12 sáýir Ǵaryshkerler kúnine arnalǵan. Ǵarysh degenimiz ne?
Sabaqtyń taqyryby: Ǵarysh degenimiz ne?
Sabaqtyń maqsaty:
a) bilimdilik: Oqýshylarǵa ǵarysh týraly jan - jaqty bilim berý. Sonyń ishinde kún júıesiniń quramyna kiretin aspan denelerin, galaktıka neden turatynyn, ǵaryshtan alynǵan aqparattardyń sharýashylyq úshin mańyzyn jete túsindirý;
á) damytýshylyq: oqýshylardyń dúnıetanymyn keńeıtý, shyǵarmashylyǵyn shyńdaı túsý.
b) tárbıeligi: oqýshylardy zerdelilikke, yntymaqtastyqqa, izdenimpazdyqqa, talanttylyqqa tárbıeleý.
Sabaqtyń tıpi: jańa sabaq
Sabaqtyń ádisi: túsindirý, baıandaý, suraq - jaýap, túrtip alý,
Pánaralyq baılanys: jaratylystaný, mýzyka, ana tili
Sabaqtyń kórnekiligi: slaıd, kitaptar, « Baldyrǵan» jýrnaldary
Sabaqtyń barysy:
I. Uıymdastyrý
Psıhologıalyq daıyndyq
Aspan – aspan araılym
Qyzyǵa saǵan qaraımyn
Seni kózben sholamyn
Men ǵaryshker bolamyn.
II. Jańa sabaq
Jańa taraý « Jer – ǵarysh denesi» dep atalatyn taraýdan jer, aı, ǵarysh, ǵalamshar, kún men túnniń aýysýy týraly oqyp bilemiz.
Bultsyz ashyq aıly túnde aspan áleminde sansyz jarqyrap turǵan juldyzdy kóresiń. Juldyzdar jerden óte alys ornalasqan. Sondyqtan olar bizdiń kózimizge kishkene jyltyraǵan noqat sıaqty bolyp kórinedi. Jaı kózben qaraǵanda aspan áleminen 3 myńǵa tarta juldyz kórinedi. Al qazirgi zamanǵy eń jańa quraldarmen esepke alynǵandarynyń sany birneshe mıllıon. Ǵalymdardyń boljaýynsha, juldyzdardyń jalpy sany áldeneshe mıllıardtan asyp ketedi. Juldyz – gazdan turatyn aspan denesi (1 - slaıd)
Jerge eń jaqyn juldyz - Kún. Kún, aı, jer – ǵaryshtyq deneler. (2 - slaıd) Kúndi 9 iri aspan deneleri aınalyp júredi. Olar ǵalamsharlar (planeta) dep atalady. Ǵalamsharlar -«adasýshy juldyz» degen sóz. Ǵalamshar - ózdiginen jaryq shyǵarmaıtyn salqyn deneler. Ǵalamsharlardyń juldyzdan aıyrmashylyǵy ózdiginen jaryq shyǵarý múmkinshiligi joq, kún sáýlesiniń shaǵylysýynan jarqyrap turady. Endi planetalarǵa toqtalyp óteıik.(3 - slaıd)
Kún jáne ony aınalyp juretin ǵalamsharlar men olardyń serikteri kún júıesin quraıdy.
Kún júıesi – álem keńistiginiń nemese ǵaryshtyń bir kishkene shaǵyn múıisi ǵana. Ol Galaktıka dep atalatyn juldyzdar júıesine kiredi.
Ǵarysh keńistiginde shek joq. Onyń keńdigi sonshalyq aspan deneleriniń bir - birinen qashyqtyǵyn km ólsheý múmkin emes. Sondyqtan ǵaryshtaǵy qashyqtyq ólshemi úshin kóp jaǵdaıda jaryqtyń taralý jyldamdyǵybirlik retinde alynady. Jaryq sekýndyna 300 000 km jyldamdyqpen taraıdy. Kúnnen jerge 8 mınýttan astam ýaqytta jetedi.
Ǵaryshtyń quramdas bólikterine: (4 - slaıd)
Juldyzdyq júıeler – galaktıkalar;
Olardyń aralyqtarynda bos keńestikter;
Álemdik shań – tozańmen gaz shoǵyrlary;
Álemniń túkpir – túkpirinen tasqyndap taralatyn túrli sáýleler.
Jer shary Kún júıesi Galaktıka Galaktıkalar toby Álem (Ǵarysh)
Jerdi qorshaǵan búkil dúnıe – Álem nemese ǵarysh dep atalady./5 - slaıd/
Ǵaryshty zertteý / 6 - slaıd/
Alǵash ret ǵaryshqa jol 1957 jyly 4 qazanda jerdiń jasandy serigi ushyryldy. Qazir ǵaryshta jerdi aınalyp júzdegen jer serikteri ushyp júr.
