ءسوز قۇرامى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ءسوز قۇرامى
ساباقتىڭ ماقساتى:
1. بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن ودان ءارى دامىتۋ، تەرەڭدەتۋ، ىزدەنگىشتىگىن ارتتىرا وتىرىپ، وي - ءورىسىن كەڭەيتۋ، ءتىل بايلىعىن مولايتۋ، اۋىزشا جازباشا سويلەۋ مادەنيەتىن، ساۋاتتىلىعىن ارتتىرۋ، شىعارماشىلىق قابىلەتىن دامىتۋ.
2. تاربيەلىك: وقۋشىلاردىڭ بويىنا ادامگەرشىلىك قاسيەتتەر دارىتۋ، ىزگىلىككە، ىنتىماققا حالىقتىق پەداگوگيكا نەگىزدەرىنە باۋلۋ، ءوزارا سىيلاستىق، دوستىققا تاربيەلەۋ.
3. دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ لينگۆيستيكالىق دۇنيەتانىمدارىن كەڭەيتۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ءتۇرى: تانىمدىق، ءتىل دامىتۋ
ساباقتىڭ ءادىس - ءتاسىلى: ىزدەندىرۋ، سالىستىرۋ، پروبلەما قويا ىزدەندىرۋ، ديالوگتى ويىن تۇرلەرى، ءسوز قۇراستىرۋ، ستو
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سىزبالار، تابليسالار.
ءپانارالىق بايلانىس: قازاق ادەبيەتى، الەۋمەتتانۋ، تاريح.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
1. وقۋشىلارمەن سالەمدەسۋ.
2. وقۋشىلاردىڭ زەيىندەرىن ساباققا اۋدارۋ.
3. وقۋشىلاردىڭ ساباققا قاتىسىن تەكسەرۋ.
4. وقۋشىلارعا ساباقتىڭ تاقىرىبى مەن ماقساتى تۋرالى حابارلاۋ
ءىى. جاڭا ساباق.
سۇراق جانە تاپسىرما
1. تراكتورشى، اسقازان، كگ.، بىرەن - ساران سوزدەرىنىڭ قۇرامدارى بىردەي مە، قايسىسى قالاي جاسالعان؟
2. بەيبىتشىلىك، راديست، قالالىق، قۇلىنشاق، اشقىش، شەكاراشى سوزدەرىن ءسوز بولشەكتەرىنە تالداپ، ءار بولشەكتىڭ ماعىناسى مەن قىزمەتىن تۇسىندىرىڭدەر.
3. تۋىندى تۇبىردەن تاعى ءبىر تۋىندى ءتۇبىر جاساۋعا بولا ما؟ ءبىر تۇبىرگە نەشە جۇرناق جالعاۋعا بولادى؟
4. جۇرناقتاردىڭ بارلىعى دا جاڭا ماعىنالى ءسوز تۋدىرا بەرە مە؟ ءسال عانا ۇستەمە ماعىنا بەرەتىن جۇرناق جالعانعان ءسوز تاۋىپ ايتىڭدار.
5. قوسىمشالى سوزدەردىڭ ءبارى تۋىندى ءتۇبىر بولا ما؟
6. وقىرمان، كورەرمەن دەيمىز، ال سويلەرمەن، ايتارمان دەپ ايتىلا ما؟ مۇنداعى جۇرناقتار جايىندا نە بىلەسىڭدەر؟
7. ءار شاقپاققا ءبىر بولشەكتەن كەلتىرىپ، تومەندە بەرىلگەن شاقپاققا جەتى بولشەكتەن قۇرالعان ءسوز ويلاپ جازىڭدار./تابليسامەن جۇمىس./
8. مىنا سوزدەردى ءسوز قۇرامىنا، ءسوز بولشەكتەرىنە تالداڭدار. بالا - شاعالارىمىزعا. جازدىگۇنگىدەي، ۇگىتشىلەرىمىز.
9. قوسىمشا ءسوز قۇرامىنا جاتا ما؟
10. قاي جالعاۋلار جاقسىز قولدانىلادى؟
بەس كۇردەلى، بەس جالاڭ
جالاڭ جۇرناقتى بەس ءسوز، كۇردەلى جۇرناق جالعانعان بەس ءسوز ويلاپ جازىڭدار.
