تاۋەلسىز ەلىمدى سۇيەمىن
اقتوبە قالاسى، پريگورود ورتا مەكتەبىنىڭ
9 «ا» كلاسس وقۋشىسى ابۋوۆ نۇرباقىت
ەل-ەلدىڭ ءبارى جاقسى،
ءوز ەلىڭ بارىنەن جاقسى.
جوسپار
I. كىرىسپە ءبولىم
1. تاريح بەتتەرىنە ساياحات
II. نەگىزگى ءبولىم
1. وتان - وتباسىنان باستالادى
2. تۋعان جەر - التىن بەسىك.
III. قورىتىندى ءبولىم
1. تاۋەلسىز ەلىمدى سۇيەمىن.
"ءبىز قازاق دەگەن-مال باققان ەلمىز،
ءبىراق ەشكىمگە سوقتىقپاي،جاي جاتقان ەلمىز.
ەلىمىزدەن قۇت-بەرەكە قاشپاسىن دەپ،
جەرىمىزدىڭ شەتىن جاۋ باسپاسىن دەپ،
نايزاعا ۇكى تاققان ەلمىز.
دوسىمىزدى ساقتاي بىلگەن ەلمىز،
ءدام-تۇزدى اقتاي بىلگەن ەلمىز."
مىنە، بىزدەر، قازاقتار - وسىنداي قوناقجاي، مەيىربان ءارى باۋىرمال ەلمىز. ءبىراق ءبىزدىڭ باسىمىزدان نە وتپەدى. قازاق حالقىنىڭ وتكەن تاريحى، اتا - بابالارىمىزدىڭ بوستاندىق پەن بولاشاق باقىتى جولىنداعى ۇزاق تا اۋىر كۇرەسىنىڭ تاريحى. قازاق حاندىعىن قۇرعان كەرەي جانە جانىبەك بابالارىمىزدىڭ قازاق ەلىنىڭ بوستاندىعىن الىپ، گۇلدەنىپ كوركەيۋىنە قوسقان ۇلەسى شەكسىز. "وتان - وتتان دا ىستىق" تۇعان جەرى مەن ەلى ءۇشىن قانشا قان توگىلىپ، قانشا ءومىر قىرىشىنان قيىلدى دەسەڭشى. ايتەكە، قازىبەك، تولە بيلەردىڭ حالىق ىشىندە تەڭدىك، ەلدىك ورناتۋىمەن سىڭىرگەن ەڭبەكتەرى زور. "وتان ءۇشىن وتقا ءتۇس، جانبايسىڭ، سۋعا ءتۇس، باتپايسىڭ"-دەيدى عوي دانا حالىق. سول وتانى ءۇشىن ماڭداي تەرى مەن ءومىرىن قيعان ەرەكشە جاندار قانشاما؟! حالقىمىزدىڭ انا سۇتىمەن قانىنا سىڭگەن ەرلىك، نامىسكەرلىك قاسيەتتەرى ۇلى وتان سوعىسىندا ەرەكشە كوزگە ءتۇستى. "ەر - تۋعان جەرىندە، يت -تويعان جەرىندە" دەگەن سياقتى حالقىمىزدىڭ تۋعان جەرىن قورعاپ، اتىن شىعارعان باتىر ۇل-قىزدارى از ەمەس. سوناۋ سۇراپىل سوعىس كەزىندە ەرلىگىمەن كوزگە تۇسكەن باتىر ءاليا مەن مانشۇك اپالارمىزدىڭ ەسىمى ماڭگى ساقتالادى سوعىستان كەيىنگى جىلداردا ەندى باس كوتەرىپ اياعىنان تۇرا باستاعاندا قازاق جاستارىنىڭ جەلتوقسان كوتەرىلىسى بۇرق ەتتى. قايرات، سابيرا، ءلاززات سەكىلدى اپا - اعالارىمىزدىڭ قاھارماندىعىنىڭ ارقاسىندا بۇگىنگى كۇنى مارتەبەگە، قۋانىش پەن ەركىندىككە قول جەتكىزدىك. سوندىقتان دا بىزگە ازاتتىق سىيلاعان، ءبىزدى بۇگىنگى كۇنگە جەتكىزگەن اتا - بابالارىمىزعا، اعا - اپالارىمىزعا مىڭ دا ءبىر راحمەت دەگىم كەلەدى.
