تاۋەلسىزدىك تىرەگى
ءبىلىم بەرۋ سالاسى: قاتىناس، شىعارماشىلىق
ءبىلىم كوزى: ءتىل دامىتۋ، قۇراستىرۋ
تاقىرىبى: تاۋەلسىزدىك تىرەگى
ماقساتى: بالالارعا تاۋەلسىز ءسوزىنىڭ ماعىناسىن، تاۋەلسىزدىكتىڭ قانداي ەڭبەكپەن، كىمدەر ارقىلى جەتكەندىگىن ءتۇسىندىرۋ، ەلىمىزدىڭ پرەزيدەنتىن، رامىزدەرىمىزدى تانىستىرۋ، ولاردى قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ، قۇراستىرۋ ارقىلى ويلاۋ قابىلەتتەرىن ارتتىرۋ.
كەرەكتى قۇرالدار: ەلباسى جانە رامىزدەرىمىزدىڭ، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ سۋرەتى،
ءادىس - ءتاسىلى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق – جاۋاپ، قۇراستىرۋ.
ىنتالاندىرۋ سەزىمدى وياتۋ: ءانۇران
- بالالار، ءبىز قاي مەملەكەتتە تۇرامىز؟
- دۇرىس، ءبىز تاۋەلسىز قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەملەكەتىندە تۇرامىز؟
- تاۋەلسىز دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
- تاۋەلسىز - ەشكىمگە باعىنىشتى ەمەس، ازات، ەركىن دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى، ياعني ءبىز جەكە ءوزىمىزدى - ءوزىمىز باسقاراتىن مەملەكەتپىز.
قازاقستان رەسپۋبليكاسى 1991 جىلى 16 جەلتوقساندا تاۋەلسىز مەملەكەت اتاندى. بالالار، بۇل تاۋەلسىزدىك بىزگە وڭاي كەلگەن جوق. قايرات رىسقۇلبەكوۆ، ءلاززات اسانوۆا، ەربول سىپاتايەۆ سياقتى اعا - تاتەلەرىمىزدىڭ ەرلىگىنىڭ، نامىسىنىڭ ارقاسىندا جەكە، دەربەس مەملەكەت بولۋعا قول جەتكىزدىك. ول كىسىلەردىڭ ەڭبەگىن اسا قۇرمەتپەن باعالاۋىمىز كەرەكپىز.
ەلىمىز تاۋەلسىز بولعاننان سوڭ ونىڭ ەلباسى ياعني، پرەزيدەنتى، ءانۇرانى، تۋى، ەلتاڭباسى بولادى.
ءانۇرانىنىڭ ءسوزىن ءبارىمىز بىلەمىز. ال ونى جازعان اۆتورلارى: جۇمەكەن ناجىمەدەنوۆ، ەلباسىمىز - نۇرسۇلتان نازاربايەۆ، ءانىن جازعان اتاقتى قازاقتىڭ كومپوزيتورى – ءشامشى قالداياقوۆ.
تۋىمىزدىڭ ءتۇسى كوك، وندا كۇن، قىران بۇركىت جانە ۇلتتىق ويۋىمىز ورىن العان. كوك اسپانىمىزدا، كۇنىمىز جارقىن، قىران قۇستاي قاناتىمىز تالماي شارىقتايتىن ۇلتجاندى مەملەكەتپىز دەگەندى بىلدىرەدى ەكەن.
تۋدىڭ اۆتورى - شاكەن نيازبەكوۆ
ەلتاڭبامىزدى ورتاسىندا شاڭىراق، قازاقستان ورتاق ءۇيىمىز، بەس جۇلدىز – بەس قۇرلىققا بىردەي قۇشاعىمىزدى اشىپ قارسى الامىز، ال قاناتتى پىراق، اڭىزدارداعى مىقتى جانۋاردى مەڭزەيدى، ال ۋىقتار – ءبىزدىڭ بىرلىگىمىزدى كورسەتەدى ەكەن.
ەلتاڭبانىڭ اۆتورلارى - جانداربەك مالىبەكوۆ، شوتا ءۋاليحانوۆ.
سۇراق ارقىلى تۇسىنىكتەرىن تولىقتىرۋ.
- قانە، بالالار وتان، تۋعان جەر، رامىزدەر تۋرالى تاقپاق بىلەمىز بە؟
ارتەم:
الەمگە اتى بەلگىلى،
قازاقستان ەلىمدى.
