سۋ – تابيعي امبەباپ ەرىتكىش.
قاراباۋ ورتا مەكتەبى
مەن حيميا ءپانى ءمۇعالىمىمىن قابيدەن قۇندىز
8 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: سۋ – تابيعي امبەباپ ەرىتكىش.
سۋلى ەرىتىندىلەر جانە جۇزگىندەر، قوسپالاردى ءبولۋ جولدارى. سۋدىڭ ءتىرى ورگانيزمدەر ءۇشىن ماڭىزى، سۋ جانە ەرىتىندىلەردىڭ تابيعاتتاعى، ءوندىرىستىڭ ءتۇرلى سالالارىنداعى جانە اۋىل شارۋاشىلىعىنداعى ماڭىزى.
ساباقتىڭ ماقساتى: سۋدىڭ ەرىتكىش قاسيەتىن ءتۇسىندىرۋ، تاجىريبەلەر ارقىلى سۋدا ەريتىن جانە ەرىمەيتىن زاتتار تۋرالى مالىمەت بەرۋ. "ەرىتىندى"، "ەرىگىشتىك " ۇعىمدارىنىڭ ءمانىن اشىپ، ونىڭ ونەركاسىپتەگى، حالىق شارۋاشىلىعىنداعى الاتىن ورنىن كورسەتۋ.
وقۋ ناتيجەلەرى
- قانداي زاتتىڭ سۋدا ەرىپ، قانداي زاتتىڭ سۋدا ەرىمەيتىنى تۋرالى ماعلۇمات الادى؛
- سۋدىڭ ادام ءۇشىن ماڭىزىن تۇسىنەدى؛
- وقۋشىلاردىڭ تانىمدىق قابىلەتىن داميدى؛
- سۋدى لاستاماۋ، سۋدى ۇنەمدەپ پايدالانۋ كەرەكتىگىن ۇعىنادى.
ساباق ءتۇرى: ارالاس ساباق؛
ساباق ءادىسى: توپپەن جۇمىس، سۇراق - جاۋاپ، ەسەپتەر شىعارۋ.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتادا سلايدتار، پەريودتىق جۇيە، ەرىگىشتىك كەستەسى،
قۇرال - جابدىقتار: ىدىستار، سۋ، قانت، ەتيل ءسپيرتى، گيپس، بور، گازدى سوك، وسىمدىك مايى، سۇزگى قاعازى، قۇم، اعاش جاڭقاسى؛
مودۋلدەر: اكت، ستو، باعالاۋ، ديالوگ، كوشباسشىلىق؛
ءمۇعالىمنىڭ ءىس – ارەكەتى
ۇيىمداستىرۋ 2 مينۋت
وقۋشىلارمەن امانداسۋ؛ سىنىپتى تۇگەندەۋ، سىنىپتى توپتارعا ءبولۋ.
ءۇي تاپسىرماسى 10 مينۋت
1) 1 - توپ: تابيعاتتاعى سۋ. سۋدىڭ فيزيكالىق قاسيەتتەرى.
2 - توپ: سۋدىڭ قۇرامى. سۋدىڭ حيميالىق قاسيەتتەرى. قولدانىلۋى.
2) ەكى توپ وقۋشىلارى سۋ تۋرالى ماقالدار ايتۋدان جارىسادى.
نەگىزگى ءبولىم 15 مينۋت
تاجىريبەلەر:
1 - توپ: سۋدا قانتتىڭ ەرۋىنەن نە بايقادىڭدار؟
2 - توپ: سۋدا گيپستىڭ ەرۋىنەن نە بايقادىڭدار؟
سۋ - ەرىتكىش. كوپتەگەن زاتتار سۋدا ەرىپ، ەرىتىندى تۇزەدى. ەرىتىندىلەر دەگەنىمىز - ەرىتكىش پەن ەرىگەن زات بولشەكتەرىنەن تۇراتىن جانە ءوزارا ءبىر - بىرىمەن فيزيكالىق - حيميالىق اسەرلەسەتىن جۇيە. ءىس جۇزىندە كورگەنىمىزدەي زاتتاردىڭ بارلىعى دەرلىك سۋدا جاقسى ەري بەرمەيدى. (ىدىستاعى سۋعا بوردى سالىپ، ەرىمەيتىنىن بايقاۋ). سوندىقتان ءبىر زاتتىڭ ەكىنشى زاتپەن سالىستىرعاندا قانشا ەريتىنىن كورسەتۋ ءۇشىن ەرىگىشتىك ۇعىمى قولدانىلادى. ەرىگىشتىكتىڭ ساندىق مولشەرىنىڭ ەرىگىشتىك نەمەسە ەرى كوەففيسيەنتى ارقىلى انىقتالادى. ول ەرىتىندى تۇزگەن زات ماسساسىنىڭ ەرىتكىشتىك كولەمىنە قاتىناسىنا تەڭ. ولشەمدەرى: گ/سم3، گ/مل3. بەرىلگەن تەمپەراتۋرادا ءالى دە ەري الاتىن بولسا، ەرىتىندى قانىقپاعان، ال ەري الماسا - قانىققان دەپ اتالادى.
