InfoHub Logo

تۇتىنۋشىلىق قاسيەتتەن ارىلۋ: باي ادامنىڭ تاجىريبەسى

گرەم حيلل مولشىلىقتا ءومىر ءسۇرىپ كەلدى، ءبىراق ءبىر كۇنى ول، شىن مانىندە زاتتار ونىڭ ءومىرى مەن ۋاقىتىن جۇتىپ جاتقانىن تۇسىنەدى.

زاتتارعا دەگەن قۇمارلىق ادام بويىندا قارجىلىق تۇراقسىزدىق كەزىندە قالىپتاسادى. ءبىرشاما ۋاقىتتان كەيىن جاعدايىڭىز وڭالىپ، مولشىلىقتا ءومىر سۇرە باستاپ، ءبارىن ساتىپ الا الاتىنداي جاعداي تۋعان كۇننىڭ وزىندە دە بۇل باقىت اكەلە مە؟ قارجىلىق تۇرعىدا تارشىلىق كورمەيتىن ادامدار «جوق» دەگەن جاۋاپ ايتادى.

گرەم حيلل — كاسىپكەر، ءبىرشاما جەتىستىككە جەتكەن، قاجەت دەگەن زاتتىڭ ءبارىن ساتىپ الىپ، مولشىلىقتا ءومىر ءسۇردى. ءبىراق نەگىزىندە مۇنىڭ ءبارى ونىڭ ءومىرى مەن ۋاقىتىن جۇتىپ جاتتى.

ونىڭ پايىمىنان ۇزىندىلەردى وقىپ كورىڭىز:

مەن اۋدانى 39 شارشى مەتر ستۋديادا ءومىر سۇرەمىن. مەن قابىرعاعا كىرىكتىرىلگەن سۋىرمالى توسەكتە ۇيىقتايمىن. مەنىڭ 6 جەيدەم بار. سالاتتار مەن باسقا دا تاعامدارعا 10 تارەلكەم بار. كەشكى اسقا ۇيىمە قوناق شاقىرسام، جازىلمالى ۇستەلىمدى شىعارامىن. مەندە DVD جوق، ال قازىرگى كىتاپتار توپتامامنىڭ باستاپقىسىنان 10%-ى عانا قالدى.

مەن 90-شى جىلداردىڭ سوڭىنان ۇزاق جول ءجۇرىپ، ينتەرنەت-ستارتاپپەن تابىسقا جەتتىم. اقشا ماعان قارشا جاۋدى دەۋگە بولادى. سوندا مەن ءزاۋلىم ءۇي ساتىپ الىپ، ونى ەلەكترونيكا، تۇرمىستىق زاتتار، گادجەتتەر سياقتى ءتۇرلى زاتتارمەن تولتىرىپ تاستادىم، ءوزىمنىڭ اۆتوپاركىمدى جاسادىم.

ءبىراق بۇل پايدالى دەپ تاپقان زاتتار مەنىڭ ءومىرىمدى، نەمەسە ونىڭ كوپ بولىگىن تۇتقيىلدان جاۋلاپ الا باستادى. مەن تۇتىنىپ جۇرگەن، جەپ جۇرگەن زاتتار، ناتيجەسىندە مەنى جەپ قويدى. ءيا، مەنىڭ ومىرلىك سەنارييىم كوپ تارالعاندار قاتارىنان ەمەس، ويتكەنى 30 جاسقا دەيىن اركىم بايي قويمايدى، دەگەنمەن مەنىڭ زاتتارمەن قارىم-قاتىناس سەنارييىم – ەڭ قاراپايىم.

ءبىز تاۋارلاردىڭ مولدىعىندا، گيپەرماركەتتەر، ءزاۋلىم ساۋدا ورتالىقتارى مەن تاۋلىك بويى جۇمىس ىستەيتىن دۇكەندەر الەمىندە ءومىر سۇرەمىز. كەز كەلگەن الەۋمەتتىك توپتىڭ ادامدارى ءوزىن زاتتارمەن قامتاماسىز ەتە الادى.

