InfoHub Logo

Balasyn jubatqan sheshe: "Áldı-áldı, bópeshim" deı kelip:

Jylama, janym, jylama,
Jilik shaǵyp bereıin
Taqıańa tal - tal qyp,
Úki taǵyp bereıin! —

dep áldılese, bizdiń keıbir kolhoz basshylary mundaı "áldıdi" balalarǵa emes, qozysy men buzaýyna aıtatyn bolypty. Emetin súti, jeıtin shóbi men jemi joq buzaýlary móńirese:

Áldı-áldı, áýkeshim,
Áńgime aıtyp bereıin.
Áńgimeden jalyqsań,
Án ǵyp aıtyp bereıin.
Júgeriniń sobyǵyn,
Jipke tizip bereıin.
Oǵan tisiń ótpese,
Sútke súzip bereıin, —

deıdi eken.

Ásirese, Zeınekeı joldaspen áńgimelese qalsańyz: "Áldı-áldı, áýkeshim, áńgime aıtyp bereıin" dep bastaıdy da, taýsylmaıtyn taraýlary bar, bitpeıtin oqıǵalary kóp áńgimesin bastaıdy. Zeınekeı joldas sóz biletin taqpaqtap soǵatyn tilýar, ári sheshen, áriden bastap, beri men toqtaıtyn kisi eken. Áńgimesin mynadan bastady:

— Osydan eki-úsh jyl buryn Shirkeıliniń ózeni tasypty da ketipti, sýy burqyrap erneýden asypty da ketipti, qaptaǵan sý keńseni de, qorany da basypty da ketipti. Endi mynaý keńsemiz, esigi jabylmaıdy, peshi jaǵylmaıdy, otyratyn oryn joq, jaryǵymyz: bestik lampa syqsıma, — dep qoıdy.

Sóıtip Zeınekeıdiń áńgimesi: "Áldı-áldı, áýkeshim bolyp bastalyp kolhozdyń ómir tarıhymen taraýlanyp, búgingi kúnniń áńgimesine áreń jetti.

— Jańadan úı salyp, nege MTS - ten elektr jaryǵyn almaısyz?

— Jańa úı salýdyń tolyp jatqan áńgimesi bar. Aldymen kesek quıý kerek, ony jıý kerek, ony ustaǵa órgizý kerek, keregesin turǵyzý kerek, tóbesin japqyzý úshin oǵan aǵash tapqyzý kerek, al jaryq ákelý úshin baǵan kerek, baǵandy qondyratyn adam kerek, al bizde adam jetise me, biri buǵan, biri oǵan kerek... — deıdi de taǵy da "áldı - áldıge" salyp terbete bastaıdy.

— MTS-pen arańyz jaqyn emes pe?

— Áýdem jerge ıa jetip, ıa jetpeıdi. Árıne oǵan bes - altydan artyq baǵan da ketpeıdi, biraq jumysy qurǵyr bitpeıdi. Onyń da tolyp jatqan áńgimesi bar... — dep taǵy shubyrta jóneledi.

— Siz ony qoıyp, mynany aıtyńyz, qystyń bolatynyn bilesiz be?

— Bilemiz, bilmesek ózi de aıtyp beredi. Mine búgin esiktiń tesigi de sóıleı bastady, jelkeńizdi ýqalatyp otyrǵan da jeldiń yzǵary bolar. Terezemiz de tentek, óleńdetip tur. Onyń da tolyp jatqan áńgimesi bar...

— Siz ony qoıyp, qysqa daıarlyǵyńyzdy aıtyńyzshy?

— Daıarlyqty áńgimelegenimizge kóp boldy. Ol jóninde tolyp jatqan qaýly da shyǵardyq. Biraq, bizdi sharshatyp turǵan qora jaǵy. Jobamyz bar da qoramyz joq. Shirkin, sý alyp ketpegende nebir qoralar bolǵan. Qaıtesiz, sý apatymen oınaýǵa bola ma? Aıta berse onyń áńgimesi kóp.

— Siz ony qoıyp, maldyń jem-shóbi bar ma? Sony aıtyńyz.

— Jem-shópten qysylmaımyz. Biraq ol shópti jeıtin jeri joq. Jaz basynda shóp orylmaı turyp, shópti súrleıtin oryn izdedik. Bolashaq mal qora "osy mańaıda bolsyn" dep jobaladyq ta, shópti sol jerge súrledik. Nesin aıtasyz, nebir shópter jatyr ǵoı topyraqtyń astynda... Mıasy kerek pe, mıqysy kerek pe, maısasy kerek pe, balaýsasy kerek pe? Bári bar, shirkin! Biraq mal turyp jeıtin qorasyn oılamappyz. Aıta berse onyń da áńgimesi kóp.

— Siz ony qoıyp, sútti aıtyńyzshy.

— Sút deısiz be? Sút degen sıyrǵa baılanysty. Sıyrdyń jemshóbi bolmasa sýalǵysh bolady eken, jartysynan kóbi sýalyp ketti. Biraq, ony "vosstanovıt" etý qıyn emes, bar kúshti salyp qorany soǵyp jiberip, súrlegen shópti ashyp jiberip, malǵa shashyp jibersek... aǵyl-tegil sút bolady da ketedi. Aıta berse munyń da áńgimesi kóp.

— Siz ony qoıyp, malshylaryńyzdyń jaıyn aıtyńyzshy.

— Bizdegi eń bir "Bolnoı voprostyń" biri malshylardyń qysqy otyratyn jaıy. Ony biz kúni buryn oılamappyz. Jaılaýda júrgen olarǵa "vdrýg" qys túse qalatynyn kim bilgen?.. Shirkin, Krylov deıtin aqyn aqyldy bolǵan kisi ǵoı. Men, sonyń "Shyryldaýyq shegirtke" degen mysalyn oqydym. "Dál osy bizge arnap jazǵan ba?" dep qaldym. Anyǵynda biz de jazdaı óleńdettik, aıtpaǵan áńgimemiz joq, salmaǵan ánimiz, de qalmady, endi búgin mynaý otyrǵanymyz, dirdek qaǵyp... naǵyz "Shyryldaýyq shegirtke" boldyq ta qoıdyq, taýyp aıtqan. Biraq qarastyryp jatyrmyz, qar túskenshe jaılastyramyz ba degen oıymyz bar. Aıta bersek bul jóninde áńgime az emes.

— Siz ony qoıyp eńbek ónimdiligi jóninde, tártip jaıynda aıtyńyzshy.

— Eńbek ónimdiligi jaman emes. Al tártip jaıynda ashyp aıtý qıyn.

— Sonymen ne istegeli otyrsyz?

— Ne istegeli otyrǵanymdy bilip otyryp suraǵanyńyzǵa qatty renjımiz. Ne isteıtinimiz jaıynda bolyp ótken jıylystarda ólgenshe aıtqanbyz: "Súrlengen shópti ashamyz, saýatyn sıyrǵa beremiz, sútti molaıtamyz, sıyrdy sýaltpaımyz, qora da soǵamyz" degenbiz. Biraq oǵan mursa bolyp jatyr ma? Sizge de aıtarymyz sol, búgingi aýdanda bolatyn malshylardyń jınalysynda da osyny aıtamyz...

Anyǵyn aıtqanda, Zeınekeıde áńgime kóp te, istelip jatqan jumys az. Qystaý áli soǵylmaǵan, qora jóndelmegen, malshylardyń jataǵy joq, onyń mánisin Zeınekeıden surasań, ol Jarylqasynǵa qaraıdy, Jarylqasyn Sársenbaıǵa qaraıdy, Sársenbaı jerge qaraıdy, jerden taılyqsa esikten soqqan jelge qaraıdy. Jeldiń aıtatyny bizge belgili:

Áldı-áldı, aǵalar,
Áńgime aıtyp bereıin.
Áńgimeden jalyqsań,
Án qyp aıtyp bereıin! —

dep ýildeı túsedi. Ol ýildiń malǵa as bolmaıtynyn bul joldastar da bilse kerek edi. Biraq, bilmeı otyr. "Áldı-áldı, áýkeshimmen" maldy qystan aman alyp shyǵýǵa bolar ma eken?

---