ەرىتىندىلەر ۇشكە بولىنەدى: ە - جاقسى ەريتىندەر، اە - از ەريتىندەر، ەم - ەرىمەيتىندەر. (ەرىگىشتىك كەستەسىمەن تانىستىرۋ). بولمە تەمپەراتۋراسىندا 100 گ سۋدا 10 گ - نان ارتىق زات ەرىسە جاقسى ەريتىن، 1 گ - نان كەم زات ەرىسە از ەريتىن، ەگەر زات 0، 01 گ - نان كەمىپ كەتسە ەرىمەيتىن زاتتار دەپ اتالادى.
قاتتى زاتتاردىڭ كوپشىلىگى ءۇشىن تەمپەراتۋرانى ارتتىرعاندا ەرىگىشتىگى دە ارتادى. (تۇزداردىڭ ەرىگىشتىك قيسىقتارى. 32 - سۋرەتى بويىنشا ءتۇسىندىرۋ)
سۇيىقتاردىڭ ەرۋىنە تاجىريبە: ستاكاندارداعى سۋعا ماي جانە ەتيل ءسپيرتىن قۇيۋ. سپيرت سۋدا شەكسىز ەريدى، ال ماي ەمۋلسيا تۇزەدى.
گاز كۇيىندەگى زاتتار ءۇشىن ەرىگىشتىك قىسىم مەن تەمپەراتۋراعا بايلانىستى. گازداردىڭ ەرىگىشتىگى قىسىم ارتقان سايىن ارتادى، ال تەمپەراتۋرانى ارتتىرعاندا كەميدى. گازداردىڭ ەرىگىشتىك قاسيەتىن گازدى سۋسىندار دايىنداۋ ءۇشىن پايدالانادى. (گازدى سۋسىنى بار شولمەكتىڭ قالپاعىن اشقاندا، پىسىلداعان داۋىستىڭ ىشىندە گاز ءبولىنىپ شىققانىن بىلدىرەدى) گازدى سۋسىندار دايىنداۋدا كومىرتەك ديوكسيدىن جوعارى قىسىم ارقىلى ەرىگىشتىگىن جوعارىلاتىپ جاسايدى.
مەن حيميا ءپانى ءمۇعالىمىمىن قابيدەن قۇندىز
8 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: سۋ – تابيعي امبەباپ ەرىتكىش.
سۋلى ەرىتىندىلەر جانە جۇزگىندەر، قوسپالاردى ءبولۋ جولدارى. سۋدىڭ ءتىرى ورگانيزمدەر ءۇشىن ماڭىزى، سۋ جانە ەرىتىندىلەردىڭ تابيعاتتاعى، ءوندىرىستىڭ ءتۇرلى سالالارىنداعى جانە اۋىل شارۋاشىلىعىنداعى ماڭىزى.
ساباقتىڭ ماقساتى: سۋدىڭ ەرىتكىش قاسيەتىن ءتۇسىندىرۋ، تاجىريبەلەر ارقىلى سۋدا ەريتىن جانە ەرىمەيتىن زاتتار تۋرالى مالىمەت بەرۋ. "ەرىتىندى"، "ەرىگىشتىك " ۇعىمدارىنىڭ ءمانىن اشىپ، ونىڭ ونەركاسىپتەگى، حالىق شارۋاشىلىعىنداعى الاتىن ورنىن كورسەتۋ.
وقۋ ناتيجەلەرى
- قانداي زاتتىڭ سۋدا ەرىپ، قانداي زاتتىڭ سۋدا ەرىمەيتىنى تۋرالى ماعلۇمات الادى؛
- سۋدىڭ ادام ءۇشىن ماڭىزىن تۇسىنەدى؛
- وقۋشىلاردىڭ تانىمدىق قابىلەتىن داميدى؛
- سۋدى لاستاماۋ، سۋدى ۇنەمدەپ پايدالانۋ كەرەكتىگىن ۇعىنادى.
ساباق ءتۇرى: ارالاس ساباق؛
ساباق ءادىسى: توپپەن جۇمىس، سۇراق - جاۋاپ، ەسەپتەر شىعارۋ.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتادا سلايدتار، پەريودتىق جۇيە، ەرىگىشتىك كەستەسى،
قۇرال - جابدىقتار: ىدىستار، سۋ، قانت، ەتيل ءسپيرتى، گيپس، بور، گازدى سوك، وسىمدىك مايى، سۇزگى قاعازى، قۇم، اعاش جاڭقاسى؛
مودۋلدەر: اكت، ستو، باعالاۋ، ديالوگ، كوشباسشىلىق؛
ءمۇعالىمنىڭ ءىس – ارەكەتى
ۇيىمداستىرۋ 2 مينۋت
وقۋشىلارمەن امانداسۋ؛ سىنىپتى تۇگەندەۋ، سىنىپتى توپتارعا ءبولۋ.