Paıdasy:
- Aspandaǵy bulttyń qozǵalysyn baqylaıdy;
- sol boıynsha mamandar aýa - raıyn boljaı alady;
- alyp muhıttarda júzip júrgen úlken - úlken kemelerdi qadaǵalaıdy, olar apatqa ushyraı qalsa, solardan shyqqan belgini qabyldap, ony jerge habarlaıdy;
- telefon, teledıdar habarlary jer serik arqyly taralady;
- qazba baılyqty tabýǵa kómektesedi.
Ǵaryshqa sapar / 7slaıd/
- 1961 jyly 12 sáýir Iý. A. Gagarın
- 1991 jyly 2 qazan T. O. Áýbákirov
- 1994 jyldan bastap 3 ret T. Musabaev ǵaryshqa ushty.
- 2015 jylǵy 2 qyrkúıekte Aıdyn Aıymbetov ushty.
2015 jylǵy 2 qyrkúıekte Astana ýaqyty boıynsha saǵat 10.37 mınýtta Baıqońyr ǵarysh aılaǵynan «Soıýz-TMA-18M» ǵaryshtyq kemesi ushty. Halyqaralyq ǵarysh stansasyna (HǴS) kezekti ekspedısıa ushyryldy. Ekıpaj quramynda Qazaqstan Respýblıkasynyń ǵaryshker-synaqshysy Aıdyn Aıymbetov bar.
III « Túrtip al!»
Ǵalamshar, Kún júıesi, Galaktıka, Álem nemese Ǵarysh
Ǵalamshar - adasýshy juldyz.
Kún júıesi - Kún jáne ony aınalyp júretin ǵalamsharlar jáne onyń serikterin aıtamyz.
Álem nemese Ǵarysh - Jerdi qorshaǵan búkil dúnıe.
Galaktıka - mıllıardtaǵan juldyzdardan turatyn, keıde arasynda orasan zor massa bop tutasqan gaz ben shań bolatyn asa alyp júıe.
IV Ertegiler álemi. «Kóńildi ǵarysh átkenshegi»
V «Sen bilesiń be?»
1. «Ǵalamshar» grekshe qalaı atalady?
2. Ózinen jaryq shyǵarmaıtyn salqyn deneler?
3. Jerdiń serigin ata.
4. Jaryq sekýndyna neshe km jyldamdyqpen taralady?
5. Kún júıesindegi tirshilik bar jalǵyz ǵalamshar?
6. Jerdiń dúnıe júzindegi birinshi jasandy serigi qashan ushyryldy?
7. Qazaq ǵaryshkerlerin ata.
8. Jerdi qorshaǵan búkil dúnıe qalaı atalady
Ǵarysh degenimiz ne? júkteý
12 sáýir – Ǵarysh kúni qosymsha qaraý
Sabaqtyń maqsaty:
a) bilimdilik: Oqýshylarǵa ǵarysh týraly jan - jaqty bilim berý. Sonyń ishinde kún júıesiniń quramyna kiretin aspan denelerin, galaktıka neden turatynyn, ǵaryshtan alynǵan aqparattardyń sharýashylyq úshin mańyzyn jete túsindirý;
á) damytýshylyq: oqýshylardyń dúnıetanymyn keńeıtý, shyǵarmashylyǵyn shyńdaı túsý.
b) tárbıeligi: oqýshylardy zerdelilikke, yntymaqtastyqqa, izdenimpazdyqqa, talanttylyqqa tárbıeleý.
Sabaqtyń tıpi: jańa sabaq
Sabaqtyń ádisi: túsindirý, baıandaý, suraq - jaýap, túrtip alý,
Pánaralyq baılanys: jaratylystaný, mýzyka, ana tili
Sabaqtyń kórnekiligi: slaıd, kitaptar, « Baldyrǵan» jýrnaldary
Sabaqtyń barysy:
I. Uıymdastyrý
Psıhologıalyq daıyndyq
Aspan – aspan araılym
Qyzyǵa saǵan qaraımyn
Seni kózben sholamyn
Men ǵaryshker bolamyn.
II. Jańa sabaq
Jańa taraý « Jer – ǵarysh denesi» dep atalatyn taraýdan jer, aı, ǵarysh, ǵalamshar, kún men túnniń aýysýy týraly oqyp bilemiz.
Bultsyz ashyq aıly túnde aspan áleminde sansyz jarqyrap turǵan juldyzdy kóresiń. Juldyzdar jerden óte alys ornalasqan. Sondyqtan olar bizdiń kózimizge kishkene jyltyraǵan noqat sıaqty bolyp kórinedi. Jaı kózben qaraǵanda aspan áleminen 3 myńǵa tarta juldyz kórinedi. Al qazirgi zamanǵy eń jańa quraldarmen esepke alynǵandarynyń sany birneshe mıllıon. Ǵalymdardyń boljaýynsha, juldyzdardyń jalpy sany áldeneshe mıllıardtan asyp ketedi. Juldyz – gazdan turatyn aspan denesi (1 - slaıd)
Jerge eń jaqyn juldyz - Kún. Kún, aı, jer – ǵaryshtyq deneler. (2 - slaıd) Kúndi 9 iri aspan deneleri aınalyp júredi. Olar ǵalamsharlar (planeta) dep atalady. Ǵalamsharlar -«adasýshy juldyz» degen sóz. Ǵalamshar - ózdiginen jaryq shyǵarmaıtyn salqyn deneler. Ǵalamsharlardyń juldyzdan aıyrmashylyǵy ózdiginen jaryq shyǵarý múmkinshiligi joq, kún sáýlesiniń shaǵylysýynan jarqyrap turady. Endi planetalarǵa toqtalyp óteıik.(3 - slaıd)
Kún jáne ony aınalyp juretin ǵalamsharlar men olardyń serikteri kún júıesin quraıdy.
