ءتىلىم مەنىڭ ينتەلەكتۋالدىق سايىسى
ءتىلىم مەنىڭ (ينتەلەكتۋالدىق سايىس)
ماقساتى: وقۋشىلارعا جان - جاقتى ءبىلىم بەرە وتىرىپ، تەوريالىق بىلىمدەرىن ءىس جۇزىندە تەكسەرۋ، وتكەن تاقىرىپتاردان العان بىلىمدەرىن قايتالاۋ، بەكىتۋ. ءتۇرلى تاپسىرمالار ارقىلى تانىمدىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ. تۋعان ءتىلدىڭ ءقادىر - قاسيەتىن ۇعىندىرىپ، تىلگە، وتانعا، تۋعان جەرگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتەرىن ارتتىرۋ.
ءتىل تۋرالى اۋديوجازبانى تىڭداۋ.
جۇرگىزۋشى: قازاق ءتىلى – قازاق حالقىنىڭ انا ءتىلى. ول ءوزىنىڭ سان عاسىرلىق دامۋ بارىسىندا حالىقپەن بىرگە جاساسىپ، تالاي كەزەڭدى باستان وتكەردى. «ءسوزى جوعالعان جۇرتتىڭ ءوزى دە جوعالادى» دەپ، احمەت اتامىز ايتقانداي، اتا - بابالارىمىز اماناتتاپ كەتكەن وسى قاسيەتتى ءتىلىمىزدى جوعالتپاي، ۇرپاقتان - ۇرپاققا جەتكىزۋ ءبىزدىڭ مىندەتىمىز. ولاي بولسا، ءتىلىمىزدىڭ التىن قويناۋىنا تاعى ءبىر مارتە بىرگە ۇڭىلەيىك دەي كەلە، سايىسىمىزدى باستايىق.
ءادىل قازىلارمەن تانىستىرىپ وتەيىن:
بۇگىن بىزدە قوناقتا «قىران» توبى جانە «سۇڭقار» توبى. سايىستى قاي توپ ءبىرىنشى باستايتىنىن انىقتاۋ ماقساتىمەن ورتاق ساۋال قويىلادى. ءبىرىنشى بولىپ جاۋاپ بەرگەن توپ باستايدى.
قازاق ءتىلى قاي تىلدەر توبىنا جاتادى؟ (تۇركى تىلدەرىنىڭ ىشىندەگى قىپشاق توبىنان)
قازىرگى قازاق تىلىندە نەشە دىبىس بار؟ (37)
ءى اينالىم
تۇراقتى ءسوز تىركەستەرىن سايكەستەندىرۋ. قىران توبىنىڭ تاپسىرماسى ەكراندا. قاتىسۋشىلار كەزەكپەن جاۋاپ بەرەدى. دۇرىس جاۋاپ 1 ۇپاي. ۋاقىت 1 مينۋت.
ءىى اينالىم.
1) ادەمى سوزدەردىڭ دۇرىس ايتىلۋىن تەكسەرەمىز. ايتىلعان سوزدەردى ارىپكە ءبولىپ، تىزبەكپەن تەز دە قاتەسىز ايتىپ شىعۋىمىز كەرەك. دۇرىس جاۋاپ 1 ۇپاي.
«قىران» توبىنىڭ تاپسىرماسى: جيەنقۇرىق، كەمپىرقوساق، ۇشقىش.
«سۇڭقار» توبىنىڭ تاپسىرماسى: جەرۇيىق، ۇيىرمە، سۇڭگۋىر.
2) ەكىنشى اينالىمنىڭ ەكىنشى تاپسىرماسى. ەكى توپ ءبىر - بىرىنە قازاقتىڭ كونەرگەن سوزدەرىن جاسىرادى. ءار توپ ەكى كونەرگەن ءسوز جاسىرا الادى. دۇرىس جاۋاپ 2 ۇپاي.
1. اتسەيىس دەپ كىمدى اتاعان؟ (ەجەلگى تۇركىلەر ات باپتايتىن ادامدى)
2. قالىقپان دەگەنىمىز نە؟ (قاراقۇس تەكتەس قۇس)
3. ادالباقان دەگەنىمىز نە؟ (كيىم ىلگىش)
4. جۋالدىز دەگەن نە؟ (ۇلكەن ينە)
3) ءۇشىنشى تاپسىرما ادەبيەت تەورياسىنان سۇراقتار. دۇرىس جاۋاپ 2 ۇپاي. ولاي بولسا، كەتتىك، العاشقى سۇراق.... توبىنا.
