InfoHub Logo

Baıandama: «Aǵylshyn tili sabaǵynda oıyn tehnologıasyn paıdalaný.»

Aǵylshyn tili sabaǵynda oıyn tehnologıasyn paıdalaný. Shet tilderin úırený, ásirese aǵylshyn tili qazirgi – zamannyń qajettiligi.

 N.Á. Nazarbaev.

Aǵylshyn tili pániniń muǵalimi: Elamanova Gýlhan Ýserbaevna.

Aqtóbe qalasy, №51 gımnazıa

Shetel tili bizdiń memleketimizdiń halyqaralyq baılanystaryn damytýǵa múmkindik beretin tulǵaaralyq jáne mádenıaralyq qarym-qatynastardyń asa mańyzdy quraly bolyp tabylady. Memlekettiń halyqaralyq baılanystarynyń sapalyq ózgeristeri adamnyń praktıkalyq jáne zıatkerlik is-áreketinde shetel tilderiniń suranysqa ıe bolý qajettiligin týǵyzyp otyr.

Aǵylshyn tili – XXI ǵasyrdyń tili.Bul til qazaqty dúnıege tanytatyn, álemdik deńgeıge shyǵaratyn til.Oǵan biz aldaǵy ótip ketken EQUB(OBSE) Samıtine tóraǵalyq etken kezimiz osynyń bir dáleli bola alady. Elimizdiń shet eldermen qarym-qatynasymyz kúsheıip otyrǵan qazirgi kezde oqýshylardyń shet tiline qyzyǵýyn, bilimge qushtarlyǵyn oıatý, tanymdyq belsendiligin arttyrý árbir shetel tili muǵaliminiń mindeti. 

Elimizdiń táýelsizdik alyp, derbes memleket bolyp, naryqtyq qatynastar zańymen ómir súrýge bet buryp, shet eldik memlekettermen terezesi teńesip turǵan kezeńinde, bilim berý júıesi de óz aldyna bólek damyp, kúrdelene túsýde. Bul óz kezeginde qazirgi tańdaǵy pedagogıka salasyndaǵy oqý úrdisiniń basty maqsattary men mindetteriniń joǵary deńgeıde qoıylýyna óz áserin tıgizýde.

Bilim berý júıesinde bilim alýshylardyń bilim sapasyn arttyrý máselesinde ǵylym men tájirıbeniń bir-birimen ózara baılanysqan, kópten qalyptasyp kele jatqan qarama- qaıshylyqtaryn sheshý basty máselelerdiń biri bolyp tabylady. Sol máselelerdiń ishindegi eń bastysy oqytý úrdisindegi oqytýdyń ádisteri men formalarynyń mazmunynyń sáıkes kelmeýi. Osy oraıda, áli de jańa ınovasıanyń biri bolyp tabylatyn, óte qyzyqty jáne aldynan úmit kúttiretin oqytý ádisiniń bir túri-oıyn arqyly oqytý ádisi. Kúndelikti bir saryndy, dástúrli sabaqpen oqýshylardy qyzyqtyra almaısyń, kerisinshe jalyqtyryp alamyz. Aǵylshyn tili sabaǵynda bilim sapasyn arttyrý úshin oıyn tehnoldogıasyn qoldaný kerek.  

Oıyn oınaý arqyly oqýshylar ózderin kórsete alady, ózara qarym – qatynasqa túsedi, jeńiske degen umtylys paıda bolady. Kúnde dástúrli sabaq ótkizý arqyly, qalaǵan nátıjege jetýge bolmaıdy. Oıyn arqyly aǵylshyn tilin úıretý barysynda kezdesetin qyzyqsyz taqyryptardy jeńil, ońaı meńgertýge bolady. Aǵylshyn tili sabaǵynda oıyn tehnologıasyn paıdalaný arqyly oqýshy quzyrettiligi damıdy. Quzyrettilik – oqý nátıjesinde ózgermeli jaǵdaıda meńgergen bilim, daǵdyny tájirıbede qoldana bilý, problemany sheshý, daıyndyq sapasynyń qurylymdyq sıpatyn anyqtaıtyn jańa sapa.      Jańa bilim júıesindegi basty nazar aýdarylatyn máselelerdiń biri ár oqýshynyń quzyrettilikter jıyntyǵy bilim nátıjeleri retinde ıgerýine baǵdarlanǵan. Tıimdi qoldanylǵan kez kelgen tehnologıa bilim sapasyn arttyratyny aqıqat.

