InfoHub Logo

№8 «كوگەرشىن» ەرەسەك توبىنىڭ «سۋ تىرشىلىكتىڭ كوزى» ۇيىمداستىرىلعان  اشىق   وقۋ قىزمەتى
تاربيەشى: اديلوۆا نۋرجانات ساگاتبەكوۆنا
ءبىلىم   بەرۋ  سالاسى:  «الەۋمەت»
ءبولىمى: «قورشاعان ورتامەن تانىستىرۋ»
تاقىرىبى:«سۋ تىرشىلىكتىڭ كوزى»
ماقساتى: بالالارعا سۋ تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ جانە سۋدىڭ قاجەتتىلىگىن، ونىڭ ادامنىڭ، قۇستىڭ، جانۋارلار مەن وسىمدىكتەردىڭ تىرشىلىگىندەگى ماڭىزى تۋرالى ءتۇسىندىرۋ. 
دامىتۋشىلىقى: سۋدىڭ تابيعاتتا باعا جەتپەس سىي ەكەنىن ايتۋ، تۇسىنىكتەرىن قالىپتاستىرىپ دامىتۋ. 
بىلىمدىلىك: سۋدىڭ قاسيەتىن تاجىريبە ارقىلى ۇعىندىرۋ. 
تاربيەلىك: قورشاعان ورتانى قورعاۋعا، سۋدى لاستاماۋعا، سۋدى ۇنەمدەي بىلۋگە، ۇقىپتىلىققا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر، سۋ، ستاكان، ءسۇت، قاسىق، ءتۇرلى ءتۇستى سۋ بوياۋ،  مۇز، قانت، تۇز،،اينەك، قولشاتىر، اق قاعاز.

 

ءىس –ارەكەتىنىڭ  كەزەڭدەرى	تاربيەشىنىڭ   ءىس – ارەكەتى
موتيۆاسيالىق  قوزعاۋشىلىق	شاتتىق شەڭبەرى: قول الىسىپ، قانە، ءبىز، دوستاسايىق ءبارىمىز. ايتارىم بار سەندەرگە، تەز تۇرىڭدار شەڭبەرگە. قانداي جاقسى ءبىر تۇرۋ، دوستارمەنەن ءبىر ءجۇرۋ! قانداي جاقسى دوس بولۋ!
ۇيىمداستىرۋ -ىزدەستىرۋ	بالالارمەن جىل مەزگىلدەرىن قايتالاۋ: بالالار جايعاسىپ وتىرىپ، كوزدەرىن جۇمىپ، مۋزىكا ىرعاعىمەن تابيعات سۇلۋلىعىن كوز الدارىنا ەلەستەتە وتىرىپ، جان تىنىشتىعىن تابادى. تىنىشتىق ءساتى:  كوزىمىزدى جۇمامىز. ەركىن وتىرامىز. مەن ورمانعا باردىم. ورماننىڭ تابيعاتى وتە تاماشا. اسپانداعى كۇن ءبىزدىڭ دەنەمىزگە شۋاعىن شاشىپ تۇر. كۇن مەنى جىلىتتى. كۇننەن ءلاززات الدىم، ورماننىڭ اۋاسى نە دەگەن تازا. تازا اۋاسىمەن دەم الدىم. اينالامدى قاراسام قارلار ەرىپ جىلعالاردان سارقىراپ سۋ اعىپ جاتىر. سۋعا بەتى - قولىمدى جۋدىم. ورماندا قۇستاردىڭ شىيقىلداعان ءار-تۇرلى دىبىستارى ەستىلىپ جاتتى ولار ءبىزدىڭ جاققا     ۇشىپ كەلىپتى. بالالار ءبىز قاي جىل مەزگىلىن ايتىپ وتىرمىز.  كوكتەم مەزگىلىندە تابيعاتتا قانداي وزگەرىستەر بولادى؟ - بالالار، قالاي ويلايسىڭدار، كۇن، سۋ، اۋا كەرەك پا؟ - يا، كۇن، سۋ، اۋا بىزگە كەرەك. - بالالار، مەن سەندەرگە جۇمباق جاسىرامىن. سەندەر مۇقيات تىڭداپ، شەشۋىن تابىڭدار! جۇمباق: اسپان تۇستەس سۇيىق، اركىم ىشەر قۇيىپ. (سۋ) - بالالار، تىڭداڭدارشى، ءبىر نارسە تىرسىلدايتىن سياقتى. (بالالار تاڭىرقاي قاراپ، تىڭدايدى.) عاجايىپ ءسات: - بىزگە قوناققا تامشى كەلىپتى. - قانە، بالالار، قوناقپەن سالەمدەسەيىك.  بالالار سالەمدەسەدى. تامشى: سالەم، دوستار! بالالار، مەن سەندەرمەن دوستاسقىم كەلەدى. سەندەر سياقتى ءبىلىم الىپ، وقىعىم كەلەدى. - تامشى، كەل تورلەت، ءبىز بۇگىن سۋ الەمىنە زەرتتەۋ جاسايمىز. - ءوزىڭنىڭ كىم ەكەنىڭدى بىلگىڭ كەلە مە؟ - تامشى: ارينە بىلگىم كەلەدى. - ەندەشە سەن دە مۇقيات تىڭداپ وتىر. - كوپ تامشىدان سۋ پايدا بولادى. سۋ ءومىر بويى اينالىمدا بولادى. ول جاڭبىر بولىپ جەرگە تۇسەدى. ارىق بولىپ وزەندى قۇرايدى. سودان كەيىن قايتادان كۇن شۋاعىمەن بۋ بولىپ اسپانعا كوتەرىلىپ، جەر بەتىنە جاڭبىر بولىپ ورالادى. - جەر بەتىندە سۋ كوپ بولسا دا، بارلىعى بىردەي ىشۋگە جارامدى بولا بەرمەيدى. سۋ تۇششى جانە تۇزدى (اششى) بولادى. ءبىز ءىشۋ ءۇشىن تۇششى سۋدى پايدالانامىز.  سۋ - تىرشىلىك كوزى. ونى تاماققا پايدالانامىز، ءشولىمىزدى باسامىز. سونىمەن قاتار ەگىن سۋارامىز، ءورت سوندىرەمىز. جان - جانۋارلار، بالىقتار، قۇستار دا سۋسىز ءومىر سۇرە المايدى. بالالار، مىنا سۋرەتكە قاراڭدارشى، جەر بەتىن سۋ الىپ جاتىر.  سۋعا قوقىستى تاستاۋعا بولمايدى، جازدا  وزەن-كولگە  تۇسۋگە بارعاندا، وزىمىزدەن كەيىن قالعان نارسەلەردىڭ بارلىعىن جيناپ بىرگە الىپ كەتۋىمىز كەرەك. سۋدى بەكەرگە توكپەي ۇنەمدەي ءبىلۋىمىز كەرەك. دانا حالقىمىز"سۋدى بەكەرگە توكپە"،"سۋدىڭ دا سۇراۋى بار"دەپ ايتاتىنى سوندىقتان. سەرگىتۋ جاتتىعۋى: - ولاي بولسا بالالار، شارشاعان بولارسىڭدار، ورنىمىزدان تۇرىپ بوي سەرگىتىپ الايىق. (بالالار "جاۋشى  جاڭبىر"ءانىنىڭ اۋەنىمەن بي بيلەپ، سەرگىتۋ جاتتىعۋىن ورىندايدى.)   ولاي بولسا سۋدىڭ قاسيەتتەرىمەن تانىسايىق، سۋعا تاجىريبە جاسايىق. تاجىريبە جاساۋ 1."سۋ - ءمولدىر" ورتاعا ەكى بالا شىعىپ سۋ مەن سۇتكە تاجىريبە جاسايدى. ستاكانعا تازا سۋ جانە ءسۇت قۇيىپ سالىستىرادى. ەكى ىدىسقا قاسىق سالىپ، قايسىسى كورىنەتىنىن، قايسىسى كورىنبەيتىنىن باقىلايدى. 2."سۋدا ءدام جوق" بالالار تۇتىكشە ارقىلى سۋ ءىشىپ ءدامىن كورەدى. ونى سالىستىرۋ ءۇشىن الما شىرىنىن ءىشىپ كورەدى. سۋعا قانت جانە تۇز قوسىپ ءدامىن تاتادى. 