ۇلىقتايدى ۇرپاعى،
بولاشاعىنا سەنىمدى.
ەراسىل:
كوك اينا كولىم بار،
كەڭ جايلاۋ جەرىم بار.
ەڭبەگى ەلەنگەن،
اتاقتى ەرىم بار.
ابىلاي:
وتانىمنىڭ تورىندە،
سارىارقانىڭ ورىندە.
تۋ ۇستاعان استانام،
اسەم قالام - باس قالام.
نۇراي:
تاۋەلسىزدىك – ءسابيىمنىڭ كۇلكىسى،
تاۋەلسىزدىك اق باتاسى اتامنىڭ.
امير:
تاريح بوپ كەشەگىم،
كوپ جۇمباق شەشەمىن.
ەگەمەن ەلىمە،
ەگە بوپ وسەمىن.
گۇلجان:
باقىتتى بوپ جۇرگەنىم
سەنىڭ ارقاڭ قازاقستان.
ەلىم مەنىڭ تىرەگىم،
قۇشاعىندا گۇل اتام.
ولەگ:
جەمىستى باۋىم بار،
شىڭ - قۇزدى تاۋىم بار.
ەڭىستى ءور ەتكەن،
جەڭىستى قاۋىم بار.
ارمان:
كوك بايراعى بابامنىڭ،
بۇگىنگى ۇرپاق الاۋى،
تىرەگى اكە بالانىڭ،
قازاقستان جالاۋى.
ارلان:
بيىك بولسىن شوقتىعىڭ،
اتىڭدى ايتام ءان قىلىپ،
جەلبىرەيدى كوك تۋىم،
توبەمىزدە ماڭگىلىك.
قالامقاس:
ەلتاڭباسى ەلىمنىڭ،
ەلدىگىمنىڭ بەلگىسى.
مۇندا دا بار ەرلىگىم،
مۇندا دا بار جەر كۇشى.
بايان:
مەنىڭ ەلىم – جالعىز ەل،
مەيىرىممەن شۋاقتى.
مەنىڭ ەلىم الەمدە،
بىرلىگىمەن قۋاتتى.
ايبەك:
جايدارلى جەرىم بار،
ءورىستى بەلىم بار،
ەرلىككە باۋليتىن،
ەگەمەن ەلىم بار.
سەرگىتۋ ءساتى:
كەل بالالار، تۇرايىق،
ۇلكەن شەڭبەر قۇرايىق،
شاڭىراقتى كوتەرىپ،
كەرەگەنى قۇرايىق،
ۋىقتارشا ءيىلىپ،
شاڭىراققا قوسىلىپ،
كيىز ءۇيدى قۇرايىق.
كۇتپەگەن ءسات:
ەسىك قاعىلىپ، ىشكە وتان سۇيگىش ازامات كىرەدى:
- بالالار، مەن ءوز ەلىمدى، قازاقستان رەسپۋبليكاسىن، ياعني وتانىمدى سۇيەمىن، قۇرمەتتەيمىن. جولدا كەلە جاتسام، الدىمدا ەلتاڭبا سىنىقتارى شاشىلىپ جاتىر، ونىڭ سىنعان كۇيى شاشىلىپ جاتۋىنا بولمايدى، سول سەبەپتەن ءبارىمىز بىرگە قۇراپ، ەلتاڭبانىڭ تولىق ءمۇسىنىن شىعارىپ، تورىمىزگە ءىلىپ قويايىق.
قانداي وتان، تۋعان جەر تۋرالى ماقال بىلەسىڭدەر:
ايبەك:
وتان – وتتان دا ىستىق.
گۇلجان:
وتان - وتباسىنان باستالادى.
ماحاببات:
وتان - ورتاق ءۇي.
ارلان:
تۋعان جەردىڭ ءتۇنى دە ىستىق،
كۇنى دە ىستىق.
ارتەم:
تۋعان ەلىڭ - تۇعىرىڭ.
ارمان:
تۋعان جەر - التىن بەسىك
كۇتىلەتىن ناتيجە:
ءبىلۋى كەرەك: 16 - جەلتوقسان تاۋەلسىزدىك كۇنىنىڭ ماڭىزىن.
ۇيرەنۋى كەرەك: رامىزدەردى قۇرمەتتەۋگە.
