سوڭعى جاڭارتۋ

(وزگەرتىلگەن ۋاقىتى 2 ساعات بۇرىن)
ينفورماتيكا الەمىنە ساياحات
پاۆلودار وبلىسى، ماي اۋدانى،
«مالايسارى جالپى ورتا ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپ»
مەملەكەتتىك مەكەمەسىنىڭ ينفورماتيكا ءپانى ءمۇعالىمى
جاناگۋل تولەۋوۆنا اۋباكيروۆا

«ينفورماتيكا الەمىنە ساياحات» ساباقتان تىس ءىس - شارا
«پولە چۋدەس»
تاقىرىبى: «ەسەپتەۋىش تەحنيكالار جانە ونى جاساعان عالىمداردىڭ ەسىمدەرى»
ماقساتى: وقۋشىلاردى ساباقتا ويىن - سايىسپەن ۇشتاستىرىپ، ولاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن وياتۋ.
كورنەكى – قۇرالدار:
1. ويىن الاڭى.
2. تابلو
3. اينالدىرعىش بارابان.
4. ەكى شكاتۋلكا.
5. سلايدتار.
6. جەڭىمپازدارعا سىيلىق.
7. جەڭىمپازعا ماقتاۋ قاعازى.

ويىن جوسپارى:
1. جۇرگىزۋشىنىڭ ءسوزى.
2. پولە چۋدەس ويىنىنىڭ شارتىمەن تانىستىرۋ.
3. ءار تۋردىڭ ۇشتىك ويىنشىلارىمەن تانىستىرىپ، ولاردىڭ ىشىنەن تاپقىرلاردى تابۋ.
4. ول تاپقىرلاردىڭ ىشىنەن فينالدا جەڭىمپازدى تاڭداۋ، ونمەن سۋپەر ويىندى ويناۋ.
جۇرگىزۋشى: وسىمەن ءبىز كاپيتال – شوۋ «پولە چۋدەستى» باستاعالى وتىرمىز. تاقىرىبى: ەسەپتەۋىش تەحنيكانىڭ دامۋى جانە ونى دايىنداعان عالىمدار. قۇرمەتتى كورەرمەندەر، الدىمىزعا 7 - 8 سىنىپ وقۋشىلارىن شاقىرامىز.
1. ءادىل قازى القاسىن سايلايمىز.
__________________________________________
__________________________________________
ويىننىڭ شارتىمەن تانىسىپ الايىق:
2. ءبىر – بىرلەرىڭە كومەكتەسۋگە بولمايدى.
3. ۇپايلارىڭدى ءادىل قازى القاسى ساناپ وتىرادى.
4. باراباندى اينالدىرىپ، ايتقان ءارىپ ءدال كەلمەسە، وندا ويىن قاسىڭداعى كەلەسى ويىنشىعا بەرىلەدى.
5. ەگەر ويىنشى بىردەن 3 سۇراققا دۇرىس جاۋاپ بەرسە، وندا وعان سىيلىق بەرىلەدى.
6. باراباندى تەك، 1 رەت قانا اينالدىرامىز.
7. «پ» پريز - سىيلىق – ويىنشى سىيلىقتى تاڭداۋىنا
بولادى، نە ويىندى جالعاستىرۋىنا بولادى. سىيلىقتى تاڭداسا، ول قارا جاشىكتە جاسىرىلعان. جۇرگىزۋشى ويىنشىمەن ساۋدالاسادى سىيلىق ءۇشىن، جاشىكتىڭ ىشىندە سىيلىق بولادى.
8. «+» پليۋس - قوسۋ – ويىنشى تورداعى كەز كەلگەن ءارىپتى اشا الادى، ەگەر ونىڭ ايتقان ءارىپى بولسا جانە ول ءارىپ، وسى سوزدە بىرنەشە جەردە كەزدەسسە ءبارىن اشادى.
9. «ب» بانكروت – ويىنشىنىڭ بارلىق جيناعان ۇپايلارى جانىپ كەتەدى، ال ويىن كەلەسى ويىنشىعا وتەدى. ەگەر ويىنشى ەكى رەت بانكروت-قا تۇسسە، وندا وعان جۇباتۋ سىيلىعى بەرىلەدى.
10. «و» نول – وندا ويىنشىنىڭ ۇپايلارى جانبايدى، تەك ويىن كەزەگى كەلەسى ويىنشىعا كەلەدى.
11. ح2 – ويىنشىنىڭ العان ۇپايلارى ەكى ەسەلەنەدى، ەگەر ايتقان ءارىپى وسى تابلودا بولسا. ەكى ءارىپ بولسا 3 ەسە وسەدى، ءۇش ءارىپ بولسا، 4 ەسە وسەدى.
12. 100 ۇپاي نە 0 – ويىنشى ءارىپتى ءدال تاپسا، وندا 100 ۇپاي الادى.
13. ويىن 3 تۋردان تۇرادى، ونىڭ ىشىنەن 3 تاپقىردى شىعادى، ول 3 تاپقىردىڭ ىشىنەن 1 جەڭىمپازدى فينالعا جانە سۋپەر ويىنعا شاقىرامىز.

