حالىق ءداستۇرى - اسىل قازىنا
ناۋرىز مەرەكەسىنە ارنالعان ساحنالىق كورىنىس.
كورىنىسكە ەرەسەك، ورتاڭعى جانە كىشى توپتاردىڭ بالالار مەن بالاباقشا قىزمەتكەرلەرى قاتىسادى.
زالعا 4 اۋىل ورنالاسادى. كۇي وينالىپ ورتاعا ەكى جاقتان ناۋرىز اتا مەن ءۇش بي شىعىپ كەزدەسەدى، امانداسادى.
ناۋرىز اتا: وۋ، جولاۋشىلار جول بولسىن!
تولە بي: ەل جاعدايىن كورىپ، ەلمەن، جەرمەن امانداسىپ قايتايىق دەپ شىققانبىز.
ناۋرىز اتا: ە، دۇرىس ەكەن. ۋا، حالايىق! قازاق ءبىر اۋىز سوزبەن قۋانتىپ، ءبىر اۋىز سوزبەن جۇباتىپ، تەنتەكتەرىن جولعا سالعان. اتالىق وسيەتىن بالاعا قالدىرعان. قارا قىلدى قاق جارعان ءۇش كەمەڭگەر بيلەرىمىزدىڭ سوزىنە قۇلاق سالايىق.
ناۋرىز اتا: ۇلى ءجۇز ءبيى تولە، ءسوزدى ءوزىڭىز باستاڭىز.
تولە بي (ماعجان): ۋا، حالايىق ءسوز ءقادىرىن بىلسەڭىز،
ءۇي سىرتىندا تايىڭ بولسا،
ەرتتەۋلى تۇرعان اتىڭ عوي.
ەل ىشىندە قارياڭ بولسا،
جازۋلى تۇرعان حاتىڭ عوي.
ءسوز تانىعىش جاستارعا ايتار كەڭەسىم بار.
قازىبەك بي (ادىلەت): ۇلى اعا بۇل كەڭەستى مەن ايتايىن، رۇقسات ەتىڭىز.
تولە بي (ماعجان): ە، رۇقسات، رۇقسات.
قازىبەك بي (ادىلەت): وركەنىم ءوسسىن دەسەڭ، كەكشىل بولما،
كەساپاتى تيەر ەلگە.
ەلىم ءوسسىن دەسەڭ، ءورشىل بولما،
وركەنىڭدى وشىرەسىڭ. اللاھۋ، اكبار!
ايتەكە بي (ايدوس): ۋا، حالايىق! كوسىلە شابار جەرىم بار،
تۋ كوتەرگەن ەلىم بار.
ءسوز ءقادىرىن بىلىڭدەر
باي بولساڭ حالقىڭا پايداڭ ءتيسىن.
ءومىرلى، عۇمىرلى، باقىتتى بولىڭدار.
ناۋرىز اتا: سىزدەردىڭ وسيەت سوزدەرىڭىزدى ەستىپ ءبىر جاساپ قالدىق. ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى كەزدەسكەن ەكەنبىز، جاڭا كۇندەرىڭىز، جاڭا جىلدارىڭىز قۇتتى بولسىن! حالىق اۋزىندا كۇن مەن ءتۇننىڭ دالمە - ءدال تەڭەلەر ساتىندە كوكتى جارىپ ەرەكشە ءبىر گۋىل وتۋگە ءتيىس. ونى قوي عان سەزەدى ەكەن. ەگەر كۇندىز بولسا، ونى قوي ارقىلى قويشى سەزەدى. 22 - ءشى ناۋرىز 3 - 4 كۇن بۇرىن وتىلەدى دەپ ەسەپتەيدى. «ءاز بولماي، ءماز بولمايدى» دەگەن ءسوز بار. سول كۇندەرى تىرشىلىك اتاۋلىنىڭ بارلىعىنىڭ بويىنا ءبىر تالشىعىنا دەيىن جان بەرىلەدى ەكەن. سول ءۇش كۇندە تىرناق، شاش الۋعا بولمايدى. جان تىرناق پەن شاشتى قيعان كەزدە قيىلىپ كەتسە، سول ادامنىڭ باسى مەن قولى قالتىرايتىن بولادى ەكەن. و، مىنە، اۋىلعا دا كەلىپ قالىپپىز.