بۇل زاتتار ءبىزدى باقىتتى ەتەتىنىن بىلدىرەتىنەشقانداي بەلگى جوق. مەن كوپ جاعدايدا كەرى كورىنىستى كورەمىن.

تاباندىلىقپەن جيناعان ماردىمسىز دۇنيەلەردەن ارىلۋعا ماعان 15 جىل قاجەت بولدى. بۇدان كەيىن از زاتتى قاناعات تۇتىپ، كەڭ، ەركىن، جاقسىراق ءومىر سۇرە باستادىم.

ءبارى 1998 جىلى باستالدى. سەرىكتەسىم ەكەۋمىز كونسالتينگىلىك كومپانيامىزدى وتە ۇلكەن سوماعا ساتتىق. مەن مۇنداي اقشانى ءومىر بويى تاپپاسپىن دەپ ويلادىم.

سومانى العان سوڭ، 4 قاباتتى ءۇي ساتىپ الدىم. تۇتىنۋ مۇمكىندىگىن كەڭىنەن پايدالانىپ، مەن جاڭا سەكسيالىق ديۆان، 300 دوللارلىق ەكى كوزىلدىرىك، گادجەتتەردىڭ ءتۇر-تۇرىن جانە 5-ديسكىلى CD-پلەەر ساتىپ الدىم. جانە، ارينە، قوزعالتقىشتى قاشىقتىقتان جۇرگىزەتىن قارا Volvo-نى يەلىك ەتتىم.

جاڭا كومپانيانىڭ جۇمىستارىمەن بەلسەندى اينالىسا باستاعاندىقتان ۇيگە كوڭىل بولۋگە ۋاقىت بولمادى. سوندا مەن كورتني لاۆتىڭ كومەكشىسى بولعانمىن دەگەن سيەۆەن ەسىمدى جىگىتتى جۇمىسقا الدىم. ول مەنىڭ ساتىپ الۋداعى كومەكشىم بولدى. ونىڭ مىندەتى تۇرمىستىق تەحنيكا، ەلەكترونيكا مەن فۋرنيتۋرالار دۇكەنىن فوتواپپاراتپەن ارالاۋ بولاتىن. ول ماعان ۇنايدى دەگەن زاتتاردى سۋرەتكە ءتۇسىرىپ، ماعان كورسەتەتىن. ال كەيىن مەن زاتتاردىڭ سۋرەتتەرىن كورىپ، ۇناعانىن ساتىپ الۋدى تاپسىراتىنمىن.

الايدا تۇتىنۋ ەسىرتكىسى كوپ ۇزاماي اسەر ەتۋىن توقتاتتى. ماعان ەشتەڭە قاجەت بولماي قالدى. جاڭا شىققان Nokia مەنى ەش قىزىقتىرمادى جانە كوڭىلىمنەن شىقپادى. ءومىرىمنىڭ جاقسارۋى تەوريا بويىنشا مەنى باقىتتىراق ەتۋى ءتيىس بولاتىن، ءبىراق ۋاقىت وتە كەلە مەنى باقىتتان بۇرىن ۇرەي باۋراي باستادى.

ءومىرىم قيىنداپ كەتتى. مەنىڭ باقىلاۋىمدى تالاپ ەتەتىن زاتتار كوبەيدى. گۇلزار، ءۇي جيناۋ، كولىك، ساقتاندىرۋ، قىزمەت كورسەتۋ. سيەۆەننىڭ جۇمىسى كوبەيدى، جانە... ساتىپ الۋعا قاتىستى جەكە كومەكشىمنىڭ بولعانى قالاي؟ مەن كىمگە اينالىپ كەتتىم؟! مەنىڭ ءۇيىم مەن زاتتارىم مەنىڭ جۇمىس بەرۋشىمە اينالدى، وعان قوسا مەن ولارعا جۇمىسقا ورنالاسقىم كەلمەگەن.

