Alúmını jáne onyń qosylystary
Qazirgi zaman talabyna saı mektepte sabaq úrdisine dástúrli ádisterdiń ornyna jańa tehnologıalardy engize otyryp, oqýshylardyń bilimin tereńdetýge bolady. Óz tájirıbemde sońǵy jyldary J Qaraevtiń oqytýdy derbestendirý men deńgeılep saralaý ádisterine negizdelgen tehnologıasyn paıdalanyp júrmin. Bunyń tıimdiligi oqýshylardyń pánge qyzyǵýyn oıatyp, óz betimen bilim alýyna, óz oıyn erkin jetkizýge, ózindik pikir aıtýǵa jeteleıdi.
Tómende «Alúmını jáne onyń qosylystary» taqyryby boıynsha qurylǵan jańa sabaqty usynyp otyrmyn.
Sabaqtyń maqsaty alúmınıdiń tabıǵatta kezdesýi, negizgi qasıetteri, alynýy,qoldanylýy týraly túsinik bere otyryp, alúmını men onyń mańyzdy qosylystarynyń eki jaqty qasıet kórsetetin mánin ashý ; oqýshylardyń zeıinin,tanymdyq belsendiligin, ózindik pikirin qalyptastyrý, tulǵalyq qasıetterin damytý, sabaqtyń mazmuny boıynsha alǵyrttyqqa, óz betinshe jumys júrgizýlerine, izdenimpazdyqqa jáne ózgeniń pikirimen sanasýǵa tárbıeleý.
Jańa sabaqta deńgeılep - saralaý, aqparatty - kompleksti, suraq-jaýap, toptyq ádisteri qoldanylyp, ınteraktıvti taqta, alúmosılıkattar tirek –syzbasy, hımıalyq reaktıvter men ydystar, tanymdyq tapsyrmalar,slaıd kórneki quraldar retinde paıdalanyldy.
Sabaq birneshe kezeńge bólinip ótkiziledi.
I kezeń. Jańa bilimdi meńgertýge daıarlyq kezeńi ;
II kezeń. Jańa bilimdi meńgertý kezeńi ;
III kezeń. Deńgeılik tapsyrmalar ;
IV kezeń. Qorytyndy.
I kezeńde jańa taqyrypty meńgertý úshin oǵan negiz bolatyndaı suraqtar qoıylady.
Oǵan 3 mınýt ýaqyt ketedi. Interaktıvti taqtada qoıylǵan suraqtarǵa oqýshylar jaýap beredi. Munda oqýshylar alúmınıııge sıpattama berip, oılaryn tolyqtyrady.
1.Alúmınıdiń hımıalyq tańbasy qandaı ?
2.Alúmınıdiń salystyrmaly atomdyq massasy qansha? 3. Perıodtyq júıedegi orny qandaı ?
4.Valenttiligi men totyǵý dárejesin ata. 5.Alúmınıdiń atomdyq qurylysyn, elektrondyq formýlasyn jaz.
II kezeńde jańa taqyryp boıynsha oqýshylar óz betimen oqýlyqtan bilim alyp, tapsyrmalar oryndaıdy.
a) Alúmınıdiń qurylymdyq formýlasyn jazyńdar.
á) Alúmınıdiń fızıkalyq qasıetterin tirek - syzba belgileri arqyly sıpattama berińder.
b) Alúmınıdiń tabıǵatta kezdesýi men alynýyna túsinik berińder.
v) Alúmını jáne onyń qosylystarynyń hımıalyq qasıetterin sıpattaıtyn reaksıa teńdeýlerin jazyńyz. ( Keste toltyrady) Interaktıvti taqtanyń múmkinshiligin paıdalaný arqyly jattyǵý oryndalyp, syzbanusqa, tirek - syzba arqyly hımıalyq qasıetteri retimen taldanylady. Oqýshylar bir-birimen aqyldasyp, senim artyp, ózin-ózi syılaý, sóıleý mádenıeti, óz betinshe jumys isteýge daǵdylanady. 10 mınýt ótken soń oqýshylarmen osy suraqtardy birge talqylaımyn. Oǵan 7 mınýt ýaqyt jetedi. Munan keıin alúmınıdiń bıologıalyq róli men alúmını óndirisine toqtaldym. Adam aǵzasynyń 10% quraıdy. Qan uıyǵanda ókpede, baýyrda, súıekte, shashta, júıke júıesiniń mı qyrtysynyń quramyna enedi jáne konsentrlenedi. Táýliktik qajettiligi adamǵa 47 mg. Alúmını epıtelıı jáne baılanystyrǵysh ulpalardyń damýyna jáne súıek ulpalarynyń túzilýine, fosfor almasýyna áser etedi.
Eń sapaly alúmınıdiń eń joǵarǵy standarty A-9 markasy bolsa, búginde Qazaqstan elektrolız zaýyty A-85 markaly sapaly alúmını óndirisin jolǵa qoıǵan. Ádette, jańa salynǵan óndiris oshaqtarynda A-6 markaly ónimder shyǵaratyny belgili. Al Qazaqstan bolsa A-8, A-85 markaly alúmınıdi shyǵaratyn deńgeıge jetkenin maqtanyshpen aıtýǵa bolady. Qazaq jerinde óndirilgen ónim halyqaralyq standartqa saı bolyp, Londonda metaldar bırjasyna tirkeldi.
g) Sáıkestendirý test oryndalyp, Venn dıagramsy toltyrylady.
