InfoHub Logo

​كەز كەلگەن قارجى نارىعىندا ونىڭ تيىمدىلىگى مەن كەمشىلگى بولارى انىق. بۇگىندە بىزدەگى قارجىلىق ساۋاتتىلىقتىڭ تومەندىگى مە، الدە اقپاراتتىڭ بۇرىس جەتكىزىلۋى مە حالىق قارجى تاقىرىبىنا كەلگەندە اقساپ جاتادى. اقشانى ۇزاق مەرزىمدە ساقتايمىن دەپ دەپوزيت اشارى ءمالىم. ارينە، ءبىر قاراساڭ قۇلاققا ۇيرەنشىكتى، ءبارى تۇسىنىكتى سياقتى. الايدا قاراپايىم كەلىسىم شارتقا قول قويعاننىڭ وزىندە قاتەلىككە بوي الدىراتىندار قانشا. سول سەبەپتى ءبىز دەپوزيت دەگەن نە، ونىڭ ءتيىمدى جانە ءتيىمسىز جاعى مەن ۇزاق مەرزىمدى اقشانى ساقتاپ، ونى كوبەيتۋدىڭ جولدارى جايىندا ايتاتىن بولامىز.  

دەپوزيت — ينۆەستيسيانىڭ ءبىر ءتۇرى. ونىڭ نەگىزگى ماقساتى اقشانى كوبەيتۋ. بۇگىندە بالا دۇنيەگە كەلگەن ساتتەن باستاپ ونىڭ اتىنان دەپوزيت اشۋعا بولادى. ارينە، 14 جاسقا تولعانعا دەيىن بالانىڭ اتىنان ەرەسەك ادام اشا الادى. ءبىراق ول اتا-اناسى نەمەسە زاڭدى وكىلى بولۋ قاجەت. 14 جاستان كەيىن اتا- اناسىنىڭ رۇقساتىمەن بالا ءوز بەتىنشە دەپوزيت اشۋعا ءتۇرلى جاعداي جاسالعان. اشپاس بۇرىن اۋەلى زاڭدى وكىلدىڭ جازباشا رۇقساتناماسى قاجەت بولادى. 

دەپوزيتتىڭ ءۇش ءتۇرى بار: مەرزىمدى، مەرزىمسىز جانە جيناق دەپوزيتى. مەرزىمدى دەپوزيتكە اقشاڭىزدى سالعان ۋاقىتتا ەشقانداي ليميت بولمايدى. سىزگە سالىمدى جارتىلاي شىعارىپ الۋعا مۇمكىندىك بار، دەگەنمەن پايىزدىق مولشەرلەمەدەن ايىرىلىپ قالاسىز. مەرزىمسىز دەپوزيتتە قاتىپ قالعان تالاپتار جوق. ءوز اقشاڭىزدى ەشقانداي شەكتەۋسىز الۋعا جانە سالۋعا بولادى. ەڭ كوپ پايىزدىق مولشەرلەمە جيناق دەپوزيتىندە. اقشانى شىعارۋعا ماكسيمالدى ليميت قويىلعان.

باسقا ينۆەستيسيالار تۇرىمەن سالىستىرعاندا دەپوزيت الدە قايدا جەڭىل.ونى اشقان سوڭ العاشىندا كورسەتىلگەن پايىزدىق مولشەرلەمە سوڭىنا دەيىن ساقتالادى. مىسالى، ءسىز 12%-دىق مولشەرلەمەمەن دەپوزيت اشساڭىز، نارىقتاعى دەپوزيتتىڭ پايىزدىق مولشەرلەمەسى 9%-عا تۇسكەن كۇننىڭ وزىندە سىزدە سول قالپىندا قالا بەرەدى.سونداي-اق مەملەكەت تاراپىنان كەپىلدەندىرىلگەن. ەگەر ءسىز دەپوزيت العان بانك بانكروت بولعان جاعدايدا 15 ملن تەڭگەگە دەيىنگى نەگىزگى سالىمدى مەملەكەت وتەيدى. كوپشىلىكتىڭ ءجيى قوياتىن كەلەسى ساۋالى: «اقشانى قانداي ۆاليۋتادا ساقتاعان دۇرىس؟». ونىڭ دۇرىس-بۇرىستىعىن ءسىزدىڭ بولاشاقتا اقشانى قانداي ۆاليۋتادا جۇمسايتىندىعىڭىزعا بايلانىستى. سوندىقتان قازاقتار كوبىنە تەڭگەمەن ساقتاعاندى ءجون كورەدى.

