InfoHub Logo

ساباق تاقىرىبى: تۇقىمنىڭ سىرتقى جانە ىشكى قۇرىلىسى. تۇقىمنىڭ تيپتەرى. داراجارناقتى جانە قوسجارناقتى گۇلدى وسىمدىكتەردىڭ تۇقىمدارىنىڭ قۇرىلىسى. (№5 ز/ج)
ساباق ماقساتى: وقۋشىلاردى تۇقىمنىڭ قۇرىلىسىمەن تانىستىرۋ. قوس جارناقتى، دارا جارناقتى تۇقىمداردىڭ قىزمەتتەرىن ايقىنداۋ.
گەنەراتيۆتى مۇشەلەر تۋرالى العان بىلىمدەرىن دامىتۋ. وقۋشىلارعا پانگە دەگەن كوزقاراسىن، بىلىمگە دەگەن قۇشتارلىقتارىن، ادامگەرشىلىك قاعيدالارىن بويىنا سىڭىرە وتىرىپ تابيعاتتى قورعاۋعا ءتالىم تاربيە بەرۋ.
وقىتۋ ناتيجەسى: وقۋشىلار تۇقىم تۋرالى تۇسىنىك قالىپتاستىرادى.
ساباق كورنەكىلىگى: وسىمدىكتەردىڭ تۇقىمى، پەتري تاباقشاسى، ساپتى ينە، قۇرال - جابدىقتار، وقۋلىق، سلايد.
ساباقتا قولدانىلاتىن ءادىس - تاسىلدەر: قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ، ميعا شابۋىل، ماعىنانى تانۋ، كىم جىلدام، دامىتۋ.

ساباق بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
- سالەمەتسىزدەر مە؟
- سىنىپتا كىم كەزەكشى؟
- سىنىپتا كىم جوق؟
- وقۋشىلارعا ساتتىلىك تىلەۋ.

ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ. «ميعا شابۋىل».
وقۋشىلاردىڭ داپتەرىن تەكسەرۋ، سۇراقتار قويۋ. 38 بەتتەگى تاپسىرمالاردى تەكسەرۋ.

ءىىى. جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ: «وي قوزعاۋ».
ءمۇعالىم: بالالار وسىمدىكتەر قالاي كوبەيەدى؟ تۇقىمدى وسىمدىكتەر دەپ قانداي وسىمدىكتەردى ايتامىز؟
تۇقىم – جاتىننىڭ تۇقىم بۇرشىگىنەن داميدى.
قوس جارناقتى تۇقىمنىڭ قۇرىلىسى. قوس جارناقتى تۇقىمنىڭ مىسالى رەتىندە ۇرمەبۇرشاق (فاسول) تۇقىمىن قاراستىرايىق (1 - سۋرەت). تۇقىمنىڭ قابىعى (قاۋىزى)، جارناعى جانە ۇرىعى بولادى. ۇرمەبۇرشاق تۇقىمىنىڭ ءپىشىنى بۇيرەككە ۇقسايدى. ونىڭ ويىس جاعىندا جەمىسكە بەكىنگەن جەرىن تۇقىم كىندىگى دەيدى. تۇقىم كىندىگىنەن تۇقىمنىڭ ىشىنە اۋا، سۋ كىرەدى.
1 - سۋرەت. ۇرمەبۇرشاق تۇقىمىنىڭ قۇرىلىسى (ۇزىنىنان قاق جارىلعان).
تۇقىم قابىعى (قاۋىزى) قالىڭ، تىعىز، سىرتى تەگىس جىلتىر، ءتۇرلى ءتۇستى. قابىعى تۇقىمدى كەۋىپ كەتۋدەن، مەزگىلسىز ونۋدەن، زاقىمدانۋدان، شىرۋدەن ساقتايدى.
قابىعىن سىلىپ السا (سۋعا جىبىگەن تۇقىمدا تەز سىلىنادى)، ىشىنەن ەكى تۇقىم جارناعى كورىنەدى. تۇقىمدا ەكى تۇقىم جارناعى بار وسىمدىكتەر قوس جارناقتىلار دەپ اتالادى. قوس جارناقتىلاردا (كۇنباعىس، قاۋىن، قاربىز، اسقاباق، قيار جانە ت. ب.) ۇرىققا قورەك بولاتىن زاتتار جارناقتا جينالادى. جارناقتى ۇزىنىنان ەكىگە جارسا، ءبىر ۇشىندا جابىسىپ تۇرعان ۇرىعى بولادى.
ۇرىق – العاشقى تامىرشا، العاشقى ساباقشا جانە بۇرشىكشەدەن تۇرادى.

