InfoHub Logo

سىنىبى: 5
قازاق ءتىلى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: تۇراقتى تىركەستەر
ساباقتىڭ ماقساتى: 1. بىلىمدىلىك. تۇراقتى تىركەستەر تۋرالى ءبىلىم، بىلىك داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ، ولاردىڭ وزىنە ءتان ەرەكشەلىگىن ءتۇسىندىرۋ، تىلىمىزدەگى باسقا تىركەستەردەن اجىراتا ءبىلۋ؛
2. دامىتۋشىلىق. قيالىن، ءتىل بايلىعىن، ءتىل مادەنيەتىن دامىتۋ.
3. تاربيەلىك. پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ، بەلسەندىلىككە باۋلۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: وقىتا ۇيرەنۋ.
ءادىس - ءتاسىلى: پروبلەمالىق ىزدەنىس، سالىستىرۋ، ويىن
كورنەكىلىگى: سلايد، كەستە، ديداكتيكالىق ماتەريال
ءپانارالىق بايلانىس: ادەبيەت، ورىس ءتىلى

ساباقتىڭ بارىسى.
1. ۇيىمداستىرۋ.
2. ساباقتىڭ ماقساتىن قويۋ.
3. جاڭا ساباق.
ا) سلايد ارقىلى بەرىلگەن سوزدەردىڭ ماعىناسىن اشىڭدار.
التىن اسىقتاي
قۇلاق استى
جۇلدىزى جاندى

تالداۋ سۇراقتارى: - سوزدەر قالاي تىركەسكەن؟
- سوزدەردىڭ ورنىن اۋىستىرىپ ايتىپ كور. نە اڭعارۋعا بولادى؟
- ءاربىر بەرىلگەن تىركەستىڭ ماعىناسىن اشىپ كورىڭدەر.
تۇجىرىمداۋ. وقۋشىلارعا تۇراقتى تىركەس تۋرالى ەرەجەنى وزدەرىنە تۇجىرىمداتۋ. دەمەك، تۇراقتى تىركەستەر دەگەنىمىز – ەكى نەمەسە بىرنەشە ءسوزدىڭ تىركەسۋى ارقىلى ءبىر عانا ماعىنانى بىلدىرەتىن ءسوز تىركەسى.

وزىندىك بەلگىلەرى قانداي؟
1. تۇراقتى تىركەسكە ءتان ماعىنا قۇرامىنداعى سوزدەردىڭ جەكە ماعىناسىنا سايكەس كەلە بەرمەيدى. مىسالى: جۇرەك جۇتقان، تاقياسىنا تار كەلۋ.
2. تۇراقتى تىركەستىڭ قۇرامىنداعى سوزدەردىڭ ورنى تۇراقتى. تەپسە تەمىر ۇزەتىن (تەمىردى تەپسە ۇزەتىن دەۋگە كەلمەيدى نەمەسە تەپسە بولات ۇزەتىن ەمەس).
3. تۇراقتى تىركەستەردىڭ دە ءسينونيمى نە ءانتونيمى بولادى. مىسالى: كىرپىگى ايقاسپادى - كوز ىلمەدى. يت ولگەن جەر - تاياق تاستام جەر
4. ولار سويلەمدە ءبىر عانا مۇشەنىڭ قىزمەتىن اتقارادى، ويدى اسەرلى جەتكىزەدى. مىسالى، ايدار وزىنەن كىشىلەرگە قول ۇشىن بەرۋدى ادەتكە اينالدىردى. وسىنداعى قول ۇشىن بەرۋدى نەنى؟ دەگەن سۇراققا جاۋاپ بەرىپ، تولىقتاۋىش قىزمەتىن اتقارىپ تۇر.
بالالار، تۇراقتى تىركەستەر ورىس تىلىندە دە كەزدەسەدى ەكەن. تاقتاعا نازار اۋدارىپ، سالىستىرايىق.

تۇراقتى تىركەستى تىلىمىزدەگى باسقا تىركەستەردەن قالاي اجىراتۋعا بولادى؟ ول ءۇشىن كەستەگە نازار اۋدارايىق.

فرازەولوگيزمى - ەتو ۋستويچيۆىە سوچەتانيا سلوۆ. فرازەولوگيزم يمەەت ەدينوە لەكسيچەسكوە زناچەنيە. ناپريمەر، يا جيۆۋ نەدالەكو وت شكولى. يا جيۆۋ ۆ دۆۋح شاگاح وت شكولى. رازدەل ناۋكي و يازىكە، كوتورىي يزۋچاەت فرازەولوگيزمى، نازىۆاەتسيا فرازەولوگيەي. سلوۆا تەريايۋت سۆوي پرەجنيە زناچەنيا، ستانوۆياس فرازەولوگيزموم. ناپريمەر، زولوتىە رۋكي – زدەس نەت نيچەگو سدەلاننوگو يز زولوتو.

سينتاكسيستىك تىركەس
● ءسوز تىركەسى
↓
ەسىمدى ءسوز تىركەسى → سان ەسىم، سىن ەسىم، ەسىمدىك

● كۇردەلى تىركەس → ءبىر ۇعىمدى عانا ءبىلدىرىپ، ءبىر ءسوزدىڭ ورنىنا قولدانىلادى
↓
زات ەسىم، سان ەسىم، سىن ەسىم، ەسىمدىك، نەگىزگى ءسوز، كومەكشى ءسوز

● تۇراقتى تىركەس → ءبىر ۇعىمدى عانا ءبىلدىرىپ، ءبىر ءسوزدىڭ ورنىنا قولدانىلادى
↓
تۇراقتى، ءبىر - بىرىنە سۇراق قويۋعا بولمايدى

وقۋلىقپەن جۇمىس.
111 - جاتتىعۋ.
ا) وقىتۋ.
ءا) بەرىلگەنى بويىنشا تۇراقتى تىركەستەردى تەرىپ جازۋ.
شىعارماشىلىق جۇمىس. 1. تومەندەگى سوزدەردىڭ سينونيمدەرىن تۇراقتى تىركەسپەن بەرىڭدەر.
سىيلاۋ، تەز، ءادىل، قۋانۋ، تىنىش، تاماق ىشپەۋ، الداپ كەتۋ، ادەمى، تازا.
2. تۇراقتى تىركەستى تاۋىپ، ماعىناسىن اشىڭدار جانە سويلەم قۇراڭدار.
5. ءبىلىمدى بەكىتۋ.
كۋبيزم ءادىسى ارقىلى.
1. سيپاتتا. تۇراقتى تىركەسكە تۇسىنىك بەر.
2. سۋرەتتە. تۇراقتى تىركەستىڭ وزىنە ءتان بەلگىلەرىن ايت.
3. زەرتتە. تۇراقتى تىركەس ءتىل ءبىلىمىنىڭ قاي سالاسىنا جاتادى؟
4. سالىستىر. ورىس تىلىندە تۇراقتى تىركەس تۋرالى نە ايتادى؟
5. قولدان. كىم تۇراقتى تىركەستەردى كوپ بىلەدى؟
6. بۇل تۋرالى ويلاعاندا كوز الدىڭا نە ەلەستەيدى؟
6. باعالاۋ.
7. ۇيگە تاپسىرما.
تۇراقتى تىركەستەردى قاتىستىرىپ سويلەم قۇراۋ.