دەپوزيدتىڭ كەمشىن جاعى قانداي بىلەسىز بە؟ ول جوعارىدا ايتىپ وتكەن تۇراقتى پايىزدىق مولشەرلەمە. جوعارىدا وڭ اسەرى رەتىندە ايتساق، ەندى تەرىس جاعىندا بايقايمىز. سەبەبى ءسىز 9%-دىق مولشەردە دەپوزيت اشساڭىز، نارىقتاعى باعاسى 12%-عا ءوسۋى مۇمكىن. 

دەپوزيت اشپاس بۇرىن بانك جايىندا، ونداعى ۇسىنىلاتىن دەپوزيتتەر جايىندا تولىعىراق ءبىلىپ العانىڭىز دۇرىس. ول اقپاراتتى قايدان الاسىز؟ كوبىنە قاراپايىم حالىق كورشىسىنىڭ سوزىنە يا بولماسا جارنامالارعا قاراپ بانك تاڭداپ جاتادى. الايدا بۇل نەمقۇرايلى قاراي سالاتىن دۇنيە ەمەس، كەي جاعدايدا بانك تالاپتارى مەن شارتتارى جارناماداعىدان وزگەشە بولۋى مۇمكىن. سول سەبەپتى كەلىسىمشارتقا قول قويماس بۇرىن قۇجاتتى مىندەتتى تۇردە مۇقيات وقىپ شىعىڭىز نەمەسە قازاقستان قور بيرجاسىنىڭ سايتىنداعى اقپاراتتارعا سۇيەنە وتىرىپ تاڭداۋ جاساعان دۇرىس. وندا ءار بانكتىڭ ستاتيستيكاسىن كورۋگە بولادى. ەگەر ۇزاق مەرزىمدى دەپوزيت اشقىڭىز كەلسە بانك رەيتينگى مەن قارجىلىق تۇراقتىلىعىنا ءمان بەرگەن ابزال. 

دەپوزيت قىسقا مەرزىمدە اقشا ساقتاپ، ونى كوبەيتۋدىڭ ءتيىمسىز جولى دەسەم سەنەسىز بە؟ بۇل سۇراققا «قارجى قاعيدالارى»، «لايفحاكتار» كىتابىنىڭ اۆتورى دانيار جىگىتبەك مىناداي مىسال كەلتىرەدى: قىسقاسىن ايتقاندا دەپوزيت اشىپ، وعان 100 000 تگ سالاسىز. 9% ءوسىم ارقىلى كەلەسى جىلى 109 000 تگ بولدى. ءبىراق اقشانىڭ قۇنسىزدانۋى مۇمكىن. ونى بىزدە ينفلياسيا دەپ اتايدى. ەندى ينفلياسيانى 9%-عا تەڭ دەسەك، سىزدە بار 100 000 تەڭگە ءبىر جىلدان كەيىن 91 000 تەڭگەنىڭ قۇنىمەن تەڭ بولادى. سول ۋاقىتتا سايكەسىنشە 91 000 تەڭگەنىڭ زاتى 100 000 تەڭگەگە وسەدى. سوندا ءبىز اقشامىزدى دەپوزيتكە سالىپ ءوسۋىن قالايمىز با؟ الدە ينفلياسيادان قورعاۋدىڭ جولىن ىزدەيمىز بە؟

ءسىز دەپوزيتكە اقشا سالساڭىز ول پايىزدىق ولشەممەن قالاي كوبەيىپ جاتىر؟ ەندى قاراڭىز، بەلگىلى ءبىر ازامات اقشادان قاتتى قينالعانى سونشا كرەديت الۋىنا تۋرا كەلەدى. ءدال قازىرگى ساتتە وعان 100 000 تەڭگە كەرەك. ءبىراق بانك وعان كەيىن 15% -دىق وسىممەن  115 000 تەڭگە ەتىپ قايتاراسىز دەيدى. اقشا كەرەك بولعاسىن ول ازامات بارىنە كەلىسەدى. سوندا بانك 15% دەگەندى قايدان شىعارادى؟ بۇل بانكتىڭ سىزگە بەرەتىن 9% بەن ءوزى كورەتىن 6%-دىڭ قوسىندىسى. 

