«Abaıdy oqy, tańyrqa...»
Jambyl oblysy, Shý aýdany,
Tóle bı atyndaǵy orta mektebiniń
qazaq tili men ádebıeti pánderiniń muǵalimi
Maqasheva Nurzıa Saǵyndyqqyzy
«Abaıdy oqy, tańyrqa...» ádebı - sazdy kesh.
Maqsaty:
Uly aqyn Abaı shyǵarmashylyǵyn ata muramyz retinde qabyldap, jańa býyn jas urpaqqa tanytyp, tereń meńgertý.
Túri: Ádebı - sazdy kesh.
Kórnekiligi: Kórme, ınteraktıvti taqta, Abaı týraly fılmnen úzindiler, prezentasıa
Jospary:
1. Alǵy sóz.
2. İ bólim – Abaı týraly.
3. İİ bólim – Abaı óleńderi.
4. İİİ bólim – Abaı aýdarmalary.
5. Vİ bólim – Abaıdyń qarasózderi.
6. V bólim – Abaıdyń ánderi.
7. Qorytý.
«Abaıdy oqy, tańyrqa...» ádebı - sazdy kesh.
(Abaıdyń dúnıege kelýi týraly shaǵyn kınosújet kórsetiledi.
Artynan Abaıdyń áni jaı oınaı bastaıdy, ekrannan Abaıdyń portreti shyǵady. Portrettiń astynda «Júregimniń túbine tereń boıla, Men bir jumbaq adammyn ony da oıla» (Abaı) – degen sóz jazylyp turady. Sahna syrtynan J. Jabaevtyń óleńi oqylady.
Mynaý turǵan Abaıdyń sýreti me?
Óleń sózdiń uqsaǵan qudiretine.
Aqyl, qaırat, bilimdi teń ustaǵan,
Qarsy keler Abaıdyń kim betine.
Ekrannan keshtiń taqyryby, maqsaty ashylady.)
Júrgizýshi:
- Armysyzdar, qurmetti kórermen qaýym! «Abaıdy oqy, tańyrqa...» atty ádebı - sazdy keshimizge hosh keldińizder! Búgingi keshimizdi ótkizýdegi negizgi maqsatymyz: Uly aqyn Abaı shyǵarmashylyǵyn ata muramyz retinde qabyldap, jańa býyn jas urpaqqa tanytyp, tereń meńgertý.
Bul shara «Til merekesi» aıasynda uıymdastyrylyp otyrǵandyqtan, tili basqa, tilegi bir ár halyqtyń uly aqyndary Abaı, Pýshkın, Lermontov, Gete shyǵarmashylyǵyndaǵy rýhanı tamyrlastyqtyń, úndestiktiń sheńberinde ótkiziledi. Búgingi keshimizde qazaq, orys, aǵylshyn tilderinde Abaı óleńderi oqylyp, ánderi aıtylyp, kórinister tamashalaısyzdar.
Endeshe keshimizdi bastaýǵa ruqsat etińizder!
İ bólim – Abaı týraly
– Abaı - qazaq dalasyn nadandyqtyń aısyz qarańǵy túni búrkep, tunshyqtyryp turǵan kezde, eline dem bolýǵa, qarańǵy jerge nur bolýǵa aǵyp túsken jaryq juldyz. Ol myń qyrly, myń tálimi bar uly aqyn. Osy ýaqytqa deıin Abaı týraly qansha aıtylyp, qanshama zerteý jumystary jazylyp kelse de, ol áli talaı tyń jumystarǵa negiz bolmaq. Osy oraıda Abaıdy san zerttegen M. Áýezov bylaı degen: «Abaı – tereń teńiz, alyp muhıt. Abaıdy tanyǵan saıyn, onyń túbine marjandaryn alý úshin súńgı berýiń kerek, súńgı berýiń kerek. Al men onyń betin ǵana qalqydym.» M. Áýezovten bastap qazaq aqyn - jazýshylarynyń keıingi urpaǵynda Abaıǵa soqpaı ótkeni joq. Osy aqyndardyń Abaı Qunanbaıuly týraly óleńderin tyńdap kórelik.