الماتى وبلىسى، كەربۇلاق اۋدانى،
قوعالى اۋىلى، "قارلىعاش" بالالار باقشاسىنىڭ تاربيەشىسى
يبرايموۆا گۋلچات كابىلجانوۆنا
ءبىلىم كوزى: ءتىل دامىتۋ، قۇراستىرۋ
تاقىرىبى: تاۋەلسىزدىك تىرەگى
ماقساتى: بالالارعا تاۋەلسىز ءسوزىنىڭ ماعىناسىن، تاۋەلسىزدىكتىڭ قانداي ەڭبەكپەن، كىمدەر ارقىلى جەتكەندىگىن ءتۇسىندىرۋ، ەلىمىزدىڭ پرەزيدەنتىن، رامىزدەرىمىزدى تانىستىرۋ، ولاردى قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ، قۇراستىرۋ ارقىلى ويلاۋ قابىلەتتەرىن ارتتىرۋ.
كەرەكتى قۇرالدار: ەلباسى جانە رامىزدەرىمىزدىڭ، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ سۋرەتى،
ءادىس - ءتاسىلى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق – جاۋاپ، قۇراستىرۋ.
ىنتالاندىرۋ سەزىمدى وياتۋ: ءانۇران
- بالالار، ءبىز قاي مەملەكەتتە تۇرامىز؟
- دۇرىس، ءبىز تاۋەلسىز قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەملەكەتىندە تۇرامىز؟
- تاۋەلسىز دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
- تاۋەلسىز - ەشكىمگە باعىنىشتى ەمەس، ازات، ەركىن دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى، ياعني ءبىز جەكە ءوزىمىزدى - ءوزىمىز باسقاراتىن مەملەكەتپىز.
قازاقستان رەسپۋبليكاسى 1991 جىلى 16 جەلتوقساندا تاۋەلسىز مەملەكەت اتاندى. بالالار، بۇل تاۋەلسىزدىك بىزگە وڭاي كەلگەن جوق. قايرات رىسقۇلبەكوۆ، ءلاززات اسانوۆا، ەربول سىپاتايەۆ سياقتى اعا - تاتەلەرىمىزدىڭ ەرلىگىنىڭ، نامىسىنىڭ ارقاسىندا جەكە، دەربەس مەملەكەت بولۋعا قول جەتكىزدىك. ول كىسىلەردىڭ ەڭبەگىن اسا قۇرمەتپەن باعالاۋىمىز كەرەكپىز.
ەلىمىز تاۋەلسىز بولعاننان سوڭ ونىڭ ەلباسى ياعني، پرەزيدەنتى، ءانۇرانى، تۋى، ەلتاڭباسى بولادى.
ءانۇرانىنىڭ ءسوزىن ءبارىمىز بىلەمىز. ال ونى جازعان اۆتورلارى: جۇمەكەن ناجىمەدەنوۆ، ەلباسىمىز - نۇرسۇلتان نازاربايەۆ، ءانىن جازعان اتاقتى قازاقتىڭ كومپوزيتورى – ءشامشى قالداياقوۆ.
تۋىمىزدىڭ ءتۇسى كوك، وندا كۇن، قىران بۇركىت جانە ۇلتتىق ويۋىمىز ورىن العان. كوك اسپانىمىزدا، كۇنىمىز جارقىن، قىران قۇستاي قاناتىمىز تالماي شارىقتايتىن ۇلتجاندى مەملەكەتپىز دەگەندى بىلدىرەدى ەكەن.
تۋدىڭ اۆتورى - شاكەن نيازبەكوۆ
ەلتاڭبامىزدى ورتاسىندا شاڭىراق، قازاقستان ورتاق ءۇيىمىز، بەس جۇلدىز – بەس قۇرلىققا بىردەي قۇشاعىمىزدى اشىپ قارسى الامىز، ال قاناتتى پىراق، اڭىزدارداعى مىقتى جانۋاردى مەڭزەيدى، ال ۋىقتار – ءبىزدىڭ بىرلىگىمىزدى كورسەتەدى ەكەن.
ەلتاڭبانىڭ اۆتورلارى - جانداربەك مالىبەكوۆ، شوتا ءۋاليحانوۆ.
سۇراق ارقىلى تۇسىنىكتەرىن تولىقتىرۋ.
- قانە، بالالار وتان، تۋعان جەر، رامىزدەر تۋرالى تاقپاق بىلەمىز بە؟
ارتەم:
الەمگە اتى بەلگىلى،
قازاقستان ەلىمدى.
ۇلىقتايدى ۇرپاعى،
بولاشاعىنا سەنىمدى.
