ۇلى جىبەك جولىنىڭ قالىپتاسۋى جانە تاريحي ماڭىزى
ماقساتى:
1. ۇلى جىبەك جولىنىڭ پايدا بولۋ تاريحىن تۇسىندىرە وتىرىپ، جىبەك جولىنىڭ ساۋدانى، شارۋاشىلىقتى، حالىقارالىق قارىم - قاتىناستى دامىتۋداعى تاريحي ماڭىزىن اشۋ.
2. وقيعاعا قاتىستى تاريحي تانىمىن قالىپتاستىرا وتىرىپ، ويلاۋ، تالداۋ، قورىتىندى جاساۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ. ءوز بەتىمەن ىزدەنىس جۇمىس جاساي بىلۋگە داعدىلاندىرۋ.
3. ەلجاندىلىققا، ەڭبەك سۇيگىشتىككە، ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جوبا ساباق.
ءادىسى: ينتەراكتيۆتى، جوبالاۋ. ساتىلاي كومپلەكستى تالداۋ.
كورنەكىلىك: سلايد - شوۋ كارتالار، سىزبالار، ا. ەڭسەپوۆ. «ۇلى جىبەك جولى» كۇي، كورىنىس. ەلەكتروندىق وقۋلىق. 7سىنىپ.
ءپانارالىق بايلانىس: دۇنيەجۇزىلىك تاريح، گەوگرافيا.
ساباقتىڭ جوسپارى:
1. ۇيىمداستىرۋ.
2. كىرىسپە. (ءالعىسوز)
3. نەگىزگى ءبولىم. (ءار توپ ءوز جوبالارىن قورعايدى)
4. بەكىتۋ.
5. قورىتۋ.
6. ۇيگە تاپسىرما.
ساباق بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ. وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ. ساباققا ىنتاسىن قالىپتاستىرۋ.
ءىV. جاڭا ساباقتى يگەرۋگە دايىندىق كەزەڭى. بالالار ءبىز بۇگىنگى ساباعىمىزدا «ۇلى جىبەك جولىنىڭ قالىپتاسۋى مەن تاريحي ماڭىزى» تاقىرىبىن قاراستىرعالى وتىرمىز. العاشقى ءسوزىمىزدى مىنا بەينەگە بەرەيىك. كەزەك ەلەكتروندىق وقۋلىققا بەرىلەدى. 10 - انيماسيا.
V. جاڭا ماتەريالدى ءتۇسىندىرۋ، قابىلداۋ كەزەڭى
مىنە وسى ۇلى جىبەك جولى جايلى وقۋشىلار سەندەرگە الدىن - الا تاپسىرما بەرىلگەن. ءار توپ ءوز تاپسىرماسى بويىنشا ءوز جوباسىن جاساۋى ءتيىس بولاتىن. ەندىگى ءسوزدى سەندەرگە بەرەمىز.
1 - توپ. «سۇڭقار»توبىنا ءسوز بەرەمىز. ولار ۇلى جىبەك جولىنىڭ تاريحىن زەرتتەپ كەلۋى ءتيىس ەدى. توپ مۇشەلەرى ءوز جۇمىستارىمەن تانىستىرادى. حابارلامالارىن قورعاپ ساتىلاي تالدايدى.
2 - توپ. «جىگەر» توبى. ۇلى جىبەك جولىنىڭ تارماقتارىمەن ءجۇرىپ وتىرىپ تۇسىندىرەدى. كارتانى پايدالانۋ. كورىنىس كورسەتۋ.
3 - توپ توبى «تۇلپار» ۇلى جىبەك جولىنىڭ شارۋاشىلىقتىڭ دامۋىنا تيگىزگەن اسەرىن باياندايدى. سلايد - شوۋ كورسەتىلەدى.
4 - توپ. «وركەن» توبى. ۇلى جىبەك جولىنىڭ مادەنيەتكە تيگىزگەن ىقپالىن تۇسىندىرەدى.
Vءى. وقۋشىلاردىڭ العان بىلىمدەرىن تەكسەرۋ. «كوش كەرۋەن» وينى. ۆيكتورينالىق سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ.
1. ۇلى جىبەك جولىنىڭ باستالۋى:
ا) جەتىسۋدان.
ءا) حۋانحە وزەنىنىڭ اڭعارىنداعى ايماقتان.
ب) ىستىق كولىنەن.
ۆ) ۇلى جۇڭگو قورعانىنان.