1. «Shyn hakim, sóziń asyl, baǵa jetpes» Maǵjan Jumabaev
2. «Abaıǵa» S. Dónentaev
3. «Til kestesin úıretkish Abaı bizge» Isa Baızaquly
İİ bólim – Abaı óleńderi.
- Abaı Qunanbaıuly óleńdi 14 jasynan jaza bastady, biraq ol óleńderi qaljyń, syqaq óleńder boldy. Ol aqyndyqqa uzaq moıyn burǵan joq. Aqyn atanýdy namys ta kórdi. Óıtkeni ol zaman aqyndarynyń bedeli, qadiri bolmady. Abaı ózi de olar týraly bylaı deıdi:
Qazaqqa óleń degen bir qadirsiz
Byljyraq aqyndary túk aqylsyz.
Eski bıshe otyrmyn bos maqaldap,
Eski aqynsha mal úshin turman zarlap.
Tek 80 jyldary 35 jastan asqannan keıin, óleń týraly kózqarasyn ózgerte bastaıdy. Osy ýaqytqa deıin onyń óleńderi óz zamandasy «Kókpaı» atynan tanylyp júrdi. Bir otyrysta ol Kókbaıǵa «Sen soǵymyńa bir tý bıe al, men endi óleńimdi ózime alaıyn» - degen eken. Osydan bastap Abaı aqyndyqqa birjola bet burady.
Óleń - sózdiń patshasy, sóz sarasy,
Qıynnnan qıystyrar er danasy.
Tilge jeńil, júrekke jyly tıip,
Tep - tegis jumyr kelsin aınalasy. - dep óleń sózge joǵarǵy baǵa berip, tórge shyǵarmaq túgili, taqqa otyrǵyzdy. Aqyndyq maqsatyn aıqyndap, óleń sóz arqyly halyqqa qyzmet etýge bel baılaıdy. Osy turǵyda Abaıdyń «Men jazbaımyn óleńdi ermek úshin» óleńin tyńdaıyq.
Abaı óleńderiniń tili kórkemdiktiń eń joǵarǵy dárejesine aınalady. Sózi az, maǵynasy kóp tereń Abaı sózderi jalpy adamnyń túsinýine aýyr ekeni ras. Biraq ol aýyrlyq Abaıdyń jaza almaǵanynan emes, tyńdaýshylardyń túsinerlik dárejesiniń tómendiginen. Óz ýaqytynda tyńdaýshy tappaǵan Abaı Qunanbaıuly talaı kúıinedi. Búgingi tańda biz Abaı arman etken kózi ashyq, kókiregi oıaý qazaqpyz. Endeshe Abaı óleńderinen óz dárejesinde qabyldaı bilýge mindettimiz. Kezekti uly aqynnyń óz óleńderine bereıik.
1. Qazaq tilinde – «Qalyń elim, qazaǵym, qaıran jurtym»
2. Orys tilinde - «Kúz»
3. Aǵylshyn tilinde - «Men jazbaımyn óleńdi ermek úshin»
İİİ bólim – Abaı aýdarmalary.
Abaı bar joǵy 4 jyl musylmansha 3 aı oryssha oqyǵan eken. Soǵan qaramastan óziniń talaby men zerektiligi, zor eńbeginiń arqasynda ana tilin basqa arab, parsy, túrik tilderin ıgergen. Sonyń ishinde Abaıdyń orys tiline yqylasy erekshe bolǵan. Bul qyzyǵýshylyǵyn Peterbýrgten jer aýdarylyp kelgen jas tóńkerisshil Mıhaelıs shyńdaı tústi. Olardyń qalaı tanysqanyn tamashalaıyq.
Kórinis «Kitaphanada»
- Mıhaelıstiń kómegimen Abaı orys, batys ádebıetimen tereń tanysa bastaıdy. «Dúnıege kózimdi ashqan - Mıhaelıs» - degen eken dosyna rıza bolǵan Abaı. Ol orys klasıkteri Pýshkın, Lermontov, Saltykov - Shedrın, Nekrasov, Tolstoı shyǵarmalaryn oqyp bilýmen qatar, olardyń shyǵarmalaryn qazaq tilinde aýdarǵan. Sol arqyly qyrdaǵy qalyń qazaqqa Evropa mádenıetiniń esigin ashqan.
