تۇستەن كەيىنگى بەيجىڭ كۇزىندە
(ەسسە)
ەڭ شۋاقتى كۇز — بەيجىڭ كۇزى دەسەدى. الايدا، كەرىسىنشە، كۇزگى بەيجىڭ مەنىڭ ەڭسەمدى ەزە تۇسەتىن سياقتى. ماسەلە، مەنىڭ سىرتقا سيرەك شىعاتىنىمدا بولسا كەرەك. شىققان كۇندە دە الىسقا ۇزامايتىندىعىمدا. ارى كەتسە كورشى پوشتا مەن ازىق-تۇلىك ساتىپ الۋعا عانا ايالدايمىن. قاشان دا ءبىر عانا ماقساتپەن- كىتاپتاردى جونەلتۋ مەن تاماق ساتىپ الۋ. جۇمىسىم بىتە سالىسىمەن ىعى-جىعى كولىكتەردەن سىتىلىپ شىعىپ، ءبىراز جاياۋ جۇرگىنشىلەر جولاعىن باسا وتىرىپ، ۇيگە قايتۋعا اسىعامىن. عاجابى سول، جولدا ءپالساپا تۋرالى ويلاسا بولدى اسپاننان كوزىن المايتىن سيۋي يۋان مەن تاو سياننىڭ ادەتىنە سالىنىپ كورگەن ەمەسپىن.
بەيجىڭگە كۇز كەلسە بولدى اسپان ادام ايتقىسىز كوكشىل تۇسكە ەنەدى دەسەدى بىلەتىندەر. كوكشىلدىگى سونشالىق، ءدال ءبىر تۇڭعيىق تەڭىز دەرسىڭ. ەگەر دە اسپاندا بىرلى-ەكىلى شوكىم بۇلت بولعاندا ولاردى تەڭىز ايدىنىندا جۇزگەن القىزىل جەلكەندى كەمەگە تەڭەر مە ەدىك. ال، مۇمكىن سول اسپاندا قالقىعان قۇستار تىزبەگىن كورسەك، ولاردىڭ زارلى شۋىلىن ەستىسەك، ءيا مىناۋ ناعىز بەيجىڭ كۇزى دەپ اسپەتتەۋگە اسىعار ما ەدىك، كىم ءبىلسىن...
كۇنتىزبەدە ماعان كۇز ەندى عانا باستالىپ جاتقانداي كورىنگەنمەن، قىرىلداعان جەلدەتكىش داۋسى كۇمان كەلتىرۋگە ماجبۇرلەيدى. ەگەر ءتۇس اۋا كۇڭگىرت كوشەلەرگە شىقساڭىز جارىعى تالماۋسىراپ تۇسكەن شامداردى كورەسىز. اينالاسىندا قىزىل ءتۇستى كولىكتەر تۇراق تەپكەن، باعاناسىنا فيتيل تۇسىندەي ەرىپ جابىسقان كومىر داقتارىن بايقايسىز. جاياۋ جۇرگىنشىلەر جولىمەن ەركىن كوسىلگەن ادامدار لەگى جابىسقاق تەرىمەن جابىلعان اشىق سول كورىنىسكە نازار سالمايدى. وسىندايدا ۇيدەن شىعۋعا قۇمار ەمەسپىن. بۇل ۋاقىتتا ادەتتە ۇيىقتاعاندى دۇرىس كورەمىن. ءتۇنى بويى وياۋ جۇرسەم دە، كۇندىز مىندەتتى تۇردە ءبىر ۇيىقتاپ الۋدى ادەتىمە اينالدىرعام. ەگەر كۇندىز ۇيىقتاماسام، كەشكىسىن مىندەتتى تۇردە باسىم اۋىرادى.
كۇندىز تۇسىمدە داڭقتى چجۋ سزىسين ايتقان لوتوستار بوگەتىن كورەمىن. قانشا جەردەن لوتوستى جازدىق گۇلگە تەڭەسە دە، بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى ونىڭ كۇزدە عانا بەيجىڭدە تۇلەيتىنىن كۇندە كورسەتىپ جاتادى. قوراپشاعا لوتوستىڭ جاپىراعى مەن نازىك بۇرلەرىن نىعىزداپ جاتىپ كۇز ورتاسى مەرەكەسى جاقىنداعانىن سەزدىم.