سوندا ۇزاق مەرزىمدى اقشانى ساقتاپ، ونى كوبەيتۋدىڭ ءتيىمدى جولى قانداي؟ ءبىز كوپ جاعدايدا وسى سۇراقتىڭ شەشىمىن ادەتتەگىدەي دەپوزيت اشۋ نەمەسە ءۇي الىپ، ونى جالعا بەرۋ عانا دەپ ويلايمىز. بىزدەگى قارجىلىق ساۋاتتىلىق ازىرگە وسى دەڭگەيدە عانا. ەگەر ۇزاق مەرزىمدى اقشانى كوبەيتۋدىڭ جولىن ىزدەسەڭىز، كومپانيا ۇلەسىن ساتىپ العانىڭىز ءجون. ياعني ءسىز سول اكسيانى ساتىپ الۋ ارقىلى كومپانيا جۇمىسىن ودان سايىن جاقسارتاسىز. مىسالى، ءبىز قاراستىرىپ وتىرعان كومپانيا 1000 اكسيا شىعاردى دەيىك. ال ءار اكسيا باعاسى شامامەن 5000 تگ دەپ ەسەپتەيمىز. مەن ستۋدەنت بولعاندىقتان ازىرگە ءبىر عانا اكسيا ساتىپ الىپ، ينۆەستيسيا جاسادىم. ال ونى مەنەن باسقا كاسىپكەرلەر بىردەن 100 ۇلەسىن ساتىپ الۋ ىقتيمالدىلىعى جوعارى. ءدال وسىلاي كومپانيا وزىنە ينۆەستيسيا تارتادى. ينۆەستيسيا كوپ بولعان سايىن ونىڭ تۇتىنۋشىلارى دا، جاعدايى دا جاقسارا بەرمەك. وسى كەزدە 5000 تەڭگەنى قۇراعان اكسيا 7000 تەڭگەگە ءوسۋى مۇمكىن. مەن ءوزىم ساتىپ العان ۇلەستى ساتىپ 2000 تەڭگە پايدا كورە الامىن. ينۆەستيسيانىڭ ەرەجەسى وسى. ارزانعا الىپ، قىمباتقا ساتۋ. ءبىراق ونى ساتۋ نەمەسە ساتپاۋ ءوز ەركىمىزدە. ارينە، ءبارى ءمىنسىز بولا بەرمەيدى. ول كومپانيادا پروبلەمالار تۋىنداپ ۇلەس مولشەرى 3000 تەڭگەگە تومەندەپ كەتۋى مۇمكىن. وسى ساتتە كومپانيانىڭ ءالى دە وسەتىنىنە سەنىمدى بولسام تاعى 5 ۇلەسىن ساتىپ الامىن. 5 جىلدان كەيىن كومپانيا ۇلەسى قايتا ءوسىپ 10 000 تەڭگەگە جەتۋى مۇمكىن. وسى كەزدە مەن وزىمدەگى 6 ۇلەستى ساتا الامىن. ناتيجەسىندە مەن 20 000 تەڭگەگە العان اكسيانى 60 000 تەڭگە ەتىپ قايتارىپ الامىن. بۇل جاعدايدا ەكونوميكا دا، قاراپايىم حالىقتا ۇتادى.

قورىتىندىلاي كەلە، راسىمەن دە ۇزاق مەرزىمدە اقشا جيناعىڭىز كەلسە نەمەسە قاراجاتىڭىزدى كوبەيتكىڭىز كەلسە، قارجىلىق ساۋاتتىلىعىڭىزدى ارتتىرعانىڭىز دۇرىس. ماسەلەنىڭ شەشىمىن بىرنەشە جاعىنان قاراۋعا تىرىسىڭىز. جولىن ىزدەسەڭىز ءتيىمدى جاعىن تابارىڭىز انىق.

ۇلداناي بايۇزاق

وقۋعا كەڭەس بەرەمىز:

جالعان اقشانى انىقتاۋدىڭ 10 قۇپياسى

اقشا جاسىرۋدىڭ قىزىقتى ءارى ەرەكشە 9 ءادىسى

بالاعا قالاي اقشا جيناۋدى ۇيرەتۋگە بولادى؟

---