Alǵashqy tanysqan orys aqyny Aleksandr Sergeevıch Pýshkın boldy. Onyń «Evgenıı Onegıni» Abaı kóńiline tipti jaqyn keledi. Osy shyǵarmadan úzindiler kúıinde 8 óleń aýdardy. Bul óleńderdiń ishinde «Tatányń sózi» qazaq dalasynyń án bolyp taraldy.
Tatánanyń hatyn orys, qazaq (án) tilderinde estımiz.
1. Orys tilinde - «Tatánanyń haty»
2. Qazaq tilinde – «Tatána sózi»
- Abaı Qunanbaıulynyń aýdarmashy retinde sheberligi sonda, keı aýdarmalary tyń óleńnen artyq shyǵyp jatty, Sózbe - sóz aýdarma deımiz be, analıtıkalyq aýdarma deımiz be, joq erkin aýdarma deımiz be, osy tásilderdiń bárin sheber paıdalanǵan. Sondaı aýdarmalardyń biri «Qarańǵy túnde taý qalǵyp óleńi». Bul óleńdi Abaı orystyń uly aqyny Mıhaıl Iýrevıch Lermontovtan aýdarady. Al Lermontov bolsa nemistiń aqyny Geteden aýdarǵan eken. Úsh eldiń úsh uly aqyndary Gete - Lermontov - Abaıdyń ómiri men shyǵarmashylyǵynda, dúnıetanymy men kózqarastarynda kóp uqsastyq, úndestik baıqalady. Osy aýdarmanyń da erekshe sátti shyǵýynyń da syry osy bolsa kerek. Endeshe osy óleńdi úsh tilde tyńdap kóreıik.
1. Nemis tilinde
2. Orys tilinde
3. Qazaq tilinde
- Orys aqyndary Pýshkın, Lermontovtan basqa erekshe mán beretin aýdarmalar Krylovtyń mysaldary. Shanshyp alma ashshy til, yzaly kúlki, kekesin Abaıdyń óz shyǵarmalarynda da jıi qoldanylady. Krylovtyń áshkereleýshilik rýhy ózine jaqyn sezilgendikten, onyń 13mysalyn aýdardy. Sol mysaldardyń birin tamashalap kóreıik.
1. «Shegirtke men qumyrsqa» mysaly (aǵylshyn tilinde kórinis). 6 a synyp
2. Orys tilinde
3. Qazaq tilinde
İV bólim – Abaıdyń qarasózderi.
- Óz mysaldarlarynda kórsetilgen adam boıyndaǵy kemshiliktermen Abaı ómir boıy kúresip keldi. Qazaq halqynyń boıyndaǵy nadandyq, shenqumarlyq, jalqaýlyq, enjarlyq sıaqty qasıetter yzasyn keltirdi. Osy kúres jolynda óz óleńderin qarý etip paıdalandy. Biraq ol kezde Abaı sózine qulaq salýshylar az bolǵanyn
Aǵaıyn bek kóp.
Aıtamyn eptep,
Sózimdi uǵar elim joq.
Nemese
Jan kórinbes kózime.
Arǵyn, naıman jınalsa,
Tańyrqaǵan sózime.
Qaıran sózim qor boldy,
Tobyqtynyń ezine. - degen óleń joldarynan baıqaı alamyz.
Abaıdyń kúresten beti qaıtyp, endigi kezekte basqa joldy tańdaýdy uıǵarady.
Ózim de basqa shaýyp, tóske órledim,
Qazaqqa qara sózge des bermedim.
Eńbegimdi bilerlik esh adam joq.
Túbinde tynysh júrgendi jek kórmedim. – dep qartaıǵan shaǵynda tynyshtyqty qalap, tek aqylshy, keńesshi bolǵysy keledi. Jastarmen áńgime ústinde ótkizgen ýaqytyn ómiriniń eń jaqsy sátteri degen eken. Osy maqsatta óziniń bir alýan shyǵarmalary «Qara sózderin» jaza bastaıdy. Abaıdyń 45 qara sózi bar. Endi solarǵa toqtap ótelik. 17 qara sózdi ár tilde tyńdap kóreıik.
