – دەپ جاۋاپ بەردى ەشتەڭەگە ۇقسامايتىن زات.
- مۇندا نە ىستەپ ءجۇرسىڭ؟ – دەدى قاريا ءىس - قيمىلىن بىلەيىن دەپ.
- كۇز كەلگەندىكتەن ءبىز پىسەمىز – دەپ جاۋاپ بەرەدى.
- سىن ەسىمنىڭ جانى قاتتى اشىپ، بارلىق زاتتارعا قۋانىش سىيلايىن دەپ ءسوزىن باستايدى.
- الما سەن بۇدان بىلاي، قىزىل، دومالاق، ءدامدى الماسىن – دەگەنى سول ەدى المامىز قىپ - قىزىل، دومالاق بولدى دا قالدى. سولاي ءبىر اپتا بويى قوناققا كەلگەن سىن ەسىم قاريا قول ۇزبەي جۇمىس ىستەيدى ەكەن. بۇل ەلدە باقىت ورناۋ ءۇشىن بىزدە ءوزىمىزدىڭ قول ۇشىمىزدى بەرىپ كورەيىك.
جارايسىڭدار بالالار، ەندى وي ءتۇيىپ كورەيىك.
ماعىنانى تانۋ
1 - توپ: سىن ەسىمنىڭ سۇراقتارىن اتا. قاي ءسوز تابىمەن بايلانىسادى؟ مىسال كەلتىر.
2 - توپ: زاتتىڭ ءتۇسى، ءپىشىنى، دامىنە قاتىستى ءبىر – ءبىر مىسالدان كەلتىر.
3 - توپ: سىن ەسىمنىڭ ەرەجەسىن ايت.
4 - توپ: جىلقىنىڭ قۇيرىعىنىڭ ۇزىن قىلدارى توگىلىپ تۇرادى.
وسى سويلەمدەگى سىن ەسىمدى تاۋىپ، قاي سوزبەن بايلانىسىپ تۇرعانىن ايت.
“كىم شاپشاڭ” ويىنى
بەرىلگەن سوزدەرگە قارسى ماعىنالى سىن ەسىم تاۋىپ ايت. ءاربىر سىن ەسىمگە وعان قاتىسى بار زات ەسىممەن بايلانىستىرىپ ايت.
قىمبات -
سۇيىق -
جاڭا -
جاقسى –
لاس -
اششى -
كەڭ -
ۇزىن -
سىن ەسىم جۇكتەۋ
سىن ەسىم جايىندا تۇسىنىكتەرىن پىسىقتاۋ، سىن ەسىم تۋرالى العان بىلىمدەرىن سارالاپ، جيناقتاۋ، ودان ءارى تەرەڭدەتۋ؛ وقۋشىلاردىڭ ءسوز بايلىعىن ارتتىرۋ، ساۋاتتى جازۋ داعدىلارىن جەتىلدىرۋ، سويلەۋ داعدىلارىن دامىتۋ؛ ادامگەرشىلىك، ەكولوگيالىق تاربيەلەرىنە باۋلۋ.
ۇلكەنگە دە ءسىز،
كىشىگە دە ءسىز،
سالەم بەردىك سىزدەرگە
قۇرمەتپەنەن ءبىز.
وي قوزعاۋ:
باياعى وتكەن زاماندا ەتىستىك دەگەن الەمدە ءارتۇرلى زاتتار تىرشىلىك ەتىپتى. زاتتاردىڭ نە ءتۇسى، نە ءپىشىنى بولماي قىزىقسىز ءومىر ءسۇرىپتى. كۇندەردىڭ كۇنىندە بۇل ەلگە وتە الىس جەردەن سىن ەسىم قاريا كەلىپ ەلمەن تانىسادى ەكەن. سوندا قاريا اڭ - تاڭ بولىپ، ءار تۇرعىنمەن تانىسىپ، سويلەسەدى: - سەنىڭ اتىن كىم؟ - دەدى قاريا زاتتىڭ اتىمەن تانىسايىن دەپ.
- الما – دەپ جاۋاپ بەردى ەشتەڭەگە ۇقسامايتىن زات.
- مۇندا نە ىستەپ ءجۇرسىڭ؟ – دەدى قاريا ءىس - قيمىلىن بىلەيىن دەپ.
- كۇز كەلگەندىكتەن ءبىز پىسەمىز – دەپ جاۋاپ بەرەدى.
- سىن ەسىمنىڭ جانى قاتتى اشىپ، بارلىق زاتتارعا قۋانىش سىيلايىن دەپ ءسوزىن باستايدى.
- الما سەن بۇدان بىلاي، قىزىل، دومالاق، ءدامدى الماسىن – دەگەنى سول ەدى المامىز قىپ - قىزىل، دومالاق بولدى دا قالدى. سولاي ءبىر اپتا بويى قوناققا كەلگەن سىن ەسىم قاريا قول ۇزبەي جۇمىس ىستەيدى ەكەن. بۇل ەلدە باقىت ورناۋ ءۇشىن بىزدە ءوزىمىزدىڭ قول ۇشىمىزدى بەرىپ كورەيىك.
جارايسىڭدار بالالار، ەندى وي ءتۇيىپ كورەيىك.
ماعىنانى تانۋ
1 - توپ: سىن ەسىمنىڭ سۇراقتارىن اتا. قاي ءسوز تابىمەن بايلانىسادى؟ مىسال كەلتىر.
2 - توپ: زاتتىڭ ءتۇسى، ءپىشىنى، دامىنە قاتىستى ءبىر – ءبىر مىسالدان كەلتىر.
3 - توپ: سىن ەسىمنىڭ ەرەجەسىن ايت.
4 - توپ: جىلقىنىڭ قۇيرىعىنىڭ ۇزىن قىلدارى توگىلىپ تۇرادى.
وسى سويلەمدەگى سىن ەسىمدى تاۋىپ، قاي سوزبەن بايلانىسىپ تۇرعانىن ايت.
“كىم شاپشاڭ” ويىنى
بەرىلگەن سوزدەرگە قارسى ماعىنالى سىن ەسىم تاۋىپ ايت. ءاربىر سىن ەسىمگە وعان قاتىسى بار زات ەسىممەن بايلانىستىرىپ ايت.
قىمبات -
سۇيىق -
جاڭا -
جاقسى –
لاس -
اششى -
كەڭ -
ۇزىن -
سىن ەسىم جۇكتەۋ
You Might Also Like
