تۇيىق ەتىستىك
ساباقتىڭ تاقىرىبى: تۇيىق ەتىستىك
ساباقتىڭ ماقساتى: ەتىستىكتىڭ تۇرلەرىن اجىراتا بىلۋگە ۇيرەتۋ
بىلىمدىلىك: تۇيىق ەتىستىك تۋرالى كەڭ كولەمدە ماعلۇمات بەرىپ، كەيبىر ەرەكشەلىكتەرىن ءتۇسىندىرۋ؛
تاربيەلىك: ساۋاتتى، كوركەم جازۋعا باۋلۋ، تىلگە دەگەن قۇرمەتىن ارتتىرۋ؛
دامىتۋشىلىق: ءار ءتۇرلى ادىستەر مەن تاپسىرمالار ارقىلى وقۋشىلاردىڭ تىلدىك ءبىلىمىن، ەستە ساقتاۋ قابىلەتىن، لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋ.
كۇتىلەتىن ناتيجە:
ا) ەتىستىكتەردىڭ تۇرلەرىن اجىراتا ءبىلۋ؛
ءا) تۇيىق ەتىستىك – ۋ جۇرناعى ارقىلى جاسالاتىنىن ءتۇسىنۋ؛
ب) توپپەن جۇمىس جاساپ، ءوز ويلارىن اشىق ايتا بىلۋگە، ءبىر - ءبىرىن وقىتۋعا داعدىلانۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: بەكىتۋ، سايىس ساباق.
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، «وقۋ جانە جازۋ ارقىلى سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ» تەحنولوگياسىنىڭ ادىستەرى، تەست تاپسىرمالارى.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەربەلسەندى تاقتا، كەسپە قاعازدارى، تەست سۇراقتارى.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. كىرىسپە (قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ)
ا) توپقا ءبولۋ. وقۋشىلاردى ساناۋ ارقىلى 2 توپقا بولەمىن. ءار توپ وزدەرىنە ات قويىپ، توپ باسشىسىن سايلايدى. «ۆاسسەرمان» تەحنولوگياسى بويىنشا باعالاۋ پاراعىنا توپ باسشىلارى توپتىڭ اتىن جانە توپ مۇشەلەرىن جازىپ شىعادى.
ءا) ءۇي تاپسىرماسىن پىسىقتاۋ
ءۇي تاپسىرماسىن قايتالاۋ.
«ماقال - ماتەلدەردىڭ قوسىمشالارىن تولىقتىر» ايدارى بويىنشا ەكى توپقا ەكى ءتۇرلى ماقال جازىلعان پاراقشالار بەرىلەدى. وقۋشىلار ورىنداپ، اتى - ءجونىن جازىپ وتكىزەدى. ماقالداردىڭ قالىپ كەتكەن قوسىمشالارىن تاقتادان شىعاردىم. ەكى توپتىڭ جۇمىستارىن الماستىرىپ ءبىر - بىرىنە تاراتىپ، تەكسەرتەمىن. وقۋشىلار تەكسەرىپ، «ۆاسسەرمان» باعالاۋ پاراعىنا باعانى وزدەرى قويىپ، باعالايدى.
1. وتانىن سۇيگەن وتقا جانبايدى،
سۋعا باتپايدى.
2. ەگىلمەگەن جەر جەتىم،
ەلىنەن ايىرىلعان ەر – جەتىم.
3. ىنتىماق جۇرگەن جەردە
ىرىس بىرگە جۇرەدى.
4. تالاپتى ەرگە نۇر جاۋار.
1. جولداسىن تاستاعان جولدا قالار.
2. ەردى تالاپ ۇشىرار،
قۇستى قانات ۇشىرار.
3. اقسۇڭقار ۇشار جەم ءۇشىن
ەر جىگىت تۋار ەل ءۇشىن.
4. ەردىڭ ۇيالعانى – ولگەنى،
ەمەننىڭ مايىسقانى – سىنعانى
وي قوزعاۋ
ۇقساستىق پەن دارالىق. بۇل بولەمدە ەتىستىكتەردىڭ ۇقساستىقتارى مەن ايىرماشىلىقتارى ايتىلادى. قانداي تاراۋدى ءوتىپ جاتقانىمىزدى سۇراپ، وقۋشىلارعا وسى تاقىرىپتاردىڭ ورتاق ۇقساستىقتارى مەن دارالىقتارىن ايتىپ بەرۋدى تاپسىرامىن.
