تابيعاتتى ايالاۋ – اتا سالتىمىز
تاقىرىبى: «تابيعاتتى ايالاۋ – اتا سالتىمىز. تاربيەگە ءمان بەرگەن دانا حالقىمىز».
تەما: «بەرەگيتە زەمليۋ»
ماقساتى: وقۋشىلاردى تابيعاتتى ايالاۋ ءاربىر ادامنىڭ ازاماتتىق پارىزى ەكەنىن. تۋعان جەر، اتامەكەن، تابيعات دەگەن ۇعىمداردى ولاردىڭ ءبىر - بىرىنە ماعىنالاس ەكەنىن ءتۇسىندىرىپ، ولاردىڭ ءبىلىمىن جەتىلدىرۋ، اتا – سالتىمىزبەن تانىستىرىپ،، وسى باعىتقا تاربيەلەۋ.
سەل: فورميروۆانيە ەكولوگيچەسكوي كۋلتۋرى پودراستايۋششەگو پوكولەنيا ي پرينسيپوۆ ەگو پوۆسەدنيەۆنوي جيزني، كوتورىە ستانۋت وسنوۆوي ەگو ميروۆوززرەنيا ي پوموگۋت پرينيمات گراموتنىە رەشەنيا ۆو يميا سوحرانەنيا پريرودى، دۋحوۆنوگو ي فيزيچەسكوگو زدوروۆيا چەلوۆەكا. رازۆيۆات پوزناۆاتەلنىي ينتەرەس، بەرەجنوە وتنوشەنيە ي ليۋبوۆ ك وكرۋجايۋششەمۋ ميرۋ.
كورنەكىلىك: سۋرەتتەر كورمەسى، كوستيۋم كورمەسى، پلاكاتتار، شارلار، پوديۋم
وبورۋدوۆانيە: پلاكاتى، شارى، ۆىستاۆكا كارتين، ۆىستاۆكا كوستيۋموۆ
وتكىزۋ جەرى: اكت زالى
مەستو پروۆەدەنيا: اكتوۆىي زال.
مەرەكەنىڭ بارىسى.
حود مەروپرياتيا.
چتەس1. چەلوۆەك، يا جيۆا ەششە، يا دىشۋ.
چەلوۆەك، نە گوۆوري منە: «يا سپەشۋ!».
چەلوۆەك! پوسلۋشاي مەنيا!
چەلوۆەك، وتليچي نوچ وت دنيا.
نە گوني مەنيا، چەلوۆەك، پروچ،
چەلوۆەك، تى منە موجەش پوموچ.
يا تەبيا ەششە موگۋ پروستيت...
چەلوۆەك، ا تى موجەش ليۋبيت؟!
پوليۋبي، چەلوۆەك، مير!
منە نە نادو ۆ اتموسفەرە دىر.
چەلوۆەك، پوگليادي ۆوكرۋگ!
ەتو - سلىشيش؟ – ۆودى زۆۋك...
نە تراۆي، چەلوۆەك، رەك!
نە ۋمري وت جاجدى، چەلوۆەك...
نە رۋبي، چەلوۆەك، لەسوۆ
ي نە كۋي منە، چەلوۆەك، وكوۆ.
چەلوۆەك، پەرەستان ۋبيۆات،
پەرەستان مەنيا، چەلوۆەك، پىتات!
تى، چەلوۆەك، نە ۆيديش سچاستيا ۆ وكەانە،
نە ۆيديش رادوستي ۆ توي ەلي گولۋبوي...
كتو وبمانۋل تەبيا، ي كتو ۆ وبمانە
كتو سبەرەجەت ۆاش كراي رودنوي؟
1 -بالا
شەشىلمەيتىن جۇمباعى، سۇراعى كوپ
بۇل ومىرگە كەلگەن سوڭ ءبىر - اق رەت،
قالۋ كەرەك ءومىردىڭ بۇلاعى بوپ،
قالۋ كەرەك ءومىردىڭ شۋاعى بوپ.
تابيعاتتا سەزىم دە، قۇلاق تا بار،
رەنجىتسەڭ كۇرسىنىپ جىلاپ تا الار.