بۇل نە؟
كەيبىرى جاڭا ءسوز جاسايدى، كەيبىرى سوزگە قوسىمشا ماعىنا ۇستەيدى. كەيبىرى ءسوز تالعاماي كەلە بەرەدى.
كەيبىرى ءبىراز سوزدە عانا كەلەدى.
وسىنداعى كەيبىرى دەگەن ءتورت ءسوزدىڭ ورنىنا ءتورت ءتۇرلى اتاۋمەن اتالاتىن جاۋاپ ءسوز تاۋىپ ايتىڭدار.
كوپ قوسىمشالى سوزدەر
(جارىس ويىنى)
ويىنعا قاتىسۋشىلار كوپ قوسىمشالى سوزدەر ويلاپ جازۋ ءۇشىن جارىسادى. مولشەرلى ۋاقىتتا سونداي كوپ ءسوز تاۋىپ جازعاندار «جارىستا وزعاندار» بولىپ سانالادى.
كىم جەڭۋشى بولعىسى كەلەدى؟
باستاۋشى ويىنعا قاتىسۋشىلارعا تومەندەگىدەي تاپسىرما بەرەدى دە، ونى مولشەرلى مەرزىمدە دۇرىس ورىنداپ شىققان بالالار جەڭۋشى بولاتىنىن ەسكەرتەدى.
1. جەڭ دەگەن سوزدەن (ەتىستىك) جاسالىپ وربىگەن سوزدەردى تىزىمدەپ جازىپ الىپ، سويلەم ىشىندە كەلتىرىپ ايتۋ.
2. تومەندەگى سوزدەردىڭ ءار ءتۇرلى تۇبىردەن وربىگەنىن دالەلدەپ ماعىنالارىنا قاراي ەكى باعاناعا ءبولىپ جازۋ.
سىيۋ، سىيلى، سىيىمدى، سىيلىق، سىيىمدىلىق، سىيلا، سىيعىزۋ، سىيلاس، سىيلاسۋ، سىيدىرۋ، سىيىسۋ، سىيلاۋ، سىيىمسىز، سىيلاعىش، سىيماس، سىيلاسىڭدى، سىيىستىرۋ، سىيلاسارلىق.
بۇل قانداي ءتۇبىر؟
تومەندەگى سوزدەردىڭ قايسىسى قانداي ءتۇبىر ەكەنىن ايتىڭدار. بەيبىتشىلىك. ەڭبەك. بوستاندىق. تەڭدىك. تۋىسقاندىق. باقىت.
قوسىمشالاردىڭ جالعانۋ ءتارتىبى
مىنا سحەماعا قاراپ، ءسوزدىڭ تۇبىرىنە قوسىمشالاردىڭ جالعانۋ ءتارتىبىن ايتىڭدار.
ءتۇبىر – جالعاۋ، جۇرناق
جالعاۋلار:
1) كوپتىك
2) تاۋەلدىك
3) سەپتىك
4) جىكتىك
ويلاپ كورىڭدەرشى
1. كوپتىك جالعاۋلاردان كەيىن باسقا جالعاۋلار رەتىمەن جالعانا بەرەدى، ال باسقا جالعاۋدان سوڭ كوپتىك جالعاۋى جالعانا ما؟ جالعانسا، قاي جالعاۋدان سوڭ جالعانادى؟ مىسال كەلتىرىپ ايتىڭدار.
2. ءبىر سوزگە 2 كوپتىك، 2 تاۋەلدىك نەمەسە 2 سەپتىك، 2 جىكتىك جالعاۋلارى جالعانا ما؟ ويلاپ كورىڭدەرشى.
3. جالعاۋلاردان سوڭ جۇرناق جالعانعان سوزدەر ويلاڭدار. ونداي سوزدەر كوپ پە؟
4. سەپتىك جالعاۋلارى جالعانبايتىن سوزدەر بار ما؟ مىسال كەلتىر.
5. قاي ءسوز تابىنا جۇرناق جالعانبايدى؟ مىسال كەلتىر.