ءىى نەگىزگى ءبولىم
ماعىنانى تانۋ
«جەكە، جۇپپەن، توپپەن» ءادىسى بويىنشا تاقىرىپتى وقۋ
جەكە ويلاۋ
وقۋشىلارعا تۇيىق ەتىستىك تاراۋىن وقۋدى تاپسىرامىن. الدىمەن جەكە وقىدى. وقۋشىلار بارلىعى جاپپاي وقيدى.
كورشىڭە ايتۋ
بۇل كەزەڭدە وقۋشىلار وزدەرىنىڭ وقىعاندارىن ءبىر - بىرىنە تۇسىندىرەدى.
توپپەن جۇمىس
وقىعاندارىن توپ بولىپ تالقىلاپ، ورتاعا ءبىر وقۋشى شىعىپ ايتىپ بەرەدى.
شىعىپ تۇسىندىرگەن وقۋشىلارعا باعالاۋ پاراعىنا ءوزىم باعا قويدىم.
وقۋلىقپەن جۇمىس
«ىشىنە سىرتىنا» ءادىسى. بۇل ءادىستى قولدانۋ سەبەبىم، وقۋشىلاردىڭ ويىن انىقتاپ ءبىر جۇيەگە ءتۇسىرۋ. تاقىرىپقا قاتىسى بارىن ىشىنە، قاتىسى جوعىن سىرتقى باعانعا جازىپ اجىراتۋ تاپسىرىلادى.
260 - جاتتىعۋ. تۇيىق ەتىستىك ىشىنە، قالعان ەتىستىكتەر سىرتىنا
261 - جاتتىعۋ. بەرىلگەن سوزدەردى ءارى تۇيىق ەتىستىك رەتىندە، ءارى زات ەسىم رەتىندە قولدانىپ، ءارقايسىسىنا ەكى ءسوز تىركەسىنەن قۇراڭدار.
بۇل جاتتىعۋدى وقۋشىلار وزدەرى ورىندارىندا وتىرىپ ورىندادى. ورىنداپ بولىپ وقىپ بەرەدى.
ءىىى. قورىتىندى
تەستپەن جۇمى. وقۋشىلاردىڭ ءتورت ساباق بويى العان بىلىمدەرىن تەكسەرۋ ماقساتىندا ءار تاقىرىپ بويىنشا ءبىر سۇراق بەرە وتىرىپ، تەست الامىن.
1. كۇردەلى ەتىستىكتى تابىڭىز.
ا) بالتالا
ۆ) جۇلقىلادى
س) جۇرە بەر
د) كوڭىلدەنگەن
ە) جازدىرتتى
2. بولىمسىز ەتىستىكتى تابىڭىز.
ا) بۇگىن كەزەكشى اسان ەمەس.
ۆ) مەندە كىتاپ جوق.
س) سەن عانا كەلگەن جوقسىڭ.
د) ۋاقىتىڭ يا بار، يا جوق.
ە) بۇل كىتاپ قىزىق ەمەس.
3. ىرىقسىز ەتىستى تابىڭىز.
ا) جۋىندى
ۆ) سويلەندى
س) قىرىندى
د) جىلىندى
ە) كيىندى
4. سالت ەتىستىكتى بەلگىلەڭىز.
ا) شەرت
ۆ) اسىق
س) ءتۇت
د) بۇرىك
ە) ب ا ق
5. تۇيىق ەتىستىكتى تابىڭىز.
ا) التاۋ
ۆ) سۇلۋ
س) باۋ
د) وتاۋ
ە) داۋ
وقۋشىلار بەلگىلەپ بولعاننان كەيىن تەستتەر جينالىپ ارالاستىرىلىپ، قايتا تاراتىلدى. تەكسەرگەن وقۋشى دۇرىس جاۋاپپەن سالىستىرىپ، باعالاۋ پاراعىنا باعاسىن وزدەرى قويادى. وسى كەزەڭدەردى ەسكەرە وتىرىپ باعالاپ، كوپ بالل جيناعان توپتى جەڭىمپاز ەتەمىن.
وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى، ارىس اۋدانى
م. شاحانوۆ اتىنداعى جالپى ورتا مەكتەبى
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
پولاتوۆا اينۇر مۇسلىمبەك قىزى
ساباقتىڭ ماقساتى: ەتىستىكتىڭ تۇرلەرىن اجىراتا بىلۋگە ۇيرەتۋ
بىلىمدىلىك: تۇيىق ەتىستىك تۋرالى كەڭ كولەمدە ماعلۇمات بەرىپ، كەيبىر ەرەكشەلىكتەرىن ءتۇسىندىرۋ؛
تاربيەلىك: ساۋاتتى، كوركەم جازۋعا باۋلۋ، تىلگە دەگەن قۇرمەتىن ارتتىرۋ؛
دامىتۋشىلىق: ءار ءتۇرلى ادىستەر مەن تاپسىرمالار ارقىلى وقۋشىلاردىڭ تىلدىك ءبىلىمىن، ەستە ساقتاۋ قابىلەتىن، لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋ.
كۇتىلەتىن ناتيجە:
ا) ەتىستىكتەردىڭ تۇرلەرىن اجىراتا ءبىلۋ؛
ءا) تۇيىق ەتىستىك – ۋ جۇرناعى ارقىلى جاسالاتىنىن ءتۇسىنۋ؛
ب) توپپەن جۇمىس جاساپ، ءوز ويلارىن اشىق ايتا بىلۋگە، ءبىر - ءبىرىن وقىتۋعا داعدىلانۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: بەكىتۋ، سايىس ساباق.
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، «وقۋ جانە جازۋ ارقىلى سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ» تەحنولوگياسىنىڭ ادىستەرى، تەست تاپسىرمالارى.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەربەلسەندى تاقتا، كەسپە قاعازدارى، تەست سۇراقتارى.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. كىرىسپە (قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ)
ا) توپقا ءبولۋ. وقۋشىلاردى ساناۋ ارقىلى 2 توپقا بولەمىن. ءار توپ وزدەرىنە ات قويىپ، توپ باسشىسىن سايلايدى. «ۆاسسەرمان» تەحنولوگياسى بويىنشا باعالاۋ پاراعىنا توپ باسشىلارى توپتىڭ اتىن جانە توپ مۇشەلەرىن جازىپ شىعادى.
ءا) ءۇي تاپسىرماسىن پىسىقتاۋ
ءۇي تاپسىرماسىن قايتالاۋ.
«ماقال - ماتەلدەردىڭ قوسىمشالارىن تولىقتىر» ايدارى بويىنشا ەكى توپقا ەكى ءتۇرلى ماقال جازىلعان پاراقشالار بەرىلەدى. وقۋشىلار ورىنداپ، اتى - ءجونىن جازىپ وتكىزەدى. ماقالداردىڭ قالىپ كەتكەن قوسىمشالارىن تاقتادان شىعاردىم. ەكى توپتىڭ جۇمىستارىن الماستىرىپ ءبىر - بىرىنە تاراتىپ، تەكسەرتەمىن. وقۋشىلار تەكسەرىپ، «ۆاسسەرمان» باعالاۋ پاراعىنا باعانى وزدەرى قويىپ، باعالايدى.
1. وتانىن سۇيگەن وتقا جانبايدى،
سۋعا باتپايدى.
2. ەگىلمەگەن جەر جەتىم،
ەلىنەن ايىرىلعان ەر – جەتىم.
3. ىنتىماق جۇرگەن جەردە
ىرىس بىرگە جۇرەدى.
4. تالاپتى ەرگە نۇر جاۋار.
1. جولداسىن تاستاعان جولدا قالار.
2. ەردى تالاپ ۇشىرار،
قۇستى قانات ۇشىرار.
3. اقسۇڭقار ۇشار جەم ءۇشىن
ەر جىگىت تۋار ەل ءۇشىن.
4. ەردىڭ ۇيالعانى – ولگەنى،
ەمەننىڭ مايىسقانى – سىنعانى
وي قوزعاۋ
ۇقساستىق پەن دارالىق. بۇل بولەمدە ەتىستىكتەردىڭ ۇقساستىقتارى مەن ايىرماشىلىقتارى ايتىلادى. قانداي تاراۋدى ءوتىپ جاتقانىمىزدى سۇراپ، وقۋشىلارعا وسى تاقىرىپتاردىڭ ورتاق ۇقساستىقتارى مەن دارالىقتارىن ايتىپ بەرۋدى تاپسىرامىن.