ءبارى بۇدان دا قيىنداپ كەتتى. مەن جۇمىس بابىمەن نيۋ-يورككە كوشىپ كەلدىم دە، ۇلكەن ءۇيدى جالعا الدىم. بۇل ءۇي مەن سياقتى IT-كاسىپكەرگە لايىق دەپ سانادىم. ءۇيدى زاتتارمەن تولتىرۋ كەرەك بولدى، جانە بۇعان ۋاقىت پەن كۇش كەتەتىن. سونىمەن قاتار سيەتلدە ءۇيىم بار ەدى. ەندى مەن ەكى ءۇيدى دە ويلاۋىم كەرەك. نيۋ-يوركتە قالامىن دەپ شەشكەنىمدە، ەسكى ءۇيدىڭ ماسەلەلەرىن شەشۋ ءۇشىن جانە ونداعى بار زاتتاردى تاراتۋ ءۇشىن بىرنەشە رەت ارى-بەرى ۇشۋ قاجەت بولدى.

اقشامەن جولىم بولعانى انىق، دەگەنمەن مۇنداي ماسەلە كوپ ادامعا تانىس.

بىلتىر جاريالانعان «21 عاسىرداعى ۇيدە تۇرۋ» زەرتتەۋى ورتا تاپتاعى 32 وتباسىنىڭ ءومىرىن كورسەتەدى. ءوز مۇلكىڭنىڭ قامىن ويلاۋ قاجەتتىلىگى سترەسس گورمونىنىڭ بولىنۋىنە ىقپال ەتەدى. 75% وتباسى كولىگىن گاراجعا قويا الماعان، ويتكەنى گاراج باسقا زاتتارعا تولىپ تۇر.

ءبىزدىڭ زاتتارعا دەگەن ماحابباتىمىز ءىس جۇزىندە ءومىرىمىزدىڭ ءاربىر كورىنىسىن قامتيدى. ۇيلەرىمىزدىڭ كولەمى ۇلعايىپ كەلەدى، ءبىراق ۇيدە تۇراتىن ادامداردىڭ ورتاق سانى ازايىپ كەلەدى. 60 جىلدا ءبىر ادامعا كەڭىستىك 3 ەسەگە ۇلعايدى. نە ءۇشىن؟ وندا كوبىرەك زات ساقتاۋعا بولاتىنداي ما؟

كوشكەن كەزدە تاسىپ جۇرەتىن قوراپتاردا ءبىز نە ساقتايمىز؟ اشپايىنشا بىلمەيمىز.

قىزىق ءۇردىس، اقش-قا قاتىستى بولسا دا. ءسىز بىلەسىز بە، The Natural Resources Defense Council مالىمەتى بويىنشا، امەريكالىق ساتىپ الاتىن تاعامنىڭ 40%-ى قوقىس جاشىگىنە بارادى؟

مۇنداي تويىمسىزدىق الەمدىك دەڭگەيدە زارداپ اكەلەدى. جابايى تۇتىنۋشىلىقتىڭ ارقاسىندا ءونىدىرىس تە شامادان تىس جۇرگىزىلەدى، ال بۇل ءبىزدىڭ ەكوجۇيەمىزدى بۇزادى. Foxconn شىعاراتىن سول iPhone-دار – جۇڭگو ونەركاسىپتىك اۋداندارىنداعى ەكولوگيانىڭ كۇرت وزگەرۋ سەبەبىنىڭ ءبىرى. زاردابىنا ەش ءمان بەرمەيتىن ارزان ءوندىرىس. بۇل ءسىزدى باقىتتىراق ەتە مە؟

تاعى ءبىر تۇسى – الەۋمەتتىك-پسيحولوگيالىق. يللينويستاعى سولتۇستىك-باتىس ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پسيحولوگى گالەن بودەنحاۋزەنءنىڭ زەرتتەۋىنشە، تۇتىنۋ مەن جالپى نورمادان اۋىتقىعان قوعامعا قارسى مىنەز-قۇلىق بىر-بىرىمەن بايلانىستى. تۇتىنۋشىلىق ءوي-ورىس ءبىر دەڭگەيدە ادامعا تەرىس اسەر ەتەدى جانە بۇل ونىڭ تابىس دەڭگەيىنە بايلانىستى ەمەس.