HVII-XX ǵasyrlarda oıyn áreketin túsindirýde jańa kózqarastar, paıymdaýlar ornyǵyp, tómendegideı ǵalymdar oıyn áreketiniń fılosofıalyq negizderin ǵylymı turǵydan qarastyrdy,olar: G. Gegel, V. Výndt, F. Shıller, K. Búler, V. Frıge, K.Gross, G. Spenser, I. Heızınga, I. Kant, G.M. Meıes, V.M. Demın, M.A. Kagan, t.b. ǵalymdar oıyn teorıasynyń qalyptasýy men damýyn, oıyn is-áreketiniń áleýmettik jaqtaryn anyqtap, onyń balanyń qıaly men oılaý qabiletine oń áser etetinin anyqtaǵan.

Oıyn – kúrdeli bıologıalyq, psıhologıalyq, pedagogıkalyq uǵym. Psıhologıa turǵysynan oıyndy zertteýge L.S.Vygotskıı, S.L.Rýbınshteın, D.B.Elkonın, B.G.Ananev, A.N.Leontev sekildi ǵalymdar at salysty. S.L.Rýbınshteınniń psıhologıalyq kózqarasy boıynsha «oıyn negizinde adamnyń barlyqpsıhıkalyq qabiletteri qalyptasady, balany eresek ómirge daıyndaıdy. Oıyn arqyly balanyń qorshaǵan ortamen qarym-qatynas jasaýyna múmkindik týady . Oıyn - adam is-áreketiniń negizgi túriniń biri. Ol adam is-áreket júıesiniń negizgi quramdyq bóligine kiredi. Oıyn is-áreketinsiz adamdardyń, qoǵamnyń, jeke adamnyń damýy múmkin emes.

Qoǵamdaǵy oıyn is-áreketiniń obektıvti mańyzdylyǵyn bilimdi, sheberlikti, daǵdyny qalyptastyrý baǵytynan kórinedi. Bul týraly orys pedagogy A. Makarenkonyń aıtylǵan sózderi oryndy: «Oqýshy ómirinde oıynyń mańyzy zor, eresek adam úshin eńbektiń, jumystyń, qyzmettiń qandaı mańyzy bolsa, naq sondaı mańyzy bar. Jeke adam oıynda qandaı bolsa, óskesin jumysta da kóp jaǵynan sondaı bolady. Sondyqtan keleshek qaıratkerdi tárbıeleý aldymen oıynda bastalady.

Oıyn oqýshylar úshin - aınaladaǵyny tanyp-bilý tásili» - dep tujyrymdaıdy . Bastapqy jáne keıingi etaptarda aǵylshyn tilin oqytýdaǵy bir negizgi aspekt ol oıyn elementterin tıimdi paıdalaný bolyp tabylady. Oıyn arqyly bala qoǵamdyq tájirıbeni meńgeredi, sondyqtan ár sabaq úrdisinde qandaı oıyn qoldanýǵa bolatynyn sabaqtyń maqsatyna, jas ereksheligine sáıkes tańdaý kerek.

