- 05 ناۋ. 2024 04:31
- 313
ۇلى وتان سوعىسىنىڭ باتىرلارى
ءال - فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ فيلولوگيا جانە الەم تىلدەرى فاكۋلتەتى، جالپى ءتىل ءبىلىمى جانە ەۋروپا تىلدەرى كافەدراسى، اۋدارما ءىسى ماماندىعىنىڭ 1 كۋرس ستۋدەنتى ت. ع. د پروفەسسور قوزىباقوۆا ف. ا عىلىمي جەتەكشىلىگىمەن قۇرمانبەك قىزى اقنيەت.
ۇلى وتان سوعىسىنىڭ باتىرلارى.
بۇگىندە ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستىڭ اياقتالعانىنا 75 جىل تولىپ وتىر. تاريحىمىزدا ەرەكشە ورىن العان، جەر انامىزدىڭ بەتىنە قانداردىڭ توگىلۋىنە سەبەپ بولعان، قانشاما وتباسىنىڭ قارا جامىلۋىنا تۇركى بولعان ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس امەريكادان باسقا بارلىق ەل ءۇشىن قيىن كەزەڭدەر بولعانى اقيقات. ۇلى وتان سوعىسى جىلدارى تۋرالى جازىلعان كەز - كەلگەن شىعارمانى وقىعان سايىن كوزىمىزگە ەرىكسىز جاس كەلەتىنى بەلگىلى. ءالى كۇنگە دەيىن سايىن مۇراتبەكوۆتىڭ "جابايى الما"، شىڭعىس ايتماتوۆتىڭ "قۇس جولى"، عابيت مۇسىرەپوۆتىڭ" قازاق سولداتى"، ءماريام حاكىمجانوۆانىڭ " مانشۇك" جانە تاعى باسقا كوپتەگەن شىعارمالاردى وقىعان سايىن جۇرەگىمىز دۇرسىلدە شىعارما كەيىپكەرلەرىمەن بىرگە كۇلىپ، بىرگە قايعىرامىز. ارينە، سول جىلدارى جازىلعان كىتاپتاردىڭ ىشىندە باقىتتى ساتتەرگە قاراعاندا، قايعىلى، قيىنشىلىق كەزدەر باسىمىراق. بارلىعىمىز بىلەتىندەي قازاق ەلىنەن سوعىسقا اتتانعاندار سانى، قازا تاپقاندار جانە ءتىرى قالعاندار سانى ءالى كۇنگە دەيىن ناقتى ەمەس. تاۋەلسىزدىك ءۇشىن سوعىسقا اتتانعان اتا - بابالارىمىزدىڭ اتى – جوندەرى دە تولىق دەرەكتەر جوق. دەگەنمەن دە، وسىنداي شىعارمالاردى وقىعان سوڭ، تاريح دەرەكتەرى بويىنشا بولعان وقيعالاردى ىزدەنگەن سوڭ ءبىز كەز - كەلگەن سول جىلدارى ءومىر سۇرگەن ادامداردى - "باتىر"دەپ اتاي الامىز. سەبەبى: ول كەزدە ەر ازاماتتار قارۋ اسىنىپ سوعىسقا كەتسە، انالارىمىز مەن كىشكەنتاي بالالار، قارتتار سوعىستاعى اسكەردىڭ ازىق - تۇلەگى مەن كيىم - كەشەگىنىڭ ساپالى بولۋى ءۇشىن ايانباي ەڭبەك ەتتى. مىسالى، قازاقستان جەرىنەن وق دارىلەر، ماقتالار، جەمىس - جيدەكتەر، كوكونىستەر، ارپا، بيداي، ۇن، قانت، جۇگەرى، ەت جانە تاعى دا باسقا كەرەكتى ماتەريالدار جىبەرىلىپ وتىردى. سوعىسقا قارۋ الىپ سوعىسپاسا دا، ءوز جەرىندە تاۋەلسىزدىك ءۇشىن اش بولسا دا، بارىن بەرگەندەرى ءۇشىن كەز - كەلگەن قازاق ازاماتىنا باتىر اتاعىن بەرۋگە بولادى.