ايالاساڭ جانىڭا شۋاق تامار،
قاجىعاندا بويىڭا قۋات بولار.
2- بالا.
قانشا جاقىن تارتساڭ دا بەلگىلى عوي
ودان جاقىن ەشكىمدى تابا الماسىڭ.
سەزىنگەن سوڭ قاراڭعى، جارىق بارىن
وڭ، سولىڭدى كەلسە ەگەر انىقتاعىڭ.
ول اۋىرسا سەنىڭ دە اۋىرعانىڭ
ول ساۋىقسا سەنىڭ دە ساۋىققانىڭ.
تابيعاتتىڭ قاباعى قاشاندا اشىق،
سەزبەسە ەگەر ادامنان ءقاۋىپ بارىن.
ۆەد 1. ناش دوم رودنوي، ناش وبششيي دوم -
زەمليا، گدە مى س توبوي ءجيۆوم!
تى تولكو پوسموتري ۆوكرۋگ:
تۋت رەچكا، تام زەلونىي لۋگ.
ۆ لەسۋ درەمۋچەم نە پرويدەش،
ۆودى ۆ پۋستىنە نە نايدەش.
ۆەد 2. ا گدە - تو سنەگ لەجيت گوروي،
ا گدە - تو جاركو ي زيموي...
چۋدەس نام ۆسەح نە پەرەچەست،
ودنو ۋ نيح نازۆانە ەست -
لەسا ي گورى، ي موريا،
ۆسە نازىۆاەتسيا زەمليا!
ۆەد1. س 1970 گودا 22 اپرەليا ۆ ميرە وتمەچاەتسيا دەن زەملي – دەن اكتيۆنىح ي پراكتيچەسكيح دەل ۆ ادرەس پريرودى.
ۆەد 2. دەن زەملي – ناپومينانيە و ستراشنىح ەكولوگيچەسكيح كاتاستروفاح ي و نەوبحوديموستي پرەدوتۆراششەنيا نەوبراتيمىح پوسلەدستۆيي دەياتەلنوستي چەلوۆەكا، ۋگروجايۋششەي سامومۋ فاكتۋ سۋششەستۆوۆانيا زەملي.
ۆەد 1. دەن زەملي – پريزۆان پوبۋديت ليۋدەي بىت ۆنيماتەلنەە ك حرۋپكوي ي ۋيازۆيموي پريرودە نا پلانەتە زەمليا، وبەدينيت ليۋدەي پلانەتى ۆ دەلە زاششيتى وكرۋجايۋششەي سرەدى.
ۆەد 2. ەگو موجنو كازۆات پرازدنيكوم چيستوي ۆودى، زەملي ي ۆوزدۋحا – ۆسەگو، چتو نەوبحوديمو دليا جيزني.
ۆەد 1. موي زەمنوي، موي رودنوي، موي وكرۋجايۋششييسيا شار... وگرومنىي، ستارىي ي تاكوي حرۋپكيي، چتو نا فوتوگرافيي يز كوسموسا پوحوج نا ءولوچنۋيۋ يگرۋشكۋ. مى مچيمسيا ۆمەستە س توبوي ۆ ءتومنوم، حولودنوم، بەزبرەجنوم كوسميچەسكوم پروسترانستۆە سرەدي ءزۆوزد ي كاجەتسيا، نەت ەتومۋ پۋتي كونسا...
سەگودنيا مى پروۆوديم كونكۋرس سرەدي 7 - 10 كلاسسوۆ ي ەگو بۋدۋت وسەنيۆات ناشە جيۋري ۆ سوستاۆە:
1. بارانوۆا تاتيانا ۆلاديميروۆنا
2. بايماگامبەتوۆا جانىلسىن كاپاروۆنا
3. تۋرەبايەۆا رىسالدى مۋكاشيەۆنا
4. نۋرمۋحامەدوۆا كاميلا
ۆەد 2. SOS - مولبۋ و سپاسەنيي ءيزداوت زەمليا.
چتەس1: يا – جيۆايا پلانەتا زەمليا
يا – گورياچەە پلاميا وگنيا،
ي بەلىي حولودنىي سنەگ،
يا - مالەنكايا كاپەلكا دوجديا.