ءىى نەگىزگى ءبولىم
ماعىنانى تانۋ
«جەكە، جۇپپەن، توپپەن» ءادىسى بويىنشا تاقىرىپتى وقۋ
جەكە ويلاۋ
وقۋشىلارعا تۇيىق ەتىستىك تاراۋىن وقۋدى تاپسىرامىن. الدىمەن جەكە وقىدى. وقۋشىلار بارلىعى جاپپاي وقيدى.
كورشىڭە ايتۋ
بۇل كەزەڭدە وقۋشىلار وزدەرىنىڭ وقىعاندارىن ءبىر - بىرىنە تۇسىندىرەدى.
توپپەن جۇمىس
وقىعاندارىن توپ بولىپ تالقىلاپ، ورتاعا ءبىر وقۋشى شىعىپ ايتىپ بەرەدى.
شىعىپ تۇسىندىرگەن وقۋشىلارعا باعالاۋ پاراعىنا ءوزىم باعا قويدىم.
وقۋلىقپەن جۇمىس
«ىشىنە سىرتىنا» ءادىسى. بۇل ءادىستى قولدانۋ سەبەبىم، وقۋشىلاردىڭ ويىن انىقتاپ ءبىر جۇيەگە ءتۇسىرۋ. تاقىرىپقا قاتىسى بارىن ىشىنە، قاتىسى جوعىن سىرتقى باعانعا جازىپ اجىراتۋ تاپسىرىلادى.
260 - جاتتىعۋ. تۇيىق ەتىستىك ىشىنە، قالعان ەتىستىكتەر سىرتىنا
261 - جاتتىعۋ. بەرىلگەن سوزدەردى ءارى تۇيىق ەتىستىك رەتىندە، ءارى زات ەسىم رەتىندە قولدانىپ، ءارقايسىسىنا ەكى ءسوز تىركەسىنەن قۇراڭدار.
بۇل جاتتىعۋدى وقۋشىلار وزدەرى ورىندارىندا وتىرىپ ورىندادى. ورىنداپ بولىپ وقىپ بەرەدى.
ءىىى. قورىتىندى
تەستپەن جۇمى. وقۋشىلاردىڭ ءتورت ساباق بويى العان بىلىمدەرىن تەكسەرۋ ماقساتىندا ءار تاقىرىپ بويىنشا ءبىر سۇراق بەرە وتىرىپ، تەست الامىن.
1. كۇردەلى ەتىستىكتى تابىڭىز.
ا) بالتالا
ۆ) جۇلقىلادى
س) جۇرە بەر
د) كوڭىلدەنگەن
ە) جازدىرتتى
2. بولىمسىز ەتىستىكتى تابىڭىز.
ا) بۇگىن كەزەكشى اسان ەمەس.
ۆ) مەندە كىتاپ جوق.
س) سەن عانا كەلگەن جوقسىڭ.
د) ۋاقىتىڭ يا بار، يا جوق.
ە) بۇل كىتاپ قىزىق ەمەس.
3. ىرىقسىز ەتىستى تابىڭىز.
ا) جۋىندى
ۆ) سويلەندى
س) قىرىندى
د) جىلىندى
ە) كيىندى
4. سالت ەتىستىكتى بەلگىلەڭىز.
ا) شەرت
ۆ) اسىق
س) ءتۇت
د) بۇرىك
ە) ب ا ق
5. تۇيىق ەتىستىكتى تابىڭىز.
ا) التاۋ
ۆ) سۇلۋ
س) باۋ
د) وتاۋ
ە) داۋ
وقۋشىلار بەلگىلەپ بولعاننان كەيىن تەستتەر جينالىپ ارالاستىرىلىپ، قايتا تاراتىلدى. تەكسەرگەن وقۋشى دۇرىس جاۋاپپەن سالىستىرىپ، باعالاۋ پاراعىنا باعاسىن وزدەرى قويادى. وسى كەزەڭدەردى ەسكەرە وتىرىپ باعالاپ، كوپ بالل جيناعان توپتى جەڭىمپاز ەتەمىن.
وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى، ارىس اۋدانى
م. شاحانوۆ اتىنداعى جالپى ورتا مەكتەبى
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
پولاتوۆا اينۇر مۇسلىمبەك قىزى
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.