حەمورەسەپتورلار. ءيىس جانە ءدام سەزىمى
حەمورەسەپتورلار. ءيىس جانە ءدام سەزىمى
ساباقتىڭ ماقساتى: حەموسەزگىش رەسەپتورلار ياعني ءيىس جانە ءدام رەسەپتورلارى تۋرالى تولىق، جان - جاقتى تۇسىنىك بەرۋ.
العان ءبىلىمىن تەوريالىق جانە پراكتيكالىق جولمەن دامىتۋ، تولىقتىرۋ.
حەمورەسەپتورلاردىڭ قىزمەتىنىڭ بۇزىلماۋى ءۇشىن جەكە گيگيەنالىق تالاپ قويۋ، تاربيە بەرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ەلەكتروندى وقىتۋ
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، ساراماندىق جۇمىستار ورىنداۋ:
ءپانارالىق بايلانىس: حيميا، مەديسينا، ادەبيەت؛
ساباقتىڭ ءوتۋ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ
امانداسۋ
وقۋشىلار تۇگەلدەۋ
ءىى. 1. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
1. ۆەستيبۋلا دەگەن نە؟
2. ۆەستيبۋلا قانداي مۇشە؟
3. ۆەستيبۋلا مۇشەسىنىڭ ماڭىزى قانداي؟
4. ۆەستيبۋلا قايدا ورنالاسقان؟
5. ۆەستيبۋلا مۇشەسىنىڭ قوزۋى
6. وسىنداي قولايسىز جاعدايلاردان قالاي قۇتىلۋعا بولادى؟
7. ۆەستيبۋلا مۇشەسىنىڭ ەڭ نەگىزگى مۇشەسى؟
8. بۇلشىق ەت سەزىمى دەگەنىمىز نە؟
9. سيپاپ سەزۋ رەسەپتورلارىنىڭ ماڭىزى قانداي؟
10. نوسيسەپتورلار قانداي رەسەپتورلار جانە ولاردىڭ ماڭىزى نەدە؟
2. ءۇي تاپسىرماسىن بەكىتۋ
ۆەستيبۋلا مۇشەسىنىڭ قۇرىلىسى جانە اتقاراتىن قىزمەتى
3. سوزدىكپەن جۇمىس.
ءىىى. جاڭا ساباق «حەمورەسەپتورلار. ءيىس جانە ءدام سەزىمى»
رەسەپتورلار
سىرتقى ىشكى تەرىنىڭ ۇستىڭگى قاباتىندا بولادى. ورگانيزمنىڭ ىشىندە، ياعني ىشكى مۇشەلەردە بولاتىن قۇبىلىستاردى حابارلايدى
تىتىركەندىرگىشتەردى سىرتقى ورتادان قابىلدايدى. رەسەپورلار ءتۇيىسۋ قاشىقتىق
رەسەپتورلارى ءيىس جانە ءدام سەزگىش رەسەپتورلار
حيميالىق زاتتاردىڭ ساپاسى اجىراتا الاتىن رەسەپتورى. ءيىس سەزۋ مۇشەسى جانە ءيىس رەسەپتورلارىنىڭ كلەتكالىق قۇرىلىسى.
سۋرەتپەن جۇمىس. ءيىس سەزۋ اناليزاتورى
ءيىس سەزۋ رەسەپتوى
ءيىس سەزۋ
ءيىس سەزۋ جۇيەسىنەن جيىنتىعىنان ورتالىعىنان
كەيبىر قولايسىز يىستەر قورعانىش رەفلەكسىن (تۇشكىرۋ، تىنىستى ۇستاپ تۇرۋ) تۋدىرادى.
وتكىر ءيىستى زاتتار، مىسالى، ءمۇساتىر ءسپيرتى تىنىستى رەفلەكتورلى جولمەن توقتاتادى.
حيميالىق زاتتار (يود، حلور، بروم، فورمالين، كۇكىرتسۋتەك، ازوت، تۇز جانە كۇكىرت قىشقىلدارى) مۇرىننىڭ شىرىشتى قابىقشاسىن تىتىركەندىرەدى.
(حيميالىق زاتتاردى كورسەتۋ)
ا) تىنىس جولدارىنىڭ اۋرۋلارىنان ساقتانۋ، كۇتىنۋ.
ءا) ءيىس سەزۋ رەسەپتورلارىنىڭ قىزمەتى بۇزىلماۋ ءۇشىن، گيگيەنالىق تالاپتى ۇستانۋى قاجەت.
ب) ءيىس سەزۋ مۇشەسىنىڭ بۇزىلعاندا العاشقى كومەك كورسەتۋ.
ۆ) ءيىس سەزۋ قابىلەتى ناشارلاۋدىڭ ناتيجەسى.
ءدام سەزۋ رەسەپتورى ورنال ءتىلدىڭ ۇشىند ارتقى بولىگىندە جيەگىندە
جۇمساق تاڭدايدا جۇتقىنشاقتىڭتىڭ ارتقى جاعىندا
ءدام سەزۋ بۇرلەرى، تىلدەگى ءدام سەزۋ ايماقتارى.
سۋرەتپەن جۇمىس. ( 5 - سلايد )
Cويلەۋ ءۇشىن ءتىل كەرەك ادامدارعا،
ساقال ءتىل اسەر ەتەر جۇرەك – جانعا.
ادامزاتقا ءتىل پايداسى مول تيەر،
ءتىلسىز ءومىر سۇرۋدە جوق عالامدا.
اقىندارىم ءتىل ءقادىرىن جاقتادى،
تىلمەن ورىپ ولەڭ – ءسوزدى توپتادى،
وتكىر تىلمەن وي ەلەگىن قورىتىپ،
كەلەشەكتە ءتىل ارقىلى ساقتادى.
ساراماندىق جۇمىس.
ماقساتى: ارنايى تاڭدالىپ الىنعان حيميالىق زاتتار كومەگىمەن ءتىلدىڭ جەكە بولىكتەرىنىڭ سەزگىشتىگىن انىقتاۋ.
زەرتتەلۋشى وبەكتى: ادام
قۇرال – جابدىقتار:
2% ليمون قىشقىلى ەرىتىندىسى، 10% ناتريي ءحلوريدى، 4 % قانت ەرىتىندىسى، پروبيركا، شتاتيف، 4 شىنى تاياقشا، ديستيلدەنگەن سۋ، ستاكان.
بيولوگيا ءپانى ءمۇعالىمى تىلەۋىمبەتوۆا سارسەنگۇل
ساباقتىڭ ماقساتى: حەموسەزگىش رەسەپتورلار ياعني ءيىس جانە ءدام رەسەپتورلارى تۋرالى تولىق، جان - جاقتى تۇسىنىك بەرۋ.
العان ءبىلىمىن تەوريالىق جانە پراكتيكالىق جولمەن دامىتۋ، تولىقتىرۋ.
حەمورەسەپتورلاردىڭ قىزمەتىنىڭ بۇزىلماۋى ءۇشىن جەكە گيگيەنالىق تالاپ قويۋ، تاربيە بەرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ەلەكتروندى وقىتۋ
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، ساراماندىق جۇمىستار ورىنداۋ:
ءپانارالىق بايلانىس: حيميا، مەديسينا، ادەبيەت؛
ساباقتىڭ ءوتۋ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ
امانداسۋ
وقۋشىلار تۇگەلدەۋ
ءىى. 1. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
1. ۆەستيبۋلا دەگەن نە؟
2. ۆەستيبۋلا قانداي مۇشە؟
3. ۆەستيبۋلا مۇشەسىنىڭ ماڭىزى قانداي؟
4. ۆەستيبۋلا قايدا ورنالاسقان؟
5. ۆەستيبۋلا مۇشەسىنىڭ قوزۋى
6. وسىنداي قولايسىز جاعدايلاردان قالاي قۇتىلۋعا بولادى؟
7. ۆەستيبۋلا مۇشەسىنىڭ ەڭ نەگىزگى مۇشەسى؟
8. بۇلشىق ەت سەزىمى دەگەنىمىز نە؟
9. سيپاپ سەزۋ رەسەپتورلارىنىڭ ماڭىزى قانداي؟
10. نوسيسەپتورلار قانداي رەسەپتورلار جانە ولاردىڭ ماڭىزى نەدە؟
2. ءۇي تاپسىرماسىن بەكىتۋ
ۆەستيبۋلا مۇشەسىنىڭ قۇرىلىسى جانە اتقاراتىن قىزمەتى
3. سوزدىكپەن جۇمىس.