Oıyndar bes negizgi túrge bólinedi:

 1) ústel ústi oıyndary

2) dıdaktıkalyq oıyndar

3) qozǵalys oıyndary

4) iskerlik oıyndar

5) ıntellektýaldyq oıyndar

 İ. Ústel ústi oıyndary. Oqýshylardyń zeıindiligin damytatyn, oı-órisin keńeıtetin qural. Synypta ústel ústi oıyndaryn toptyq jáne dara jumysta qoldanýymyzǵa bolady. Buǵan rebýs, krosvordtar jatady, olardy taqtada, vatman qaǵazynda, qıma qaǵazdarda nemese kompúterde oryndaýǵa bolady. Bul oıyndardy qorytyndy, bilimdi tıanaqtaıtyn sabaqtarda qoldanǵan tıimdi.

İİ. Dıdaktıkalyq oıyndar. Oqýshylardyń tanym belsendigin jandandyratyn, ózdiginen oılaýyn damytatyn tásilderdiń biri. Olar kez-kelgen oqý materıalyn qyzyqty da tartymdy qylyp, oqýshylardyń kóńildi kúıin kóterýge, ózderiniń jumystaryna qanaǵattanýǵa jáne bilim úrdisin jeńil meńgerýge kómektesedi.

İİİ. Qozǵalys oıyndary . Bul oıyndar oqýshylardyń is-áreketterin bir túrinen basqa túrine tez aýysýǵa kómektesedi jáne eshqandaı arnaıy daıyndyqty talap etpeıdi. Bulardy jabyq bólmede nemese ashyq alanda da ótkize alamyz.

IV. İskerlik oıyndar . Oqýshylardyń oqý mazmunyn tereń meńgerýge jáne pysyqtaýǵa yqpal etedi. Olar saıahat sabaqtarda belsene qatysýymen, aýyzsha málimdeýimen, kúızelýimen bilimderin jandyrady. İskerlik oıyndar oqýshylardyń qıalyn damytady, salystyrýǵa jáne dáleldeýge úıretedi.

V.Intellektýaldyq oıyndar. Bul oıyndar oqýshylardyń zor belsendigin oıatady. Bul kategorıaǵa «uǵymtaldyqqa, júıriktikke, zerektikke» beıimdelgen tapsyrmalar – sharadalar, jumbaqtar, bas qatyrǵyshtar jatady.Kez kelgen oıyndy qoldanǵanda kelesi máselelerdi esten shyǵarmaý kerek: -mektepte ár-túrli oıyndardy oınaǵan bala shyǵarmashylyqqa daıyn; -oıyn, onyń túri, mazmuny oqýshylardyń jas erekshelikterine saı bolýy; -jarqyn kórnekilik oıyndy talapqa saı ótkizýge yqpal etedi; -oıynnyń qyzyqty materıaly taqyryppen tyǵyz baılanysta bolýy;

Meniń sabaq barysynda paıdalanatyn keıbir oıyndardyń úlgileri: Interviewing an interesting person. Bir oqýshy tanymal ataqty adamnyń (saıasat qaıratkeri, ánshi, akter, sportshy, t.b) rolin oınaıdy. Synyptastary ártúrli suraqtar qoıa otyryp, onyń kim ekendigin tabýy tıis. Suraqtar bylaı bolýy múmkin: What's your hobby? What kind of meal/ sport/clothes/ do you like? Are you a man or a woman? Are you married or a single? t.b.

Just the facts.

Muǵalim taqtaǵa 3 suraq jazady, mys: What kind of music do you like? Where do you usually listen to music? Who is your favourite singer? Árbir oqýshy 3 úlestirmeli qaǵazdan alyp, onyń árqaısysyna, ár suraqqa jaýap jazady. Muǵalim barlyq qaǵazdardy jınap alyp, aralastyrady da, ár oqýshyǵa 3-3ten taratady. Balalar synyp ishinde suraq qoıa júrip, qolyndaǵy kartochkanyń ıesin izdeıdi. Barlyq kartochkalar óz ıesin tapqanda oıyn aıaqtalady. Bul oıyndy Mektep baspasynan shyqqan, avtorlary: T.D. Kýznesova, P.G. Kozlov. 8 - synyp oqýlyǵyndaǵy «Music in our life» taqyrybyn ótkende nemese mýzykaǵa qatysty sabaqtarda paıdalanýǵa bolady.