1. Qazaq tilinde - qazaqsha (kórinis)
2. Orys tilinde
3. Aǵylshyn tilinde
Uly Abaı sabaǵy bizdi keń óris, jańa belesterge bastaıdy. Onyń shyǵarmalaryn qaıtalap oqyǵan saıyn óziń rýhanı tolysa túsýimen birge, týǵan ádebıetińe tereńirek úńilip, onyń keleshek kókjıeginiń alys qıyryna kóz salasyń.
Búginde Abaıdan talaı urpaq órbidi. Shóberesiniń ózi 80 kelip otyr eken.
Osy Gúlzıpa Israılqyzynyń óleńine kezek bereıik.
«Máńgilik máýeli»
V bólim – Abaıdyń ánderi.
Abaı týraly aıtyp otyryp, onyń taǵy bir qyry – sazgerligi týraly aıtpasaq bolmas. Aqyn óz óleńderine án de shyǵaryp taratqan. Ol ánderiniń ereksheligi oıshyl adamnyń muńdy syryn shertýine laıyqtap jazǵan.
Búgingi keshimizdi uly aqynymyzdyń syrshyl ánderimen aıaqtaǵymyz kelip otyr.
1. «Kózimniń qarasy»
2. «Aıttym sálem, Qalamqas»
3. «» áýeni fleıtada
4. «Jelsiz túnde jaryq aı»
Vİ Qorytý.
Abaı - myń qyrly, myń tálimi bar aqyn. Búgingi keshimizde sol myń qyrynyń birerin ǵana ózimizshe túsinip, áńgime etpek boldyq. M. Áýezovtiń ózi Abaı darıasynyń tek betin qalqydym dese, biz tek sol darıanyń jaǵasyna qana keldik. Al sol darıanyń injý - marjandaryn teretin bolashaq ǵalymdar, aqyn - jazýshylar senderdiń isherińde otyr dep úmittenemiz.
Osymen «Abaıdy oqy, tańyrqa...» atty ádebı - sazdy keshimiz aıaqtaldy. Nazar qoıyp tyńdaǵandaryńyzǵa kóp rahmet. Hosh saý bolyńyzdar!
Tóle bı atyndaǵy orta mektebiniń
qazaq tili men ádebıeti pánderiniń muǵalimi
Maqasheva Nurzıa Saǵyndyqqyzy
«Abaıdy oqy, tańyrqa...» ádebı - sazdy kesh.
Maqsaty:
Uly aqyn Abaı shyǵarmashylyǵyn ata muramyz retinde qabyldap, jańa býyn jas urpaqqa tanytyp, tereń meńgertý.
Túri: Ádebı - sazdy kesh.
Kórnekiligi: Kórme, ınteraktıvti taqta, Abaı týraly fılmnen úzindiler, prezentasıa
Jospary:
1. Alǵy sóz.
2. İ bólim – Abaı týraly.
3. İİ bólim – Abaı óleńderi.
4. İİİ bólim – Abaı aýdarmalary.
5. Vİ bólim – Abaıdyń qarasózderi.
6. V bólim – Abaıdyń ánderi.
7. Qorytý.
«Abaıdy oqy, tańyrqa...» ádebı - sazdy kesh.
(Abaıdyń dúnıege kelýi týraly shaǵyn kınosújet kórsetiledi.
Artynan Abaıdyń áni jaı oınaı bastaıdy, ekrannan Abaıdyń portreti shyǵady. Portrettiń astynda «Júregimniń túbine tereń boıla, Men bir jumbaq adammyn ony da oıla» (Abaı) – degen sóz jazylyp turady. Sahna syrtynan J. Jabaevtyń óleńi oqylady.
Mynaý turǵan Abaıdyń sýreti me?
Óleń sózdiń uqsaǵan qudiretine.
Aqyl, qaırat, bilimdi teń ustaǵan,
Qarsy keler Abaıdyń kim betine.
Ekrannan keshtiń taqyryby, maqsaty ashylady.)
Júrgizýshi:
- Armysyzdar, qurmetti kórermen qaýym! «Abaıdy oqy, tańyrqa...» atty ádebı - sazdy keshimizge hosh keldińizder! Búgingi keshimizdi ótkizýdegi negizgi maqsatymyz: Uly aqyn Abaı shyǵarmashylyǵyn ata muramyz retinde qabyldap, jańa býyn jas urpaqqa tanytyp, tereń meńgertý.
