InfoHub Logo

قوستاناي وبلىسى، امانكەلدى اۋدانى،
ءا. بورانبايەۆ اتىنداعى جالپى ءبىلىم بەرەتىن ورتا مەكتەپتىڭ
گەوگرافيا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى ابيشيەۆا گۋلدانا ماناربەكوۆنا

«ءححى عاسىر گەوگرافتارى» سىنىپتان تىس جۇمىسى.

ماقساتى: وقۋشىلار اراسىنان گەوگرافيا ءپانىن جەتىك مەڭگەرگەن وقۋشىلاردى انىقتاۋ، ياعني ليدەر توپتى ىزدەۋ.
مىندەتى: وقۋشىلاردىڭ گەوگرافيا پانىنەن العان بىلىمدەرىن تەكسەرىپ، سارالاۋ. بىلمەگەندەرىن ۇيرەتۋ.
كورنەكىلىكتەر: دۇنيەجۇزىنىڭ فيزيكالىق كارتاسى، ساياسي كارتاسى ينتەراكتيۆتى تاقتا، گلوبۋستار، اتلاس.
ساباق ءتۇرى: جارىس ساباق.
سالەمەتسىزدەر مە قۇرمەتتى ۇستازدار، ءادىل - قازىلار، وقۋشىلار! سىزدەرمەن بىرلەسە وتىرىپ «ءححى عاسىر گەوگرافتارى» اتتى سايىسىمىزدى باستاۋعا رۇقسات ەتىڭىزدەر. ءححى عاسىر بىلىمدىلەر عاسىرى بولعاندىقتان، بۇگىنگى تاڭدا زامانىنا ساي وي - ءورىسى دامىعان ازاماتتى قالىپتاستىرۋ. جاس ۇرپاققا ساپالى ءبىلىم بەرۋ، الەمنىڭ دامىعان ەلدەرىمەن تەڭ دارەجەدە بولۋ – نەگىزگى ماقساتىمىز. وقۋشىلاردىڭ پانگە قىزىعۋىن، ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋ، مەكتەپتىڭ كوشباسشىلارىن انىقتاۋ، العىرلىققا، تاپقىرلىققا جانە تەز ويلانا بىلۋگە ۇيرەتۋ.
سايىس – تولقىن اينالعان قاتتى اعىسقا،
تابىلعانداي تانىم دا، جات داۋىستا.
بىرەۋ وزىپ كەلەدى قاتارىنان
بىرەۋ ءمىنىپ جاتقاندا اپتىعىستا.

سايىس – تولقىن، جاتقانداي اسىپ تاسىپ،
بىرەۋ مىعىم، بىرەۋلەر شالىس باسىپ،
بۇل سايىستان وتەدى عۇلاما ويلار.
جەڭسەڭ دە، جەڭىلسەڭ دە قالما جاسىپ.

ەڭ الدىمەن سىزدەرگە وسى سايىستا ءادىل باعاسىن بەرەر ءادىلقازىلار القاسىمەن تانىسايىق.
1.
2.
3.
سايىس 6 كەزەڭنەن تۇرادى.
ءى. « بايگە» كەزەڭى
ءىى. «بىلگىش گەوگراف»
ءىىى. «جورعا»
ءىۇ. «ءارىپتى اۋىستىر»
ءۇ.«تاپقىرلىق»
ءۇى. «ءادىلقازىلار شەشىمى»
ولاي بولسا ءار توپتار وزدەرىن تانىستىرىپ ءوتسىن.