3."سۋ - ءتۇسسىز" ستاكانداعى سۋعا ءارتۇرلى سۋ بوياۋ قوسىپ، ودان ءتۇس پايدا بولعانىن باقىلاۋ. 4."سۋدىڭ ءيىسى جوق" بالالاردىڭ الدىنا ەكى ستاكان قويىلادى. ونىڭ بىرەۋىندە سۋ، ەكىنشىسىندە ۆانيلين قوسىلعان سۋ قۇيىلعان. ياعني:"سۋدىڭ ءيىسى جوق" 5."سۋدىڭ كۇيى". مۇزدىڭ قاتتى سۋ ەكەندىگىن باقىلاۋ ءۇشىن، توڭازىتقىشتاعى قاتقان مۇزعا باقىلاۋ جۇرگىزەدى.   6."تۇراقتى ءپىشىنى بولمايدى"سۋدى تارەلكەگە قۇيىپ، سۋدىڭ ءپىشىنىنىڭ وزگەرۋىن باقىلاۋ.   7. بۋ - بۇل دا سۋ. بۋدىڭ دا سۋ ەكەندىگىن ۇعىنۋ ءۇشىن قايناتىلعان سۋدىڭ ۇستىنە اينەكتى ۇستاپ، ودان تامشى پايدا بولاتىنىن بايقاۋ. - بالالار مىنە سۋدىڭ وسىنداي-وسىنداي قاسيەتتەرى بار ەكەن. تامشى: مەنىڭ وزىمە جەتەرلىكتەي قاسيەتىم بار ەكەن. بالالار، ەندى مەنىڭ سەندەرمەن ويىن ويناعىم كەلىپ تۇر.  قيمىلدى - قوزعالىس ويىنى:"جەل مەن جاڭبىر"دەگەن ويىندى وينايىق. ويىن شارتى: مەن سەندەرگە جەل دەگەندە سەندەر جۇگىرەسىڭدەر، ال جاڭبىر دەگەندە قولشاتىردىڭ استىنا تىعىلاسىڭدار جاقسى ما؟ تامشى: - بالالار، سەندەرگە كوپ - كوپ راحمەت! مەنسىز تابيعاتتا تىرشىلىك جوق ەكەنىنە كوزىم جەتتى. ساۋ بولىڭدار! - تامشى، ساعان دا كوپ راحمەت! ءبىزدىڭ بالالارمەن ويىن ويناپ كوڭىلدەرىن كوتەرىپ تاستادىڭ. كەلەسى كەزدەسكەنشە قوش ساۋ بول! ديداكتيكالىق ويىن:"سۋ كىمدەرگە نەمەسە نەلەرگە قاجەت؟" سۋ تۋرالى ناقىل سوزدەر: 1. سۋدىڭ دا سۇراۋى بار. 2. سۋ اناسى - بۇلاق ءسوز اناسى - قۇلاق  3. سۋمەن ويناما - باتارسىڭ وتپەن ويناما - جانارسىڭ 4. سۋلى جەر - نۋلى جەر 5. سۋ - تابيعاتتىڭ اجارى سۋ - تازالىقتىڭ دوسى  6. سۋدى شاشىپ ويناما مىنە سۋ تۋرالى وسىنداي-وسىنداي ناقىل سوزدەرىمىز بار ەكەن!
رەفلەكسيۆءتى  تۇزەتۋشىلىك	بالالارمەن بۇگىنگى وقۋ ىس-ارەكەتتى قورىتىندىلاۋ. جارايسىڭدار، بالالار، بۇگىنگى وقۋ ءىس - ارەكەتكە وتە جاقسى قاتىستىڭدار، سەندەرگە كوپ - كوپ راحمەت!  بالالاردى ماقتاپ-ماداقتاۋ. قوشتاسۋ.

كۇتىلەتىن ناتيجە:
نەنى ءبىلۋ كەرەك:  سۋدى ۇنەمدەۋدى، سۋدى لاستاماۋدى؛
نەنى يگەرەدى:  سۋدىڭ اششى جانە تۇششى بولاتىنىن، تۇششى سۋدى قايدا پايدالاناتىنىن، سۋدىڭ قاسيەتتەرىن تاجىريبە جاساۋ ارقىلى بىلەدى؛
نەنى ءبىلدى:  سۋسىز تىرشىلىك بولمايتىنىن  ءبىلدى.