2. ۇلى جىبەك جولىنىڭ ۇزىندىعى:
ا) 6000كم.
ءا) 7000كم.
ب) 8000كم.
ۆ) 9000كم.
3. قازبا كەزىندە تارازدان تابىلعان قۇمىرالار جاسالعان ەل:
ا) فرانك مەملەكەتى.
ءا) ريم يمپەرياسى.
ب) اراب حاليفاتى.
ۆ) ۆيزانتيا يمپەرياسى.
4. قازبا جۇمىسى كەزىندە ۇلى جىبەك جولىنىڭ بويىنداعى قالالاردان مەشىت، مەدرەسە ورىندارىنىڭ تابىلۋى دالەلدەيدى:
ا) ءبۋدديزمنىڭ تارالۋى.
ءا) يسلامنىڭ تارالۋى.
ب) حريستيان ءدىنىنىڭ تارالۋى.
ۆ) دىنگە شىدامسىزدىق.
5. تۇرىك قاعاناتى مەن ۆيزانتيا اراسىندا كەلىسىم ورناعان جىل:
ا) 551جىل. ءا) 568 جىل.
ب) 574 جىل.
ۆ) 596 جىل.
6. ۇلى جىبەك جولى تاريحي ماڭىزىنا جاتپايتىن وقيعا:
ا) ءدىني سوعىستاردىڭ باستالۋى.
ءا) شارۋاشىلىق پەن مادەنيەتتىڭ دامۋى.
ب) ساۋدانىڭ دامۋى.
ۆ) دىندەردىڭ تارالۋى.
7. جىبەك ساتۋدا جۇڭگو مەملەكەتىمەن باسەكەگە تۇسكەن ەل:
ا) يران.
ءا) سوعدى.
ب) باتىس ەلدەرى.
ۆ) كاۆكاز جەرلەرى.
Vءىى. بەكىتۋ. 1.«مەن كىممىن تاپشى؟» كارتوچكالار ۇلەستىرىلىپ بەرىلەدى. ءار توپ ءوز تاپسىرماسىنا جاۋاپ بەرەدى.
ءى تاپسىرما. «ماعان وڭاي دەيسىندەر مە؟ كىم بىرەۋدىڭ وزىنە بۇيىرعانىن جاقسى كورەدى. تۇيەنى اكەل! جازىلا؟ قۇمانداعى سۋدى جىلىت. قوستى جىق! وتتى ءسوندىر! تەڭدەردى تۇيەگە ارت! كىرەكەش، بۇيدا تارت! كەرۋەندى باستا! دەگەن جارلىقتارمەن - اق شارشايمىن. ماڭگىباستار وڭشەڭ! وتىرارعا جەتپەي دامىلداۋعا حاقىمىز جوق. وسى جولدان قاھار جارلىعىن ورىنداي الماي تۋعان جەردى قايتىپ تاباندارىڭ باسپايدى.» وسى مىنەزدەمە قاي قىزمەتكەرگە ءتان
ءىى تاپسىرما. «وسى دۇنيە - مۇلىكتى سوناۋ باتىستان شىعىسقا تاسىعاندا بار قيىندىقتى كوتەرەتىن تۇيەلەر. ولار مەنىڭ جەلمايام، نارىم، قوسپاعىم، ءومىرىم وسى تۇيەلەرمەن تىعىز بايلانىستا ءوتتى. ات تۇياعى كەتىلگەن اسۋدان، قۇس قاناتى كۇيگەن شولدەن، ىستىق شىلدەدە قۇم باسقان تۇيەلەرىمنىڭ تابانى كۇيەدى. وسى ءبىر مويىن مومىندارىمدى بالە - جالادان، مەرتىگۋدەن، جول ۇستىندە پىشاققا تۇسۋدەن ساقتاپ قالۋ مەنىڭ بار ارمانىم.» بۇل مىنەزدەمە قاي قىزمەتكەرگە ءتان؟
ءىىى تاپسىرما.