مەن تۇستەن كەيىن ۇزاق ۇيىقتايمىن. كەشتەتىپ تۇنگى ون ەكىلەردە كوز ىلسەم، كەش تۇرامىن. وندايدا ەڭ ەرتەرەك تۇرعانىمنىڭ ءوزى ۇش-تورتتەرگە سوزىلادى. كوزىمنىڭ بىلشىعان تازالاپ، بەتى-قولىمدى جۋىپ بولعانشا كۇن دە تەرەزە بەتىنە التىن اسپەتىن شاشىپ ۇلگەرەدى. توسەگىمنەن تۇرا سالىسىمەن مەن مىندەتتى تۇردە وزىمە شاي قامداپ الامىن دا، ۇستەل ۇستىنە وتىرامىن. ەگەر ايەلىم جانىمدا بولماسا ازداپ شىلىم شەگىپ الامىن. جۇمساق شىلىم مەن قاتتى ءشاي- مىنە دۇنيەنىڭ راقاتى. ونى سوزبەن جەتكىزۋ مۇمكىن ەمەس.
ءشايدى سوراپتاپ وتىرىپ، كىتاپ بەتتەرىن پاراقتايمىن. تۇستەن كەيىن ەشتەڭە جازبايتىن ادەتىم. ءبىر قىزىعى ءوزىمنىڭ وقۋعا دەگەن ەسكى ءارى پايدالى ادەتىمدى تاستاماعانىم؛ كىتاپتى قولعا العان بويدا مەن ونى سوڭىنان وقيمىن. ەگەر كىتاپ قىزعىلىقتى بولسا- باسىنان باستاپ وقيمىن. ويلاپ تۇرسام قىرىقتىڭ قىرىنا شىققالى بەرى باسىنان اياعىنا دەيىن شىدام تانىتىپ تولىق وقىپ شىققان ءبىر دە ءبىر كىتابىم جوق ەكەن (ءتىپتى ول قىزىقتى بولسىن). مەن مۇنىڭ جامان ادەت ەكەنىن بىلەمىن، ءبىراق ونى جوندەۋ ەندى مۇمكىن ەمەس. ازداپ وقىعان سوڭ ءسال زەرىگۋ مەن شارشاۋدى سەزىپ، ورنىمنان تۇرامىن. تورداعى جىرتقىش اڭداي بولمەنى ارى-بەرى اينالامىن دا جۇرەمىن. كەيدە تۇرعانىنا ون جىلدام استام بولعان Hitachi تەلەديدارىن قوسامىن. ونىڭ ديوگانالى 21 ديۋيم، سول ۋاقىتتاردا بۇنداي تەلەديدارلار قاتتى سۇرانىسقا يە-تىن. مەن ونى شەتەلدە جۇرگەندە جەڭىلدىكسىز دۇكەندەردىڭ بىرىنەن قالىپتى نورمادان تىس پۇلعا ساتىپ العان بولاتىنمىن. سوڭعى ۋاقىتتاردا جاپون تاۋارلارىنا دەگەن شاعىمدار كوپتەپ كەتكەنى راس، ءبىراق مەندەگى تەلەديدار وتە جاقسى جۇمىس ىستەپ تۇر. ءتىپتى جاقسى ەكەنى سونشالىق، كەيدە زەرىكتىرىپ جىبەرەدى. مىنە ارادا ون جىل وتسە دە مەن ونى ءار قوسقان سايىن ول ەش كەدىر-بۇدىرسىز انىق كورسەتەدى، دىبىسى دا قانىق. سوندىقتان ونى لاقتىرىپ تاستاۋعا ەش نەگىز جوق. ەگەر تەلەديداردان مۋزىكالىق پەسا قويىلىپ جاتقان بولسا، مەن اسەرىمنەن ايىعا الماي قارايمىن. مۋزىكادان ەرەكشە اسەر الۋ- مەنىڭ كۇش قۋات كوزىم. قوسالقى راكەتكامدى قولىمدا اينالدارا وتىرىپ، مەن ءوزىم دە بولمە ىشىندە مۋزىكا ىرعاعىنا اينالامىن. باسىما ودان باسقا تۇك تە كەلمەيدى. مەن ءوز ءوزىمدى ۇمىتامىن. ال، بۇل سونداي كەرەمەت اسەر، ءتىپتى سوزبەن ايتىپ جەتكىزە المايسىڭ.
