InfoHub Logo

بۇگىندە ينتەرنەت ومىرىمىزگە دەندەپ كىردى. ول الىستى جاقىنداتىپ، الەمدى بىر-بىرىمەن بايلانىستىرۋ مۇمكىندىگى بولىپ تۇر. ول – تەك بايلانىس كوزى عانا ەمەس، سونىمەن قاتار جەدەل اقپارات اعىنى، دەرەككوزدەر قورى. بۇگىنگى زىمىرانداي زۋلاعان قارقىندى دامۋ كەزەڭىندە پايداسى مول ەكەنىن مويىنداۋعا تۋرا كەلەدى. زياندى جاعى دا بار ەكەنىن جوققا شىعارا المايمىز. كەز كەلگەن دۇنيەنىڭ پايداسى مەن زيانى، مىقتى تۇسى مەن ءالسىز جاقتارى بولادى. تاڭداۋ جاساۋ قاجەت بولسا، مەن «پايدالى» دەگەن پىكىرگە باسىمدىق بەرەمىن.

ينتەرنەتتىڭ پايداسى قانداي؟ 1969 جىلى 29 قازاندا اقش ۋنيۆەرسيتەتتەرىنىڭ بىرىندە «اrpanet» بايلانىس جەلىسى تۋرالى اقپارات جاريا ەتىلدى. قاي كەزدە دە بايلانىسۋدىڭ جەدەل ءتۇرىن ويلاپ تابۋ ادام ارمانى بولعان: الىس قاشىقتىقتان وت جاعىپ بەلگى بەرۋ، قۇستاردى ۇشىرىپ حابار جولداۋ، حات جازۋ، تەلەفون جەلىسىن ويلاپ تابۋ – بۇكىل الەمدى بايلانىستىراتىن الەۋمەتتىك جەلىنى ويلاپ تاپقانعا دەيىنگى قاراپايىم قادامدار. بۇنىڭ نەگىزىندە بىرىنشىدەن، قوعامداعى ادامداردىڭ، ويى ۇندەس جانداردىڭ بىر-بىرىمەن بايلانىسۋ ماقساتى تۇردى. ەكىنشىدەن، ادامزات بالاسىنىڭ ۋاقىتپەن باسەكەس ىجانە جىلدامدىققا قول جەتكىزۋ مىندەتتەرى تۇردى. ۇشىنشىدەن، عىلىم مەن تەحنيكانىڭ توقتاۋسىز دامۋى جوعارى دەڭگەيدەگى بايلانىسقا اكەلىپ تىرەيتىنى داۋسىز ەدى.

1983 جىلدان باستاپ ادامزات قولدانىسىندا ينتەرنەت جەلىسى پايدا بولدى. «اrpanet» جاڭا اتاۋمەن ادامزاتقا قىزمەتىن جالعاستىردى. سول كەزدە الەم جۇرتشىلىعى بولاشاقتا وعان قانشالىقتى تاۋەلدى بولارىن ويلاماق تۇگىلى، العاشقى كەزدە ءتىپتى حاباردار دا بولماعان بولار؟! بۇل ويىمدى سەكسەنىنشى جىلداردا ەلەكتروندى ەسەپتەۋ (ەەم) ماشيناسى دەگەن قۇرىلعىنى پايدالانعاندار راستايتىن شىعار؟ ەسەپتەۋ قۇرىلعىسىنىڭ بۇگىنگى ءبىز پايدالاناتىن كومپيۋتەر، نوۋتبۋك، پلانشەت رەتىندە داميتىنىن بىرەۋ بولجاسا، بىرەۋ ويلاماعان دا بولار؟ال بۇگىندە جۇزدەگەن وپەراسيانى جەدەل بايلانىس قۇرالى – ۇيالى تەلەفون ورىنداپ تاستايدى. شۇعىل ءارى ساپالى. ينتەرنەت  – ونىڭ ماڭىزدى قىزمەت بولىگى. تۇراقتى تۇتىنۋشى ونىڭ قانداي دا ءبىر قىزمەت تەتىكتەرىنىڭ دامي تۇسكەنىن قالايدى. ول – ادامدارعا اسا قاجەت جانە كوپشىلىكتىڭ سۇرانىسىنا يە بولعان زاماناۋي جەلى. زياندىلىعىنا توقتالساق، ادام دەنساۋلىعىنا قاجەت ءدارىنىڭ دە اعزاعا كەرى اسەرى بولاتىنىن جاقسى بىلەمىز.

سونىمەن قاتار كومپيۋتەردى شامادان تىس قولدانۋ   زياندى ساۋلەلەر اسەرىنە ۇشىراۋ؛ ۋاقىتتى شەكتەمەگەندىكتەن تاۋەلدىلىك نەمەسە پسيحولوگيالىق قولايسىزدىق تۋىنداۋى؛  الەۋمەتتىك جەلىنى ءوز ماقساتىنا پايدالاناتىن تەرىس پيعىلدى جاندار ىقپالىنا ءتۇسىپ كەتۋ سياقتى كەلەڭسىز جايتتارعا تاپ قىلۋى مۇمكىن.

وسىنىڭ بارلىعىن قورىتىپ، وي تۇجىرىمدار بولساق، دامىعان زاماننىڭ ءبىلىمدى ادامى سانالى تۇردە ءوزىن باقىلاي بىلسە، ءبارى دە ورنىمەن بولادى. پايدالى ەكەنىن راستايمىن، زيان شەكپەۋ شارالارىن ويلاستىرۋعا بولادى دەپ ويلايمىن. عارىشتى باعىندىراتىن ۇرپاق ءۇشىن بۇل شەشىمى تابىلماس ماسەلە بولا قويمايدى. بولاشاققا ۇمتىلعان ءبىلىمدى جان ءۇشىن الىنبايتىن قامال جوق.

---