تەمىرقازىق تىم جارىق، وزەن جاعاسىندا كىدىرە بەرۋدىڭ ەش ءجونى جوق. تۇنگى دىمقىلدان ادام مەن مال بەلدەن قالادى. جەتىقاراقشىنىڭ جاتىسى بوتەن، قىس ىزعارى وزەن بۋادى، قابىرشاق مۇز تۇيەلەردى كوتەرە المايدى. ەسەكقىرعان كورەر كوزگە مۇنار تارتىپ وزەننىڭ بۇل تۇسى نايزا بويلاماس تەرەڭ بولعانى. ۇركەر شوق جۇلدىزىنىڭ شىعۋى مەن جوعالۋى وزگەشە، ءازىر بىزگە سەرىك بولاتىن ەمەس، اسىقپاساق ءبىر قاتەرگە ۇرىنارىمىز قاق. وسى مىنەزدەمە قاي قىزمەتكەرگە ءتان؟
ءىV تاپسىرما.
«ءباتىر - اۋ مەنەن وزگە جۇرت بالالارىنىڭ ورتاسىندا ومالىپ وتىرىپ - اق كۇنەلتەدى. كۇنەلتەدى ەمەس - اۋ، قۇرتقا تويعان قارعاشا تالتاڭداپ عۇمىر كەشەدى. ال ءبىز بايعۇس بۇرالقى يتتەي جات جەردى كەزىپ، كورىنگەنگە تەلمىرىپ جۇرەمىز. قولىم، بەلىم، سيراعىم ءبارى مەنىكى ەمەس، كەرۋەنباسىنىكى، قالاي بۇيىرسا سولاي جۇمىلادى. قاشان جۇك تۇگەل ارتىلىپ، قوسپاقتار ءتىزىلىپ جولعا شىققانشا ءوزىمدى - ءوزىم كىدىرتەر قۇدىرەتىم بولمايدى. سوسىن كوشتىڭ ەڭ سوڭىنداعى تۇيەنىڭ موينىنا جارماسامىن، يىرىنە اياعىمدى قويىپ، وركەشكە تىرمىسىپ، قوس وركەشتىڭ اراسىنا جايعاسقاندا ۋھ دەپ شاقىرامىن» مەن كىممىن؟ تابىڭدارشى.
قورىتىندى جاساۋ. بەينە تاسپا كورسەتۋ.
Vءىىى. وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن باعالاۋ.
ءۇي تاپسىرماسىن بەرۋ. § 14. وقىپ كەلۋ. ۇلى جىبەك جولىنىڭ كارتاسىن سىزىپ كەلۋ.
1. ۇلى جىبەك جولىنىڭ پايدا بولۋ تاريحىن تۇسىندىرە وتىرىپ، جىبەك جولىنىڭ ساۋدانى، شارۋاشىلىقتى، حالىقارالىق قارىم - قاتىناستى دامىتۋداعى تاريحي ماڭىزىن اشۋ.
2. وقيعاعا قاتىستى تاريحي تانىمىن قالىپتاستىرا وتىرىپ، ويلاۋ، تالداۋ، قورىتىندى جاساۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ. ءوز بەتىمەن ىزدەنىس جۇمىس جاساي بىلۋگە داعدىلاندىرۋ.
3. ەلجاندىلىققا، ەڭبەك سۇيگىشتىككە، ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جوبا ساباق.
ءادىسى: ينتەراكتيۆتى، جوبالاۋ. ساتىلاي كومپلەكستى تالداۋ.
كورنەكىلىك: سلايد - شوۋ كارتالار، سىزبالار، ا. ەڭسەپوۆ. «ۇلى جىبەك جولى» كۇي، كورىنىس. ەلەكتروندىق وقۋلىق. 7سىنىپ.
ءپانارالىق بايلانىس: دۇنيەجۇزىلىك تاريح، گەوگرافيا.
ساباقتىڭ جوسپارى:
1. ۇيىمداستىرۋ.
2. كىرىسپە. (ءالعىسوز)
3. نەگىزگى ءبولىم. (ءار توپ ءوز جوبالارىن قورعايدى)
4. بەكىتۋ.
5. قورىتۋ.
6. ۇيگە تاپسىرما.
ساباق بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ. وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ. ساباققا ىنتاسىن قالىپتاستىرۋ.
ءىV. جاڭا ساباقتى يگەرۋگە دايىندىق كەزەڭى. بالالار ءبىز بۇگىنگى ساباعىمىزدا «ۇلى جىبەك جولىنىڭ قالىپتاسۋى مەن تاريحي ماڭىزى» تاقىرىبىن قاراستىرعالى وتىرمىز. العاشقى ءسوزىمىزدى مىنا بەينەگە بەرەيىك. كەزەك ەلەكتروندىق وقۋلىققا بەرىلەدى. 10 - انيماسيا.