اۋەن وينالىپ، قوناقتار ناۋرىز تويلاپ جاتقان باياناۋىلعا كەلەدى.
1. قوناقتاردى قارسى الۋ (شاشۋ شاشىلىپ، سالەمدەسەدى)
2. «كوكتەم» ءبيى
3. «ناۋرىز» كوجەدەن اۋىز تيۋ.
4. كوجە تۋرالى تۇسىنىك بەرىلەدى. كوجە قۇيۋشى اجە ناۋرىز كوجەگە نە قوسقانى، قالاي جاساعانى جونىندە اڭگىمەلەيدى.
باتا بەرۋ. ايتەكە بي (ايدوس): ۇلىس وڭ بولسىن، اق مول بولسىن
قايدا بارساڭ جول بولسىن!
ۇلىس باقتى بولسىن،
ءتورت تۇلىك اقتى بولسىن
ۇلىس بەرەكە بەرسىن،
بالە - جالا جەرگە ەنسىن! اۋمين!
اۋىلدىڭ التى اۋىزى: اجەلەر توبى. «احاۋ كەرىم»
(زالعا ءبىر بالا شىعادى)
بالا: ءسۇيىنشى، ءسۇيىنشى! دۇنيەگە ءسابي كەلدى، جەڭەشەم نارەستەلى بولدى. دۇنيەگە كەلگەن نارەستەنىڭ العاشقى تويىنا «جانقوجا باتىر» اۋىلىنا شاقىرادى.
1. قوناقتاردى قارسى الۋ
2. ات قويۋ ءراسىمى. ناۋرىز اتا ىرىمداپ، قۇلاعىنا ءۇش رەت ايقايلاپ، سەنىڭ اتىڭ نۇرپەرزەنت دەپ ازان شاقىرىپ ات قويادى. اللانىڭ نۇرى جاۋعان پەرزەنتى بول. اللاھۋ اكبار!
3. داستارحاننان ءدام تاتىپ، بالاعا باتا بەرىلەدى.
تولە بي (ماعجان): اتاسىزعا اتا بول،
باتاسىزعا باتا بول!
ارىپ - اشقان ءعارىپتىڭ
جەل جاعىنا جوتا بول.
پاناسىزعا پانا بول،
كەك ساقتاماس بالا بول،
دوس ءسۇيىنىپ، قاس سىيلار،
اسۋ بەرمەس دانا بول! اۋمين!
اۋىلدىڭ التى اۋىزى بي: «دالا سازى»
ويىن: «بەس تاس». اۋىل جاستارىن ورتاعا جيناپ، جاستاردىڭ ەپتىلىكتەرىن بايقايدى.
ءان شاشۋ: «جىبەكتىڭ ەلى» ماشەنبايەۆا ءاليا
شاقىرۋشى: اعايىن تۋىس، باۋىرلار! «بەكارىستان» بي اۋىلى «بەسىك تويعا» شاقىرادى.
(اۋىلعا كەلگەنشە بيلەر اڭگىمەلەسىپ بارادى)
ناۋرىز اتا: «شەشەن ءسوز باستايدى، باتىر قول باستايدى» دەگەندەي تولە بي ءسوزدىڭ اتاسى مەن اناسىن ايتشى.
تولە بي: ءسوزدىڭ اتاسى – بىرلىك، اناسى – شىندىق.
ناۋرىز اتا: ايتەكە بي، اعايىندى كىسىلەردىڭ وكپەسى نەمەن تارايدى؟
ايتەكە بي: ساعىنىسىپ كورۋمەن تارايدى.
(كۇي وينالىپ، قوناقتار «بەكارىستان بي» اۋىلىنا كەلەدى.
1. قوناقتاردى قارسى الۋ.
2. بەسىككە سالۋ ءراسىمى. اۋىلدىڭ ۇلكەن اق جاۋلىقتى اجەسى بالانى بەسىككە بارلىق ىرىمدارىن جاساي وتىرىپ سالادى. اۋىلعا كەلگەن قوناقتارعا بەسىك ساتادى.
قازىبەك بي باتا بەرەدى: كوتەرەيىك بىلەكتى،
جىرعا بولەپ جۇرەكتى.
