ۇلگىلى وتباسى
4 كلاسس
تاقىرىبى: «ۇلگىلى وتباسى»
ماقساتى: ونەگەلى ۇل، تاربيەلى قىز تاربيەلەپ وتىرعان اتا - انالاردى ۇلگى ەتۋ، ناسيحاتتاۋ
1 - جۇرگىزۋشى: قازاق حالقىنىڭ دانىشپان اقىنى ابايدىڭ «دۇنيە – ۇلكەن كول، زامان – سوققان جەل، الدىڭعى تولقىن – اعالار، كەيىنگى تولقىن – ىنىلەر، كەزەكپەنەن بولىنەر، باياعىداي كورىنەر» دەگەن ناقىل ءسوزى بار. اتا - تاۋ، انا - بۇلاق، بالا - جاعاسىنداعى قۇراق. اتا - انانى قادىرلەۋ، ولاردىڭ اق ءسۇتىن اقتاۋعا تىرىسۋ ءار پەرزەنتتىڭ مىندەتى. زامانا تولقىنى تاريح تەڭىزىنىڭ جاعالاۋىندا جاقسى تاربيەنىڭ باعا جەتپەس مەرۋەرت مارجاندارىن قالدىردى.
2 - جۇرگىزۋشى: بالاڭ جاقسى بولسىن دەسەڭ بالاسى جاقسىمەن كورشى بول، «باقپەن اسقان پاتشادان، ميمەن اسقان بالا ارتىق؛ ساقالىن ساتقان كارىدەن، ەڭبەگىن ساتقان بالا ارتىق» - دەمەكشى، حالقىمىز ەرتەدەن اتادان بالاعا مۇرا ەتىپ قالدىرىپ كەتكەن قازاق دەگەن دانا حالىقتىڭ ۇرپاعىمىز. بالاسىن ماپەلەپ ءوسىرىپ، ونەگەلى تاربيە بەرۋدى ماقسات تۇتقان اتانىڭ كوزىمىز.
1 - جۇرگىزۋشى: ەندەشە، بۇگىنگى «ۇلگىلى وتباسى» اتتى ساباعىمىزعا قوش كەلدىڭىزدەر!
2 - جۇرگىزۋشى: بۇگىنگى ساباققا قوناققا كەلىپ وتىرعان تاڭداۋلى، ۇلگىلى وتباسىلارىمەن تانىس بولايىق! جولدىبايەۆتار وتباسى، كادەكوۆتار وتباسى، كاحانوۆتار وتباسى، جاكۋپوۆتار وتباسى.
1 - جۇرگىزۋشى: قۇرمەتتى قوناقتار! تاربيە ساعاتىمىزدىڭ بارىسىمەن تانىس بولىڭىزدار:
1. «بالانىڭ ويى»
ەي، تاكاپپار، دۇنيە،
ماعان دا ءبىر قاراشى،
تانيمىسىڭ سەن مەنى
مەن ۇلگىلى اتا - انا بالاسى... دەگەندەي
جانۇياسى تۋرالى شىعارما
ا/ اقبوتا
ءا/ ءالىم
ب/ باۋىرجان
ۆ/ ايسۇلتان شىعارمالارىن وقيدى.
ءان: اناشىم - اكەم، بالا تىلەگى
2 - جۇرگىزۋشى: اتاڭ بولسا اناڭمەن
التىننان سوققان قورعانىڭ.
اعاڭ بولسا اقىلدى
ەشكىمنەن كەم بولمادىڭ.
ءىنىڭ بولسا جاناشىر
سەمسەر قىلىش بىلەگىڭ.
اقىلدى قىز، اقىلدى ۇل،
سونبەس سەنىڭ شىراعىڭ دەگەن.
كەلەسى ءبولىم «بالام تۋرالى» دەپ اتالادى اتا - انالار بالاسىنىڭ ەرەكشەلىگىن اڭگىمەلەيدى.
ءان: اكەم الدابەرگەنوۆا ا اناشىم شاراپوۆ ا
1 - جۇرگىزۋشى: كەلەسى ءبولىم «ۇلگى الىڭىز»دەپ اتالادى
اتا جولىن قۋاتىن
اجە جولىن قۋاتىن،
بويىندا بار قۋاتى
امان بولسىن بالامىز
تاربيە تۋرالى سيتۋاسيالىق سۇراقتار
1 قىز بالا تاربيەسىنىڭ ەرەكشەلىگى - جولدىبايەۆتار وتباسى
2 تەنتەكتىك جاساسا ۇلىڭىزدى جازالايسىز با؟- كادەكوۆتار وتباسى
3. كوپ بالالى وتباسىنداعى بالانىڭ تاربيەسىنىڭ ەرەكشەلىگى - كاحانوۆتار وتباسى
4. بالا بويىنان وزگەشە دارىندى بايقاساڭىز، قالاي دامىتار ەدىڭىز؟- جاكۋپوۆتار وتباسى
كورىنىس: «اتا وسيەتى»
جىگىت: اسسالاۋماعالەيكۋم، اتا!