مەن ىرعاقتى اينالۋدان ەشقاشان شارشاعان ەمەسپىن، شاماسى بۇل پەسا اسەرىنەن بولسا كەرەك. پەسا اياقتالعاندا مەنى قايتا مۇڭ باسادى. مۇڭمەن كۇرەسۋ ءۇشىن توڭازىتقىشتان جەيتىن بىردەڭە ىزدەيمىن. توڭازىتقىشتىڭ ماركاسى Toshiba، ول دا جاپون تاۋارى. ول دا نەمىس ماركاسىمەن جەڭىلدىكسىز دۇكەندەر جەلىسىنەن ساتىلىپ الىنعان. ءبىراق بىردە ول بۇزىلىپ قالىپ، ايەلىم جۋان تاياقپەن تارس ەتكىزىپ ەدى، ىستەپ كەتتى. ادەتتە ماعان توڭازىتقىشتان جەيتىن بىردەڭە مىندەتتى تۇردە تابىلىپ قالادى، ەگەر تابىلماسا ايەلىم مەنى جاقىن اراداعى كوكەنىستەر بازارىنا جۇمسايدى. ءبىراق شىنىندا مەن ونىڭ مەنى كوپ قيمىلداسىن دەپ ۇيدەن اۋلاققا جىبەرەتىنىن بىلەمىن.
كەيدە ءتۇس اۋا بەيجىڭنىڭ جايلى ءبىر كۇزىندە مەن كوكەنىس بازارىنا بارامىن. بۇرىنداردا بەيجىڭ مەزگىلدەرىن اسپاننىڭ تۇسىمەن عانا ەمەس، گۇلدەردىڭ بۇرشىك اتۋىمەن دە باعامداي بەرۋشى ەدى. ءدال سول كوكەنىس بازارىندا ساتىلاتىن كوكەنىستەر مەن جەمىستەر تۇسىمەن دە جوبالاسا بولاتىن. كۇز ورتاسى مەرەكەسى — الما، المۇرت، ءجۇزىم، قاربىز سياقتى ءتاتتى باقشا جەمىستەرىنىڭ ۋاقىتى. ءبىر تۇندە اناۋ مۇحيتتىڭ ار جاعىنان جەمىس تاسىمالداپ الاتىن بەيجىڭنىڭ كۇنى وتكەن باياعىدا. ءقازىر بۇل پروگرەسس باقشالاردا مەزگىلدىڭ كەلۋىن كۇتپەي وسەتىن دارەجەگە جەتكەن. بۇرىنداردا كۇز ورتاسى مەرەكەسىندە وشاق اينالا وتىرىپ قاربىز جەۋ ارمان بولاتىن. ال، ءقازىر دالادا بوران ىسقىرىپ تۇرسا دا بازاردىڭ كەز كەلگەن جەرىنەن قاربىز ساتىپ الۋعا بولادى. ءقازىر قىستا حاينان بازارلارىندا قاربىز ساتىلىپ تۇسا- تاڭعالمايسىڭ. وندا ساتىلىپ تۇرعاندار بەيجىڭ جىلىجايىندا قولدان ەگىلگەن قاربىزدار. بازاردا كوكەنىس پەن جەمىس-جيدەكتەردىڭ سامساپ تۇرعانى سونشا، ءتىپتى كوزدەرىڭ نەنى تاڭداۋدى ۇمىتىپ قالادى. زاتتار كوپ بولعان سايىن، جاقسى تاۋاردى تاڭداۋ قيىنعا ءتۇسىپ كەتەتىن ادەتى ەمەس پە؟
كەشكىسىن ۇيگە ورالىسىمەن پودەزدە ءىلىنۋلى تۇرعان گازەتتى الامىن. مەن «بەيجىڭدىك كەشكى گازەتكە» جازىلعالى بەرى ءوزىمدى بەيجىڭدىك سەزىنىپ ءجۇرمىن. اتالمىش گازەت ميلليونداعان تيراجبەن تارالاتىندىقتان كۇن سايىن تارالىم سانى دا كەڭەيىپ، جارناما سانى دا ارتىپ بارادى. ادەتتەگىدەي گازەتتىڭ ءبىرىنشى جولاعىنا ماڭىزدى ەشتەڭە جازبايدى. بۇل ءبىر تەلە-جاڭالىقتاردىڭ الدىنداعى ون مينۋتتىق شاعىن جارناما سياقتى بولىگى. ال باسقا بەتتەرىندە قىزىقتى بىردەڭەلەر جازۋى مۇمكىن، ءبىراق مەن ونى ءبارىبىر ۇمىتىپ قالامىن. مەن گازەتتى تولىق وقىپ بىتكەن ساتتە كەشكى استىڭ ۋاعى دا بولادى. ال، ەندى كەشكى استان كەيىنگى بولاتۇعىن جايتتار مۇلدەم بۇل ويتولعاۋعا قاتىسى جوق. ويتكەنى مەن بۇل ەسسەمدە تۇستەن كەيىنگى جانە كەشكى اسقا دەيىنگى وقيعالاردى عانا بايانداۋىم كەرەك قوي.