سۇيكىمدى بول بال بوبەك،
تابىلا بەرسىن بار كەرەك.
قايدا جۇرسەڭ قالىقتاپ،
قىزىر بابا قولداسىن
جاقسى جولدى تاڭدارسىڭ.
ات - بابا ءداستۇرىن،
جاڭارتسىن دا، جالعاسىن! اۋمين!
اۋىلدىڭ التى اۋىزى: حور: «ناۋرىزىم مەرەكەم»
اۋىلدىڭ ۇلكەن اتاسى داستارحانعا باتا بەرەدى.
«قازاق ءبيى»
ويىن: اۋىل جاستارى، جەڭگەلەرى، التىباقان قاسىندا تۇرىپ، ەكىگە ءبولىنىپ «ارقان تارتۋ» ويىنىن وينايدى.
ۋا، حالايىق «اقتان باتىر» اۋىلىنا تۇساۋ كەسەر تويىنا كەلىڭىزدەر!
1. قوناقتاردى قارسى الۋ. اۋىلدىڭ كەلىنى شاشۋ شاشىپ قوناقتاردى قارسى الادى. قوناقتارمەن سالەمدەسىپ، داستارحانعا وتىرعىزادى.
2. تۇساۋ كەسەر ءراسىمى: گۇلحانىس اجە: قوش، كەلدىڭىزدەر، قوناقتار! «قۇتتى قوناق كەلسە، قوي ەگىز تابار» دەگەندەي بۇل تويىمىزعا حالقىمىزدىڭ ءۇش ءبيى مەن ناۋرىز اتا كەلىپ قالعان ەكەن. سوندىقتان مەن نەمەرەمنىڭ تۇساۋىن ناۋرىز اتاداي - جومارت، بيلەردەي – شەشەن بولسىن دەپ، ناۋرىز اتاعا كەسكىزگىم كەلىپ تۇر. ناۋرىز اتا، ءوزىڭىز كەسىڭىز.
ناۋرىز اتا: يا، اينالايىن، تۇساۋدى توقشىلىق بولسىن دەپ، توق ىشەكپەن، كوكتەي كوگەرسىن دەپ، كوك شوپپەن، ادال بولسىن دەپ، الا جىپپەن كەسكەن. مەن ەلىنە، جەرىنە اتا - اناسىنا ادال بولسىن دەپ، الا جىپپەن كەسەيىن.
بيسميللا، راحمان، راحيم
قاز، قاز بالام، قاز بالام،
تاقىمىڭدى جاز بالام
كۇرمەۋىڭدى شەشەيىن
تۇساۋىڭدى كەسەيىن.
قاز، قاز بالام، قاز بالام
قادام باسساڭ ءماز بولام
قادامىڭا قارايىن،
باسقانىڭدى سانايىن، - دەپ بالانىڭ تۇساۋىن كەسەدى. ەكى بالا جەتەكتەپ الىپ شىعىپ، تاقپاق ايتادى.
ديلناز: قاز، قاز، قازداڭ باس،
1، 2، 3 ازدان باس.
قاز، قاز باس قۇلاما
قۇلاساڭ جىلاما.
نۇربولات: قاز، قاز بوپەم جۇرە عوي،
بالتىرىڭدى تۇرە عوي.
تاي، قۇلىن بوپ شابا عوي،
وزىپ بايگە الا عوي.
ناۋرىز اتا باتا بەرەدى: ءبىر ءۇيدىڭ بالاسى بولما،
كوپ ءۇيدىڭ ساناسى بول!
ءبىر ءۇيدىڭ بالاسى بولما،
بار ءۇيدىڭ داناسى بول!
قاتارىڭنىڭ الدى بول،
دوسىڭا ادال بول!
اتا - اناڭا ەرىپ ءوس،
تاي قۇلىنداي بولىپ ءوس.
ەلدىڭ قامىن ويلايتىن،
ازاماتى بولىپ ءوس! اۋمين!
ويىن: «بوبەكتەر جارىسى» (بالالار حودۋنوكپەن جارىسادى)
ءان شاشۋ: «قۇستار قايتىپ كەلەدى» مارات روزا.
ويىن: «اق سۇيەك»
ءان شاشۋ: «قانەكەي، ءتىلىم سويلەشى» مامبەتوۆا اسەل.
كورىنىسكە ەرەسەك، ورتاڭعى جانە كىشى توپتاردىڭ بالالار مەن بالاباقشا قىزمەتكەرلەرى قاتىسادى.
زالعا 4 اۋىل ورنالاسادى. كۇي وينالىپ ورتاعا ەكى جاقتان ناۋرىز اتا مەن ءۇش بي شىعىپ كەزدەسەدى، امانداسادى.
ناۋرىز اتا: وۋ، جولاۋشىلار جول بولسىن!
تولە بي: ەل جاعدايىن كورىپ، ەلمەن، جەرمەن امانداسىپ قايتايىق دەپ شىققانبىز.
ناۋرىز اتا: ە، دۇرىس ەكەن. ۋا، حالايىق! قازاق ءبىر اۋىز سوزبەن قۋانتىپ، ءبىر اۋىز سوزبەن جۇباتىپ، تەنتەكتەرىن جولعا سالعان. اتالىق وسيەتىن بالاعا قالدىرعان. قارا قىلدى قاق جارعان ءۇش كەمەڭگەر بيلەرىمىزدىڭ سوزىنە قۇلاق سالايىق.
ناۋرىز اتا: ۇلى ءجۇز ءبيى تولە، ءسوزدى ءوزىڭىز باستاڭىز.
تولە بي (ماعجان): ۋا، حالايىق ءسوز ءقادىرىن بىلسەڭىز،
ءۇي سىرتىندا تايىڭ بولسا،
ەرتتەۋلى تۇرعان اتىڭ عوي.
ەل ىشىندە قارياڭ بولسا،
جازۋلى تۇرعان حاتىڭ عوي.
ءسوز تانىعىش جاستارعا ايتار كەڭەسىم بار.
قازىبەك بي (ادىلەت): ۇلى اعا بۇل كەڭەستى مەن ايتايىن، رۇقسات ەتىڭىز.
تولە بي (ماعجان): ە، رۇقسات، رۇقسات.
قازىبەك بي (ادىلەت): وركەنىم ءوسسىن دەسەڭ، كەكشىل بولما،
كەساپاتى تيەر ەلگە.
ەلىم ءوسسىن دەسەڭ، ءورشىل بولما،
وركەنىڭدى وشىرەسىڭ. اللاھۋ، اكبار!
ايتەكە بي (ايدوس): ۋا، حالايىق! كوسىلە شابار جەرىم بار،
تۋ كوتەرگەن ەلىم بار.
ءسوز ءقادىرىن بىلىڭدەر
باي بولساڭ حالقىڭا پايداڭ ءتيسىن.
ءومىرلى، عۇمىرلى، باقىتتى بولىڭدار.
ناۋرىز اتا: سىزدەردىڭ وسيەت سوزدەرىڭىزدى ەستىپ ءبىر جاساپ قالدىق. ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى كەزدەسكەن ەكەنبىز، جاڭا كۇندەرىڭىز، جاڭا جىلدارىڭىز قۇتتى بولسىن! حالىق اۋزىندا كۇن مەن ءتۇننىڭ دالمە - ءدال تەڭەلەر ساتىندە كوكتى جارىپ ەرەكشە ءبىر گۋىل وتۋگە ءتيىس. ونى قوي عان سەزەدى ەكەن. ەگەر كۇندىز بولسا، ونى قوي ارقىلى قويشى سەزەدى. 22 - ءشى ناۋرىز 3 - 4 كۇن بۇرىن وتىلەدى دەپ ەسەپتەيدى. «ءاز بولماي، ءماز بولمايدى» دەگەن ءسوز بار. سول كۇندەرى تىرشىلىك اتاۋلىنىڭ بارلىعىنىڭ بويىنا ءبىر تالشىعىنا دەيىن جان بەرىلەدى ەكەن. سول ءۇش كۇندە تىرناق، شاش الۋعا بولمايدى. جان تىرناق پەن شاشتى قيعان كەزدە قيىلىپ كەتسە، سول ادامنىڭ باسى مەن قولى قالتىرايتىن بولادى ەكەن. و، مىنە، اۋىلعا دا كەلىپ قالىپپىز.