Kún júıesi – álem keńistiginiń nemese ǵaryshtyń bir kishkene shaǵyn múıisi ǵana. Ol Galaktıka dep atalatyn juldyzdar júıesine kiredi.
Ǵarysh keńistiginde shek joq. Onyń keńdigi sonshalyq aspan deneleriniń bir - birinen qashyqtyǵyn km ólsheý múmkin emes. Sondyqtan ǵaryshtaǵy qashyqtyq ólshemi úshin kóp jaǵdaıda jaryqtyń taralý jyldamdyǵybirlik retinde alynady. Jaryq sekýndyna 300 000 km jyldamdyqpen taraıdy. Kúnnen jerge 8 mınýttan astam ýaqytta jetedi.
Ǵaryshtyń quramdas bólikterine: (4 - slaıd)
Juldyzdyq júıeler – galaktıkalar;
Olardyń aralyqtarynda bos keńestikter;
Álemdik shań – tozańmen gaz shoǵyrlary;
Álemniń túkpir – túkpirinen tasqyndap taralatyn túrli sáýleler.
Jer shary Kún júıesi Galaktıka Galaktıkalar toby Álem (Ǵarysh)
Jerdi qorshaǵan búkil dúnıe – Álem nemese ǵarysh dep atalady./5 - slaıd/
Ǵaryshty zertteý / 6 - slaıd/
Alǵash ret ǵaryshqa jol 1957 jyly 4 qazanda jerdiń jasandy serigi ushyryldy. Qazir ǵaryshta jerdi aınalyp júzdegen jer serikteri ushyp júr.
Paıdasy:
- Aspandaǵy bulttyń qozǵalysyn baqylaıdy;
- sol boıynsha mamandar aýa - raıyn boljaı alady;
- alyp muhıttarda júzip júrgen úlken - úlken kemelerdi qadaǵalaıdy, olar apatqa ushyraı qalsa, solardan shyqqan belgini qabyldap, ony jerge habarlaıdy;
- telefon, teledıdar habarlary jer serik arqyly taralady;
- qazba baılyqty tabýǵa kómektesedi.
Ǵaryshqa sapar / 7slaıd/
- 1961 jyly 12 sáýir Iý. A. Gagarın
- 1991 jyly 2 qazan T. O. Áýbákirov
- 1994 jyldan bastap 3 ret T. Musabaev ǵaryshqa ushty.
- 2015 jylǵy 2 qyrkúıekte Aıdyn Aıymbetov ushty.
2015 jylǵy 2 qyrkúıekte Astana ýaqyty boıynsha saǵat 10.37 mınýtta Baıqońyr ǵarysh aılaǵynan «Soıýz-TMA-18M» ǵaryshtyq kemesi ushty. Halyqaralyq ǵarysh stansasyna (HǴS) kezekti ekspedısıa ushyryldy. Ekıpaj quramynda Qazaqstan Respýblıkasynyń ǵaryshker-synaqshysy Aıdyn Aıymbetov bar.
III « Túrtip al!»
Ǵalamshar, Kún júıesi, Galaktıka, Álem nemese Ǵarysh
Ǵalamshar - adasýshy juldyz.
Kún júıesi - Kún jáne ony aınalyp júretin ǵalamsharlar jáne onyń serikterin aıtamyz.
Álem nemese Ǵarysh - Jerdi qorshaǵan búkil dúnıe.
Galaktıka - mıllıardtaǵan juldyzdardan turatyn, keıde arasynda orasan zor massa bop tutasqan gaz ben shań bolatyn asa alyp júıe.
IV Ertegiler álemi. «Kóńildi ǵarysh átkenshegi»
V «Sen bilesiń be?»
1. «Ǵalamshar» grekshe qalaı atalady?
2. Ózinen jaryq shyǵarmaıtyn salqyn deneler?
3. Jerdiń serigin ata.
4. Jaryq sekýndyna neshe km jyldamdyqpen taralady?
5. Kún júıesindegi tirshilik bar jalǵyz ǵalamshar?
6. Jerdiń dúnıe júzindegi birinshi jasandy serigi qashan ushyryldy?
7. Qazaq ǵaryshkerlerin ata.
8. Jerdi qorshaǵan búkil dúnıe qalaı atalady
Ǵarysh degenimiz ne? júkteý
12 sáýir – Ǵarysh kúni qosymsha qaraý
You Might Also Like
