يسا بايزاقوۆ «قۇرالاي سۇلۋ» پوەماسى
يسا بايزاقوۆتىڭ «قۇرالاي سۇلۋ» پوەماسى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: يسا بايزاقوۆتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى جايلى ماعلۇماتتارىن كەڭەيتىپ «قۇرالاي سۇلۋ» پوەماسىنىڭ نەگىزگى يدەياسىن اشۋ، كەيىپكەرلەر بەينەسىن تالداۋ.
دامىتۋشىلىق: ءوز پىكىرىن قورعاي بىلۋگە، ويىن ەركىن ءارى ادەبي جەتكىزۋگە باۋلۋ، شىعارماشىلىق ىزدەنىستەرىن دامىتۋ
تاربيەلىك: ءوز ەلىن، جەرىن سۇيەتىن ادال دا جاناشىر ادام بولۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، سالىستىرۋ، بايانداۋ، تالداۋ جاساۋ، ءوز پىكىرىن قورعاۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: يسا بايزاقوۆ ءومىرى جايلى ۆيدەو، سلايد - پرەزەنتاسيا.
ءپانارالىق بايلانىس: تاريح
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
وقۋشىلارمەن سالەمدەسۋ، نازارلارىن ساباققا اۋدارۋ، سىنىپتى تۇگەندەۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ
يسا بايزاقوۆتىڭ «قۇرالاي سۇلۋ»پوەماسىن وقىپ كەلۋ
1. تاقىرىپ دەگەنىمىز نە؟
- شىعارما بەلگىلى ءبىر تاقىرىپتى قوزعايدى، بەلگىلى ءبىر ءومىر شىندىعىن وزىنە ارقاۋ ەتەدى. تاقىرىپسىز شىعارما بولمايدى.
2. يسا بايزاقوۆ پوەمانىڭ تاقىرىبىن نەلىكتەن «قۇرالاي سۇلۋ» دەپ اتاعان؟
3. ەگەر جازۋشى بولىپ وسى پوەمانى جازساڭدار وزدەرىڭ قالاي اتار ەدىڭدەر؟
4. يدەيا دەگەنىمىز نە؟
- جازۋشى تاقىرىپ ارقىلى شىندىق ءومىر كورىنىستەرىن سۋرەتتەگەندە، ونى ءوز كوزقاراسى، ءوز دۇنيەتانىمى تۇرعىسىنان بەينەلەيدى. سول ارقىلى ءوز ماقسات - مۇددەسىن، ارمانىن بىلدىرەدى.
5. «قۇرالاي سۇلۋ» پوەماسىنىڭ نەگىزگى يدەياسى نەدە؟
6. سيۋجەت دەگەنىمىز نە؟
- كوركەم شىعارمانىڭ سيۋجەتى وقيعالار جۇيەسىنەن قۇرىلادى. وقيعالار ءبىر - بىرىمەن بايلانىسىپ، جەلىسى ۇزىلمەي، ۇنەمى ءوربىپ وتىرادى.
7. كومپوزيسيا دەگەنىمىز نە؟
- شىعارماداعى وقيعالاردىڭ بايلانىسۋى.
ءىىى. ماعىنانى تانۋ.
كومپوزيسيالىق جوسپار
- ەندەشە ساباعىمىزدى «قۇرالاي سۇلۋ» پوەماسىنا كومپوزيسيالىق جوسپار قۇرۋمەن جالعاستىرايىق.(وقۋلىقتا پوەما بەرىلمەگەندىكتەن كوشىرمەلەرى الدارىنا تاراتىلادى)
وقيعانىڭ باستالۋى: ەلگە سىيلى ويباس قىپشاق مونتاي بي.
وقيعانىڭ دامۋى: مونتايدىڭ كەلدەن بايمەن كەزدەسۋى.
وقيعانىڭ شيەلەنىسۋى: كەلدەن بايدىڭ جان بالاسىنا اشپاعان سىرىن اشۋى.
وقيعانىڭ شارىقتاۋ شەگى: قالماقتىڭ سەيقىن حانىنىڭ قىزى قۇرالايمەن كەزدەسۋى
وقيعانىڭ شەشىمى: كەلدەن باتىردىڭ قۇرالايدان ايرىلۋى.