اۋەن وينالىپ، قوناقتار ناۋرىز تويلاپ جاتقان باياناۋىلعا كەلەدى.
1. قوناقتاردى قارسى الۋ (شاشۋ شاشىلىپ، سالەمدەسەدى)
2. «كوكتەم» ءبيى
3. «ناۋرىز» كوجەدەن اۋىز تيۋ.
4. كوجە تۋرالى تۇسىنىك بەرىلەدى. كوجە قۇيۋشى اجە ناۋرىز كوجەگە نە قوسقانى، قالاي جاساعانى جونىندە اڭگىمەلەيدى.
باتا بەرۋ. ايتەكە بي (ايدوس): ۇلىس وڭ بولسىن، اق مول بولسىن
قايدا بارساڭ جول بولسىن!
ۇلىس باقتى بولسىن،
ءتورت تۇلىك اقتى بولسىن
ۇلىس بەرەكە بەرسىن،
بالە - جالا جەرگە ەنسىن! اۋمين!
اۋىلدىڭ التى اۋىزى: اجەلەر توبى. «احاۋ كەرىم»
(زالعا ءبىر بالا شىعادى)
بالا: ءسۇيىنشى، ءسۇيىنشى! دۇنيەگە ءسابي كەلدى، جەڭەشەم نارەستەلى بولدى. دۇنيەگە كەلگەن نارەستەنىڭ العاشقى تويىنا «جانقوجا باتىر» اۋىلىنا شاقىرادى.
1. قوناقتاردى قارسى الۋ
2. ات قويۋ ءراسىمى. ناۋرىز اتا ىرىمداپ، قۇلاعىنا ءۇش رەت ايقايلاپ، سەنىڭ اتىڭ نۇرپەرزەنت دەپ ازان شاقىرىپ ات قويادى. اللانىڭ نۇرى جاۋعان پەرزەنتى بول. اللاھۋ اكبار!
3. داستارحاننان ءدام تاتىپ، بالاعا باتا بەرىلەدى.
تولە بي (ماعجان): اتاسىزعا اتا بول،
باتاسىزعا باتا بول!
ارىپ - اشقان ءعارىپتىڭ
جەل جاعىنا جوتا بول.
پاناسىزعا پانا بول،
كەك ساقتاماس بالا بول،
دوس ءسۇيىنىپ، قاس سىيلار،
اسۋ بەرمەس دانا بول! اۋمين!
اۋىلدىڭ التى اۋىزى بي: «دالا سازى»
ويىن: «بەس تاس». اۋىل جاستارىن ورتاعا جيناپ، جاستاردىڭ ەپتىلىكتەرىن بايقايدى.
ءان شاشۋ: «جىبەكتىڭ ەلى» ماشەنبايەۆا ءاليا
شاقىرۋشى: اعايىن تۋىس، باۋىرلار! «بەكارىستان» بي اۋىلى «بەسىك تويعا» شاقىرادى.
(اۋىلعا كەلگەنشە بيلەر اڭگىمەلەسىپ بارادى)
ناۋرىز اتا: «شەشەن ءسوز باستايدى، باتىر قول باستايدى» دەگەندەي تولە بي ءسوزدىڭ اتاسى مەن اناسىن ايتشى.
تولە بي: ءسوزدىڭ اتاسى – بىرلىك، اناسى – شىندىق.
ناۋرىز اتا: ايتەكە بي، اعايىندى كىسىلەردىڭ وكپەسى نەمەن تارايدى؟
ايتەكە بي: ساعىنىسىپ كورۋمەن تارايدى.
(كۇي وينالىپ، قوناقتار «بەكارىستان بي» اۋىلىنا كەلەدى.
1. قوناقتاردى قارسى الۋ.
2. بەسىككە سالۋ ءراسىمى. اۋىلدىڭ ۇلكەن اق جاۋلىقتى اجەسى بالانى بەسىككە بارلىق ىرىمدارىن جاساي وتىرىپ سالادى. اۋىلعا كەلگەن قوناقتارعا بەسىك ساتادى.
قازىبەك بي باتا بەرەدى: كوتەرەيىك بىلەكتى،
جىرعا بولەپ جۇرەكتى.
سۇيكىمدى بول بال بوبەك،
تابىلا بەرسىن بار كەرەك.