مەنىڭ ومىرگە دەگەن كوزقاراسىم ولگانى كەزدەستىرگەننەن كەيىن وزگەردى. مەن ونىمەن بىرگە بارسەلوناعا باردىم. ونىڭ ۆيزا مەرزىمى اياقتالىپ، ءبىز كىشكەنتاي قاراپايىم پاتەردە تۇردىق جانە باقىتتى بولدىق. كەيىن ءبىزدى يسپانيادا ەشكىم ۇستاپ تۇرماعانىن تۇسىندىك. ازعانتاي كيىم، كەرەك-جاراقتارىمىز بەن نوۋتبۋكتەرىمىزدى الىپ، ساياحاتقا اتتاندىق: بانگكوك، بۋەنوس-ايرەس، تورونتو جانە ت.ب. كوپتەگەن مەكەندەر. مەن جۇمىس ىستەۋدى جالعاستىرا بەردىم، ءبىراق ءوفيسىم ەندى كىشكەنتاي سومكەمە سىيىپ كەتەتىن بولدى. ءوزىمدى ەركىن سەزىنىپ، ۇيدە قالعان كولىگىم مەن گادجەتتەرىمدى ەش ساعىنبادىم.

ولگامەن قارىم-قاتىناسىمىز ءۇزىلدى، ءبىراق ءومىرىم تۇبەگەيلى وزگەردى. ومىرىمدە ازعانتاي عانا زاتتار، سالت ءجۇرىپ ساياحاتتايمىن. ۋاقىتىم كوبەيدى، اقشام دا ازايعان جوق.

ومىردەگى ەڭ كەرەمەت زاتتار – بۇل سول «زاتتار» ەمەس، قارىم-قاتىناس، تاجىريبە مەن ماقساتقا جەتۋ ەكەنىن تۇيسىگىمىزبەن تۇسىنەمىز. ولار باقىتتى ءومىردىڭ ءونىمى بولىپ تابىلادى.

ماعان ماتەريالدى زاتتار ۇنايدى. ءوزىم ديزايندى وقىدىم، گادجەتتەر، كيىمدەر مەن سول سياقتى زاتتاردى جاقسى كورەمىن. ءبىراق تاجىريبەم كورسەتكەندەي، ناقتى ءبىر مەزەتتەن باستاپ ماتەريالدى زاتتار ەموسيونالدىق قاجەتتىلىكتەردى ىعىستىرا باستايدى. ال نەگىزىندە بۇل زاتتار ونى دەمەپ تۇرۋ كەرەك بولاتىن.

مەن بۇرىنعىشا كاسىپكەرمىن جانە قازىرگى ۋاقىتتا ويلاستىرىلعان شاعىن ۇيلەردى جاساۋمەن اينالىسامىن. بۇل ۇيلەر ءومىرىمىزدى دەمەپ تۇرۋ ءۇشىن جاسالادى، كەرىسىنشە ەمەس. مەن تۇراتىن 39 كۆادرات مەترگە ۇقساس، بۇل ۇيلەر قۇرىلىس ءۇشىن كوپ ماتەريالدى، كۇتۋ ءۇشىن ۇلكەن شىعىندى تالاپ ەتپەيدى. بۇل ءۇي يەسىنە ۇنەمدى ءومىر سۇرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.

مەنىڭ ۇيقىم تىنىش، ويتكەنى ماعان شىنىمەن قاجەتتى قوردان ارتىق پايدالانبايمىن. زاتتارىم از بولسا دا، ومىردەن راقاتتى كوبىرەك الامىن. ورىن از بولعان سايىن ءومىر دە كەڭەيە تۇسەدى.

---