ءىۇ. سالىستىرۋ
- ءبىز الدىڭعى ساباقتا عابيت مۇسىرەپوۆتىڭ «انانىڭ اناسى» اڭگىمەسىن وتكەنبىز، وسى ەكى شىعارمانى سالىستىرىپ ۇقساستىق پەن ايىرماشىلىقتارىنا تالداۋ جاسايىق
ءى توپ ورىندايدى
ع. مۇسىرەپوۆ «انانىڭ اناسى»
كەيىپكەرلەرى
انا
15 جاسىندا كۇڭدىككە ساتىلعان انا. اكە - شەشەسىنەن ايرىلعان قايراتتى، سوزگە شەشەن، اقىلدى. ءوزىنىڭ اقىلىمەن، وجەتتىلىگىمەن قىرىق باتىرعا توتەپ بەرىپ، قىزىن امان الىپ قالعان.
باتىر
جالپاق باتىر
باتىر، ەر جۇرەك، اقىلدى، مەيرىمدى، قارا كۇش يەسى، تاۋەلدى. انانىڭ ايتقان ءسوزىن تىڭداپ اقىلمەن شەشە بىلگەن.
جانر ءتۇرى: اڭگىمە
ايتىلەس قارتتىڭ ەسكى كۇندەردىڭ اڭگىمەسىن شەرتىپ، اڭىزعا اينالعان ادامداردىڭ باسىنان وتكەن وقيعانى اڭگىمەلەۋى.
يدەياسى
جەكە تۇلعانىڭ باس بوستاندىعى تولىق قورعالماعان. حالىقتى بايلار باسقارعان، شەشىمدى بيلەر بەرىپ سوزگە توقتام سالعان. جانە انانىڭ بالاعا دەگەن ماحاببات ايقىن كورىنىس تاپقان.
ءىى توپ ورىندايدى
ي. بايزاقوۆ «قۇرالاي سۇلۋ»
كەيىپكەرلەرى
انا
قۇرالايدىڭ اناسى 15 جاسىندا قالماق حانى سەيقىنعا ايەل بولعان. قالماقتار قازاق ەلىنە شابۋىل جاساپ سۇلۋ ءارى كورىكتى قازاق قىزىن الىپ قاشىپ، حاندارىنا تارتۋ ەتكەن.
باتىر
كەلدەن باتىر
باتىر، اقىلدى، قارا كۇش يەسى، قايسار، وجەت، ايتقانىنان قايتپايدى. ارتىنان قۋىپ كەلگەن ءجۇز شاقتى قالماققا ءبىر ءوزى تويتارىس بەرگەن.
جانر ءتۇرى: پوەما
قازاق پەن قالماق ەلى اراسىنداعى تارتىستى كۇندەردى كەلدەن باتىر ەسكە الىپ ءوزىن تۇتقىندىقتان بوساتىپ امان الىپ قالعان عاشىعى قۇرالاي سۇلۋ تۋرالى جىرلايدى.
يدەياسى
«اقتابان شۇبىرىندى» زامانىنداعى قازاق تۇرمىسى شىنايى سۋرەتتەلگەن، ەل بىرلىگى، پاتريوتيزم يدەياسى كوتەرىلگەن. انانىڭ بالاعا دەگەن ماحابباتى جانە ەكى جاس اراسىنداعى سۇيىسپەنشىلىك سەزىم جىرلانادى.
ءۇ. بەس جولدى ولەڭ ءادىسى
ءى توپ: انا
1. زات ەسىم انا
2. سىن ەسىم مەيرىمدى، قامقور
3. ەتىستىك ماپەلەيدى، تاربيەلەيدى، ايالايدى
4. سويلەم انا ومىرىمە ءسان بەرگەن.