V. جاڭا ماتەريالدى ءتۇسىندىرۋ، قابىلداۋ كەزەڭى
مىنە وسى ۇلى جىبەك جولى جايلى وقۋشىلار سەندەرگە الدىن - الا تاپسىرما بەرىلگەن. ءار توپ ءوز تاپسىرماسى بويىنشا ءوز جوباسىن جاساۋى ءتيىس بولاتىن. ەندىگى ءسوزدى سەندەرگە بەرەمىز.
1 - توپ. «سۇڭقار»توبىنا ءسوز بەرەمىز. ولار ۇلى جىبەك جولىنىڭ تاريحىن زەرتتەپ كەلۋى ءتيىس ەدى. توپ مۇشەلەرى ءوز جۇمىستارىمەن تانىستىرادى. حابارلامالارىن قورعاپ ساتىلاي تالدايدى.
2 - توپ. «جىگەر» توبى. ۇلى جىبەك جولىنىڭ تارماقتارىمەن ءجۇرىپ وتىرىپ تۇسىندىرەدى. كارتانى پايدالانۋ. كورىنىس كورسەتۋ.
3 - توپ توبى «تۇلپار» ۇلى جىبەك جولىنىڭ شارۋاشىلىقتىڭ دامۋىنا تيگىزگەن اسەرىن باياندايدى. سلايد - شوۋ كورسەتىلەدى.
4 - توپ. «وركەن» توبى. ۇلى جىبەك جولىنىڭ مادەنيەتكە تيگىزگەن ىقپالىن تۇسىندىرەدى.
Vءى. وقۋشىلاردىڭ العان بىلىمدەرىن تەكسەرۋ. «كوش كەرۋەن» وينى. ۆيكتورينالىق سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ.
1. ۇلى جىبەك جولىنىڭ باستالۋى:
ا) جەتىسۋدان.
ءا) حۋانحە وزەنىنىڭ اڭعارىنداعى ايماقتان.
ب) ىستىق كولىنەن.
ۆ) ۇلى جۇڭگو قورعانىنان.
2. ۇلى جىبەك جولىنىڭ ۇزىندىعى:
ا) 6000كم.
ءا) 7000كم.
ب) 8000كم.
ۆ) 9000كم.
3. قازبا كەزىندە تارازدان تابىلعان قۇمىرالار جاسالعان ەل:
ا) فرانك مەملەكەتى.
ءا) ريم يمپەرياسى.
ب) اراب حاليفاتى.
ۆ) ۆيزانتيا يمپەرياسى.
4. قازبا جۇمىسى كەزىندە ۇلى جىبەك جولىنىڭ بويىنداعى قالالاردان مەشىت، مەدرەسە ورىندارىنىڭ تابىلۋى دالەلدەيدى:
ا) ءبۋدديزمنىڭ تارالۋى.
ءا) يسلامنىڭ تارالۋى.
ب) حريستيان ءدىنىنىڭ تارالۋى.
ۆ) دىنگە شىدامسىزدىق.
5. تۇرىك قاعاناتى مەن ۆيزانتيا اراسىندا كەلىسىم ورناعان جىل:
ا) 551جىل. ءا) 568 جىل.
ب) 574 جىل.
ۆ) 596 جىل.
6. ۇلى جىبەك جولى تاريحي ماڭىزىنا جاتپايتىن وقيعا:
ا) ءدىني سوعىستاردىڭ باستالۋى.
ءا) شارۋاشىلىق پەن مادەنيەتتىڭ دامۋى.
ب) ساۋدانىڭ دامۋى.
ۆ) دىندەردىڭ تارالۋى.
7. جىبەك ساتۋدا جۇڭگو مەملەكەتىمەن باسەكەگە تۇسكەن ەل:
ا) يران.
ءا) سوعدى.
ب) باتىس ەلدەرى.
ۆ) كاۆكاز جەرلەرى.
Vءىى. بەكىتۋ. 1.«مەن كىممىن تاپشى؟» كارتوچكالار ۇلەستىرىلىپ بەرىلەدى. ءار توپ ءوز تاپسىرماسىنا جاۋاپ بەرەدى.
ءى تاپسىرما. «ماعان وڭاي دەيسىندەر مە؟ كىم بىرەۋدىڭ وزىنە بۇيىرعانىن جاقسى كورەدى. تۇيەنى اكەل! جازىلا؟ قۇمانداعى سۋدى جىلىت. قوستى جىق! وتتى ءسوندىر! تەڭدەردى تۇيەگە ارت! كىرەكەش، بۇيدا تارت! كەرۋەندى باستا! دەگەن جارلىقتارمەن - اق شارشايمىن. ماڭگىباستار وڭشەڭ! وتىرارعا جەتپەي دامىلداۋعا حاقىمىز جوق. وسى جولدان قاھار جارلىعىن ورىنداي الماي تۋعان جەردى قايتىپ تاباندارىڭ باسپايدى.» وسى مىنەزدەمە قاي قىزمەتكەرگە ءتان
ءىى تاپسىرما. «وسى دۇنيە - مۇلىكتى سوناۋ باتىستان شىعىسقا تاسىعاندا بار قيىندىقتى كوتەرەتىن تۇيەلەر. ولار مەنىڭ جەلمايام، نارىم، قوسپاعىم، ءومىرىم وسى تۇيەلەرمەن تىعىز بايلانىستا ءوتتى. ات تۇياعى كەتىلگەن اسۋدان، قۇس قاناتى كۇيگەن شولدەن، ىستىق شىلدەدە قۇم باسقان تۇيەلەرىمنىڭ تابانى كۇيەدى. وسى ءبىر مويىن مومىندارىمدى بالە - جالادان، مەرتىگۋدەن، جول ۇستىندە پىشاققا تۇسۋدەن ساقتاپ قالۋ مەنىڭ بار ارمانىم.» بۇل مىنەزدەمە قاي قىزمەتكەرگە ءتان؟
ءىىى تاپسىرما.
تەمىرقازىق تىم جارىق، وزەن جاعاسىندا كىدىرە بەرۋدىڭ ەش ءجونى جوق. تۇنگى دىمقىلدان ادام مەن مال بەلدەن قالادى. جەتىقاراقشىنىڭ جاتىسى بوتەن، قىس ىزعارى وزەن بۋادى، قابىرشاق مۇز تۇيەلەردى كوتەرە المايدى. ەسەكقىرعان كورەر كوزگە مۇنار تارتىپ وزەننىڭ بۇل تۇسى نايزا بويلاماس تەرەڭ بولعانى. ۇركەر شوق جۇلدىزىنىڭ شىعۋى مەن جوعالۋى وزگەشە، ءازىر بىزگە سەرىك بولاتىن ەمەس، اسىقپاساق ءبىر قاتەرگە ۇرىنارىمىز قاق. وسى مىنەزدەمە قاي قىزمەتكەرگە ءتان؟
ءىV تاپسىرما.
«ءباتىر - اۋ مەنەن وزگە جۇرت بالالارىنىڭ ورتاسىندا ومالىپ وتىرىپ - اق كۇنەلتەدى. كۇنەلتەدى ەمەس - اۋ، قۇرتقا تويعان قارعاشا تالتاڭداپ عۇمىر كەشەدى. ال ءبىز بايعۇس بۇرالقى يتتەي جات جەردى كەزىپ، كورىنگەنگە تەلمىرىپ جۇرەمىز. قولىم، بەلىم، سيراعىم ءبارى مەنىكى ەمەس، كەرۋەنباسىنىكى، قالاي بۇيىرسا سولاي جۇمىلادى. قاشان جۇك تۇگەل ارتىلىپ، قوسپاقتار ءتىزىلىپ جولعا شىققانشا ءوزىمدى - ءوزىم كىدىرتەر قۇدىرەتىم بولمايدى. سوسىن كوشتىڭ ەڭ سوڭىنداعى تۇيەنىڭ موينىنا جارماسامىن، يىرىنە اياعىمدى قويىپ، وركەشكە تىرمىسىپ، قوس وركەشتىڭ اراسىنا جايعاسقاندا ۋھ دەپ شاقىرامىن» مەن كىممىن؟ تابىڭدارشى.
قورىتىندى جاساۋ. بەينە تاسپا كورسەتۋ.
Vءىىى. وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن باعالاۋ.
ءۇي تاپسىرماسىن بەرۋ. § 14. وقىپ كەلۋ. ۇلى جىبەك جولىنىڭ كارتاسىن سىزىپ كەلۋ.
You Might Also Like
-
اۆتورلىق باعدارلاما: Promethean - نىڭ ActivClassroom ينتەراكتيۆتى سىنىبىن ساباقتى تۇسىندىرۋدە پايدالانۋ