قارت: امانسىڭ با، بالام؟ باقىتتى بولۋ وڭاي ما؟
جىگىت: اتا، جارى جاقسى بولسا، باقىتى جانىندا.
قارت: جوق، بالام! اقىل باسىڭدا بولسا، باقىت جانىڭدا بولادى. اقىل ادامدى ازاپتان دا، مازاقتان دا قۇتقارادى. ومىردە شىن باقىتتى بولام دەسەڭ اقىلدىلىقتى ۇيرەن، نە اقىلدى قىزعا ۇيلەن.
جىگىت: دۇرىس ايتاسىز، دۇرىس ايتاسىز!
قارت: بالام، ۇيدە كىم، ەلدە كىم ءقادىرلى؟
جىگىت: ۇيدە انا، ەلدە باستىق ءقادىرلى.
قارت: جوق، بالام، ۇيدە قوناق، قارت، بالا ءقادىرلى. ەلدە حان، اكىم، ۇستاز ءقادىرلى. قوناقتى قادىرلەۋدى ءبارى بىلەدى. «بالا – ءۇيدىڭ پاتشاسى»، «بالالى ءۇي – بازار، بالاسىز ءۇي - قۋ مازار» دەگەن حالقىم.
قارت: بالام، ۇيدەگى التىن قازىق كىم؟
جىگىت: اتا، ۇيدەگى التىن قازىق – بالا.
قارت: جوق، ۇيدەگى التىن قازىق – انا. انا اقىلدى بولسا، بالا دانا بولادى. انا تاربيەسى قىزعا، اكە تاربيەسى ۇلعا ۇلگى. انا اقىلشىڭ، اكە قامقورشىڭ، اعا قورعاۋشىڭ، ءىنىڭ سۇيەنىشىڭ، قارىنداسىڭ قاناتىڭ ەكەنىن ۇمىتپا. انانى سىيلاماعاننىڭ اقىلى كەم، اكەنى سىيلاماعاننىڭ جاقىنى كەم. انانىڭ مەيىرىمى كوزىندە، ىقىلاسى كوڭىلىندە، اقىلى سوزىندە بولادى، بالام.
جىگىت: وي، قانداي كەرەمەت سوزدەر!
قارت: بالام، دوستىقتى نىعايتاتىن نە؟
جىگىت: اتا، دوستىق پەن جولداستىقتى ىنتىماق، بىرلىك، تەڭدىك، تۋىستىق، باۋىرمالدىق نىعايتادى.
قارت: دۇرىس، بالام، سەنىڭ ايتقانىڭ دوستىق پەن جولداستىقتى دامىتادى. ەسىڭدە بولسىن، شىن دوستىق اقىلدىعا ءتان. ومىردە دوس بولۋدى ويلاساڭ «سالەمەتسىز بە؟»، «كەشىرىڭىز»، «راحمەت»، «ساۋ بولىڭىز»، «سالەم ايتىڭىز»، «رۇقسات پا» دەگەن سوزدەردى شىن كوڭىلمەن ايتۋعا ۇيرەن. سالەمدەسۋدى بىلگەن كەشىرە دە بىلەدى. ءجون ءسوز كوڭىلدى وسىرەدى، ءجونسىز ءسوز ءۇمىتىڭدى وشىرەدى.
جىگىت: راحمەت، اتا، ءسىزدىڭ عيبرات الارلىق سوزدەرىڭىزدى ەستە ساقتايمىن!
بارلىعى: ءيا، بارلىعىمىز ساقتايمىز.
بي: « قونجىقتار» قىزداردىڭ ورىنداۋىندا
جۇرگىزۋشى: بۇگىنگى كەش وسىمەن اياقتالدى،
دەمەڭىزدەر ونەرىن اياپ قالدى.
كەلەسى كەزدەسكەنشە ساۋ بولىڭىز،
ۋاقىت تا ءبىراز جەرگە تاياپ قالدى.
كەلگەندەرىڭىزگە راحمەت!