6. جىكتىك جالعاۋىنىڭ ءىىى جاعى قاي ءسوز تاپتارىنا جالعانبايدى، قاي ءسوز تاپتارىنا جالعانادى؟
7. ءبىر اتتاس جالعاۋلار تۇبىرگە بىرىنەن سوڭ ءبىرى جالعانا الا ما؟ (سەپتىك - سەپتىك نەمەسە جىكتىك - جىكتىك ت. ب.)
بۇل قىزىق
1- جاق تاۋەلدىك جالعاۋدان سوڭ ءىى جاق جىكتىك جالعاۋى جالعانادى دا، ءىى جاقتىق تاۋەلدىكتەن سوڭ ءى جاقتىق جىكتىك جالعانادى. مىسالى: سەن مەنىڭ جولداس - ىم - سىڭ؛ مەن سەنىڭ جولداس - ىڭ - مىن.
- جالعاۋ كوپ پە، جۇرناق كوپ پە؟ – دەپ سۇرايدى، ەرمەك قايراتتان.
- جالعاۋ كوپ، - دەيدى قايرات.
- نەگە؟ دەسەڭ:
- جۇرناق ەكى - اق ءتۇرلى، جالعاۋ ءتورت ءتۇرلى عوي، - دەيدى.
- جىكتىك جالعاۋىنىڭ ءىىى جاق بولىمسىز ءتۇرى قالاي؟ – دەسە:
- ءىىى جاقتىڭ بولىمدى ءتۇرى دە، بولىمسىز ءتۇرى دە بولمايدى، - دەيدى.
سەندەر قالاي دەيسىڭدەر؟
قوسىمشالى سوزدەردى تابىڭدار دا، قوسىمشالاردى ءتۇر - تۇرىنە اجىراتىڭدار.
1. بار تىلدە، بارلىق جەردە، وي مەن قىردا،
قوسادى ونى حالىق ولەڭ، جىرعا.
پارتيا ءبىزدىڭ ۇلى قامقورشىمىز
بولەگەن ەلىمىزدى باقىت، نۇرعا.
(ج. مولداعالييەۆ.)
قاي جالعاۋلار قولدانىلعان؟
تومەندەگى ۇزىندىدەگى جالعاۋلى سوزدەردى انىقتاپ، قاي جالعاۋلار قولدانىلعانىن ايتىڭدار.
حان ەمەسسىڭ، كومىرسىڭ، حان ەمەسسىڭ، بۋراسىڭ،
بالقىتقان كومىر تەمىرسىڭ، ساقالىڭ كۇنگە قۋراسىن!
باسىڭدى قاسقىر كەمىرسىن! باۋىرىڭا قايناعان قازان توگىلىپ،
مايىڭا يتتەر سەمىرسىن! بالا-شاعاڭ شۋلاسىن!
(شەرنياز اقىننان.)
نەشەۋى تۋىندى ءتۇبىر؟
اريفمەتيكالىق ءتورت امالدا (قوسۋ، ازايتۋ، كوبەيتۋ، ءبولۋ امالدارىندا) قولدانىلاتىن اتاۋلاردىڭ نەشەۋى تۋىندى ءتۇبىر؟
ءدال تاۋىپ ايتىڭدار
باستاۋشى قوس سوزدەردىڭ ءار تۇرلەرىنىڭ ءبىرىنشى سىڭارىن اتايدى. قول كوتەرگەن ەكىنشى سىڭارىن تاۋىپ ايتادى. ەكىنشى رەتتە باستاۋشى ەكىنشى سىڭارىن اتايدى، وقۋشىلار ءبىرىنشى سىڭارىن تاۋىپ ايتادى. ەملەسىن دە ەسكە ءتۇسىرىپ، سويلەم قۇراپ ايتقىزۋ تاپسىرىلادى. ءدال تاۋىپ دۇرىس ايتقان بالالار جەڭىسكە يە بولادى.
كىم كوپ ءسوز تاۋىپ، دۇرىس جازا الادى؟
باستاۋشى وقۋشىلاردى ەكى توپقا ءبولىپ، بىرىنشىسىنە بىرىككەن سوزدەر، ەكىنشىسىنە – ءار ءتۇرلى قىسقارعان سوزدەر تاۋىپ جازۋدى تاپسىرادى. كوپ ءسوزدى تاۋىپ، دۇرىس جازعان جاعى جەڭگەن بولادى دا، وعان ماقتاۋ بەرىلەدى.