تۋعان جەردەي جات جەردىڭ بولمايتىنى - اقيقات،
وعان كوڭىلىمنىڭ تولمايتىنى - اقيقات،
التىن توردا التىن قۇس وسىرسەڭ دە، بۇلبۇل قۇس
وسكەن باعى بولماسا، قونبايتىنى - اقيقات،-دەپ شىعىستىڭ ۇلى اقىنى ءفيزۋليدىڭ جىرلاعانىنداي، جەكە مەن ءۇشىن قازاقستاننان ارتىق جەر جوق. "وتان- وتباسىنان باستالادى" دەگەندەي ادام بالاسىنىڭ بويىندا وتانعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتى وياتۋ، وتاننىن ءسۇيىپ، قاستەرلەپ، قادىرلەي ءبىلۋدى الدىمەن اتا-بابالارىمىز ۇيرەتىپ، بويىمىزعا دارىتقان. قازاق حالقى وتاندى ادامنىڭ ەڭ قاسيەتتىسى دە قاستەرلىسى - اناسىنا بالايدى. اناسىن سىيلاعىن ادامانىڭ وتان - اناسىن سىيلاماۋى مۇمكىن ەمەس."وپاسىزدا وتان جوق" دەگەن ماقالدان قازاق حالقىنىڭ وپاسىز ساتقىندارعا دەگەن كوزقاراسى انىق بايقالادى. وتان دەگەندە، ويىما تۋعان جەرىم عانا ەمەس سونداي- اق اتا-انام، تۋعان شاڭىراعىم، دوستارىم مەن اعايىن تۋىستارىم جانە سولارمەن بىرگە كورگەن قىزىقتى ساتتەرىم ەسكە تۇسەدى.
تۋعان جەردى التىن بەسىككە بالايدى. مەن ءۇشىن تۋعان جەردىڭ جانە تۇرىپ جاتقان اۋىلىمنىڭ ورنى ەرەكشە. وتانسىز - ادام بولمايدى. شىبىنداي جانى بار بۇلبۇلدىڭ ءوزى ادەمى باۋ-باقشادان قاشىپ، تاستىڭ تۇبىندە ءوسىپ تۇرعان تىكەنەككە بارىپ قونادى. نە دەگەنمەن ءوزىنىڭ مەكەنى، وسكەن جەرى - سول بولعانى. "وتانسىز - ادام بولمايدى، ورمانسىز بۇلبۇل بولمايدى" دەگەن ماقال وسىدان قالسا كەرەك. بالا كەزىمنەن وسىندا ءوسىپ، وسىندا ءبىلىم نارىمەن سۋسىنداپ كەلەمىن. "پالەن جەردە پايدا بار، ءوز جەرىڭدەي قايدا بار؟" دەيدى عوي حالىق. مەنىڭ وسى ءوسىپ، تاربيەلەنگەن اۋىلىمداي جەر جوق. وعان ەشبىر جەر تەڭ كەلمەيدى! اجەمنىڭ ايتقان اڭىز-اڭگىمەلەرى، ەرتەگىلەرى، اعا-اپالارىمنىڭ ءازىل-قالجىڭدارى ءبارى-بارى "اۋىل" دەگەندە ەرىكسىز ويعا ورالدى. جات ەلدە جۇرگەن قاريالار اتا جۇرتىنا كەلىپ، كوز جۇمۋدى ارماندايدى. ونىڭ دا وزىندىك سىرى بار. قازاقستان - كەڭ بايتاق، تابيعاتى اسەم، باي ەل. سول بايلىعىن ءتيىمدى پايدالانىپ، حالىقتى العا جەتەلەيتىن مىنا بىزدەر - جاستار. مەن ءوز وتانىما، ەلىمە ماڭگى قارىزدار بولىپ وتەمىن. قازاقستان - ءوز ءۇيىم، ءوز تاعدىرىم. قازاقستان - ءقازىر قارقىنداپ دامۋشى الەم ەلدەرىنىڭ قاتارىندا. جالپى، بارشا حالىقتىڭ، سونىڭ ىشىندە ءبىزدىڭ پريگورود اۋىلىنىڭ تۇرعىندارى، مۇعالىمدەرى مەن وقۋشىلارنىڭ دا ەلىمىزدىڭ بولاشاعىنا قوسار ۇلەسى جوق ەمەس.