ەگەر ءدال ءقازىر 2020 جىلى ەلىمىزدە بولىپ جاتقان پاندەميا مەن 1945 جىلى بولعان سوعىستى سالىستىراتىن بولساق، ۇقساستىقتاردى تابا الامىز. سەبەبى ەكەۋىندە دە ايتىپ كەلمەيتىن - ءولىم قورقىنىشتى. سوعىسقا كەتكەن ادامنىڭ امان - ساۋ كەلەتىندىگى نەمەسە كەلمەيتىندىگى ءبىر جاراتۋشىعا عانا ايان. ءدال ءقازىر سول سەكىلدى ۆيرۋستى جۇقتىرعان ادامنىڭ ساۋىعىپ كەتۋى بەلگىسىز. ءقازىر بولىپ جاتقان جاعدايدىڭ دا، تاريحتا ۇلكەن ورىن الاتىندىعى انىق. ال، بۇرىنعى ءبىز ءۇشىن جانىن قيىپ سوعىسقا اتتانعان باتىرلارىمىزعا قاراعاندا ءبىزدىڭ جارامىز جەڭىل. سەبەبى، ءدال قازىرگىنىڭ باتىرلارى ەڭ ءبىرىنشى ورىندا دارىگەر، ۇستازدار جانە پوليسەيلەر. ولار ەل تىنىشتىعى ءۇشىن ءوز ومىرلەرىنە ءقاۋىپ ءتونۋى مۇمكىن بولسا دا، حالقىمىزدىڭ اماندىعى ءۇشىن ۇيىقتاماي قىزمەت ەتۋدە. ال، ءبىز جاستار وسىنداي ەلىمىزگە كەلگەن قيىندىققا ءبىلىم الۋ ارقىلى ۇلەس قوسا الامىز. كەز - كەلگەن ماماندىقتىڭ شەبەرى بولۋ ءۇشىن ءبىلىم كەرەك. بىلىمىمىزبەن مىڭدى جىعايىق. بىزگە ەكى وقيعاعا دا ۇلگى بولاتىن باۋىرجان مومىش ۇلىنىڭ مىنانداي ءسوزى بار" ەرلىك – تابيعات سىيى ەمەس، سانالى اسكەري تاربيەنىڭ جەمىسى، وتان الدىنداعى قاسيەتتى پارىزىڭدى ورىنداۋ ءۇشىن ادامزاتتىڭ ەڭ اسىل سەزىمىمەن جىگەرلەنىپ، ءوزىڭدى سانالى تۇردە ءقاۋىپ - قاتەرگە باس تىگۋگە ءماجبۇر ەتۋدىڭ ناتيجەسى." ءبىز دە، بولاشاق قازاقستانىمىز ءۇشىن ەڭبەك ەتەيىك!
ۇلى وتان سوعىسىنىڭ باتىرلارى.
بۇگىندە ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستىڭ اياقتالعانىنا 75 جىل تولىپ وتىر. تاريحىمىزدا ەرەكشە ورىن العان، جەر انامىزدىڭ بەتىنە قانداردىڭ توگىلۋىنە سەبەپ بولعان، قانشاما وتباسىنىڭ قارا جامىلۋىنا تۇركى بولعان ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس امەريكادان باسقا بارلىق ەل ءۇشىن قيىن كەزەڭدەر بولعانى اقيقات. ۇلى وتان سوعىسى جىلدارى تۋرالى جازىلعان كەز - كەلگەن شىعارمانى وقىعان سايىن كوزىمىزگە ەرىكسىز جاس كەلەتىنى بەلگىلى. ءالى كۇنگە دەيىن سايىن مۇراتبەكوۆتىڭ "جابايى الما"، شىڭعىس ايتماتوۆتىڭ "قۇس جولى"، عابيت مۇسىرەپوۆتىڭ" قازاق سولداتى"، ءماريام حاكىمجانوۆانىڭ " مانشۇك" جانە تاعى باسقا كوپتەگەن شىعارمالاردى وقىعان سايىن جۇرەگىمىز دۇرسىلدە شىعارما كەيىپكەرلەرىمەن بىرگە كۇلىپ، بىرگە قايعىرامىز. ارينە، سول جىلدارى جازىلعان كىتاپتاردىڭ ىشىندە باقىتتى ساتتەرگە قاراعاندا، قايعىلى، قيىنشىلىق كەزدەر باسىمىراق. بارلىعىمىز بىلەتىندەي قازاق ەلىنەن سوعىسقا اتتانعاندار سانى، قازا تاپقاندار جانە ءتىرى قالعاندار سانى ءالى كۇنگە دەيىن ناقتى ەمەس. تاۋەلسىزدىك ءۇشىن سوعىسقا اتتانعان اتا - بابالارىمىزدىڭ اتى – جوندەرى دە تولىق دەرەكتەر جوق. دەگەنمەن دە، وسىنداي شىعارمالاردى وقىعان سوڭ، تاريح دەرەكتەرى بويىنشا بولعان وقيعالاردى ىزدەنگەن سوڭ ءبىز كەز - كەلگەن سول جىلدارى ءومىر سۇرگەن ادامداردى - "باتىر"دەپ اتاي الامىز. سەبەبى: ول كەزدە ەر ازاماتتار قارۋ اسىنىپ سوعىسقا كەتسە، انالارىمىز مەن كىشكەنتاي بالالار، قارتتار سوعىستاعى اسكەردىڭ ازىق - تۇلەگى مەن كيىم - كەشەگىنىڭ ساپالى بولۋى ءۇشىن ايانباي ەڭبەك ەتتى. مىسالى، قازاقستان جەرىنەن وق دارىلەر، ماقتالار، جەمىس - جيدەكتەر، كوكونىستەر، ارپا، بيداي، ۇن، قانت، جۇگەرى، ەت جانە تاعى دا باسقا كەرەكتى ماتەريالدار جىبەرىلىپ وتىردى. سوعىسقا قارۋ الىپ سوعىسپاسا دا، ءوز جەرىندە تاۋەلسىزدىك ءۇشىن اش بولسا دا، بارىن بەرگەندەرى ءۇشىن كەز - كەلگەن قازاق ازاماتىنا باتىر اتاعىن بەرۋگە بولادى.
ەگەر ءدال ءقازىر 2020 جىلى ەلىمىزدە بولىپ جاتقان پاندەميا مەن 1945 جىلى بولعان سوعىستى سالىستىراتىن بولساق، ۇقساستىقتاردى تابا الامىز. سەبەبى ەكەۋىندە دە ايتىپ كەلمەيتىن - ءولىم قورقىنىشتى. سوعىسقا كەتكەن ادامنىڭ امان - ساۋ كەلەتىندىگى نەمەسە كەلمەيتىندىگى ءبىر جاراتۋشىعا عانا ايان. ءدال ءقازىر سول سەكىلدى ۆيرۋستى جۇقتىرعان ادامنىڭ ساۋىعىپ كەتۋى بەلگىسىز. ءقازىر بولىپ جاتقان جاعدايدىڭ دا، تاريحتا ۇلكەن ورىن الاتىندىعى انىق. ال، بۇرىنعى ءبىز ءۇشىن جانىن قيىپ سوعىسقا اتتانعان باتىرلارىمىزعا قاراعاندا ءبىزدىڭ جارامىز جەڭىل. سەبەبى، ءدال قازىرگىنىڭ باتىرلارى ەڭ ءبىرىنشى ورىندا دارىگەر، ۇستازدار جانە پوليسەيلەر. ولار ەل تىنىشتىعى ءۇشىن ءوز ومىرلەرىنە ءقاۋىپ ءتونۋى مۇمكىن بولسا دا، حالقىمىزدىڭ اماندىعى ءۇشىن ۇيىقتاماي قىزمەت ەتۋدە. ال، ءبىز جاستار وسىنداي ەلىمىزگە كەلگەن قيىندىققا ءبىلىم الۋ ارقىلى ۇلەس قوسا الامىز. كەز - كەلگەن ماماندىقتىڭ شەبەرى بولۋ ءۇشىن ءبىلىم كەرەك. بىلىمىمىزبەن مىڭدى جىعايىق. بىزگە ەكى وقيعاعا دا ۇلگى بولاتىن باۋىرجان مومىش ۇلىنىڭ مىنانداي ءسوزى بار" ەرلىك – تابيعات سىيى ەمەس، سانالى اسكەري تاربيەنىڭ جەمىسى، وتان الدىنداعى قاسيەتتى پارىزىڭدى ورىنداۋ ءۇشىن ادامزاتتىڭ ەڭ اسىل سەزىمىمەن جىگەرلەنىپ، ءوزىڭدى سانالى تۇردە ءقاۋىپ - قاتەرگە باس تىگۋگە ءماجبۇر ەتۋدىڭ ناتيجەسى." ءبىز دە، بولاشاق قازاقستانىمىز ءۇشىن ەڭبەك ەتەيىك!