ءىV. ساباقتى قورىتىندىلاۋ.
ايتا الاسىڭدار ما؟
1. مىنا قوسىمشالاردى تۇسىنداعى سوزدەرگە ءتيىستى رەتىمەن جالعاپ، سويلەم قۇراپ ايتا الاسىڭدار ما؟
سوزدەر:------- - قوسىمشالار:
ەڭبەك --------- - لەر، - ءشى
مال ---------- - لار، - شى، - ىمىز
وقى ----------- - ۋ، - لار، - عا، - ت، - شى
2. وقى دەگەن سوزدەن شاكىرت سوزىنە سينونيمدەس ءسوز جاساپ ايت. وندا نەشە جۇرناق بار؟
3. – يست، - يزم جۇرناقتارى بار سوزدەردى كىم كوپ تاۋىپ ايتا الادى؟
4. مىنا سوزدەردەن ءار ءتۇرلى قوس ءسوز جاساپ ايتا الاسىڭدار ما؟
ادەمى، باۋ، اۋىز، ەت، مادەني.
5. رەسپۋبليكامىزداعى كومىر الىپتارىنىڭ ءبىرىنىڭ اتىن بىلدىرەتىن بىرىككەن ءسوزدىڭ ءبىرىنشىسى – سان ەسىم، ەكىنشىسى – ادامنىڭ نەگىزگى مۇشەسى، ءۇشىنشىسى – تاعام اتى. ول قاي ءوندىرىستىڭ اتى؟ جازىپ كورسەت.
6. ءسوز قۇرامىندا تالداعاندا – تۋىندى ءتۇبىر، تابىنا تالداعاندا – تۇيىق ەتىستىك. جالپى العاندا گرامماتيكالىق تەرمين. ول قاي ءسوز ەكەنىن ايتا الاسىڭدار ما؟
V. ءۇي تاپسىرماسىن بەرۋ.
Vءى وقۋشىلاردى باعالاۋ.
ساباقتىڭ ماقساتى:
1. بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن ودان ءارى دامىتۋ، تەرەڭدەتۋ، ىزدەنگىشتىگىن ارتتىرا وتىرىپ، وي - ءورىسىن كەڭەيتۋ، ءتىل بايلىعىن مولايتۋ، اۋىزشا جازباشا سويلەۋ مادەنيەتىن، ساۋاتتىلىعىن ارتتىرۋ، شىعارماشىلىق قابىلەتىن دامىتۋ.
2. تاربيەلىك: وقۋشىلاردىڭ بويىنا ادامگەرشىلىك قاسيەتتەر دارىتۋ، ىزگىلىككە، ىنتىماققا حالىقتىق پەداگوگيكا نەگىزدەرىنە باۋلۋ، ءوزارا سىيلاستىق، دوستىققا تاربيەلەۋ.
3. دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ لينگۆيستيكالىق دۇنيەتانىمدارىن كەڭەيتۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ءتۇرى: تانىمدىق، ءتىل دامىتۋ
ساباقتىڭ ءادىس - ءتاسىلى: ىزدەندىرۋ، سالىستىرۋ، پروبلەما قويا ىزدەندىرۋ، ديالوگتى ويىن تۇرلەرى، ءسوز قۇراستىرۋ، ستو
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سىزبالار، تابليسالار.
ءپانارالىق بايلانىس: قازاق ادەبيەتى، الەۋمەتتانۋ، تاريح.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
1. وقۋشىلارمەن سالەمدەسۋ.
2. وقۋشىلاردىڭ زەيىندەرىن ساباققا اۋدارۋ.
3. وقۋشىلاردىڭ ساباققا قاتىسىن تەكسەرۋ.
4. وقۋشىلارعا ساباقتىڭ تاقىرىبى مەن ماقساتى تۋرالى حابارلاۋ
ءىى. جاڭا ساباق.