ەراسىل:
كوك اينا كولىم بار،
كەڭ جايلاۋ جەرىم بار.
ەڭبەگى ەلەنگەن،
اتاقتى ەرىم بار.
ابىلاي:
وتانىمنىڭ تورىندە،
سارىارقانىڭ ورىندە.
تۋ ۇستاعان استانام،
اسەم قالام - باس قالام.
نۇراي:
تاۋەلسىزدىك – ءسابيىمنىڭ كۇلكىسى،
تاۋەلسىزدىك اق باتاسى اتامنىڭ.
امير:
تاريح بوپ كەشەگىم،
كوپ جۇمباق شەشەمىن.
ەگەمەن ەلىمە،
ەگە بوپ وسەمىن.
گۇلجان:
باقىتتى بوپ جۇرگەنىم
سەنىڭ ارقاڭ قازاقستان.
ەلىم مەنىڭ تىرەگىم،
قۇشاعىندا گۇل اتام.
ولەگ:
جەمىستى باۋىم بار،
شىڭ - قۇزدى تاۋىم بار.
ەڭىستى ءور ەتكەن،
جەڭىستى قاۋىم بار.
ارمان:
كوك بايراعى بابامنىڭ،
بۇگىنگى ۇرپاق الاۋى،
تىرەگى اكە بالانىڭ،
قازاقستان جالاۋى.
ارلان:
بيىك بولسىن شوقتىعىڭ،
اتىڭدى ايتام ءان قىلىپ،
جەلبىرەيدى كوك تۋىم،
توبەمىزدە ماڭگىلىك.
قالامقاس:
ەلتاڭباسى ەلىمنىڭ،
ەلدىگىمنىڭ بەلگىسى.
مۇندا دا بار ەرلىگىم،
مۇندا دا بار جەر كۇشى.
بايان:
مەنىڭ ەلىم – جالعىز ەل،
مەيىرىممەن شۋاقتى.
مەنىڭ ەلىم الەمدە،
بىرلىگىمەن قۋاتتى.
ايبەك:
جايدارلى جەرىم بار،
ءورىستى بەلىم بار،
ەرلىككە باۋليتىن،
ەگەمەن ەلىم بار.
سەرگىتۋ ءساتى:
كەل بالالار، تۇرايىق،
ۇلكەن شەڭبەر قۇرايىق،
شاڭىراقتى كوتەرىپ،
كەرەگەنى قۇرايىق،
ۋىقتارشا ءيىلىپ،
شاڭىراققا قوسىلىپ،
كيىز ءۇيدى قۇرايىق.
كۇتپەگەن ءسات:
ەسىك قاعىلىپ، ىشكە وتان سۇيگىش ازامات كىرەدى:
- بالالار، مەن ءوز ەلىمدى، قازاقستان رەسپۋبليكاسىن، ياعني وتانىمدى سۇيەمىن، قۇرمەتتەيمىن. جولدا كەلە جاتسام، الدىمدا ەلتاڭبا سىنىقتارى شاشىلىپ جاتىر، ونىڭ سىنعان كۇيى شاشىلىپ جاتۋىنا بولمايدى، سول سەبەپتەن ءبارىمىز بىرگە قۇراپ، ەلتاڭبانىڭ تولىق ءمۇسىنىن شىعارىپ، تورىمىزگە ءىلىپ قويايىق.
قانداي وتان، تۋعان جەر تۋرالى ماقال بىلەسىڭدەر:
ايبەك:
وتان – وتتان دا ىستىق.
گۇلجان:
وتان - وتباسىنان باستالادى.
ماحاببات:
وتان - ورتاق ءۇي.
ارلان:
تۋعان جەردىڭ ءتۇنى دە ىستىق،
كۇنى دە ىستىق.
ارتەم:
تۋعان ەلىڭ - تۇعىرىڭ.
ارمان:
تۋعان جەر - التىن بەسىك
كۇتىلەتىن ناتيجە:
ءبىلۋى كەرەك: 16 - جەلتوقسان تاۋەلسىزدىك كۇنىنىڭ ماڭىزىن.
ۇيرەنۋى كەرەك: رامىزدەردى قۇرمەتتەۋگە.
الماتى وبلىسى، كەربۇلاق اۋدانى،
قوعالى اۋىلى، "قارلىعاش" بالالار باقشاسىنىڭ تاربيەشىسى
يبرايموۆا گۋلچات كابىلجانوۆنا