Ábdijámil Nurpeıisov
Jazýshy, dramatýrg, pýblısıs, ádebıet-synshysy, aýdarmashy, qoǵam qaıratkeri, SSSR jáne Qazaqstan Memlekettik syılyqtarynyń laýreaty, Qazaqstannyń halyq jazýshysy.
Ósken ortasy, bilim alǵan mektepetri. Shyǵarmashylyq joly. Qoǵamdyq kúreskerlik tulǵasy.
«Kýrlándıa» (1950) romanyna 1942-45 j.j. Kýrlándıa plasdarmyndaǵy
qyrǵyn soǵys shaıqastarynyń arqaý etiletindigi. Eseı beınesiniń kóp belgileri. Kýrlándıa operasıasynyń bel ortasynda júrgen jaýynger Nurpeıisovke ortaqtyǵy. Romandaǵy kórkemdik shyndyqtyń maıdan shyndyǵymen bite qaınasyp ketýi. Tájirıbesi az qalamgerdiń alǵashqy týyndysy ekendigine qaramastan onyń respýblıkalyq syılyqqa ıe bolǵandyǵy. Keıinirek ony jazýshynyyń «Kútken kún» degen atpen jarıalatýy. Otanyn jaýdan qorǵap júrgen, maqsat-múddesin toǵystyrǵan halyqtardyń dostyǵy, adamgershilik, moraldyq tulǵasynyń tereń ashylatyndyǵy.
«Qan men ter» trılogıasyndaǵy rýhanı qaısarlyq pen sýretkerlik kemldiliktiń toǵysy. 1913-1920 jyldardaǵy Aral óńirinde ótken tarıhı oqıǵalardyń kúlli qazaq saharasyna ortaq shyndyǵyn tolǵap, eski qoǵamdyq formasıanyń alasapyran kúres nátıjesinde shuǵyl tóńkeris ekpinimen jańa formasıaǵa oryn berýiniń adam rýhy arqyly kórinýi. Tóńkeristiń qazaq saharasyna emes, saharanyń tóńkeriske kelýin realısik shyndyq negizinde sheberlikpen beınelegeni. Elaman, Kálen, Súıeý, Aqbala, Móńke, Álı, Qara qatyn, Sýdyraqmet, Táńirbergen, Qalaý, Qudaımende, Tentek Shodyr, Kolchak , t.b. beıneleri. Kompozısıa qurýdaǵy jańashyldyq, sújet pen harakter, psıhologıalyq taldaý, portret jasaý jolyndaǵy izdenister. Jazýshynyń trılogıa negizinde dramalyq týyndy, kınosenarıı jazýy.
«Seń» (1983) romany. «Seńniń» Eýropalyq kórkem romandardyń úzdik jetistikterin shyǵarmashylyqpen ıgerip, sezim sergeldeńi men ar arpalysyn, iri qoǵamdyq-áleýmettik máselelerdi jerine jetkize beıneleý talabynan «Sońǵy paryz» (1999) dılogıasyna aınalýy. Shyǵarmanyń ishki dınamıziminiń qýattylyǵy, taqyrybynyń ózektiligi. Ózimshil saıasattyń ekologıalyq problemalar tóńiregindegi qasiretke tap qylýy. Jádiger men Ázimniń ar aldyndaǵy jaýapkershiligin, azamattyq boyrshyn sezinýdegi kereǵarlyqtyń ústemdigi. Ázim men Jádiger arasyndaǵy Aral teńiziniń bolashaǵy jaıly tartys, realısik kózqaras pen konservatıvtik kózqarastyń bitispes bolymys. Á.Nurpeıisovtiń tabıǵat tragedıasy men adam tragedıasyn paralel óristetýi, romandy adamzattyq tragedıa dárejesine kóterýi. Jazýshynyń dılogıada toqyraý kezeńin sýretteı otyryp, sosıalısik qoǵamnyń kúıreýine ákep soqqan saıası-áleýmettik máselelerdi ashyq kórsetkeni. «Seń» men «Sońǵy paryz» romandarynyń janry, poetıkasy.
Á.Nurpeıisovtiń ocherkteri men ádebı-syn maqalalary. «Tolǵaý», «Júregi toly jyr edi», «Aq bıdaı týraly ańyz» atty jınaqtarynda L.Tolstoı, F.Dostoevskıı, I.Týrgenev, J.Jabaev, M.Áýezov, S.Muqanov, Ǵ.Mustafın, Sh.Aıtmatov shyǵarmashylyǵy týraly oı aıtqany. M.Áýezov , F.Dostoevskıı, I.Týrgenev, M.Gorkıı, Jambyldardyń ádebı portretterin somdaýy. «Alyptar halyqtan» atty jáne «AnnaKarenınanyń» aýdarmasy týraly estetıkalyq , pýblısısıkalyq, tanymdyq maqalalary.