جۇرگىزۋشى: بىزگە ءقازىر 7 - 8 سىنىپتاردان 9 وقۋشى الدىمىزعا شىعادى. سەندەرگە سۇراق قويامىن. كىم سۇراقتىڭ جاۋابىن بىلسە قولىڭدى كوتەر. دۇرىس جاۋاپقا «1»، «2»، «3» ساندار بەرىلەدى.
نۇرلى ۇمىتپەن ارقالاعان ارقاعا،
جان ساۋلەسىن تاراتاتىن بارشاعا.
شىن پەيىلمەن قۇرمەتىمىزدى كورسەتىپ،
سايىسكەرلەردى شاقىرايىق ورتاعى.
كوڭىلدى تاپقىشتار، بىلگىشتەر
بار ونەرىن سالادى،
كىم ءبىلىمدى، كوپ وقىعان بولسا ەگەر،
بۇگىنگى كۇن جەڭىمپازى بولادى، - دەپ بۇگىنگى ويىنىمىزدى اشۋعا رۇقسات ەتىڭىزدەر.
1 تۋر. ءبىرىنشى ۇشتىك ويىنشىنى الدىعا شاقىرامىز.
سالەمدەسۋ – يگى ءداستۇر كيەلى،
سوزبەن قاراپ، كەيدە شەشەر شيەنى.
جاقسى سوزگە جان سەمىرەر قاشاندا
جولدانادى سايىسكەرلەر سالەمى.
ءبىرىنشى ۇشتىككە سۇراق:
(1623 - 1662) – قوسۋ ماشيناسىن قۇراستىرعان جانە جەتەكتەر مەن دوڭگەلەكتەردەن تۇراتىن، 8 - رازريادتى سانداردى قوسۋ جانە ازايتۋ امالدارىن ورىنداعان. ول كىم؟
1642 جىلى فرانسۋز ماتەماتيگى ون توعىز جاسىندا دۇنيە جۇزىندە ءبىرىنشى رەت قوسۋ ماشيناسى دەگەن اتپەن بەلگىلى، جەتەكتەر مەن دوڭگەلەكتەردەن تۇراتىن مەحانيكالىق ەسەپتەۋ
ماشيناسىن قۇراستىردى. ونىڭ ماشيناسىندا كوپ ورىندى سانداردى قوسۋ مۇمكىن بولدى.

جاۋابى: بلەز پاسكال
2 تۋر. ەكىنشى ۇشتىك ويىنشىنى الدىعا شاقىرامىز.
شىنداپ تۇرعان شىنارداي ارمانى بار،
ونەرلەرىن كورسەتسىن ۇل مەن قىزدار.
«ونەرپاز بولساڭ» كەزەڭىنە كەلىپ جەتتىك،
ويلانتىپ وتىرعاندى تاڭ قالدىرار، - دەپ كەلەسى 2 تۋرىمىزدى باستايىق.
وينايىق، ويلايىق تا وينايىق!
قاتاردان ارتتا قىلىپ قويمايىق،
بەلسەندى بولايىق ورتادا
ۋاقىتتى تەكتەن تەككە جويمايىق!
ەكىنشى ۇشتىككە سۇراق:
اناليتيكالىق ماشينا ويلاپ تاپقان. ول كىم؟ ول اعىلشىن عالىمى پروگراممالىق باسقارۋمەن جۇمىس ىستەيتىن اناليتيكالىق ەسەپتەۋىش ماشينا پروەكتتىسىن ۇسىندى.
جاۋابى: چارلز بەببيدج

3 تۋر. ءۇشىنشى ۇشتىك ويىنشىنى الدىعا شاقىرامىز.
ءبىلىمدى ۇرپاق – ەلىمىزدىڭ تىرەگى!
جەر بەتىندە ادام ءومىر وتكىزەر،
بار نارسەگە بىلىممەن قول جەتكىزەر.
بار ىزگىلىك تەك بىلىمنەن الىنار،
بىلىممەنەن اسپانعا جول سالىنار
ءۇشىنشى ۇشتىككە سۇراق:
امەريكاندىق عالىم “مارك - 1” العاشقى اۆتوماتتى رەلەلىك كومپيۋتەرىن جاسادى. (1944جىلى)، كىم قۇراستىردى؟
 ۇزىندىعى 17 م، سالماعى 5 توننا
 75 000 ەلەكتروندى شام
 3000 مەحانيكالىق رەلەسى بار
 كوبەيتۋدى – 3 سەكۋندتا، ءبولۋدى – 12 سەكۋندتا ورىنداي العان.

جاۋابى:
گوۆارد ايكەن

جۇرگىزۋشى: فينالعا ءۇش تۋردان جەڭىپ شىققان 3 جەڭىمپازىمىز شاقىرامىز.
فينال
«بىرەۋ وزسا سايىستا، بىرەۋ ارتتا قالادى،
رەنجىمەي تاراسا، وزباعاندار جارادى.
جارىس زاڭى ەجەلدەن – جەڭىمپازدى انىقتاۋ،
وزات بولۋ شارتى سول – ەڭبەكتەنۋ، جالىقپاۋ.»
سۇراق:
1. چەحيا، ب. ز. د. 30 مىڭ جىل، سۇيەكتەرگە سالىنعان كەرتىكتەر قالاي اتالادى؟
جاۋابى: «ۆەستونيالىق»
جۇرگىزۋشى: فينالدا 3 جەڭىمپازدىڭ 1 – ەۋى عانا جەڭىپ شىعادى. ال قاسىنداعى 2 كىسىگە سىيلىق بەرىپ، ساحنادان شىعارىپ سالامىز. فينالدى ۇتىپ العان وقۋشىعا ەكى جول بەرىلەدى.
1. سۋپەر ويىنعا قاتىسۋ.
2. نەمەسە جيناعان ۇپايىنا سىيلىق الىپ، ويىننان شىعىپ كەتۋ.

سۋپەر يگرا
سۋپەر ويىن كەلەسى تۇردە وتەدى:
جۇرگىزۋشى سۇراق قويادى سونى 1 مينۋت ىشىندە دۇرىس جاۋابىن ايتۋ كەرەك، تاپسا ۇپايى ەكى ەسە كوبەيەدى. ەگەر ونى 1 مينۋت ىشىندە تابا الماسا، الدىنداعىداي باراباندى اينالدىرىپ ارىپتەر ايتادى. تابا الماعان جاعدايدا ۇپايلارى كۇيىپ كەتەدى.
ەجەلگى ريمدەگى V - VI عاسىرداعى ەسەپتەۋىش قۇرالدىڭ اتى؟ ەڭ العاشقى پايدا بولعان ەسەپتەۋ قۇرالى ەسەپشوت بولىپ تابىلادى. كەيبىر دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، ەسەپشوتتىڭ جاسى 2000 - 5000 جىلدار شاماسىندا، ال پايدا بولعان جەرى ەرتەدەگى جۇڭگو نەمەسە ەرتەدەگى ەگيپەت، ءتىپتى ەجەلگى گرەسيا بولۋى دا مۇمكىن. بۇل ساناۋ قۇرالىن گرەكتەر مەن باتىس - ەۋروپالىقتار قالاي دەپ اتالدى، قىتايلىقتار «سۋان - پان»، جاپوندىقتار «سەروبيان» دەپ اتاعان. بۇل قۇرالمەن ەسەپتەۋلەر ونىڭ شۇڭعىل تاقتادا ورنالاسقان تاستارىن جىلجىتۋ ارقىلى جۇرگىزىلگەن. تاستار ءپىل سۇيەگىنەن، ءتۇرلى ءتۇستى شىنىلاردان، قولادان جاسالدى. وسىنداي ەسەپشوتتار قايتا وركەندەۋ داۋىرىنە دەيىن پايدالانىلىپ كەلدى. ونىڭ جەتىلدىرىلگەن ءتۇرى وسى كۇنگە دەيىن قولدانىلىپ كەلەدى.
جاۋابى: اباك

بۇگىنگى سايىستىڭ جەڭىمپازى___________________ بولادى.
جەڭىمپازعا سىيلىق بەرىلەدى.
بۇگىنگى كورىپ تاماشالاعان «پولە چۋدەس» اتتى ساباقتان تىس ءىس شارامىز ءوز مارەسىنە جەتتى. زەيىن قويىپ تىڭداعاندارىڭىز ءۇشىن العىسىمىز شەكسىز.
قوش، ساۋ بولىڭىزدار!
نازار قويىپ تىڭداعاندارىڭىزعا راحمەت.

You Might Also Like

جاڭالىقتار

جارناما