سۇراق جانە تاپسىرما
1. تراكتورشى، اسقازان، كگ.، بىرەن - ساران سوزدەرىنىڭ قۇرامدارى بىردەي مە، قايسىسى قالاي جاسالعان؟
2. بەيبىتشىلىك، راديست، قالالىق، قۇلىنشاق، اشقىش، شەكاراشى سوزدەرىن ءسوز بولشەكتەرىنە تالداپ، ءار بولشەكتىڭ ماعىناسى مەن قىزمەتىن تۇسىندىرىڭدەر.
3. تۋىندى تۇبىردەن تاعى ءبىر تۋىندى ءتۇبىر جاساۋعا بولا ما؟ ءبىر تۇبىرگە نەشە جۇرناق جالعاۋعا بولادى؟
4. جۇرناقتاردىڭ بارلىعى دا جاڭا ماعىنالى ءسوز تۋدىرا بەرە مە؟ ءسال عانا ۇستەمە ماعىنا بەرەتىن جۇرناق جالعانعان ءسوز تاۋىپ ايتىڭدار.
5. قوسىمشالى سوزدەردىڭ ءبارى تۋىندى ءتۇبىر بولا ما؟
6. وقىرمان، كورەرمەن دەيمىز، ال سويلەرمەن، ايتارمان دەپ ايتىلا ما؟ مۇنداعى جۇرناقتار جايىندا نە بىلەسىڭدەر؟
7. ءار شاقپاققا ءبىر بولشەكتەن كەلتىرىپ، تومەندە بەرىلگەن شاقپاققا جەتى بولشەكتەن قۇرالعان ءسوز ويلاپ جازىڭدار./تابليسامەن جۇمىس./
8. مىنا سوزدەردى ءسوز قۇرامىنا، ءسوز بولشەكتەرىنە تالداڭدار. بالا - شاعالارىمىزعا. جازدىگۇنگىدەي، ۇگىتشىلەرىمىز.
9. قوسىمشا ءسوز قۇرامىنا جاتا ما؟
10. قاي جالعاۋلار جاقسىز قولدانىلادى؟
بەس كۇردەلى، بەس جالاڭ
جالاڭ جۇرناقتى بەس ءسوز، كۇردەلى جۇرناق جالعانعان بەس ءسوز ويلاپ جازىڭدار.
بۇل نە؟
كەيبىرى جاڭا ءسوز جاسايدى، كەيبىرى سوزگە قوسىمشا ماعىنا ۇستەيدى. كەيبىرى ءسوز تالعاماي كەلە بەرەدى.
كەيبىرى ءبىراز سوزدە عانا كەلەدى.
وسىنداعى كەيبىرى دەگەن ءتورت ءسوزدىڭ ورنىنا ءتورت ءتۇرلى اتاۋمەن اتالاتىن جاۋاپ ءسوز تاۋىپ ايتىڭدار.
كوپ قوسىمشالى سوزدەر
(جارىس ويىنى)
ويىنعا قاتىسۋشىلار كوپ قوسىمشالى سوزدەر ويلاپ جازۋ ءۇشىن جارىسادى. مولشەرلى ۋاقىتتا سونداي كوپ ءسوز تاۋىپ جازعاندار «جارىستا وزعاندار» بولىپ سانالادى.
كىم جەڭۋشى بولعىسى كەلەدى؟
باستاۋشى ويىنعا قاتىسۋشىلارعا تومەندەگىدەي تاپسىرما بەرەدى دە، ونى مولشەرلى مەرزىمدە دۇرىس ورىنداپ شىققان بالالار جەڭۋشى بولاتىنىن ەسكەرتەدى.
1. جەڭ دەگەن سوزدەن (ەتىستىك) جاسالىپ وربىگەن سوزدەردى تىزىمدەپ جازىپ الىپ، سويلەم ىشىندە كەلتىرىپ ايتۋ.
2. تومەندەگى سوزدەردىڭ ءار ءتۇرلى تۇبىردەن وربىگەنىن دالەلدەپ ماعىنالارىنا قاراي ەكى باعاناعا ءبولىپ جازۋ.
سىيۋ، سىيلى، سىيىمدى، سىيلىق، سىيىمدىلىق، سىيلا، سىيعىزۋ، سىيلاس، سىيلاسۋ، سىيدىرۋ، سىيىسۋ، سىيلاۋ، سىيىمسىز، سىيلاعىش، سىيماس، سىيلاسىڭدى، سىيىستىرۋ، سىيلاسارلىق.
