InfoHub Logo

تاقىرىبى: «قۇمىرسقا».
ماقساتىم:
جالپى قۇمىرسقا تۋرالى جالپى مالىمەت بەرۋ. قۇمىرسقانىڭ تۇرلەرىنە توقتالۋ.
جاندىكتەردى قورعاپ، تابيعاتتى ايالاۋعا تاربيەلەۋ.
مىندەتىم:
قۇمىرسقا جايلى بىلگەنىمدى بالالارعا جەتكىزۋ.
قۇمىرسقالاردىڭ پايداسى مەن زيانىن ءتۇسىندىرۋ.
قۇمىرسقا تۋرالى مالىمەت.
قۇمىرسقا (Formicidae) – جارعاققاناتتىلار وتريادىنىڭ ءبىر تۇقىمداسى. قۇمىرسقا جەر شارىندا كەڭىنەن تارالعان، تەك قيىر سولتۇستىكتە جانە انتاركتيدادا عانا كەزدەسپەيدى. قۇمىرسقانىڭ 10 مىڭداي ءتۇرى بار. ولاردىڭ كوپشىلىك تۇرلەرى تروپيكتىك ايماقتاردا كەزدەسەدى.
دەنەسى، باسى، كوكىرەك جانە قۇرساقتان تۇرادى. باسى ۇلكەن، جاقتارى جاقسى جەتىلگەن، اۋىز اپپاراتى كەمىرگىش. كوكىرەك ءبولىمى جىڭىشكە، وندا ءۇش جۇپ اياقتارى جاقسى جەتىلگەن. كوپشىلىك تۇرلەرىنىڭ قۇرساق بولىمىندە شانشارى مەن ۋلى بەزدەرى جاقسى دامىعان، ۋلى بەزدەرىنەن بولىنەتىن سۇيىقتىق – قۇمىرسقا قىشقىلى دەپ اتالادى. قۇمىرسقالار، كوبىنە توپتانىپ (10 – 100 مىڭ داراسى بىرىگىپ)، ارنايى يلەۋ جاساپ، تىرشىلىك ەتەدى. ءاربىر يلەۋدە اتالىق، انالىق، “جۇمىسشى” جانە “جاۋىنگەر” قۇمىرسقالار بولادى. جىنىستىق تۇرعىدان جەتىلمەگەن توپتارى – جۇمىسشى قۇمىرسقالار دەپ اتالادى. ولار يلەۋدەگى دەرناسىلدەردى، انالىق قۇمىرسقالاردى قورەكتەندىرەدى، اۋانىڭ الماسۋىن، ىلعالدىڭ ءبىر قالىپتى بولۋىن قامتاماسىز ەتەدى. اتالىق قۇمىرسقالار شاعىلىسىپ بولعاننان كەيىن ولەدى. انالىق قۇمىرسقالار ۇرىقتانعاننان كەيىن قاناتتارىن جويىپ، تەك ۇرپاق جالعاستىرادى، ولار كەيدە 20 جىلعا دەيىن ءومىر سۇرەدى. انالىق قۇمىرسقانىڭ دەنە تۇرقى ءىرى.
جەر بەتىندەگى ەڭ ەجەلگى جاندىك (جاسى جاعىنان) قۇمىرسقا بولىپ تابىلادى. وسىنداي ءبىر قىزىقتى دەرەكتەر تاستاردىڭ ارقاسىندا انىقتالىپ، كوپشىلىكتى تاڭ قالدىردى. سونىمەن ەجەلگى قۇمىرسقالاردىڭ جاسى ءجۇز ميلليون جىلدىڭ كەمەرىنەن ءبىر - اق اسىپ شىقتى.
قۇمىرسقالاردىڭ جەر بەتىندە 6000 ءتۇرى بولادى ەكەن.