1. زاتتى تۋرا ماعىنادا ەمەس، اۋىسپالى باسقا ماعىنامەن سالىستىرىپ ايتۋ ادەبيەت تەورياسىندا قالاي اتالادى؟ (تەڭەۋ)
2. شاعىن كولەمدى، وقيعانى مىسقىل تۇرىندە جازعان شىعارما. اڭگىمە اڭ، قۇس، حايۋانات، وسىمدىك تۋرالى ايتقانمەن، ادام بويىنداعى ءمىن، كەمشىلىكتى ءاجۋالايدى. مۇنداي شىعارمالار ادەبيەتتە قالاي اتالادى؟ (مىسال)
3. شىعارمادا جەكە دارا كورنەكتى وبرازدارى بار، سيۋجەتتى، وقيعالى، ۇزاق، كولەمدى ولەڭ؟ (پوەما)
4. اقىنداردىڭ حالقىنا، كەلەر ۇرپاعىنا ايتار دانالىق جىرى؟ (تەرمە)
ءىىى اينالىم.
ولاي بولسا، بىزدە ءۇشىنشى اينالىم.
1) بەرىلگەن سوزدەگى ارىپتەردى پايدالانا وتىرىپ، ماعىنالى ءسوز قۇراستىرۋ. دۇرىس جاۋاپ 1 ۇپاي. ەندەشە، «قىران» توبىنا بەرىلگەن ءسوز بالدىرعان. «سۇڭقار» توبىنا بەرىلگەن ءسوز الاساپىران. توپ مۇشەلەرى ورتاعا، بەرىلگەن ۋاقىت 1 مينۋت، ۋاقىت كەتتى.
2) كينوجۇمباق. ەكراندا كورسەتىلگەن قاي فيلم، رەجيسسەرىن اتاڭىز. تولىق جاۋاپ 4 ۇپاي، جارتىلاي جاۋاپ 2 ۇپاي.
1. «جاۋ جۇرەك مىڭ بالا» - رەجيسسەرى اقان ساتايەۆ
2. «كوشپەندىلەر» - رەجيسسەرى تالعات تەمەنوۆ
ءىV اينالىم.
1) ماقالدىڭ جالعاسىن تابۋ. دۇرىس جاۋاپ بەرىلمەگەن جاعدايدا ءار توپتىڭ جانكۇيەرلەرى كومەكتەسە الادى. دۇرىس جاۋاپ 1 ۇپاي.
«قىران» توبىنىڭ تاپسىرماسى:
ديىرمەندە تۋعان تىشقان...(دۇرسىلدەن قورىقپاس)
ات اياعىنان سەمىرەر...(ادام قۇلاعىنان سەمىرەر)
كىسى قاتەسىز بولماس...(كول باقاسىز بولماس)
بولعان كىسى بولدىم دەمەس...(بولدىم دەسە بولعانى ەمەس)
جىلاننىڭ ۋى تىسىندە...(ادامنىڭ ۋى تىلىندە)
«سۇڭقار» توبىنىڭ تاپسىرماسى:
ەمەننىڭ يىلگەنى – سىنعانى...(جىگىتتىڭ ەكى سويلەگەنى - ولگەنى)
اقىلدى ادام ايتقىزباي بىلەدى...(اق سۇڭقار قاققىزباي ىلەدى)
مال باسىنان بايلانادى...(ادام تىلىنەن بايلانادى)
ەل قازىناسى كونە كوز...(ءتىل قازىناسى ەسكى ءسوز)
تاۋ مەن تاستى سۋ بۇزار...(ادامزاتتى ءسوز بۇزار)
2) جۇمباق جارىسى. ەكى توپ مۇشەلەرى ءبىر - بىرىنە جۇمباق جاسىرىپ جارىسادى. ءۇش جۇمباققا دەيىن رۇقسات. دۇرىس جاۋاپ 2 ۇپاي. ولاي بولسا، ءبىرىنشى بولىپ جاسىراتىن... توبى.
جەردىڭ ءجۇزىن شارلايسىڭ،
ونسىز ەش جەرگە بارمايسىڭ.
كولىكپەن دە جاياۋ دا
سارالايسىڭ، تاڭدايسىڭ. (جول)
كوپ بولسا الىستايسىڭ،
مەزەتپەن قاشىقتايسىڭ.
اسىقساڭ از بولادى
تابارسىڭ مۇنى قايسىسىڭ؟ (ۋاقىت)
كوزگە ىلىنبەيدى،
جۇتساڭ بىلىنبەيدى. (اۋا)
اياقسىز جەتىپ بارادى،
قولسىز ەسىك قاعادى. (جەل)
ءتىلىم مەنىڭ ينتەلەكتۋالدىق سايىسى جۇكتەۋ
ماقساتى: وقۋشىلارعا جان - جاقتى ءبىلىم بەرە وتىرىپ، تەوريالىق بىلىمدەرىن ءىس جۇزىندە تەكسەرۋ، وتكەن تاقىرىپتاردان العان بىلىمدەرىن قايتالاۋ، بەكىتۋ. ءتۇرلى تاپسىرمالار ارقىلى تانىمدىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ. تۋعان ءتىلدىڭ ءقادىر - قاسيەتىن ۇعىندىرىپ، تىلگە، وتانعا، تۋعان جەرگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتەرىن ارتتىرۋ.
ءتىل تۋرالى اۋديوجازبانى تىڭداۋ.
جۇرگىزۋشى: قازاق ءتىلى – قازاق حالقىنىڭ انا ءتىلى. ول ءوزىنىڭ سان عاسىرلىق دامۋ بارىسىندا حالىقپەن بىرگە جاساسىپ، تالاي كەزەڭدى باستان وتكەردى. «ءسوزى جوعالعان جۇرتتىڭ ءوزى دە جوعالادى» دەپ، احمەت اتامىز ايتقانداي، اتا - بابالارىمىز اماناتتاپ كەتكەن وسى قاسيەتتى ءتىلىمىزدى جوعالتپاي، ۇرپاقتان - ۇرپاققا جەتكىزۋ ءبىزدىڭ مىندەتىمىز. ولاي بولسا، ءتىلىمىزدىڭ التىن قويناۋىنا تاعى ءبىر مارتە بىرگە ۇڭىلەيىك دەي كەلە، سايىسىمىزدى باستايىق.
ءادىل قازىلارمەن تانىستىرىپ وتەيىن:
بۇگىن بىزدە قوناقتا «قىران» توبى جانە «سۇڭقار» توبى. سايىستى قاي توپ ءبىرىنشى باستايتىنىن انىقتاۋ ماقساتىمەن ورتاق ساۋال قويىلادى. ءبىرىنشى بولىپ جاۋاپ بەرگەن توپ باستايدى.
قازاق ءتىلى قاي تىلدەر توبىنا جاتادى؟ (تۇركى تىلدەرىنىڭ ىشىندەگى قىپشاق توبىنان)
قازىرگى قازاق تىلىندە نەشە دىبىس بار؟ (37)
ءى اينالىم
تۇراقتى ءسوز تىركەستەرىن سايكەستەندىرۋ. قىران توبىنىڭ تاپسىرماسى ەكراندا. قاتىسۋشىلار كەزەكپەن جاۋاپ بەرەدى. دۇرىس جاۋاپ 1 ۇپاي. ۋاقىت 1 مينۋت.
ءىى اينالىم.
1) ادەمى سوزدەردىڭ دۇرىس ايتىلۋىن تەكسەرەمىز. ايتىلعان سوزدەردى ارىپكە ءبولىپ، تىزبەكپەن تەز دە قاتەسىز ايتىپ شىعۋىمىز كەرەك. دۇرىس جاۋاپ 1 ۇپاي.
«قىران» توبىنىڭ تاپسىرماسى: جيەنقۇرىق، كەمپىرقوساق، ۇشقىش.
«سۇڭقار» توبىنىڭ تاپسىرماسى: جەرۇيىق، ۇيىرمە، سۇڭگۋىر.
2) ەكىنشى اينالىمنىڭ ەكىنشى تاپسىرماسى. ەكى توپ ءبىر - بىرىنە قازاقتىڭ كونەرگەن سوزدەرىن جاسىرادى. ءار توپ ەكى كونەرگەن ءسوز جاسىرا الادى. دۇرىس جاۋاپ 2 ۇپاي.
1. اتسەيىس دەپ كىمدى اتاعان؟ (ەجەلگى تۇركىلەر ات باپتايتىن ادامدى)
2. قالىقپان دەگەنىمىز نە؟ (قاراقۇس تەكتەس قۇس)
3. ادالباقان دەگەنىمىز نە؟ (كيىم ىلگىش)
4. جۋالدىز دەگەن نە؟ (ۇلكەن ينە)
3) ءۇشىنشى تاپسىرما ادەبيەت تەورياسىنان سۇراقتار. دۇرىس جاۋاپ 2 ۇپاي. ولاي بولسا، كەتتىك، العاشقى سۇراق.... توبىنا.
1. زاتتى تۋرا ماعىنادا ەمەس، اۋىسپالى باسقا ماعىنامەن سالىستىرىپ ايتۋ ادەبيەت تەورياسىندا قالاي اتالادى؟ (تەڭەۋ)
2. شاعىن كولەمدى، وقيعانى مىسقىل تۇرىندە جازعان شىعارما. اڭگىمە اڭ، قۇس، حايۋانات، وسىمدىك تۋرالى ايتقانمەن، ادام بويىنداعى ءمىن، كەمشىلىكتى ءاجۋالايدى. مۇنداي شىعارمالار ادەبيەتتە قالاي اتالادى؟ (مىسال)
3. شىعارمادا جەكە دارا كورنەكتى وبرازدارى بار، سيۋجەتتى، وقيعالى، ۇزاق، كولەمدى ولەڭ؟ (پوەما)
4. اقىنداردىڭ حالقىنا، كەلەر ۇرپاعىنا ايتار دانالىق جىرى؟ (تەرمە)
ءىىى اينالىم.
ولاي بولسا، بىزدە ءۇشىنشى اينالىم.
1) بەرىلگەن سوزدەگى ارىپتەردى پايدالانا وتىرىپ، ماعىنالى ءسوز قۇراستىرۋ. دۇرىس جاۋاپ 1 ۇپاي. ەندەشە، «قىران» توبىنا بەرىلگەن ءسوز بالدىرعان. «سۇڭقار» توبىنا بەرىلگەن ءسوز الاساپىران. توپ مۇشەلەرى ورتاعا، بەرىلگەن ۋاقىت 1 مينۋت، ۋاقىت كەتتى.
2) كينوجۇمباق. ەكراندا كورسەتىلگەن قاي فيلم، رەجيسسەرىن اتاڭىز. تولىق جاۋاپ 4 ۇپاي، جارتىلاي جاۋاپ 2 ۇپاي.
1. «جاۋ جۇرەك مىڭ بالا» - رەجيسسەرى اقان ساتايەۆ
2. «كوشپەندىلەر» - رەجيسسەرى تالعات تەمەنوۆ
ءىV اينالىم.
1) ماقالدىڭ جالعاسىن تابۋ. دۇرىس جاۋاپ بەرىلمەگەن جاعدايدا ءار توپتىڭ جانكۇيەرلەرى كومەكتەسە الادى. دۇرىس جاۋاپ 1 ۇپاي.
«قىران» توبىنىڭ تاپسىرماسى:
ديىرمەندە تۋعان تىشقان...(دۇرسىلدەن قورىقپاس)
ات اياعىنان سەمىرەر...(ادام قۇلاعىنان سەمىرەر)
كىسى قاتەسىز بولماس...(كول باقاسىز بولماس)
بولعان كىسى بولدىم دەمەس...(بولدىم دەسە بولعانى ەمەس)
جىلاننىڭ ۋى تىسىندە...(ادامنىڭ ۋى تىلىندە)
«سۇڭقار» توبىنىڭ تاپسىرماسى:
ەمەننىڭ يىلگەنى – سىنعانى...(جىگىتتىڭ ەكى سويلەگەنى - ولگەنى)
اقىلدى ادام ايتقىزباي بىلەدى...(اق سۇڭقار قاققىزباي ىلەدى)
مال باسىنان بايلانادى...(ادام تىلىنەن بايلانادى)
ەل قازىناسى كونە كوز...(ءتىل قازىناسى ەسكى ءسوز)
تاۋ مەن تاستى سۋ بۇزار...(ادامزاتتى ءسوز بۇزار)
2) جۇمباق جارىسى. ەكى توپ مۇشەلەرى ءبىر - بىرىنە جۇمباق جاسىرىپ جارىسادى. ءۇش جۇمباققا دەيىن رۇقسات. دۇرىس جاۋاپ 2 ۇپاي. ولاي بولسا، ءبىرىنشى بولىپ جاسىراتىن... توبى.
جەردىڭ ءجۇزىن شارلايسىڭ،
ونسىز ەش جەرگە بارمايسىڭ.
كولىكپەن دە جاياۋ دا
سارالايسىڭ، تاڭدايسىڭ. (جول)
كوپ بولسا الىستايسىڭ،
مەزەتپەن قاشىقتايسىڭ.
اسىقساڭ از بولادى
تابارسىڭ مۇنى قايسىسىڭ؟ (ۋاقىت)
كوزگە ىلىنبەيدى،
جۇتساڭ بىلىنبەيدى. (اۋا)
اياقسىز جەتىپ بارادى،
قولسىز ەسىك قاعادى. (جەل)
ءتىلىم مەنىڭ ينتەلەكتۋالدىق سايىسى جۇكتەۋ
You Might Also Like