ءىىى. جاڭا ساباق «حەمورەسەپتورلار. ءيىس جانە ءدام سەزىمى»
رەسەپتورلار
سىرتقى ىشكى تەرىنىڭ ۇستىڭگى قاباتىندا بولادى. ورگانيزمنىڭ ىشىندە، ياعني ىشكى مۇشەلەردە بولاتىن قۇبىلىستاردى حابارلايدى
تىتىركەندىرگىشتەردى سىرتقى ورتادان قابىلدايدى. رەسەپورلار ءتۇيىسۋ قاشىقتىق
رەسەپتورلارى ءيىس جانە ءدام سەزگىش رەسەپتورلار
حيميالىق زاتتاردىڭ ساپاسى اجىراتا الاتىن رەسەپتورى. ءيىس سەزۋ مۇشەسى جانە ءيىس رەسەپتورلارىنىڭ كلەتكالىق قۇرىلىسى.
سۋرەتپەن جۇمىس. ءيىس سەزۋ اناليزاتورى
ءيىس سەزۋ رەسەپتوى
ءيىس سەزۋ
ءيىس سەزۋ جۇيەسىنەن جيىنتىعىنان ورتالىعىنان
كەيبىر قولايسىز يىستەر قورعانىش رەفلەكسىن (تۇشكىرۋ، تىنىستى ۇستاپ تۇرۋ) تۋدىرادى.
وتكىر ءيىستى زاتتار، مىسالى، ءمۇساتىر ءسپيرتى تىنىستى رەفلەكتورلى جولمەن توقتاتادى.
حيميالىق زاتتار (يود، حلور، بروم، فورمالين، كۇكىرتسۋتەك، ازوت، تۇز جانە كۇكىرت قىشقىلدارى) مۇرىننىڭ شىرىشتى قابىقشاسىن تىتىركەندىرەدى.
(حيميالىق زاتتاردى كورسەتۋ)
ا) تىنىس جولدارىنىڭ اۋرۋلارىنان ساقتانۋ، كۇتىنۋ.
ءا) ءيىس سەزۋ رەسەپتورلارىنىڭ قىزمەتى بۇزىلماۋ ءۇشىن، گيگيەنالىق تالاپتى ۇستانۋى قاجەت.
ب) ءيىس سەزۋ مۇشەسىنىڭ بۇزىلعاندا العاشقى كومەك كورسەتۋ.
ۆ) ءيىس سەزۋ قابىلەتى ناشارلاۋدىڭ ناتيجەسى.
ءدام سەزۋ رەسەپتورى ورنال ءتىلدىڭ ۇشىند ارتقى بولىگىندە جيەگىندە
جۇمساق تاڭدايدا جۇتقىنشاقتىڭتىڭ ارتقى جاعىندا
ءدام سەزۋ بۇرلەرى، تىلدەگى ءدام سەزۋ ايماقتارى.
سۋرەتپەن جۇمىس. ( 5 - سلايد )
Cويلەۋ ءۇشىن ءتىل كەرەك ادامدارعا،
ساقال ءتىل اسەر ەتەر جۇرەك – جانعا.
ادامزاتقا ءتىل پايداسى مول تيەر،
ءتىلسىز ءومىر سۇرۋدە جوق عالامدا.
اقىندارىم ءتىل ءقادىرىن جاقتادى،
تىلمەن ورىپ ولەڭ – ءسوزدى توپتادى،
وتكىر تىلمەن وي ەلەگىن قورىتىپ،
كەلەشەكتە ءتىل ارقىلى ساقتادى.
ساراماندىق جۇمىس.
ماقساتى: ارنايى تاڭدالىپ الىنعان حيميالىق زاتتار كومەگىمەن ءتىلدىڭ جەكە بولىكتەرىنىڭ سەزگىشتىگىن انىقتاۋ.
زەرتتەلۋشى وبەكتى: ادام
قۇرال – جابدىقتار:
2% ليمون قىشقىلى ەرىتىندىسى، 10% ناتريي ءحلوريدى، 4 % قانت ەرىتىندىسى، پروبيركا، شتاتيف، 4 شىنى تاياقشا، ديستيلدەنگەن سۋ، ستاكان.
بيولوگيا ءپانى ءمۇعالىمى تىلەۋىمبەتوۆا سارسەنگۇل
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