Bul shara «Til merekesi» aıasynda uıymdastyrylyp otyrǵandyqtan, tili basqa, tilegi bir ár halyqtyń uly aqyndary Abaı, Pýshkın, Lermontov, Gete shyǵarmashylyǵyndaǵy rýhanı tamyrlastyqtyń, úndestiktiń sheńberinde ótkiziledi. Búgingi keshimizde qazaq, orys, aǵylshyn tilderinde Abaı óleńderi oqylyp, ánderi aıtylyp, kórinister tamashalaısyzdar.
Endeshe keshimizdi bastaýǵa ruqsat etińizder!
İ bólim – Abaı týraly
– Abaı - qazaq dalasyn nadandyqtyń aısyz qarańǵy túni búrkep, tunshyqtyryp turǵan kezde, eline dem bolýǵa, qarańǵy jerge nur bolýǵa aǵyp túsken jaryq juldyz. Ol myń qyrly, myń tálimi bar uly aqyn. Osy ýaqytqa deıin Abaı týraly qansha aıtylyp, qanshama zerteý jumystary jazylyp kelse de, ol áli talaı tyń jumystarǵa negiz bolmaq. Osy oraıda Abaıdy san zerttegen M. Áýezov bylaı degen: «Abaı – tereń teńiz, alyp muhıt. Abaıdy tanyǵan saıyn, onyń túbine marjandaryn alý úshin súńgı berýiń kerek, súńgı berýiń kerek. Al men onyń betin ǵana qalqydym.» M. Áýezovten bastap qazaq aqyn - jazýshylarynyń keıingi urpaǵynda Abaıǵa soqpaı ótkeni joq. Osy aqyndardyń Abaı Qunanbaıuly týraly óleńderin tyńdap kórelik.
1. «Shyn hakim, sóziń asyl, baǵa jetpes» Maǵjan Jumabaev
2. «Abaıǵa» S. Dónentaev
3. «Til kestesin úıretkish Abaı bizge» Isa Baızaquly
İİ bólim – Abaı óleńderi.
- Abaı Qunanbaıuly óleńdi 14 jasynan jaza bastady, biraq ol óleńderi qaljyń, syqaq óleńder boldy. Ol aqyndyqqa uzaq moıyn burǵan joq. Aqyn atanýdy namys ta kórdi. Óıtkeni ol zaman aqyndarynyń bedeli, qadiri bolmady. Abaı ózi de olar týraly bylaı deıdi:
Qazaqqa óleń degen bir qadirsiz
Byljyraq aqyndary túk aqylsyz.
Eski bıshe otyrmyn bos maqaldap,
Eski aqynsha mal úshin turman zarlap.
Tek 80 jyldary 35 jastan asqannan keıin, óleń týraly kózqarasyn ózgerte bastaıdy. Osy ýaqytqa deıin onyń óleńderi óz zamandasy «Kókpaı» atynan tanylyp júrdi. Bir otyrysta ol Kókbaıǵa «Sen soǵymyńa bir tý bıe al, men endi óleńimdi ózime alaıyn» - degen eken. Osydan bastap Abaı aqyndyqqa birjola bet burady.
Óleń - sózdiń patshasy, sóz sarasy,
Qıynnnan qıystyrar er danasy.
Tilge jeńil, júrekke jyly tıip,
Tep - tegis jumyr kelsin aınalasy. - dep óleń sózge joǵarǵy baǵa berip, tórge shyǵarmaq túgili, taqqa otyrǵyzdy. Aqyndyq maqsatyn aıqyndap, óleń sóz arqyly halyqqa qyzmet etýge bel baılaıdy. Osy turǵyda Abaıdyń «Men jazbaımyn óleńdi ermek úshin» óleńin tyńdaıyq.