سايىس بارىسى:
ءى كەزەڭ. «بايگە». ويىن شارتى. ەكراندا بەرىلگەن مەملەكەتتەردىڭ استانالارىن تابۋ. مىنا مەملەكەتتەردىڭ استانالارىن تاپ. دۇرىس جاۋاپقا 5 ۇپاي، ۋاقىت 3 مينۋت
1 توپ.
الجير - الجير لاوس - ۆەنتيان
چەحيا - پراگا ەفيوپيا - ادديس - ابەبا
ۆەنەسۋەلا - كاراكاس كەنيا - نايروبي
دانيا - كوپەنگاگەن انگولا - لۋاندا
سينگاپۋر - سينگاپۋر كانادا - وتتاۆا
2 توپ.
ارگەنتينا - بۋەنوس - ايرەس فيليپين - مانيلا
بانگلادەش - داككا ەگيپەت - كاير
ۆەنگريا - بۋداپەشت ماروككو - رابات
زامبيا - لۋساكا موزامبيك - ماپۋتۋ
تايلاند - بانگوك مەكسيكا - مەحيكو
ءىى كەزەڭ. «بىلگىر گەوگراف». اتلاستى پايدالانا وتىرىپ ەكراندا بەرىلگەن سانداردى انىقتاۋ. جوعارعى ۇپاي 5 ۇپاي، ۋاقىت 3 مينۋت.
1توپ. 2 توپ.
1620 م - بايكال كولى 6194 م - ماك - كينلي تاۋى
8848 م - دجومولۋنگما - 405 م - ءولى تەڭىز
4506 م - بەلۋحا شىڭى 2992 م - تاستاۋ (تارباعاتاي)
6995 م - حان ءتاڭىرى 816 م - كراكاتاۋ جنر
132 م - قاراقيا ويىسى 11022 م - ماريانا شۇڭعىماسى

ءىىى كەزەڭ. «جورعا». ەكراندا بەرىلگەن گەوگرافيالىق اتاۋلاردى ورتاق بەلگىلەرى بويىنشا توپتاستىرۋ.(5 ۇپاي)، ۋاقىت 2 مينۋت
1 توپ.
كيليماندجارو، ەۆەرەست، ەتنا، فۋدزياما.
بريز، مۋسسون، نيۆەلير، اۋا ماسسالارى.
ارارات، كاۆكاز، كارپات، حونسيۋ.
بالقاش، الاكول، ۆان، ياۆا.
گرەنلانديا، ەلسمير، بانكس، كۋبا، حۋانحە.
2 توپ.
ەرتىس، جايىق، سىرداريا، بالقاش.
ياۆا، سۋلاۆەسي، سۋماترا، گيمالاي.
مەكونگ، يانسزى، حۋانحە، كۋكۋنور.
تايۆان، حاينان، تيمور، ۆان.
ماك - كينلي، وريسابا، ەلسمير، اكونكاگۋا.

ءىۇ كەزەڭ. «ءارىپتى اۋىستىر». بۇل كەزەڭدە سايىسكەرلەر ارىپتەردىڭ ورنىن اۋىستىرا وتىرىپ ءار ءتۇرلى سوزدەر قۇرايدى.(5 ۇپاي)، ۋاقىت 3 مينۋت.
1 توپ.
ل پ و يۋ س - پوليۋس
ت ا ر ك ا - كارتا
ي ا ن م ە د ر ي - مەريديان
م ت ۋ ز ي ا - ازيمۋت
ە ف ا م و ت ا س ر - اتموسفەرا
ي و ن ز گ ت ل ا ر و - گوريزانتال
س پ م ا و ك - كومپاس
2 توپ.
ا ل ل ل ە پ ر ا - پاراللەل
ق ز ا ج ى - جازىق
ل پ ن ا - پلان
ر ت و ك ۆ ە ا - ەكۆاتور
ف ە س ر ا ي ب - بيوسفەرا
ق ل ى ي و ب - بويلىق
ع د ا ا ر ۋ ا ل ب - باعدارلاۋ

ءۇ كەزەڭ. «تاپقىرلىق». ەكولوگيالىق ەسەپتەر بەرىلەدى. ءار قايسىسىنا بەس ەسەپتەن. ۋاقىت ءتورت مينۋت. (ءان تارتۋ).
ءبىرىنشى وقۋشىنىڭ بەس ەسەبى:
1 ەسەپ. تاۋلىگىنە 1 اعاش 1 ادامعا جەتەتىن وتتەگى بولەدى. قالادا قاجەتسىز گازداردىڭ بولىنۋىنە بايلانىستى بۇل وتتەگى 10 ەسە كەمىسە، ءبىر جارىم ميلليون حالقى بار الماتى قالاسىنىڭ تۇرعىندارى ءۇشىن قانشا اعاش قاجەت؟
شەشۋى: 1500000*10=15 ملن. (اعاش)
2 ەسەپ. ءبىر اۆتوموبيل تاۋلىگىنە 20 كگ. گاز ءبولىپ شىعارسا، 6 اۆتوموبيل 1 ايدا قانشا كگ گاز ءبولىپ شىعارادى؟
شەشۋى: 6*20=120/ 120*30= 3600 (كگ)
3 ەسەپ. 1 توننا ماتا قالدىعىنان وڭدەپ 600 مەتر ماتا الۋعا بولادى. وسىنداي 35 توننا ماتا قالدىعىنان قانشا مەتر ماتا الۋعا بولادى؟
شەشۋى: 35*600=21000 (م)
4 ەسەپ. قۇمىرسقا 1 مينۋتتا ۇياسىنا 2 وندىق جاندىك تاسىپ اكەلسە، 2 ساعاتتا قانشا جاندىك تاسىپ اكەلەدى؟
شەشۋى: 20*120=2400 (جاندىك)
5 ەسەپ. جەر مەن ايدىڭ اراسى 384000 شق، ال جەر مەن كۇننىڭ اراسى 149500000 شق بولسا، اي كۇنگە قاراعاندا جەرگە جۋىق شامامەن نەشە ەسە جاقىن؟
شەشۋى: 149500000: 384000=389. 3 (ەسە)
ەكىنشى وقۋشىنىڭ بەس ەسەبى:
1 ەسەپ. شوشقا وسىرەتىن كەشەندەردەن تاۋلىگىنە 350 مەتر كۋب لاس زاتتار وزەنگە قۇيىلادى. جىلىنا قانشا مولشەردە وزەندەرگە لاس زات قۇيىلادى؟
شەشۋى: 365*350= 127750 م (كۋب)
2 ەسەپ. ۇيرەك 70 كۇندە 4 كگ - عا دەيىن سالماق قوسسا، 35 كۇندە ول قانشا سالماق قوسادى؟
شەشۋى: 70: 35=2 4: 2=2 (كگ)
3 ەسەپ. بامبۋك اعاشى تاۋلىگىنە 30 سم وسەدى، ال تەرەك اعاشى 2 سم وسەدى، بامبۋك اعاشى تاۋلىگىنە نەشە ەسە ارتىق وسەدى؟
شەشۋى: 30: 2= 15 (ەسە)
4 ەسەپ. ءار ادام 1 جىلدا 3 اعاشتان جاسالعان قاعازدى پايدالانادى. 1 جىلدا سەنىڭ وتباسىڭا قانشا قاعاز كەرەك؟
شەشۋى: 4 ادام بولسا – 4*12 = 48 (اعاش)
5ەسەپ. 60 كگ قۇرتتار 1 اعاشتىڭ ءومىرىن قورعاسا، وقۋشىلار جيناعان 420 كگ قۇرتتار نەشە اعاشتىڭ ءومىرىن قورعايدى؟
شەشۋى: 420: 60 = 70 (اعاشتىڭ).
ءۇى كەزەڭ. «ءادىلقازىلار شەشىمى» دەپ اتالاتىن كەزەڭدە سايىسكەرلەردىڭ 5 كەزەڭ بويىنا جيناعان ۇپايلارىنىڭ قورىتىندىسى شىعارىلىپ، جەڭىمپاز توپتى انىقتايمىز. (ءان)
وسىمەن بۇگىنگى 7، 8، 9، 10 سىنىپ وقۋشىلارى اراسىندا وتكىزىلگەن «ءححى عاسىر گەوگرافتارى» اتتى سايىسقا كەلگەندەرىڭىزگە راحمەت، قوش ساۋ بولىڭىزدار!!!