ءۇي تاپسىرماسى 10 مينۋت
1) 1 - توپ: تابيعاتتاعى سۋ. سۋدىڭ فيزيكالىق قاسيەتتەرى.
2 - توپ: سۋدىڭ قۇرامى. سۋدىڭ حيميالىق قاسيەتتەرى. قولدانىلۋى.
2) ەكى توپ وقۋشىلارى سۋ تۋرالى ماقالدار ايتۋدان جارىسادى.
نەگىزگى ءبولىم 15 مينۋت
تاجىريبەلەر:
1 - توپ: سۋدا قانتتىڭ ەرۋىنەن نە بايقادىڭدار؟
2 - توپ: سۋدا گيپستىڭ ەرۋىنەن نە بايقادىڭدار؟
سۋ - ەرىتكىش. كوپتەگەن زاتتار سۋدا ەرىپ، ەرىتىندى تۇزەدى. ەرىتىندىلەر دەگەنىمىز - ەرىتكىش پەن ەرىگەن زات بولشەكتەرىنەن تۇراتىن جانە ءوزارا ءبىر - بىرىمەن فيزيكالىق - حيميالىق اسەرلەسەتىن جۇيە. ءىس جۇزىندە كورگەنىمىزدەي زاتتاردىڭ بارلىعى دەرلىك سۋدا جاقسى ەري بەرمەيدى. (ىدىستاعى سۋعا بوردى سالىپ، ەرىمەيتىنىن بايقاۋ). سوندىقتان ءبىر زاتتىڭ ەكىنشى زاتپەن سالىستىرعاندا قانشا ەريتىنىن كورسەتۋ ءۇشىن ەرىگىشتىك ۇعىمى قولدانىلادى. ەرىگىشتىكتىڭ ساندىق مولشەرىنىڭ ەرىگىشتىك نەمەسە ەرى كوەففيسيەنتى ارقىلى انىقتالادى. ول ەرىتىندى تۇزگەن زات ماسساسىنىڭ ەرىتكىشتىك كولەمىنە قاتىناسىنا تەڭ. ولشەمدەرى: گ/سم3، گ/مل3. بەرىلگەن تەمپەراتۋرادا ءالى دە ەري الاتىن بولسا، ەرىتىندى قانىقپاعان، ال ەري الماسا - قانىققان دەپ اتالادى.
ەرىتىندىلەر ۇشكە بولىنەدى: ە - جاقسى ەريتىندەر، اە - از ەريتىندەر، ەم - ەرىمەيتىندەر. (ەرىگىشتىك كەستەسىمەن تانىستىرۋ). بولمە تەمپەراتۋراسىندا 100 گ سۋدا 10 گ - نان ارتىق زات ەرىسە جاقسى ەريتىن، 1 گ - نان كەم زات ەرىسە از ەريتىن، ەگەر زات 0، 01 گ - نان كەمىپ كەتسە ەرىمەيتىن زاتتار دەپ اتالادى.
قاتتى زاتتاردىڭ كوپشىلىگى ءۇشىن تەمپەراتۋرانى ارتتىرعاندا ەرىگىشتىگى دە ارتادى. (تۇزداردىڭ ەرىگىشتىك قيسىقتارى. 32 - سۋرەتى بويىنشا ءتۇسىندىرۋ)
سۇيىقتاردىڭ ەرۋىنە تاجىريبە: ستاكاندارداعى سۋعا ماي جانە ەتيل ءسپيرتىن قۇيۋ. سپيرت سۋدا شەكسىز ەريدى، ال ماي ەمۋلسيا تۇزەدى.
گاز كۇيىندەگى زاتتار ءۇشىن ەرىگىشتىك قىسىم مەن تەمپەراتۋراعا بايلانىستى. گازداردىڭ ەرىگىشتىگى قىسىم ارتقان سايىن ارتادى، ال تەمپەراتۋرانى ارتتىرعاندا كەميدى. گازداردىڭ ەرىگىشتىك قاسيەتىن گازدى سۋسىندار دايىنداۋ ءۇشىن پايدالانادى. (گازدى سۋسىنى بار شولمەكتىڭ قالپاعىن اشقاندا، پىسىلداعان داۋىستىڭ ىشىندە گاز ءبولىنىپ شىققانىن بىلدىرەدى) گازدى سۋسىندار دايىنداۋدا كومىرتەك ديوكسيدىن جوعارى قىسىم ارقىلى ەرىگىشتىگىن جوعارىلاتىپ جاسايدى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