Abaı óleńderiniń tili kórkemdiktiń eń joǵarǵy dárejesine aınalady. Sózi az, maǵynasy kóp tereń Abaı sózderi jalpy adamnyń túsinýine aýyr ekeni ras. Biraq ol aýyrlyq Abaıdyń jaza almaǵanynan emes, tyńdaýshylardyń túsinerlik dárejesiniń tómendiginen. Óz ýaqytynda tyńdaýshy tappaǵan Abaı Qunanbaıuly talaı kúıinedi. Búgingi tańda biz Abaı arman etken kózi ashyq, kókiregi oıaý qazaqpyz. Endeshe Abaı óleńderinen óz dárejesinde qabyldaı bilýge mindettimiz. Kezekti uly aqynnyń óz óleńderine bereıik.
1. Qazaq tilinde – «Qalyń elim, qazaǵym, qaıran jurtym»
2. Orys tilinde - «Kúz»
3. Aǵylshyn tilinde - «Men jazbaımyn óleńdi ermek úshin»
İİİ bólim – Abaı aýdarmalary.
Abaı bar joǵy 4 jyl musylmansha 3 aı oryssha oqyǵan eken. Soǵan qaramastan óziniń talaby men zerektiligi, zor eńbeginiń arqasynda ana tilin basqa arab, parsy, túrik tilderin ıgergen. Sonyń ishinde Abaıdyń orys tiline yqylasy erekshe bolǵan. Bul qyzyǵýshylyǵyn Peterbýrgten jer aýdarylyp kelgen jas tóńkerisshil Mıhaelıs shyńdaı tústi. Olardyń qalaı tanysqanyn tamashalaıyq.
Kórinis «Kitaphanada»
- Mıhaelıstiń kómegimen Abaı orys, batys ádebıetimen tereń tanysa bastaıdy. «Dúnıege kózimdi ashqan - Mıhaelıs» - degen eken dosyna rıza bolǵan Abaı. Ol orys klasıkteri Pýshkın, Lermontov, Saltykov - Shedrın, Nekrasov, Tolstoı shyǵarmalaryn oqyp bilýmen qatar, olardyń shyǵarmalaryn qazaq tilinde aýdarǵan. Sol arqyly qyrdaǵy qalyń qazaqqa Evropa mádenıetiniń esigin ashqan.
Alǵashqy tanysqan orys aqyny Aleksandr Sergeevıch Pýshkın boldy. Onyń «Evgenıı Onegıni» Abaı kóńiline tipti jaqyn keledi. Osy shyǵarmadan úzindiler kúıinde 8 óleń aýdardy. Bul óleńderdiń ishinde «Tatányń sózi» qazaq dalasynyń án bolyp taraldy.
Tatánanyń hatyn orys, qazaq (án) tilderinde estımiz.
1. Orys tilinde - «Tatánanyń haty»
2. Qazaq tilinde – «Tatána sózi»
- Abaı Qunanbaıulynyń aýdarmashy retinde sheberligi sonda, keı aýdarmalary tyń óleńnen artyq shyǵyp jatty, Sózbe - sóz aýdarma deımiz be, analıtıkalyq aýdarma deımiz be, joq erkin aýdarma deımiz be, osy tásilderdiń bárin sheber paıdalanǵan. Sondaı aýdarmalardyń biri «Qarańǵy túnde taý qalǵyp óleńi». Bul óleńdi Abaı orystyń uly aqyny Mıhaıl Iýrevıch Lermontovtan aýdarady. Al Lermontov bolsa nemistiń aqyny Geteden aýdarǵan eken. Úsh eldiń úsh uly aqyndary Gete - Lermontov - Abaıdyń ómiri men shyǵarmashylyǵynda, dúnıetanymy men kózqarastarynda kóp uqsastyq, úndestik baıqalady. Osy aýdarmanyń da erekshe sátti shyǵýynyń da syry osy bolsa kerek. Endeshe osy óleńdi úsh tilde tyńdap kóreıik.
1. Nemis tilinde
2. Orys tilinde
3. Qazaq tilinde
- Orys aqyndary Pýshkın, Lermontovtan basqa erekshe mán beretin aýdarmalar Krylovtyń mysaldary. Shanshyp alma ashshy til, yzaly kúlki, kekesin Abaıdyń óz shyǵarmalarynda da jıi qoldanylady. Krylovtyń áshkereleýshilik rýhy ózine jaqyn sezilgendikten, onyń 13mysalyn aýdardy. Sol mysaldardyń birin tamashalap kóreıik.