تاقىرىبى: «ۇلگىلى وتباسى»
ماقساتى: ونەگەلى ۇل، تاربيەلى قىز تاربيەلەپ وتىرعان اتا - انالاردى ۇلگى ەتۋ، ناسيحاتتاۋ
1 - جۇرگىزۋشى: قازاق حالقىنىڭ دانىشپان اقىنى ابايدىڭ «دۇنيە – ۇلكەن كول، زامان – سوققان جەل، الدىڭعى تولقىن – اعالار، كەيىنگى تولقىن – ىنىلەر، كەزەكپەنەن بولىنەر، باياعىداي كورىنەر» دەگەن ناقىل ءسوزى بار. اتا - تاۋ، انا - بۇلاق، بالا - جاعاسىنداعى قۇراق. اتا - انانى قادىرلەۋ، ولاردىڭ اق ءسۇتىن اقتاۋعا تىرىسۋ ءار پەرزەنتتىڭ مىندەتى. زامانا تولقىنى تاريح تەڭىزىنىڭ جاعالاۋىندا جاقسى تاربيەنىڭ باعا جەتپەس مەرۋەرت مارجاندارىن قالدىردى.
2 - جۇرگىزۋشى: بالاڭ جاقسى بولسىن دەسەڭ بالاسى جاقسىمەن كورشى بول، «باقپەن اسقان پاتشادان، ميمەن اسقان بالا ارتىق؛ ساقالىن ساتقان كارىدەن، ەڭبەگىن ساتقان بالا ارتىق» - دەمەكشى، حالقىمىز ەرتەدەن اتادان بالاعا مۇرا ەتىپ قالدىرىپ كەتكەن قازاق دەگەن دانا حالىقتىڭ ۇرپاعىمىز. بالاسىن ماپەلەپ ءوسىرىپ، ونەگەلى تاربيە بەرۋدى ماقسات تۇتقان اتانىڭ كوزىمىز.
1 - جۇرگىزۋشى: ەندەشە، بۇگىنگى «ۇلگىلى وتباسى» اتتى ساباعىمىزعا قوش كەلدىڭىزدەر!
2 - جۇرگىزۋشى: بۇگىنگى ساباققا قوناققا كەلىپ وتىرعان تاڭداۋلى، ۇلگىلى وتباسىلارىمەن تانىس بولايىق! جولدىبايەۆتار وتباسى، كادەكوۆتار وتباسى، كاحانوۆتار وتباسى، جاكۋپوۆتار وتباسى.
1 - جۇرگىزۋشى: قۇرمەتتى قوناقتار! تاربيە ساعاتىمىزدىڭ بارىسىمەن تانىس بولىڭىزدار:
1. «بالانىڭ ويى»
ەي، تاكاپپار، دۇنيە،
ماعان دا ءبىر قاراشى،
تانيمىسىڭ سەن مەنى
مەن ۇلگىلى اتا - انا بالاسى... دەگەندەي
جانۇياسى تۋرالى شىعارما
ا/ اقبوتا
ءا/ ءالىم
ب/ باۋىرجان
ۆ/ ايسۇلتان شىعارمالارىن وقيدى.
ءان: اناشىم - اكەم، بالا تىلەگى
2 - جۇرگىزۋشى: اتاڭ بولسا اناڭمەن
التىننان سوققان قورعانىڭ.
اعاڭ بولسا اقىلدى
ەشكىمنەن كەم بولمادىڭ.
ءىنىڭ بولسا جاناشىر
سەمسەر قىلىش بىلەگىڭ.
اقىلدى قىز، اقىلدى ۇل،
سونبەس سەنىڭ شىراعىڭ دەگەن.
كەلەسى ءبولىم «بالام تۋرالى» دەپ اتالادى اتا - انالار بالاسىنىڭ ەرەكشەلىگىن اڭگىمەلەيدى.
ءان: اكەم الدابەرگەنوۆا ا اناشىم شاراپوۆ ا
1 - جۇرگىزۋشى: كەلەسى ءبولىم «ۇلگى الىڭىز»دەپ اتالادى
اتا جولىن قۋاتىن
اجە جولىن قۋاتىن،
بويىندا بار قۋاتى
امان بولسىن بالامىز
تاربيە تۋرالى سيتۋاسيالىق سۇراقتار
1 قىز بالا تاربيەسىنىڭ ەرەكشەلىگى - جولدىبايەۆتار وتباسى
2 تەنتەكتىك جاساسا ۇلىڭىزدى جازالايسىز با؟- كادەكوۆتار وتباسى
3. كوپ بالالى وتباسىنداعى بالانىڭ تاربيەسىنىڭ ەرەكشەلىگى - كاحانوۆتار وتباسى
4. بالا بويىنان وزگەشە دارىندى بايقاساڭىز، قالاي دامىتار ەدىڭىز؟- جاكۋپوۆتار وتباسى
كورىنىس: «اتا وسيەتى»
جىگىت: اسسالاۋماعالەيكۋم، اتا!