بۇل قانداي ءتۇبىر؟
تومەندەگى سوزدەردىڭ قايسىسى قانداي ءتۇبىر ەكەنىن ايتىڭدار. بەيبىتشىلىك. ەڭبەك. بوستاندىق. تەڭدىك. تۋىسقاندىق. باقىت.
قوسىمشالاردىڭ جالعانۋ ءتارتىبى
مىنا سحەماعا قاراپ، ءسوزدىڭ تۇبىرىنە قوسىمشالاردىڭ جالعانۋ ءتارتىبىن ايتىڭدار.
ءتۇبىر – جالعاۋ، جۇرناق
جالعاۋلار:
1) كوپتىك
2) تاۋەلدىك
3) سەپتىك
4) جىكتىك
ويلاپ كورىڭدەرشى
1. كوپتىك جالعاۋلاردان كەيىن باسقا جالعاۋلار رەتىمەن جالعانا بەرەدى، ال باسقا جالعاۋدان سوڭ كوپتىك جالعاۋى جالعانا ما؟ جالعانسا، قاي جالعاۋدان سوڭ جالعانادى؟ مىسال كەلتىرىپ ايتىڭدار.
2. ءبىر سوزگە 2 كوپتىك، 2 تاۋەلدىك نەمەسە 2 سەپتىك، 2 جىكتىك جالعاۋلارى جالعانا ما؟ ويلاپ كورىڭدەرشى.
3. جالعاۋلاردان سوڭ جۇرناق جالعانعان سوزدەر ويلاڭدار. ونداي سوزدەر كوپ پە؟
4. سەپتىك جالعاۋلارى جالعانبايتىن سوزدەر بار ما؟ مىسال كەلتىر.
5. قاي ءسوز تابىنا جۇرناق جالعانبايدى؟ مىسال كەلتىر.
6. جىكتىك جالعاۋىنىڭ ءىىى جاعى قاي ءسوز تاپتارىنا جالعانبايدى، قاي ءسوز تاپتارىنا جالعانادى؟
7. ءبىر اتتاس جالعاۋلار تۇبىرگە بىرىنەن سوڭ ءبىرى جالعانا الا ما؟ (سەپتىك - سەپتىك نەمەسە جىكتىك - جىكتىك ت. ب.)
بۇل قىزىق
1- جاق تاۋەلدىك جالعاۋدان سوڭ ءىى جاق جىكتىك جالعاۋى جالعانادى دا، ءىى جاقتىق تاۋەلدىكتەن سوڭ ءى جاقتىق جىكتىك جالعانادى. مىسالى: سەن مەنىڭ جولداس - ىم - سىڭ؛ مەن سەنىڭ جولداس - ىڭ - مىن.
- جالعاۋ كوپ پە، جۇرناق كوپ پە؟ – دەپ سۇرايدى، ەرمەك قايراتتان.
- جالعاۋ كوپ، - دەيدى قايرات.
- نەگە؟ دەسەڭ:
- جۇرناق ەكى - اق ءتۇرلى، جالعاۋ ءتورت ءتۇرلى عوي، - دەيدى.
- جىكتىك جالعاۋىنىڭ ءىىى جاق بولىمسىز ءتۇرى قالاي؟ – دەسە:
- ءىىى جاقتىڭ بولىمدى ءتۇرى دە، بولىمسىز ءتۇرى دە بولمايدى، - دەيدى.
سەندەر قالاي دەيسىڭدەر؟
قوسىمشالى سوزدەردى تابىڭدار دا، قوسىمشالاردى ءتۇر - تۇرىنە اجىراتىڭدار.
1. بار تىلدە، بارلىق جەردە، وي مەن قىردا،
قوسادى ونى حالىق ولەڭ، جىرعا.
پارتيا ءبىزدىڭ ۇلى قامقورشىمىز
بولەگەن ەلىمىزدى باقىت، نۇرعا.
(ج. مولداعالييەۆ.)
قاي جالعاۋلار قولدانىلعان؟
تومەندەگى ۇزىندىدەگى جالعاۋلى سوزدەردى انىقتاپ، قاي جالعاۋلار قولدانىلعانىن ايتىڭدار.