1. «Shegirtke men qumyrsqa» mysaly (aǵylshyn tilinde kórinis). 6 a synyp
2. Orys tilinde
3. Qazaq tilinde
İV bólim – Abaıdyń qarasózderi.
- Óz mysaldarlarynda kórsetilgen adam boıyndaǵy kemshiliktermen Abaı ómir boıy kúresip keldi. Qazaq halqynyń boıyndaǵy nadandyq, shenqumarlyq, jalqaýlyq, enjarlyq sıaqty qasıetter yzasyn keltirdi. Osy kúres jolynda óz óleńderin qarý etip paıdalandy. Biraq ol kezde Abaı sózine qulaq salýshylar az bolǵanyn
Aǵaıyn bek kóp.
Aıtamyn eptep,
Sózimdi uǵar elim joq.
Nemese
Jan kórinbes kózime.
Arǵyn, naıman jınalsa,
Tańyrqaǵan sózime.
Qaıran sózim qor boldy,
Tobyqtynyń ezine. - degen óleń joldarynan baıqaı alamyz.
Abaıdyń kúresten beti qaıtyp, endigi kezekte basqa joldy tańdaýdy uıǵarady.
Ózim de basqa shaýyp, tóske órledim,
Qazaqqa qara sózge des bermedim.
Eńbegimdi bilerlik esh adam joq.
Túbinde tynysh júrgendi jek kórmedim. – dep qartaıǵan shaǵynda tynyshtyqty qalap, tek aqylshy, keńesshi bolǵysy keledi. Jastarmen áńgime ústinde ótkizgen ýaqytyn ómiriniń eń jaqsy sátteri degen eken. Osy maqsatta óziniń bir alýan shyǵarmalary «Qara sózderin» jaza bastaıdy. Abaıdyń 45 qara sózi bar. Endi solarǵa toqtap ótelik. 17 qara sózdi ár tilde tyńdap kóreıik.
1. Qazaq tilinde - qazaqsha (kórinis)
2. Orys tilinde
3. Aǵylshyn tilinde
Uly Abaı sabaǵy bizdi keń óris, jańa belesterge bastaıdy. Onyń shyǵarmalaryn qaıtalap oqyǵan saıyn óziń rýhanı tolysa túsýimen birge, týǵan ádebıetińe tereńirek úńilip, onyń keleshek kókjıeginiń alys qıyryna kóz salasyń.
Búginde Abaıdan talaı urpaq órbidi. Shóberesiniń ózi 80 kelip otyr eken.
Osy Gúlzıpa Israılqyzynyń óleńine kezek bereıik.
«Máńgilik máýeli»
V bólim – Abaıdyń ánderi.
Abaı týraly aıtyp otyryp, onyń taǵy bir qyry – sazgerligi týraly aıtpasaq bolmas. Aqyn óz óleńderine án de shyǵaryp taratqan. Ol ánderiniń ereksheligi oıshyl adamnyń muńdy syryn shertýine laıyqtap jazǵan.
Búgingi keshimizdi uly aqynymyzdyń syrshyl ánderimen aıaqtaǵymyz kelip otyr.
1. «Kózimniń qarasy»
2. «Aıttym sálem, Qalamqas»
3. «» áýeni fleıtada
4. «Jelsiz túnde jaryq aı»
Vİ Qorytý.
Abaı - myń qyrly, myń tálimi bar aqyn. Búgingi keshimizde sol myń qyrynyń birerin ǵana ózimizshe túsinip, áńgime etpek boldyq. M. Áýezovtiń ózi Abaı darıasynyń tek betin qalqydym dese, biz tek sol darıanyń jaǵasyna qana keldik. Al sol darıanyń injý - marjandaryn teretin bolashaq ǵalymdar, aqyn - jazýshylar senderdiń isherińde otyr dep úmittenemiz.
Osymen «Abaıdy oqy, tańyrqa...» atty ádebı - sazdy keshimiz aıaqtaldy. Nazar qoıyp tyńdaǵandaryńyzǵa kóp rahmet. Hosh saý bolyńyzdar!
You Might Also Like
-
Taqyryby: «Ónerliniń qoly altyn, Óleńshiniń sózi altyn»