قارت: امانسىڭ با، بالام؟ باقىتتى بولۋ وڭاي ما؟
جىگىت: اتا، جارى جاقسى بولسا، باقىتى جانىندا.
قارت: جوق، بالام! اقىل باسىڭدا بولسا، باقىت جانىڭدا بولادى. اقىل ادامدى ازاپتان دا، مازاقتان دا قۇتقارادى. ومىردە شىن باقىتتى بولام دەسەڭ اقىلدىلىقتى ۇيرەن، نە اقىلدى قىزعا ۇيلەن.
جىگىت: دۇرىس ايتاسىز، دۇرىس ايتاسىز!
قارت: بالام، ۇيدە كىم، ەلدە كىم ءقادىرلى؟
جىگىت: ۇيدە انا، ەلدە باستىق ءقادىرلى.
قارت: جوق، بالام، ۇيدە قوناق، قارت، بالا ءقادىرلى. ەلدە حان، اكىم، ۇستاز ءقادىرلى. قوناقتى قادىرلەۋدى ءبارى بىلەدى. «بالا – ءۇيدىڭ پاتشاسى»، «بالالى ءۇي – بازار، بالاسىز ءۇي - قۋ مازار» دەگەن حالقىم.
قارت: بالام، ۇيدەگى التىن قازىق كىم؟
جىگىت: اتا، ۇيدەگى التىن قازىق – بالا.
قارت: جوق، ۇيدەگى التىن قازىق – انا. انا اقىلدى بولسا، بالا دانا بولادى. انا تاربيەسى قىزعا، اكە تاربيەسى ۇلعا ۇلگى. انا اقىلشىڭ، اكە قامقورشىڭ، اعا قورعاۋشىڭ، ءىنىڭ سۇيەنىشىڭ، قارىنداسىڭ قاناتىڭ ەكەنىن ۇمىتپا. انانى سىيلاماعاننىڭ اقىلى كەم، اكەنى سىيلاماعاننىڭ جاقىنى كەم. انانىڭ مەيىرىمى كوزىندە، ىقىلاسى كوڭىلىندە، اقىلى سوزىندە بولادى، بالام.
جىگىت: وي، قانداي كەرەمەت سوزدەر!
قارت: بالام، دوستىقتى نىعايتاتىن نە؟
جىگىت: اتا، دوستىق پەن جولداستىقتى ىنتىماق، بىرلىك، تەڭدىك، تۋىستىق، باۋىرمالدىق نىعايتادى.
قارت: دۇرىس، بالام، سەنىڭ ايتقانىڭ دوستىق پەن جولداستىقتى دامىتادى. ەسىڭدە بولسىن، شىن دوستىق اقىلدىعا ءتان. ومىردە دوس بولۋدى ويلاساڭ «سالەمەتسىز بە؟»، «كەشىرىڭىز»، «راحمەت»، «ساۋ بولىڭىز»، «سالەم ايتىڭىز»، «رۇقسات پا» دەگەن سوزدەردى شىن كوڭىلمەن ايتۋعا ۇيرەن. سالەمدەسۋدى بىلگەن كەشىرە دە بىلەدى. ءجون ءسوز كوڭىلدى وسىرەدى، ءجونسىز ءسوز ءۇمىتىڭدى وشىرەدى.
جىگىت: راحمەت، اتا، ءسىزدىڭ عيبرات الارلىق سوزدەرىڭىزدى ەستە ساقتايمىن!
بارلىعى: ءيا، بارلىعىمىز ساقتايمىز.
بي: « قونجىقتار» قىزداردىڭ ورىنداۋىندا
جۇرگىزۋشى: بۇگىنگى كەش وسىمەن اياقتالدى،
دەمەڭىزدەر ونەرىن اياپ قالدى.
كەلەسى كەزدەسكەنشە ساۋ بولىڭىز،
ۋاقىت تا ءبىراز جەرگە تاياپ قالدى.
كەلگەندەرىڭىزگە راحمەت!
You Might Also Like
-
جەلىلى ويىن: «وتباسى، ەمحانا، ءدارىحانا، امبەباپ، شاشتاراز»