حان ەمەسسىڭ، كومىرسىڭ، حان ەمەسسىڭ، بۋراسىڭ،
بالقىتقان كومىر تەمىرسىڭ، ساقالىڭ كۇنگە قۋراسىن!
باسىڭدى قاسقىر كەمىرسىن! باۋىرىڭا قايناعان قازان توگىلىپ،
مايىڭا يتتەر سەمىرسىن! بالا-شاعاڭ شۋلاسىن!
(شەرنياز اقىننان.)
نەشەۋى تۋىندى ءتۇبىر؟
اريفمەتيكالىق ءتورت امالدا (قوسۋ، ازايتۋ، كوبەيتۋ، ءبولۋ امالدارىندا) قولدانىلاتىن اتاۋلاردىڭ نەشەۋى تۋىندى ءتۇبىر؟
ءدال تاۋىپ ايتىڭدار
باستاۋشى قوس سوزدەردىڭ ءار تۇرلەرىنىڭ ءبىرىنشى سىڭارىن اتايدى. قول كوتەرگەن ەكىنشى سىڭارىن تاۋىپ ايتادى. ەكىنشى رەتتە باستاۋشى ەكىنشى سىڭارىن اتايدى، وقۋشىلار ءبىرىنشى سىڭارىن تاۋىپ ايتادى. ەملەسىن دە ەسكە ءتۇسىرىپ، سويلەم قۇراپ ايتقىزۋ تاپسىرىلادى. ءدال تاۋىپ دۇرىس ايتقان بالالار جەڭىسكە يە بولادى.
كىم كوپ ءسوز تاۋىپ، دۇرىس جازا الادى؟
باستاۋشى وقۋشىلاردى ەكى توپقا ءبولىپ، بىرىنشىسىنە بىرىككەن سوزدەر، ەكىنشىسىنە – ءار ءتۇرلى قىسقارعان سوزدەر تاۋىپ جازۋدى تاپسىرادى. كوپ ءسوزدى تاۋىپ، دۇرىس جازعان جاعى جەڭگەن بولادى دا، وعان ماقتاۋ بەرىلەدى.
ءىV. ساباقتى قورىتىندىلاۋ.
ايتا الاسىڭدار ما؟
1. مىنا قوسىمشالاردى تۇسىنداعى سوزدەرگە ءتيىستى رەتىمەن جالعاپ، سويلەم قۇراپ ايتا الاسىڭدار ما؟
سوزدەر:------- - قوسىمشالار:
ەڭبەك --------- - لەر، - ءشى
مال ---------- - لار، - شى، - ىمىز
وقى ----------- - ۋ، - لار، - عا، - ت، - شى
2. وقى دەگەن سوزدەن شاكىرت سوزىنە سينونيمدەس ءسوز جاساپ ايت. وندا نەشە جۇرناق بار؟
3. – يست، - يزم جۇرناقتارى بار سوزدەردى كىم كوپ تاۋىپ ايتا الادى؟
4. مىنا سوزدەردەن ءار ءتۇرلى قوس ءسوز جاساپ ايتا الاسىڭدار ما؟
ادەمى، باۋ، اۋىز، ەت، مادەني.
5. رەسپۋبليكامىزداعى كومىر الىپتارىنىڭ ءبىرىنىڭ اتىن بىلدىرەتىن بىرىككەن ءسوزدىڭ ءبىرىنشىسى – سان ەسىم، ەكىنشىسى – ادامنىڭ نەگىزگى مۇشەسى، ءۇشىنشىسى – تاعام اتى. ول قاي ءوندىرىستىڭ اتى؟ جازىپ كورسەت.
6. ءسوز قۇرامىندا تالداعاندا – تۋىندى ءتۇبىر، تابىنا تالداعاندا – تۇيىق ەتىستىك. جالپى العاندا گرامماتيكالىق تەرمين. ول قاي ءسوز ەكەنىن ايتا الاسىڭدار ما؟
V. ءۇي تاپسىرماسىن بەرۋ.
Vءى وقۋشىلاردى باعالاۋ.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: شاكارىم «قالقامان – مامىر» پوەماسى.