قايدا جۇرسەڭ قالىقتاپ،
قىزىر بابا قولداسىن
جاقسى جولدى تاڭدارسىڭ.
ات - بابا ءداستۇرىن،
جاڭارتسىن دا، جالعاسىن! اۋمين!
اۋىلدىڭ التى اۋىزى: حور: «ناۋرىزىم مەرەكەم»
اۋىلدىڭ ۇلكەن اتاسى داستارحانعا باتا بەرەدى.
«قازاق ءبيى»
ويىن: اۋىل جاستارى، جەڭگەلەرى، التىباقان قاسىندا تۇرىپ، ەكىگە ءبولىنىپ «ارقان تارتۋ» ويىنىن وينايدى.
ۋا، حالايىق «اقتان باتىر» اۋىلىنا تۇساۋ كەسەر تويىنا كەلىڭىزدەر!
1. قوناقتاردى قارسى الۋ. اۋىلدىڭ كەلىنى شاشۋ شاشىپ قوناقتاردى قارسى الادى. قوناقتارمەن سالەمدەسىپ، داستارحانعا وتىرعىزادى.
2. تۇساۋ كەسەر ءراسىمى: گۇلحانىس اجە: قوش، كەلدىڭىزدەر، قوناقتار! «قۇتتى قوناق كەلسە، قوي ەگىز تابار» دەگەندەي بۇل تويىمىزعا حالقىمىزدىڭ ءۇش ءبيى مەن ناۋرىز اتا كەلىپ قالعان ەكەن. سوندىقتان مەن نەمەرەمنىڭ تۇساۋىن ناۋرىز اتاداي - جومارت، بيلەردەي – شەشەن بولسىن دەپ، ناۋرىز اتاعا كەسكىزگىم كەلىپ تۇر. ناۋرىز اتا، ءوزىڭىز كەسىڭىز.
ناۋرىز اتا: يا، اينالايىن، تۇساۋدى توقشىلىق بولسىن دەپ، توق ىشەكپەن، كوكتەي كوگەرسىن دەپ، كوك شوپپەن، ادال بولسىن دەپ، الا جىپپەن كەسكەن. مەن ەلىنە، جەرىنە اتا - اناسىنا ادال بولسىن دەپ، الا جىپپەن كەسەيىن.
بيسميللا، راحمان، راحيم
قاز، قاز بالام، قاز بالام،
تاقىمىڭدى جاز بالام
كۇرمەۋىڭدى شەشەيىن
تۇساۋىڭدى كەسەيىن.
قاز، قاز بالام، قاز بالام
قادام باسساڭ ءماز بولام
قادامىڭا قارايىن،
باسقانىڭدى سانايىن، - دەپ بالانىڭ تۇساۋىن كەسەدى. ەكى بالا جەتەكتەپ الىپ شىعىپ، تاقپاق ايتادى.
ديلناز: قاز، قاز، قازداڭ باس،
1، 2، 3 ازدان باس.
قاز، قاز باس قۇلاما
قۇلاساڭ جىلاما.
نۇربولات: قاز، قاز بوپەم جۇرە عوي،
بالتىرىڭدى تۇرە عوي.
تاي، قۇلىن بوپ شابا عوي،
وزىپ بايگە الا عوي.
ناۋرىز اتا باتا بەرەدى: ءبىر ءۇيدىڭ بالاسى بولما،
كوپ ءۇيدىڭ ساناسى بول!
ءبىر ءۇيدىڭ بالاسى بولما،
بار ءۇيدىڭ داناسى بول!
قاتارىڭنىڭ الدى بول،
دوسىڭا ادال بول!
اتا - اناڭا ەرىپ ءوس،
تاي قۇلىنداي بولىپ ءوس.
ەلدىڭ قامىن ويلايتىن،
ازاماتى بولىپ ءوس! اۋمين!
ويىن: «بوبەكتەر جارىسى» (بالالار حودۋنوكپەن جارىسادى)
ءان شاشۋ: «قۇستار قايتىپ كەلەدى» مارات روزا.
ويىن: «اق سۇيەك»
ءان شاشۋ: «قانەكەي، ءتىلىم سويلەشى» مامبەتوۆا اسەل.
You Might Also Like