Sonymen qatar Á.Nurpeıisovtiń Chehovtiń, Gorkııdiń, N.Hıkmettiń, ıspan jazýshysy Kesonnyń pesalaryn aýdarǵan.
Ósken ortasy, bilim alǵan mektepetri. Shyǵarmashylyq joly. Qoǵamdyq kúreskerlik tulǵasy.
«Kýrlándıa» (1950) romanyna 1942-45 j.j. Kýrlándıa plasdarmyndaǵy
qyrǵyn soǵys shaıqastarynyń arqaý etiletindigi. Eseı beınesiniń kóp belgileri. Kýrlándıa operasıasynyń bel ortasynda júrgen jaýynger Nurpeıisovke ortaqtyǵy. Romandaǵy kórkemdik shyndyqtyń maıdan shyndyǵymen bite qaınasyp ketýi. Tájirıbesi az qalamgerdiń alǵashqy týyndysy ekendigine qaramastan onyń respýblıkalyq syılyqqa ıe bolǵandyǵy. Keıinirek ony jazýshynyyń «Kútken kún» degen atpen jarıalatýy. Otanyn jaýdan qorǵap júrgen, maqsat-múddesin toǵystyrǵan halyqtardyń dostyǵy, adamgershilik, moraldyq tulǵasynyń tereń ashylatyndyǵy.
«Qan men ter» trılogıasyndaǵy rýhanı qaısarlyq pen sýretkerlik kemldiliktiń toǵysy. 1913-1920 jyldardaǵy Aral óńirinde ótken tarıhı oqıǵalardyń kúlli qazaq saharasyna ortaq shyndyǵyn tolǵap, eski qoǵamdyq formasıanyń alasapyran kúres nátıjesinde shuǵyl tóńkeris ekpinimen jańa formasıaǵa oryn berýiniń adam rýhy arqyly kórinýi. Tóńkeristiń qazaq saharasyna emes, saharanyń tóńkeriske kelýin realısik shyndyq negizinde sheberlikpen beınelegeni. Elaman, Kálen, Súıeý, Aqbala, Móńke, Álı, Qara qatyn, Sýdyraqmet, Táńirbergen, Qalaý, Qudaımende, Tentek Shodyr, Kolchak , t.b. beıneleri. Kompozısıa qurýdaǵy jańashyldyq, sújet pen harakter, psıhologıalyq taldaý, portret jasaý jolyndaǵy izdenister. Jazýshynyń trılogıa negizinde dramalyq týyndy, kınosenarıı jazýy.
«Seń» (1983) romany. «Seńniń» Eýropalyq kórkem romandardyń úzdik jetistikterin shyǵarmashylyqpen ıgerip, sezim sergeldeńi men ar arpalysyn, iri qoǵamdyq-áleýmettik máselelerdi jerine jetkize beıneleý talabynan «Sońǵy paryz» (1999) dılogıasyna aınalýy. Shyǵarmanyń ishki dınamıziminiń qýattylyǵy, taqyrybynyń ózektiligi. Ózimshil saıasattyń ekologıalyq problemalar tóńiregindegi qasiretke tap qylýy. Jádiger men Ázimniń ar aldyndaǵy jaýapkershiligin, azamattyq boyrshyn sezinýdegi kereǵarlyqtyń ústemdigi. Ázim men Jádiger arasyndaǵy Aral teńiziniń bolashaǵy jaıly tartys, realısik kózqaras pen konservatıvtik kózqarastyń bitispes bolymys. Á.Nurpeıisovtiń tabıǵat tragedıasy men adam tragedıasyn paralel óristetýi, romandy adamzattyq tragedıa dárejesine kóterýi. Jazýshynyń dılogıada toqyraý kezeńin sýretteı otyryp, sosıalısik qoǵamnyń kúıreýine ákep soqqan saıası-áleýmettik máselelerdi ashyq kórsetkeni. «Seń» men «Sońǵy paryz» romandarynyń janry, poetıkasy.
Á.Nurpeıisovtiń ocherkteri men ádebı-syn maqalalary. «Tolǵaý», «Júregi toly jyr edi», «Aq bıdaı týraly ańyz» atty jınaqtarynda L.Tolstoı, F.Dostoevskıı, I.Týrgenev, J.Jabaev, M.Áýezov, S.Muqanov, Ǵ.Mustafın, Sh.Aıtmatov shyǵarmashylyǵy týraly oı aıtqany. M.Áýezov , F.Dostoevskıı, I.Týrgenev, M.Gorkıı, Jambyldardyń ádebı portretterin somdaýy. «Alyptar halyqtan» atty jáne «AnnaKarenınanyń» aýdarmasy týraly estetıkalyq , pýblısısıkalyq, tanymdyq maqalalary.
Sonymen qatar Á.Nurpeıisovtiń Chehovtiń, Gorkııdiń, N.Hıkmettiń, ıspan jazýshysy Kesonnyń pesalaryn aýdarǵan.
You Might Also Like