5. سينونيم انا – شەشە
ءىى توپ: باتىر
1. باتىر
2. ەرجۇرەك، باتىل
3. قورعايدى، كۇزەتەدى، شابۋىلدايدى
4. باتىر ەل ءۇشىن تۋادى
5. باتىر – قاھارمان
ءۇى. ءبىلىمدى بەكىتۋ
ءى توپ: يسا بايزاقوۆتى ءبىز كىم دەپ تانيمىز؟
• اقىن
• جازۋشى
• اكتەر
• ءانشى، جىرشى
• 40 - تان استام انگە ءسوز جازعان
• سۋىرىپ سالما اقىندىعىمەن
ءىى توپ: قانداي ەپيكالىق شىعارمالارىن بىلەمىز؟
«قۇرالاي سۇلۋ» 1925ج
«قويشىنىڭ ەرتەگىسى» 1926ج
«التاي اياسىندا» 1939ج
«ۇلى قۇرىلىس» 1933ج
«قىرمىزى جاناي» 1940ج اياقتالماعان ەرەكشەلەندى
«كاۆكاز» 1941ج
«اقبوپە» 1945ج
ءۇىى. قورىتىندىلاۋ
يسا بايزاقوۆ پوەما جانرىن دامىتۋعا زور ۇلەس قوسقان. ونىڭ دالەلى جاڭا وزدەرىڭ اتاپ وتكەن ەپيكالىق شىعارمالارى. كولەمدى شىعارمالارىندا وتكەن زامان وقيعالارى، كەيىنگى ءداۋىر شىندىعى كورىنىس تاپقان. «قۇرالاي سۇلۋ»، «التاي اياسىندا» پوەمالارىندا جوڭعار شاپقىنشىلىعى، «اقتابان شۇبىرىندى» زامانىنداعى قازاق تۇرمىسىن شىنايى سۋرەتتەپ، ەل بىرلىگى، پاتريوتيزم يدەياسىن كوتەرگەن.
ءۇىىى. ءبىلىمدى باعالاۋ
ساباق بارىسىندا وقۋشىلاردىڭ ساباققا ارالاسۋىنا، جاۋاپ بەرۋىنە قاراي تاڭبالار تاراتىلىپ وتىرعان. سوعان بايلانىستى وقۋشىلاردى باعالاپ ءوتۋ
ءىح. ۇيگە تاپسىرما
«قاسيەت دارىعان، قۇت مەكەن – قازاق جەرى» تاقىرىبىندا ەسسە جازۋ.
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: يسا بايزاقوۆتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى جايلى ماعلۇماتتارىن كەڭەيتىپ «قۇرالاي سۇلۋ» پوەماسىنىڭ نەگىزگى يدەياسىن اشۋ، كەيىپكەرلەر بەينەسىن تالداۋ.
دامىتۋشىلىق: ءوز پىكىرىن قورعاي بىلۋگە، ويىن ەركىن ءارى ادەبي جەتكىزۋگە باۋلۋ، شىعارماشىلىق ىزدەنىستەرىن دامىتۋ
تاربيەلىك: ءوز ەلىن، جەرىن سۇيەتىن ادال دا جاناشىر ادام بولۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، سالىستىرۋ، بايانداۋ، تالداۋ جاساۋ، ءوز پىكىرىن قورعاۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: يسا بايزاقوۆ ءومىرى جايلى ۆيدەو، سلايد - پرەزەنتاسيا.
ءپانارالىق بايلانىس: تاريح
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
وقۋشىلارمەن سالەمدەسۋ، نازارلارىن ساباققا اۋدارۋ، سىنىپتى تۇگەندەۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ
يسا بايزاقوۆتىڭ «قۇرالاي سۇلۋ»پوەماسىن وقىپ كەلۋ
1. تاقىرىپ دەگەنىمىز نە؟
- شىعارما بەلگىلى ءبىر تاقىرىپتى قوزعايدى، بەلگىلى ءبىر ءومىر شىندىعىن وزىنە ارقاۋ ەتەدى. تاقىرىپسىز شىعارما بولمايدى.
2. يسا بايزاقوۆ پوەمانىڭ تاقىرىبىن نەلىكتەن «قۇرالاي سۇلۋ» دەپ اتاعان؟
3. ەگەر جازۋشى بولىپ وسى پوەمانى جازساڭدار وزدەرىڭ قالاي اتار ەدىڭدەر؟
4. يدەيا دەگەنىمىز نە؟
- جازۋشى تاقىرىپ ارقىلى شىندىق ءومىر كورىنىستەرىن سۋرەتتەگەندە، ونى ءوز كوزقاراسى، ءوز دۇنيەتانىمى تۇرعىسىنان بەينەلەيدى. سول ارقىلى ءوز ماقسات - مۇددەسىن، ارمانىن بىلدىرەدى.