What’s in the bag?

Muǵalim aldymen balalarǵa bir sýmka alyp keledi. Balalardan suraıdy. Balalar sýmkada ne bar? Balalar ishinde dápter, qalam, kitap bar dep aıta bastaıdy. Muǵalim bul oıyndy sabaq sońynda qoldansa bolady. Ásirese jańa sózderdi eske túsirý úshin qoldanýǵa bolady. Muǵalim sýmkanyń ishindegi zattarmen tanystyrady.Sýmkada ne bar? Muǵalim oqýshylardan What’s this? Suraǵy arqyly zatty kórsetý arqyly suraıdy. Mysaly: Pen, copybook, pencil, ruller, rubber dep kórsetedi. Sosyn oqýshylarǵa jeke-jeke qaıtalatady.Sózderdi umytpaý kerek. Sosyn oqýshylarǵa sýmka ishindegi zattardy taratyp berip,oqýshylardan osy zattardy myna suraq arqyly suraýǵa da bolady.Mysaly: Who has a pencil? Who has a ruller? Jaýap bergende oqýshylar kimde ekenin tabý kerek.Oqýshylar tapsa Janar has a pencil dep tabý kerek. Bul oıyn oqýshynyń abaqqa degen qyzyǵýshylyǵy artyp, sózdik qorlary molaıyp, este saqtaý qabileti artady

 "Is it true or not?"

Oıyndy doppen ótkizýge bolady. Dopty kez kelgen oıynshyǵa laqtyrýǵa bolady jáne bir sóz tirkesin aıtyp:"Is it true or not?" degen suraq qoıady,.Oıynshy dopty qaǵyp alyp "Yes, it’s true", nemese "No, it’s not true" dep jaýap beredi. Sosyn sol adam dopty basqa oıynshyǵa laqtyrady.

“Find the sixth.”

Oıynshylar dóńgelektenip otyrady. Oıyndy bastaýshy ótken leksıka boıynsha sózderdi ataı bastaıdy.Mysaly,5 sporttyń túri,5 mamandyq,5 mektep quraldary,5janýar t.s.s.Jalǵastyrýǵa usynǵan adam 6-shysyn ataıdy.Eger tez aıtsa, sol adam júrgizýshi bolady.Biraz oılanyp aıtsa,burynǵy adam bola beredi. Mysaly:a rubber, a desk, a ruler, a chair, a board…(a pen)[2]Qoryta kelgende sabaqta únemi oıyn túrlerin paıdalaný tıimdi de, jaqsy nátıjege jetkizetinin baıqadym.

Oıyn – balalar úshin oqý da eńbek te. Qandaı oıyn bolmasyn balany bir nársege úıretedi. Oıyn balalardyń dostyq sezimin oıatyp, bir-birine qamqorlyǵy, ujymdyq birligi nyǵaıady. Oıyn arqyly balany jaqsylyqqa, qaıyrymdylyqqa. ,izgilikke ,ádeptilikke tárbıeleýge bolady.

Oıynnyń negizgi maqsaty – balany qyzyqtyra otyryp bilimdi meńgertý bolsa, muǵalimniń mindeti – sol oıyn túrlerin paıdalana otyryp, oqýshylardy ózdigimen jumys isteı bilýge, oı belsendiligi men til baılyǵyn arttyra túsýge túrli daǵdy men sheberlikti meńgertýge qol jetkizý. Tıimdi qoldana bilgen kez kelgen tehnologıa bilim sapasyn arttyratyny haq.           Damyǵan elý memlekettiń qataryna kirý úshin bilimdi urpaq tárbıeleıik.Sebebi, Qazaqstannyń bolashaǵy bilimdi urpaqtyń qolynda.Qazirgi jastar - erteńgi Qazaqstannyń bolashaǵy

---