كەيدە تۇستەن كەيىن ماعان سۇحبات الۋ ءۇشىن جۋرناليستەر كەلەدى، ال، كەيدە مەن ءوز بولمەمدە قوناقتاردى قابىلدايمىن. بۇل قوناقتار نە دوستارىم بولۋى مۇمكىن، نە مۇلدەم بەيتانىس ادامدار بولۋى مۇمكىن. جۋرناليستەرگە بەرەتىن سۇحباتىم سونداي ءىش پىستىرارلىق، ءبىراق ونى بەرمەسكە بولمايدى.. سوندىقتان ءارتۇرلى ىشىرتكىلەردى قويىرتپاقتاپ، ءبىر ايتقاندى مىڭ رەت قايتالاي بەرەمىن. ال، دوستارىممەن اڭگىمەلەسۋ مىلجىڭ سۇحباتتاردان الدەقايدا ارتىق. ءبىز وندا شىلىم شەگىپ، ءشاي ءىشىپ، ءارتۇرلى تاقىرىپتاردىڭ باسىن شالامىز. ءتىپتى كەيدە قالامداستارمەن قىزۋ پىكىر تالاسقا دا ءتۇسىپ كەتەتىن كەزدەرىمىز بولادى. بۇرىن مەنىڭ ءتىلىم سۇيەكسىز ەدى، نە بولسا سونى كوكىپ كوپتىڭ الدىندا ءقادىرىم كەتىپ جۇرەتىن، ءبىراق ءقازىر تاجىريبە جيناقتاپ، ايلاعا كوپ باساتىندىقتان كوبىنەسە ادامداردى سىناپ-مىنەمەيمىن. ەگەر دە جاقسى نارسە ايتۋ كەرەك بولسا، وندا تولىق ايتامىن، ال، ايتۋعا تۇرارلىق ەشتەڭە تاپپاسام ءتىلىمدى تىستەيمىن دە وتىرا بەرەمىن نەمەسە «اۋا-رايى تاماشا» دەپ لاعىپ كەتەمىن...حا-حا-حا
بەيجىڭدەگى بارلىق ءتورت مەزگىل دە جارقىن بەينەدە سۋرەتتەلگەن، سونىڭ ىشىندە ءۇش ايعا سوزىلاتىن كۇز دە. كۇز بەيجىڭدەگى ەڭ اسەم جىل مەزگىلى بولۋى كەرەك، ايتىپ ايتپاي-اق كۇز ورتاسى مەرەكەسى قارساڭىندا شىنىمەن بۇل مەزگىل ەڭ شىرايلى مەزگىلگە اينالادى. مەنىڭ بالا كەزىمدە وسكەن جەرىم شاندۋندا كۇز ورتاسى مەيرامى ءارقاشان قىزىق كورىنەتىن. سەبەبى ءدال وسى مەزگىل تاقاعان تۇستا اي تولىق تۋىپ، جەرگە ايشەشەك توقاشتارى شاشۋ بولىپ شاشىرايدى. وسىعان بايلانىستى سۋ دۋنپونىڭ مىناداي تانىمال ءسوزى بار؛ «اسپاندا تولىق اي دوڭگەلەنگەن تۇستا، ءبىر كەسە شاراپ قۇيىپ ال دا تازا اسپانعا سۇراق قوي». ول بۇل ءسوزىن ءدال سول مەن وسكەن اۋداندا بولىس بوپ تۇرعاندا جازسا كەرەك. تولىق ايدىڭ كورىنىس بەرۋىن سول زامانداردا قانشالىقتى تاعاتسىزدانا كۇتكەن دەسەڭشى. تاعى ءبىر ەسكەرەتىن جاي، سول كەزدەردە ايشەشەك توقاشتارىن جەۋ داستۇردە بولماعان سىڭايلى،- ايتپەسە بۇل تۋرالى سۋ دۋنپو مىندەتتى تۇردە جازار ەدى. ول جايلى مىناداي ءبىر اڭىز بار. يۋان قىتايلار يمپەرياسى زامانىندا قايتا كۇش جيا باستاعان ماڭعول