قۇمىرسقانىڭ پايداسى.
قۇمىرسقا تۇنباسىن جاساپ كورىڭىز
قۇمىرسقا تۇنباسىن سۋىقتاعاندا، تۇماۋراتقاندا، ريەۆماتيزممەن اۋىرعاندا تەرلەۋ ءۇشىن پايدالانادى. ونى دايىنداۋ دا وتە وڭاي. بوتەلكەگە جارتىسىنا كەلەتىندەي ەتىپ قۇمىرسقا سالاسىز. ۇستىنەن تولتىرا سپيرت قۇياسىز. اراق بولسا دا بولادى. ونى بىرنەشە كۇنگە جىلى جەرگە قوياسىز. بۇل تۇنبانى كۇنىنە ءۇش مەزگىل 20 - 60 تامشىدان ءىشىپ تۇرۋ كەرەك. نەمەسە وسى تۇنباعا داكەنى باتىرىپ الىپ، اۋىرعان جەرگە باسۋعا بولادى.
قازىرگى كەزدە قىتايدا قۇمىرسقادان اسا باعالى ازىقتىق، دارىلىك قاسيەتى بار پرەپاراتتار دايىندالادى.
جۇقپالى اۋرۋلارمەن اۋىرمايتىندىعى انىقتالعان.
قۇمىرسقادان الىناتىن دارىلەر بۋىن اۋرۋلارىن، قانت ديابەتىن ەمدەۋدە، قان
قىسىمىن رەتتەۋدە قولدانىلادى.
وڭتۇستىك ازيا ەلدەرى، مەكسيكا تۇرعىندارى قۇمىرسقانى تاعام رەتىندە دە پايدالانادى.
اياعى اۋىراتىندار كەي جاعدايلاردا قۇمىرسقا يلەۋىنە اياعىن سالىپ قۇمىرسقاعا شاقتىرعان.

«قۇمىرسقانىڭ» مۇشەسىمەن تانىستىرۋ.
قۇمىرسقا
↓
دەنەسى باس، كوكىرەك جانە قۇرساقتان تۇرادى.
باسى ۇلكەن، جاقتارى جاقسى جەتىلگەن، اۋىز اپپاراتى «كەمىرگىش».
كوپشىلىك تۇرلەرىنىڭ قۇرساق بولىمىندە شانشارى مەن ۋلى بەزدەرى جاقسى دامىعان.
كوكىرەك ءبولىمى جىڭىشكە، وندا ءۇش جۇپ اياقتارى جاقسى جەتىلگەن.
ۋلى بەزدەرىنەن بولىنەتىن سۇيىقتىق – «قۇمىرسقا قىشقىلى» دەپ اتالادى.

قۇمىرسقا تۇرلەرى:
10 مىڭ تريلليونداي تۇرلەرى بار ەكەن
فاراون قۇمىرسقاسى
ۇرى قۇمىرسقا
سوقىر قۇمىرسقا
سولدات جانە وق قۇمىرسقاسى
ارا قۇمىرسقا
شىمدى قۇمىرسقا
سارى ورمان قۇمىرسقاسى
ب ا ق قۇمىرسقاسى
گيگانت قۇمىرسقاسى
ماقپال قۇمىرسقاسى
ءتۇرلى - ءتۇستى قۇمىرسقا
ءۇي قۇمىرسقاسى
ماكرومير قۇمىرسقاسى
فەرمەر قۇمىرسقا
پروبكوگولوۆىي
جۇمىسشى قۇمىرسقالار
پونەرا
ششيتينيستىي
قادالعىش قۇمىرسقا
بال قۇمىرسقاسى
سارى قۇمىرسقا

«قۇمىرسقا» تۋرالى تاقپاق.
قۇمىرسقا تۋرالى ولەڭ
ۇزىن مۇرتتى قۇمىرسقا،
كەلە جاتىر جۇمىسقا،
الدى دوپتى ورنىنان،
سولعا بۇرىلدى،
وڭعا بۇرىلدى،
قويدى دوپتى ورنىنا.

قۇمىرسقا تۋرالى وتىرىك ولەڭ
قۇمىرسقا كولگە شومىلىپ،
قۇمعا اۋنادى جاعادا.
جازدا قارعا كومىلىپ،
اققالا سوقتى دالادا

قۇمىرسقا تۋرالى ماقال - ماتەل
اياز ءالىڭدى ءبىل،
قۇمىرسقا جولىڭدى ءبىل

قۇمىرسقا تۋرالى ىرىمدار
- قۇمىرسقانىڭ يلەۋىن بۇزبا

قۇمىرسقا تۋرالى جۇمباق
ەكى باسى جۇدىرىقتاي،
ورتاسى قىلدىرىقتاي.