دارا جارناقتى تۇقىمنىڭ قۇرىلىسى. دارا جارناقتى تۇقىمعا الدىن الا سۋعا جىبىتىلگەن بيداي دانەگىن الامىز. دانەكتىڭ سىرتى تىعىز قابىقپەن (قاۋىز) قاپتالعان. بيدايدىڭ جەمىسى ءبىر تۇقىمدى. پىسكەندە قابىعى اجىراماي، تۇقىمعا تىعىز جاناسىپ بىرىگىپ كەتەدى. قانشا جىبىتسە دە قابىعىن اجىراتۋ قيىن. بيداي تۇقىمى ءارى جەمىس، ءارى تۇقىم بولىپ ەسەپتەلەتىندىكتەن دانەك دەيدى. بيداي قابىعى (قاۋىزى) تەز سىلىنبايتىندىقتان، وتكىر ۇستارامەن ۇزىنىنان تەڭ ەكىگە جارادى (2 - سۋرەت). دانەكتىڭ ەداۋىر بولىگىن – ەندوسپەرم الىپ جاتادى. ەندوسپەرم جاسۋشالارىندا كراحمال، ءنارۋىز، ماي زاتتارى جينالادى. دانەكتىڭ تومەنگى ۇشىندا ەندوسپەرمگە تىعىز جاناسىپ بەكىنگەن ۇرىق بار (قۇرىلىسى ۇرمەبۇرشاقتىكىندەي). ۇرىق پەن ەندوسپەرمنىڭ اراسىندا جۇقا ءبىر جارناق ورنالاسادى (بىتەۋ بيدايدىڭ سىرتىنان ءسال بىلەۋلەنىپ بەلدىك ءتارىزدى بىلىنەدى). كورەكتىك زاتتار قورى ەندوسپەرمدە جينالادى، جارناعىندا بولمايدى. دارا جارناقتىلاردىڭ تۇقىم جارناعى، تۇقىم ونگەن كەزدە ەندوسپەرمدەگى قورەكتىك زاتتاردى ەرىتەتىن زات بولەدى. ەرىتەتىن زات ورگانيكالىق زاتتاردى سۇيىلتادى. سۇيىلتىلعان قورەكتى جاسۋشالارى ارقىلى سورىپ، باستاما تامىرشا مەن بۇرشىكشەگە وتكىزەدى. ۇرىقتاعى ماي قورى دا ونۋگە جۇمسالادى.
2 - سۋرەت. بيداي دانەگىنىڭ ۇزىنىنان (قاق جارىلعان) قۇرىلىسى.
دارا جارناقتى وسىمدىكتەرگە لالاگۇل، جۋا، بيداي، قۇرتقاشاش، بانان، قياقولەڭ، پالما، جۇگەرى، كۇرىش، تارى جاتادى. تۇقىمدا ءبىر تۇقىم جارناعى بار وسىمدىكتەر دارا جارناقتىلار دەپ اتالادى.
تۇقىمنىڭ سىرتقى جانە ىشكى قۇرىلىسى. تۇقىمنىڭ تيپتەرى. داراجارناقتى جانە قوسجارناقتى گۇلدى وسىمدىكتەردىڭ تۇقىمدارىنىڭ قۇرىلىسى. جۇكتەۋ