مەنىڭ قازاقستانىم - نەتكەن بايتاق، نەتكەن كەڭ ەدىڭ!- ءوز بالالارىڭا كۇلىمدەي قاراپ، قۇشاعىڭدى ايقارا اشاسىڭ. نەبىر تالانتتى، باتىر ۇل - قىزدى ايالاپ ءوسىردىڭ!
"جەلتوقساندا شىندىق جىرىن جىرلايمىن دەپ شارق ۇردىڭ،
جەلتوقساندا ەگەمەندى ەل بولام دەپ تالپىندىڭ"،- دەپ مۇحتار اعامىز جىرلاعانداي 1986 جىلعى جاستارىمىزدىڭ قاسىق قانى قالعانشا كۇرەسىپ، قول جەتكىزگەن تاۋەلسىزدىكتى باعالاي بىلەيىك، ايعايىن! ءوز وتانىم جان - تانىمەن ءسۇيۋ- ادامشىلىقتىڭ اسقار شىڭى. مەن - ءوز وتانىمدى شەكسىز سۇيەمىن.
"تۋعان جەردەي جەر بولماس، تۋعان ەلدەي ەل بولماس" دەگەندەي اۋىلىمنىڭ كوركەيگەنىن، جاقسارعانىن قالايمىن. اۋىل جىلدارىندا ءبىزدىڭ اۋىلعا دا كوڭىل ءبولىنىپ، كوركەيەتىنىنە سەنىمدەمىن. "ءوز ءۇيىم - ولەڭ، توسەگىم" دەمەكشى، بۇل اۋىل بارلىق تۇرعىندار ءۇشىن ورتاق، ۇلكەن ءۇيىمىز دەسەم، ارتىق ايتقانىم بولماس.
"جەرگە تەر توگىپ، حالىققا قان توگىپ قىزمەت ەتۋدەن ايانبا!" دەپ باتىر بابامىز باۋىرجان مومىش ۇلى وسيەت قالدىرعان. وسى وسيەتتى اياق استى ەتپەۋگە شاقىرامىن. قازاقستان بارلىق جاعىنان وتە باي ەل. سول بايلىقتى جوعالتپاي ودان دا كەمەلدەندىرۋ ءۇشىن ەڭبەك ەتۋىمىز كەرەك. ويىمدى كورىتا كەلىپ، ءبىزدىڭ قازىرگى مىندەتىمىز - الدىمەن ءبىلىم الىپ بىلىكتى مامان بولۋ.
"وسەر ەلدىڭ قاي ساتتە دە بىرلىك بولماق قالاۋى
لاۋلا، لاۋلا جەلتوقساننىڭ مۇزعا جاققان الاۋى!
وزدەرىڭدەي ءور نامىستى جاس وركەنى بار ەلدىڭ
ەشقاشان دا ەڭكەيۋگە ءتيىستى ەمەس جالاۋى!"- دەگەندەي بارلىعىمىزدىڭ وتانىمىز قازاقستاننىڭ تۋىنىڭ تىك تۇرىپ، جەلبىرەۋى ءۇشىن كوركەيىپ الدىڭعى قاتارلى ەل بولۋى ءۇشىن اتسالىسايىق دەمەكپىن اعايىن!
بىرلىك بولماي تىرلىك بولمايتىنىن، تاۋەلسىزدىك - ءتاۋ ەتەر جالعىز كيە ەكەنىن ەستەن شىعارمايىق.
You Might Also Like
-
شىعىس قازاقستان وبلىسى جارما اۋدانى «قاجىكەلدى اتىنداعى ورتا مەكتەبى» كمم 2ء-شى سىنىپ وقۋشىسى: امانجول ارمان قانات ۇلى عىلىمي جەتەكشىسى: قاپاشيەۆا انار تلەۋگازىنوۆنا باستاۋىش سىنىپ مۇ...
-
قازىرگى ۋاقىتتا ۇستاز مارتەبەسى مەن بەدەلى، ونىڭ بىلىكتىلىگى جايلى وتاندىق ب ا ق بەتتەرىندە كوپ تالقىلاناتىن ماڭىزدى تاقىرىپقا اينالدى. «ۇلت بولاشاعى - ۇرپاق دەسەك، ۇرپاق - بولاشاعى ۇستازداردىڭ...