يلەۋ قۇمىرسقالاردىڭ كۇمبەزدەلگەن ۇياسى. ءىرى يلەۋدەگى قۇمىرسقالاردىڭ سانى بىرنەشە ميلليونعا جەتەدى. يلەۋدىڭ جەر استىنداعى بولىگى بولادى. ونى جاس قۇمىرسقالار دامىپ جەتىلەتىن جولدار تورلاپ جاتادى. قۇمىرسقالار تەك قانا توپ - توپ بولىپ قانا ەمەس، انالىق، اتالىق جانە جۇمىسشى قۇمىرسقالاردان قۇرالعان سەميالارمەن ۇزاق جىلدار تىرشىلىك ەتەدى. جۇمىسشى قۇمىرسقالار ءوزارا ەڭبەك بولىسەدى، سولدات قۇمىرسقالار ءاربىر كىرە بەرىس جولىندا ءىننىڭ اۋزىن باسىمەن جاۋىپ تۇرادى. يلەۋگە ورالعان جۇمىسشى قۇمىرسقا كىرە بەرىستەگى جولدى جاۋىپ تۇرعان سولداتتىڭ باسىن مۇرتشاسىمەن تىقىلداتىپ قاققاننان كەيىن عانا يلەۋگە ەنە الادى. نەگىزگى قورەگى ناسەكومدار، وسىمدىك داندەرى. ولار ورتانى تازارتىپ تابيعاتقا كوپ پايدا كەلتىرەدى. كەيبىرەۋى اۋىل شارۋاشىلىققا زيانىن كەلتىرەدى. ونىڭ شاققانى ۋلى. قۇمىرسقانىڭ يلەۋىن بۇزۋعا بولمايدى!


ادامزاتتىڭ كۇيبەڭ تىرلىگى، تىنىمسىز ەڭبەك ەتۋى سەكىلدى قاسيەتتەردىڭ بارلىعى كىشكەنتاي بولسا دا، ءالى زەرتتەلىپ بىتپەگەن قۇمىرسقالاردىڭ بويىنان تابىلاتىنى ەشكىمگە تاڭسىق ەمەس. الايدا، جىل وتكەن سايىن عالىمدار قۇمىرسقالاردىڭ بىزگە بەيمالىم، ادامزاتتىڭ تۇرمىس تىرشىلىگىنە ۇقساس تۇستارىن اشۋدا. مەن سىزگە سولاردىڭ ىشىندەگى تاڭداۋلى ءۇش جاڭالىقتى ۇسىنامىن.
قۇمىرسقالار نارازىلىعى
بۇگىنگى قوعامدا ءتۇرلى الەۋمەتتىك جاعدايعا بايلانىستى نارازىلىقتار، شەرۋلەر، كوتەرىلىستەر ءجيى ورىن الىپ جاتادى. ءدال سونداي نارازىلىقتار قۇمىرسقالار اراسىندا دا ورىن الاتىنىن بىلەسىزدەر مە؟
ساناسىز قۇمىرسقالار ساناي الادى
قۇمىرسقالاردىڭ ءبىر - بىرىمەن بايلانىسىپ، تىلدەسەتىنى عىلىمعا جاڭالىق ەمەس. الايدا ءسىبىر عالىمدارى قۇمىرسقالاردىڭ تەك سويلەسىپ قانا قويماي، ولاردىڭ ءتىپتى ساناي الاتىن قابىلەتتەرى بار ەكەنىن انىقتاعان. ولار قوسۋدى، الۋدى، ءتىپتى قاراپايىم ەسەپتەردى شىعارۋدى دا بىلەدى ەكەن.

الماتى وبلىسى،
ەڭبەكشىقازاق اۋدانى،
شەلەك اۋىلى، مكقك «بايتەرەك» بالالار باقشاسى
ورتاڭعى «وركەن» توبىنىڭ تاربيەشىسى:
كوندىبايەۆا سالتانات ساكەنوۆنا
زەرتتەۋ جۇمىسى: قۇمىرسقا سلايد جۇكتەۋ