5. «قۇرالاي سۇلۋ» پوەماسىنىڭ نەگىزگى يدەياسى نەدە؟
6. سيۋجەت دەگەنىمىز نە؟
- كوركەم شىعارمانىڭ سيۋجەتى وقيعالار جۇيەسىنەن قۇرىلادى. وقيعالار ءبىر - بىرىمەن بايلانىسىپ، جەلىسى ۇزىلمەي، ۇنەمى ءوربىپ وتىرادى.
7. كومپوزيسيا دەگەنىمىز نە؟
- شىعارماداعى وقيعالاردىڭ بايلانىسۋى.
ءىىى. ماعىنانى تانۋ.
كومپوزيسيالىق جوسپار
- ەندەشە ساباعىمىزدى «قۇرالاي سۇلۋ» پوەماسىنا كومپوزيسيالىق جوسپار قۇرۋمەن جالعاستىرايىق.(وقۋلىقتا پوەما بەرىلمەگەندىكتەن كوشىرمەلەرى الدارىنا تاراتىلادى)
وقيعانىڭ باستالۋى: ەلگە سىيلى ويباس قىپشاق مونتاي بي.
وقيعانىڭ دامۋى: مونتايدىڭ كەلدەن بايمەن كەزدەسۋى.
وقيعانىڭ شيەلەنىسۋى: كەلدەن بايدىڭ جان بالاسىنا اشپاعان سىرىن اشۋى.
وقيعانىڭ شارىقتاۋ شەگى: قالماقتىڭ سەيقىن حانىنىڭ قىزى قۇرالايمەن كەزدەسۋى
وقيعانىڭ شەشىمى: كەلدەن باتىردىڭ قۇرالايدان ايرىلۋى.
ءىۇ. سالىستىرۋ
- ءبىز الدىڭعى ساباقتا عابيت مۇسىرەپوۆتىڭ «انانىڭ اناسى» اڭگىمەسىن وتكەنبىز، وسى ەكى شىعارمانى سالىستىرىپ ۇقساستىق پەن ايىرماشىلىقتارىنا تالداۋ جاسايىق
ءى توپ ورىندايدى
ع. مۇسىرەپوۆ «انانىڭ اناسى»
كەيىپكەرلەرى
انا
15 جاسىندا كۇڭدىككە ساتىلعان انا. اكە - شەشەسىنەن ايرىلعان قايراتتى، سوزگە شەشەن، اقىلدى. ءوزىنىڭ اقىلىمەن، وجەتتىلىگىمەن قىرىق باتىرعا توتەپ بەرىپ، قىزىن امان الىپ قالعان.
باتىر
جالپاق باتىر
باتىر، ەر جۇرەك، اقىلدى، مەيرىمدى، قارا كۇش يەسى، تاۋەلدى. انانىڭ ايتقان ءسوزىن تىڭداپ اقىلمەن شەشە بىلگەن.
جانر ءتۇرى: اڭگىمە
ايتىلەس قارتتىڭ ەسكى كۇندەردىڭ اڭگىمەسىن شەرتىپ، اڭىزعا اينالعان ادامداردىڭ باسىنان وتكەن وقيعانى اڭگىمەلەۋى.
يدەياسى
جەكە تۇلعانىڭ باس بوستاندىعى تولىق قورعالماعان. حالىقتى بايلار باسقارعان، شەشىمدى بيلەر بەرىپ سوزگە توقتام سالعان. جانە انانىڭ بالاعا دەگەن ماحاببات ايقىن كورىنىس تاپقان.
ءىى توپ ورىندايدى
ي. بايزاقوۆ «قۇرالاي سۇلۋ»
كەيىپكەرلەرى
انا
قۇرالايدىڭ اناسى 15 جاسىندا قالماق حانى سەيقىنعا ايەل بولعان. قالماقتار قازاق ەلىنە شابۋىل جاساپ سۇلۋ ءارى كورىكتى قازاق قىزىن الىپ قاشىپ، حاندارىنا تارتۋ ەتكەن.