تايپالارىنا قارسى تۇرار تۇستا، توقاشتارعا جاسىرىن حاتتار جاسىرىپ، سىيلىق رەتىندە بىر-بىرىمەن الماسىپ وتىرسا كەرەك. بالا كۇنىمدە ءبىر كىسىدەن ەستىگەنىم بار ەدى، موڭعوليانىڭ ىشىندەگى ءىرى قارا مال ساتاتىن الىپساتارلار ءدال 8ء-شى ايدىڭ 15 كۇنىن دالاعا اتتانىپ، شوپتەر اراسىندا تىعىلىپ جاتۋمەن وتكىزەتىن كورىنەدى. راس- وتىرىگىن كىم ءبىلسىن، ۋاقىت وتە كەلە سولارمەن ءبىز ەتەنە جاقىن بولىپ، ارالاسىپ كەتتىك. ءقازىر ايشەشەك توقاشتارىندا نە جوق دەيسىز عوي، سول ءبىر حاتتاردان باسقاسىنىڭ ءبارى بار. مەنىڭ ويىمدا ۇنەمى كۇز ورتاسى مەرەكەسىن بەيجىڭدە ويلاپ تاپقان سياقتى بولادى دا تۇرادى، سەبەبى بەيجىڭدە ءبىر كەزدەرى يۋان يمپەرياسىنىڭ استاناسى- دادۋ بولعان. يۋان داۋىرىندەگى قيراعان قابىرعالار قاڭقاسى ءالى كۇنگە دەيىن ءبىر كەزدەرى مەن تۇرعان اۋدان سيوسيتياندا ساقتاۋلى تۇر. قابىرعانىڭ جوعارعى جاعى شىرماۋىقتالعان. كۇزدە ءدال وسى قامالدا تۇرىپ ويعا باتساڭ، ناعىز بەيجىڭدىك كۇزدىڭ سۇلۋلىعىن سەزىنەر مە ەدىڭ. ماعان دا جاقسى جازا ءتۇسۋ ءۇشىن سول جاققا ات باسىن بۇرىپ قايتۋ كەرەك پە ەدى...
ءقازىر كۇز ورتاسى مەرەكەسىنە وراي ۇلكەن توقاشتاردى دايىنداۋ ناۋقانى باستالىپ كەتتى. ايشەشەك توقاشتارى تۇرلەرىنىڭ كوپتىگى سونشالىق، ءتىپتى ادامدار قايسىسىن تاڭداسام بولادى دەپ اۋرە. سىرتىنان قاراساڭ ءبارى ادەمى، ءبىراق ءدامى قالىپتى. وسى تۇرىمدە مەن سىزدەرگە لۋ ءشۇن مىرزانىڭ ەرتەگىسىندەگى زاماناۋي تاعامدارعا ءادىل باعا بەرە الماعان قارتاڭ اجە سزيۋ-سزين |1| سياقتى كورىنۋىم مۇمكىن. ءبىراق بۇرىنعى كەزدەردەگى ايشەشەك توقاشتارىنا قوساتىن قوسىندىلارمەن سالىستىرعاندا قازىرگى قوسپالار الدەقايدا جاقسىراق، سوندىقتان ءدامى دە جاقسى بولۋى كەرەك عوي. دامدە تۇرعان ەشتەڭە جوق دەسەك، اڭگىمە ونىڭ وزىنە ەمەس، سىرتىن قاپتايتىن قورابىنا كوشەدى. مىنە ەندى ولار ناعىز جاۋھار سارايلارداي جىلتىراپ، كوزدىڭ جاۋىن الادى. مەنىڭ وسى ارادا تۇسىنبەيتىن ءبىر نارسەم، نە ءۇشىن ولاردى سونداي اسەم قوراپقا سالادى. ءار جىل سايىن وسى سۇيكىمدى قوراپتاردى قايدا قۇرتامىن دەپ ۋايىمدايتىن بولدىم. ادامدار ءوز باستارىنا قامقورلىق تانىتا الادى، عىلىم دامىعان سايىن ول قامقورلىق شەتتەن شىعادى.
بەيجىڭ كۇزىنە سۇيسىنە قاراۋعا بولاتىن ەڭ تانىمال ورىن- ول، البەتتە، سيانشان. ونىڭ اتاعى تاۋ ەتەگىنىڭ كۇز كەلگەندە قىزىل تۇسكە بويالاتىندىعىن شىقتى. ۇزاق ۋاقىت بويىنا قىزىل جاپىراقتارىمەن ۇيەڭكىلەر تۇرادى. مەنىڭشە، ءوز ۋاقىتىندا ساو سيۋەسين |2|،نالان سيندە |3| دە وزگە دە كوپتەگەن ساراي اقسۇيەكتەرى مەن ءوز ءداۋىرىنىڭ تانىمال ادامدارى سياقتى كۇزگى قىزىل جاپىراقتارعا كوز سۋارۋ ءۇشىن سيانشانعا كوتەرىلگەن سياقتى. چجوۋ سزوجەن جەرگىلىكتى شىركەۋدە ايتارلىقتاي ۇزاق ۋاقىت ءومىر ءسۇردى، سول كەزدەگى ونىڭ شىعارمالارى كۇز بەن اۋىز قۋىراتىن ءارتۇرلى دامدەردى ەسكە سالاتىن كۇزگى جاپىراقتارمەن تىعىز بايلانىستى. مەنىڭ بەيجىڭدە ءومىر سۇرگەنىمە 20 جىلدان استام مەرزىم وتسە دە، سيانشاندا ەشقاشان بولعان ەمەسپىن. الايدا، بۇل وسىناۋ جەردىڭ ماعان بەيتانىستىعىن بىلدىرمەيدى: مەنىڭ باسىم سول جاقتاعى قىزىل جاپىراقتارعا لىقا تولى. ەگەر مەن شىن مانىندە سيانشانعا بارار بولسام، مەنى ءسوزسىز تاڭدانۋ سەزىمى كۇتىپ تۇراتىنى اقيقات. مەن قىزىل جاپىراقتارعا كوز تويدىرعىسى كەلەتىن ادامداردىڭ سانى قىزىل جاپىراقتاردىڭ وزىنەن دە كوپ ەكەنىن بىلەمىن، ال تابيعات سۇلۋلارىنا تىنىش جاعدايدا عانا ءسۇيسىنۋ كەرەك: ايقاي مەن قاربالاستىق بۇعان كەدەرگى كەلتىرەدى.
ءقازىر سول بەيجىڭ كۇزى، بەسىن ۋاقىتى، ال مەن تۇستەن كەيىن ەشتەڭە جازبايتىن ادەتىمنەن تايقىپ، جازۋ ۇستەلىندە وتىرمىن؛ كۇز تۋرالى بايىرعىنىڭ تانىمال ادامدارى جازعان ولەڭدەردى ەسكە ءتۇسىرىپ الەكپىن:
كۇزگى جەل بارىنەن دە قاتتى سوعادى
قاراقشىنىڭ قارماعىن ەسكە سالىپ
ول قامىس لاشىعىمنىڭ جۇلىپ اكەتتى
ءتورت تەكشە قۋراي، قامىسىن |4|
كۇزدىڭ جەلى باتىستاعى باقتىڭ سۋىن بەيبەرەكەت شاشۋدا، ال مەن تاۋدان، كۇننەن باسقا ەشتەڭەنى كورەر ەمەسپىن، جانە سىبىزعىنىڭ داۋسى عانا قۇلاعىمدا.
بىرىنەن سوڭ ءبىرى جاپىراقتار قۇلاپ جاتىر، دۋنتين كولىندە كەشىككەن كۇزگى تولقىندار جۇگىرۋدە. |5|
كەز-كەلگەن بوياۋدىڭ عۇمىرى وڭىپ كەتۋمەن اياقتالاتىنىن كۇز دالەلدەيتىن بولعان سوڭ سول ۋاقىتتىڭ ادامدارى كۇزگى قايعى تۋرالى ايتتى، الايدا، كەيدە كەرىسىنشە دە بولىپ جاتادى. لي باي، بىلاي جازادى:
«مەنىڭشە، كۇز دەمالۋعا ىقىلاستاندىرادى-قايعىرۋعا دەپ كىم ايتتى؟» |6|
ال ليۋ يۋيسي: «باياعىدان-اق كۇز ادامعا مۇڭ، جالعىزدىق، بوستىق اكەلدى، مەن ول كوكتەمنەن دە اسىپ تۇسەدى دەدىم ەمەس پە!؟ اسپاندا بۇلتتاردان ءارى تىرنالار سامعاپ بارادى، مەنىڭ قالامىم ولاردىڭ سوڭىنان قۋىپ بارادى» دەدى. |7|
دۋ فۋ: «سۋدىرلاق جاپىراقتار شەكسىز قۇلاپ جاتىر جانە يانۋزى سۋى اياقسىز سىرعاناۋدا». |8|
حۋان چاو جازادى: «توعىزىنشى، كۇزگى اي كەلدى، سەگىزىنشى كۇن. بارلىق گۇلدەر سولىپ تىندى- تەك مەنىكى عانا گۇلدەپ تۇر». |9|
مىنە، مىناۋ ماو سزەدۋننىڭ ولەڭى: «مىڭداعان اعاشتار قىراۋمەن كيىنگەن، اسپانعا قاندى شاپاق جايىلۋدا، ساربازداردىڭ قاھارى قۇس جولىن سولقىلداتادى» |10|
بۇل ولەڭدەردىڭ بارلىعى دا كۇزدىڭ مۇڭى مەن قايعىسىنا قارسىلىق كورسەتەدى، الايدا ونىڭ ورنىن قۋانىش بولىپ باسا الماعان. ولار بار-جوعى جاۋجۇرەك، پاتەتيكالىق مۇڭدى باس تارتۋشىلىققا عانا الماستىردى.
1) قارتاڭ اجە سزيۋ-سزين- حح عاسىر باسىنداعى تانىمال جازۋشى لۋ ءشۇننىڭ «تولقۋ» اڭگىمەسىنىڭ كەيىپكەرى
2) كلاسسيكالىق «قىزىل ۇيشىكتەگى ءتۇس» رومانىنىڭ اۆتورى
3) ءحۇىى عاسىردا ءومىر سۇرگەن مانچجۋر تەكتى ايگىلى اقىن
4) ءۇىىى عاسىردا ءومىر سۇرگەن، ەڭ ءبىرىنشى كەزەكتە قىستاقتاعى ءومىر مەن تابيعات تۋرالى تولعاعان قىتايلىق اقىن دۋ فۋدىڭ ولەڭىنىڭ العاشقى جولدارى
5) ءۇىىى عاسىردا ءومىر سۇرگەن اقىن دوۋ موۋدىڭ ولەڭى
6) لي باي، دوسپەن قوشتاسۋ ولەڭىنەن جولما-جول
7) ليۋ يۋيسي- تاڭ ءداۋىرىنىڭ تانىمال اقىنى
8) دۋ فۋدىڭ «جوعارى ورلەۋ» ولەڭىنىڭ ەكىنشى تارماعىنان
9) حۋان چاو- ءىح عاسىر ورتاسىنداعى كوتەرىلىس كوشباسشىسى
10) ولەڭ ماو سزەدۋننىڭ گوميندان اسكەرىمەن بولعان سوعىسىنان سوڭ، 1930 جىلى جازىلعان
ورىس تىلىنەن اۋدارعان: جانتاس ەركىن