ي ۆودا ۆسەح مورەي ي رەك.
يا – ۆزرىۆ، يزۆەرجەنيە ۆۋلكانا،
ي تيحيي ۆەتەر، ي پۋشستىە وبلاكا،
يا – نەراسكرىتايا تاينا وكەانا،
ي جيۆايا پلانەتا زەمليا
يا – نيەۆيديمايا تەن لۋنى،
ي ياركيي سولنەچنىي سۆەت،
يا – پريزراك دالوكوي زۆەزدى.
جيۆۋششيي تىسياچي لەت.
1- ءجۇر. تابيعات - بۇكىل تىرشىلىك اتاۋىنىڭ التىن ۇياسى جانە ايالى بەسىگى، قۇتتى قونىسى مەن ءوسىپ - ونەر مەكەنى.
ادامدار، جەر - سەنىڭ اياۋلى بەسىگىڭ
وسى جەر ۇستىندە اشتىڭ سەن تىرشىلىكتىڭ ەسىگىن
ونىمەن كىندىكتەس جانىڭ دا، قانىڭ دا.
جەر - جاھاندى ايالاپ تۇر الاقانىن دا.
جۇلدىزدار اسپاننان قۇلاسا جامىراپ
كۇن دە ۇلى ساۋلەسىن توگەدى جادىراپ
بار تىرلىك تۇرادى بۇل جەردەن جولىن اپ
دۇنيەگە جەر - قارا شاڭىراق.
2- ءجۇر. تابيعات - ادامعا قاجەت، باعا جەتپەس بايلىق. ول – ىرىس پەن مول قازىنانىڭ قاينار كوزى. سوندىقتان حالقىمىز «تابيعات ادامزاتتىڭ ءومىر ءنارى، قاجەتىنىڭ تابىلار سودان ءبارى دەپ دارىپتەگەن.
«قازىنا قارا جەردە»، دەيدى - حالىق
كۇن كورگەن وسى جەردەن ىرىزدىق الىپ
جەر - انادان ءۇزىلىپ كەتە الماعان
كەمەڭگەر نە ءبىر دانا، نە ءبىر الىپ.
تەما: «بەرەگيتە زەمليۋ»
ماقساتى: وقۋشىلاردى تابيعاتتى ايالاۋ ءاربىر ادامنىڭ ازاماتتىق پارىزى ەكەنىن. تۋعان جەر، اتامەكەن، تابيعات دەگەن ۇعىمداردى ولاردىڭ ءبىر - بىرىنە ماعىنالاس ەكەنىن ءتۇسىندىرىپ، ولاردىڭ ءبىلىمىن جەتىلدىرۋ، اتا – سالتىمىزبەن تانىستىرىپ،، وسى باعىتقا تاربيەلەۋ.
سەل: فورميروۆانيە ەكولوگيچەسكوي كۋلتۋرى پودراستايۋششەگو پوكولەنيا ي پرينسيپوۆ ەگو پوۆسەدنيەۆنوي جيزني، كوتورىە ستانۋت وسنوۆوي ەگو ميروۆوززرەنيا ي پوموگۋت پرينيمات گراموتنىە رەشەنيا ۆو يميا سوحرانەنيا پريرودى، دۋحوۆنوگو ي فيزيچەسكوگو زدوروۆيا چەلوۆەكا. رازۆيۆات پوزناۆاتەلنىي ينتەرەس، بەرەجنوە وتنوشەنيە ي ليۋبوۆ ك وكرۋجايۋششەمۋ ميرۋ.
كورنەكىلىك: سۋرەتتەر كورمەسى، كوستيۋم كورمەسى، پلاكاتتار، شارلار، پوديۋم
وبورۋدوۆانيە: پلاكاتى، شارى، ۆىستاۆكا كارتين، ۆىستاۆكا كوستيۋموۆ
وتكىزۋ جەرى: اكت زالى
مەستو پروۆەدەنيا: اكتوۆىي زال.
مەرەكەنىڭ بارىسى.
حود مەروپرياتيا.
چتەس1. چەلوۆەك، يا جيۆا ەششە، يا دىشۋ.
چەلوۆەك، نە گوۆوري منە: «يا سپەشۋ!».
چەلوۆەك! پوسلۋشاي مەنيا!
چەلوۆەك، وتليچي نوچ وت دنيا.
نە گوني مەنيا، چەلوۆەك، پروچ،
چەلوۆەك، تى منە موجەش پوموچ.
يا تەبيا ەششە موگۋ پروستيت...
چەلوۆەك، ا تى موجەش ليۋبيت؟!
پوليۋبي، چەلوۆەك، مير!
منە نە نادو ۆ اتموسفەرە دىر.
چەلوۆەك، پوگليادي ۆوكرۋگ!
ەتو - سلىشيش؟ – ۆودى زۆۋك...
نە تراۆي، چەلوۆەك، رەك!
نە ۋمري وت جاجدى، چەلوۆەك...
نە رۋبي، چەلوۆەك، لەسوۆ
ي نە كۋي منە، چەلوۆەك، وكوۆ.
چەلوۆەك، پەرەستان ۋبيۆات،
پەرەستان مەنيا، چەلوۆەك، پىتات!
تى، چەلوۆەك، نە ۆيديش سچاستيا ۆ وكەانە،
نە ۆيديش رادوستي ۆ توي ەلي گولۋبوي...
كتو وبمانۋل تەبيا، ي كتو ۆ وبمانە
كتو سبەرەجەت ۆاش كراي رودنوي؟
1 -بالا
شەشىلمەيتىن جۇمباعى، سۇراعى كوپ
بۇل ومىرگە كەلگەن سوڭ ءبىر - اق رەت،
قالۋ كەرەك ءومىردىڭ بۇلاعى بوپ،
قالۋ كەرەك ءومىردىڭ شۋاعى بوپ.
تابيعاتتا سەزىم دە، قۇلاق تا بار،
رەنجىتسەڭ كۇرسىنىپ جىلاپ تا الار.
ايالاساڭ جانىڭا شۋاق تامار،
قاجىعاندا بويىڭا قۋات بولار.
2- بالا.
قانشا جاقىن تارتساڭ دا بەلگىلى عوي
ودان جاقىن ەشكىمدى تابا الماسىڭ.
سەزىنگەن سوڭ قاراڭعى، جارىق بارىن
وڭ، سولىڭدى كەلسە ەگەر انىقتاعىڭ.
ول اۋىرسا سەنىڭ دە اۋىرعانىڭ
ول ساۋىقسا سەنىڭ دە ساۋىققانىڭ.
تابيعاتتىڭ قاباعى قاشاندا اشىق،
سەزبەسە ەگەر ادامنان ءقاۋىپ بارىن.
ۆەد 1. ناش دوم رودنوي، ناش وبششيي دوم -
زەمليا، گدە مى س توبوي ءجيۆوم!
تى تولكو پوسموتري ۆوكرۋگ:
تۋت رەچكا، تام زەلونىي لۋگ.
ۆ لەسۋ درەمۋچەم نە پرويدەش،
ۆودى ۆ پۋستىنە نە نايدەش.
ۆەد 2. ا گدە - تو سنەگ لەجيت گوروي،
ا گدە - تو جاركو ي زيموي...
چۋدەس نام ۆسەح نە پەرەچەست،
ودنو ۋ نيح نازۆانە ەست -
لەسا ي گورى، ي موريا،
ۆسە نازىۆاەتسيا زەمليا!
ۆەد1. س 1970 گودا 22 اپرەليا ۆ ميرە وتمەچاەتسيا دەن زەملي – دەن اكتيۆنىح ي پراكتيچەسكيح دەل ۆ ادرەس پريرودى.
ۆەد 2. دەن زەملي – ناپومينانيە و ستراشنىح ەكولوگيچەسكيح كاتاستروفاح ي و نەوبحوديموستي پرەدوتۆراششەنيا نەوبراتيمىح پوسلەدستۆيي دەياتەلنوستي چەلوۆەكا، ۋگروجايۋششەي سامومۋ فاكتۋ سۋششەستۆوۆانيا زەملي.