باتىر
كەلدەن باتىر
باتىر، اقىلدى، قارا كۇش يەسى، قايسار، وجەت، ايتقانىنان قايتپايدى. ارتىنان قۋىپ كەلگەن ءجۇز شاقتى قالماققا ءبىر ءوزى تويتارىس بەرگەن.
جانر ءتۇرى: پوەما
قازاق پەن قالماق ەلى اراسىنداعى تارتىستى كۇندەردى كەلدەن باتىر ەسكە الىپ ءوزىن تۇتقىندىقتان بوساتىپ امان الىپ قالعان عاشىعى قۇرالاي سۇلۋ تۋرالى جىرلايدى.
يدەياسى
«اقتابان شۇبىرىندى» زامانىنداعى قازاق تۇرمىسى شىنايى سۋرەتتەلگەن، ەل بىرلىگى، پاتريوتيزم يدەياسى كوتەرىلگەن. انانىڭ بالاعا دەگەن ماحابباتى جانە ەكى جاس اراسىنداعى سۇيىسپەنشىلىك سەزىم جىرلانادى.
ءۇ. بەس جولدى ولەڭ ءادىسى
ءى توپ: انا
1. زات ەسىم انا
2. سىن ەسىم مەيرىمدى، قامقور
3. ەتىستىك ماپەلەيدى، تاربيەلەيدى، ايالايدى
4. سويلەم انا ومىرىمە ءسان بەرگەن.
5. سينونيم انا – شەشە
ءىى توپ: باتىر
1. باتىر
2. ەرجۇرەك، باتىل
3. قورعايدى، كۇزەتەدى، شابۋىلدايدى
4. باتىر ەل ءۇشىن تۋادى
5. باتىر – قاھارمان
ءۇى. ءبىلىمدى بەكىتۋ
ءى توپ: يسا بايزاقوۆتى ءبىز كىم دەپ تانيمىز؟
• اقىن
• جازۋشى
• اكتەر
• ءانشى، جىرشى
• 40 - تان استام انگە ءسوز جازعان
• سۋىرىپ سالما اقىندىعىمەن
ءىى توپ: قانداي ەپيكالىق شىعارمالارىن بىلەمىز؟
«قۇرالاي سۇلۋ» 1925ج
«قويشىنىڭ ەرتەگىسى» 1926ج
«التاي اياسىندا» 1939ج
«ۇلى قۇرىلىس» 1933ج
«قىرمىزى جاناي» 1940ج اياقتالماعان ەرەكشەلەندى
«كاۆكاز» 1941ج
«اقبوپە» 1945ج
ءۇىى. قورىتىندىلاۋ
يسا بايزاقوۆ پوەما جانرىن دامىتۋعا زور ۇلەس قوسقان. ونىڭ دالەلى جاڭا وزدەرىڭ اتاپ وتكەن ەپيكالىق شىعارمالارى. كولەمدى شىعارمالارىندا وتكەن زامان وقيعالارى، كەيىنگى ءداۋىر شىندىعى كورىنىس تاپقان. «قۇرالاي سۇلۋ»، «التاي اياسىندا» پوەمالارىندا جوڭعار شاپقىنشىلىعى، «اقتابان شۇبىرىندى» زامانىنداعى قازاق تۇرمىسىن شىنايى سۋرەتتەپ، ەل بىرلىگى، پاتريوتيزم يدەياسىن كوتەرگەن.
ءۇىىى. ءبىلىمدى باعالاۋ
ساباق بارىسىندا وقۋشىلاردىڭ ساباققا ارالاسۋىنا، جاۋاپ بەرۋىنە قاراي تاڭبالار تاراتىلىپ وتىرعان. سوعان بايلانىستى وقۋشىلاردى باعالاپ ءوتۋ
ءىح. ۇيگە تاپسىرما
«قاسيەت دارىعان، قۇت مەكەن – قازاق جەرى» تاقىرىبىندا ەسسە جازۋ.
You Might Also Like
-
تاقىرىبى: وزىندىك جۇمىستاردى ۇيىمداستىرۋ ارقىلى باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىن ماتەماتيكا پانىنە بەيىمدەۋ جانە تانىمدىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ
