InfoHub Logo

«Álemniń jeti keremeti» degen tirkesti jıi estisek te kóbimiz ol keremetterge ne jatatynyn bile bermeımiz. Derekterge súıensek, adamzat salǵan erekshe qurylys nysandaryn toptastyryp, olardyń úzdikterin bólekteý kóne Grekıadan bastaý alady. Tarıhshylar adam balasy salǵan keremetter sany shyn máninde odan kóp deı kele, jeti sany ejelgi grek mıfologıasynda qasıetti san sanalǵandyqtan tańdalǵanyn aıtady. Álemniń jeti keremeti týraly alǵashqy málimetter ellenızm dáýiri avtorlarynyń shyǵarmalarynda kezigedi. Tipti, Mysyrdan tabylǵan papırýstardyń birinde oqýshylarǵa jeti keremetti jattaý mindetteletini jazylǵan. Aıta keterligi, tizim ýaqyt ótken saıyn ózgerip otyrǵan. Oǵan Jer betindegi túrli tarıhı oqıǵalar áser etken. Qazirgi kúni kópshilikke taralǵan jeti keremettiń tizimi Eskendir Zulqarnaıyn qurǵan memleketpen baılanysty desedi.

Tizim boıynsha álemniń jeti keremeti tómendegideı:

Heops pıramıdasy (Egıpettegi Heops, Hefren, Mıkerın pıramıdalar ansambli (b. z. b. 3 myńynshy jyl))– kóne dáýirden búgingi kúnge jetken, jer betindegi eń ejelgi qurylys. Jeti keremettiń alǵashqysy. Gıza qalasy janyndaǵy pıramıda keshenderiniń biri. Bıiktigi buryn 146 metr bolatyn, qazir 138 metr.

Shamamen, bizdiń zamanymyzǵa deıingi 2600 jyly salynǵan. Biraq muny naqty data dep aıtý qıyn. Ǵalymdardyń pikiri ártúrli.

Pıramadınanyń esigi bar. Ǵımaratqa 15 metr kóterilip baryp, esiginen kirýge bolady. Qurylystyń bir jaǵyna jasandy jol salynǵan. Shamamen, bul jol 820 jyly qazylsa kerek.

Babyldyń aspaly baǵy («aspaly Semıramıda baqtary» (Navýhodonosor saraıynyń janynda) – álemniń ekinshi keremeti. Bizdiń zamanymyzǵa deıingi VII ǵasyrda salynyp bizdiń zamanymyzdyń İ ǵasyrynda qurdymǵa ketken ǵajaıyp baq. Ańyzǵa sensek, bul jumaq baqty Vavılon patshasy II Navýhodonosor ómirlik jary, patshaıym Amıtıske degen mahabbatyn bildirmek nıetpen salǵan.

Baqtyń orny qazir Baǵdat qalasynyń mańynda saqtalǵan. Qıraǵan baqtyń búgingi kúnge jetken qaldyqtarynyń ózi adam tańqalarlyq. Aýdany atshaptyrym, sodan-aq bul baqtyń shynaıym ómirde qandaı alyp baý-baqsha bolǵanyn ańǵarýǵa bolady.

Zevs músini. Grekıanyń kıeli kóne mekeni Olımpıa ǵıbadathanasynda ornalasqan. Músinniń bıiktigi – 12 metr, tuǵyrymen qosa sanaǵanda 17 metr. Qańqasy pildiń súıegi men eben aǵashymen qurylyp, altynmen quıylǵan. Dańqty grek sáýletkeri Fıdıanyń jobasymen soǵylǵan. B.z.d. 432 jyly salynǵan, biraq V ǵasyrda órtenip ketken.

Zevs músini ornalasqan Olımpıa mekeninen olımpıada oıyndary bastaý alǵan.

Artemıda ǵımaraty. Kóne Efes qalasynda V ǵasyrda turǵyzylǵan ǵıbadathana. Bul qala qazirgi Túrkıa jerinde ornalasqan. Ǵımarattyń basqa antıkalyq keremetterden ereksheligi – qıraǵan bóligi saqtalyp qalǵan, búgingi kúnge bir bóligi jetken.

Kóne grek seniminde Artemıda ańshylyq pen molshylyqtyń qudaıy, qamqorshy áıel bolǵan.

Galıkarnas tabythanasy. Álemniń besinshi keremeti. Karıı jerin basqarǵan Ahemenıdter áýletiniń urpaǵy Mavsol patsha saldyrǵan bıik ǵımarat. Bir jaǵy qorym, ekinshi jaǵy tabynatyn jer, eskertkish bolǵan. Muny sáýlet ónerinde zıggýrat ǵımaraty deıdi. Kóne Mesopotamıa men Elam jerinde salynǵan kóp keshendi ǵımarat túri.

Bul mavzoleı jer silkinisi kezinde qırap, qazir úıindisi qalǵan. Túrkıanyń Bodrým qalasyna jaqyn jerde ornalasqan.

Rodos alaby. Jerorta teńiziniń Rodos aralyndaǵy kún kudaıy – Gelıostyń alyp músini. Nebári 65 jyl ǵana turǵan. Jer silkinisi kezinde jermen jeksen boldy. B.z.d İİİ ǵasyrda salynǵan.

Ony Rodos aralynyń halqy Eskendir Zulqarnaıyn qolbasshysynyń uly Demetrıı Zulqarnaıyn bastaǵan áskerdi keri qaıtaryp, jaýdy jeńgen jeńisi úshin salǵan. Alyp músindi 45 metr etip soqqan.

Aleksandrıa shamshyraǵy. Mysyrdyń Aleksandrıa qalasyna jaqyn Faros aralyndaǵy shamshyraq. Álemniń jetinshi keremeti. Ókinishke oraı, ol da jer silkinisi kezinde qıraǵan. Bir emes, birneshe jer silkinisin bastan keshken.

Ǵımarattyń arnaıy qyzmeti bolǵan. Jerorta teńizinde adasqan kemeshilerge jol kórsetý úshin ári teńizdiń basqa araldarymen shatastyryp almas úshin salynǵan.

Nazar aýdar:

Álemniń jańa jeti keremeti