ۆەد 1. دەن زەملي – پريزۆان پوبۋديت ليۋدەي بىت ۆنيماتەلنەە ك حرۋپكوي ي ۋيازۆيموي پريرودە نا پلانەتە زەمليا، وبەدينيت ليۋدەي پلانەتى ۆ دەلە زاششيتى وكرۋجايۋششەي سرەدى.
ۆەد 2. ەگو موجنو كازۆات پرازدنيكوم چيستوي ۆودى، زەملي ي ۆوزدۋحا – ۆسەگو، چتو نەوبحوديمو دليا جيزني.
ۆەد 1. موي زەمنوي، موي رودنوي، موي وكرۋجايۋششييسيا شار... وگرومنىي، ستارىي ي تاكوي حرۋپكيي، چتو نا فوتوگرافيي يز كوسموسا پوحوج نا ءولوچنۋيۋ يگرۋشكۋ. مى مچيمسيا ۆمەستە س توبوي ۆ ءتومنوم، حولودنوم، بەزبرەجنوم كوسميچەسكوم پروسترانستۆە سرەدي ءزۆوزد ي كاجەتسيا، نەت ەتومۋ پۋتي كونسا...
سەگودنيا مى پروۆوديم كونكۋرس سرەدي 7 - 10 كلاسسوۆ ي ەگو بۋدۋت وسەنيۆات ناشە جيۋري ۆ سوستاۆە:
1. بارانوۆا تاتيانا ۆلاديميروۆنا
2. بايماگامبەتوۆا جانىلسىن كاپاروۆنا
3. تۋرەبايەۆا رىسالدى مۋكاشيەۆنا
4. نۋرمۋحامەدوۆا كاميلا
ۆەد 2. SOS - مولبۋ و سپاسەنيي ءيزداوت زەمليا.
چتەس1: يا – جيۆايا پلانەتا زەمليا
يا – گورياچەە پلاميا وگنيا،
ي بەلىي حولودنىي سنەگ،
يا - مالەنكايا كاپەلكا دوجديا.
ي ۆودا ۆسەح مورەي ي رەك.
يا – ۆزرىۆ، يزۆەرجەنيە ۆۋلكانا،
ي تيحيي ۆەتەر، ي پۋشستىە وبلاكا،
يا – نەراسكرىتايا تاينا وكەانا،
ي جيۆايا پلانەتا زەمليا
يا – نيەۆيديمايا تەن لۋنى،
ي ياركيي سولنەچنىي سۆەت،
يا – پريزراك دالوكوي زۆەزدى.
جيۆۋششيي تىسياچي لەت.
1- ءجۇر. تابيعات - بۇكىل تىرشىلىك اتاۋىنىڭ التىن ۇياسى جانە ايالى بەسىگى، قۇتتى قونىسى مەن ءوسىپ - ونەر مەكەنى.
ادامدار، جەر - سەنىڭ اياۋلى بەسىگىڭ
وسى جەر ۇستىندە اشتىڭ سەن تىرشىلىكتىڭ ەسىگىن
ونىمەن كىندىكتەس جانىڭ دا، قانىڭ دا.
جەر - جاھاندى ايالاپ تۇر الاقانىن دا.
جۇلدىزدار اسپاننان قۇلاسا جامىراپ
كۇن دە ۇلى ساۋلەسىن توگەدى جادىراپ
بار تىرلىك تۇرادى بۇل جەردەن جولىن اپ
دۇنيەگە جەر - قارا شاڭىراق.
2- ءجۇر. تابيعات - ادامعا قاجەت، باعا جەتپەس بايلىق. ول – ىرىس پەن مول قازىنانىڭ قاينار كوزى. سوندىقتان حالقىمىز «تابيعات ادامزاتتىڭ ءومىر ءنارى، قاجەتىنىڭ تابىلار سودان ءبارى دەپ دارىپتەگەن.
«قازىنا قارا جەردە»، دەيدى - حالىق
كۇن كورگەن وسى جەردەن ىرىزدىق الىپ
جەر - انادان ءۇزىلىپ كەتە الماعان
كەمەڭگەر نە ءبىر دانا، نە ءبىر الىپ.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.