III kezeńde oqýshylar deńgeılik tapsyrmalar oryndaıdy. (12 mın)
1-deńgeı. (5 upaı) Oqytýshylyq Hımıalyq dıktant
1. Alúmınıdiń atomdyq qurylysy. ........
2. Alúmını tabıǵatta taralýy boıynsha....... orynda tur. 3. Jer qyrtysynyń negizgi massasyn....quraıdy.
4. Qosylystaryndaǵy totyǵý dárejesi......
5. Alúmınıdiń tabıǵattaǵy negizgi qosylystary............
6. Qazaqstanda boksıtterdiń belgili ken oryndary bar, olar......... jáne......
7. Alúmınıdiń krıstaldyq tory......
8. Negizgi quımalary........
9. Bolat, shoıyn betin alúmınımen qaptaý.......
10. Alúmını azot qyshqylymen árekettespeıdi, sebebi............
2-deńgeı. (10 upaı) Algorıtimdik 1. Alúmınıdiń myna zattarmen: a) brommen ;
b) mys súlfaty eritindisimen ;
v) kúkúrt qyshqylymen (suıytylǵan); g) hrom (III) oksıdimen árekettesýiniń reaksıa teńdeýlerin jazyńdar.
2. Hımıalyq reaksıalardyń úsh tıpin paıdalanyp, AlCl3 alýdyń reaksıa teńdeýlerin jazyńdar. 3. Aınalýlardy júzege asyryńdar:
Al→Al2O3→AlCl3→Al(NO3)3→ Al(OH)3→Al2O3→Al
3-deńgeı (15 upaı) Evrıstıkalyq
1.Zat mólsheri 0,2 mol alúmını tuz qyshqylymen áreketteskende neshe mol sýtek bólinedi? 2. 10g alúmını men mys qospasy tuz qyshqylymen óńdeldi. Bólingen gazdyń alatyn kólemi 6,72l (q.j). Qospadaǵy árbir metaldyń massalyq úlesin anyqtańdar.
4-deńgeı (20 upaı) Shyǵarmashylyq
Zerthanalyq jumys. Úsh synaýyqta alúmını hlorıdiniń, temir(III ) hlorıdiniń jáne natrıı hlorıdiniń eritindileri berilgen. Osy tuzdardy bir ǵana reaktıv kómegimen qalaı anyqtaýǵa bolady?
Ne isteldi?
Ne baıqaldy?
Qorytyndy
IV kezeńde deńgeılik tapsyrmalardy aıaqtap, oqýshylardyń bilimderi baǵalanǵannan keıin, jańa taqyryp qorytyndylanady. (5 mın)
Sabaqta saralap-deńgeılep oqytý tehnologıasyn paıdalaný arqyly oqýshylardyń belsendiligin arttyrýǵa, izdengishtik qasıetin ashýǵa, deńgeılik múmkindigin anyqtaýǵa múmkindik týdy. Oqytý maqsaty bilim talabyna saı júrgizilip nátıjeli qorytyndy berdi. Alúmını jáne onyń qosylystary týraly túsiniktiń qalyptasýy búkil sabaq boıy kórinip, jospar tolyǵymen oryndaldy. Qoryta aıtqanda, jańa mazmundy bilim berý júıesindegi pedagogıkalyq tehnologıalardyń alatyn orny erekshe. Oqytý tehnologıalaryn saýatty qoldana bilgen ár ustazdyń bilim berý úrdisi nátıjeli jáne sapaly bolatyny sózsiz.
Tómende «Alúmını jáne onyń qosylystary» taqyryby boıynsha qurylǵan jańa sabaqty usynyp otyrmyn.
Sabaqtyń maqsaty alúmınıdiń tabıǵatta kezdesýi, negizgi qasıetteri, alynýy,qoldanylýy týraly túsinik bere otyryp, alúmını men onyń mańyzdy qosylystarynyń eki jaqty qasıet kórsetetin mánin ashý ; oqýshylardyń zeıinin,tanymdyq belsendiligin, ózindik pikirin qalyptastyrý, tulǵalyq qasıetterin damytý, sabaqtyń mazmuny boıynsha alǵyrttyqqa, óz betinshe jumys júrgizýlerine, izdenimpazdyqqa jáne ózgeniń pikirimen sanasýǵa tárbıeleý.
Jańa sabaqta deńgeılep - saralaý, aqparatty - kompleksti, suraq-jaýap, toptyq ádisteri qoldanylyp, ınteraktıvti taqta, alúmosılıkattar tirek –syzbasy, hımıalyq reaktıvter men ydystar, tanymdyq tapsyrmalar,slaıd kórneki quraldar retinde paıdalanyldy.
Sabaq birneshe kezeńge bólinip ótkiziledi.
I kezeń. Jańa bilimdi meńgertýge daıarlyq kezeńi ;
II kezeń. Jańa bilimdi meńgertý kezeńi ;
III kezeń. Deńgeılik tapsyrmalar ;
IV kezeń. Qorytyndy.
I kezeńde jańa taqyrypty meńgertý úshin oǵan negiz bolatyndaı suraqtar qoıylady.
Oǵan 3 mınýt ýaqyt ketedi. Interaktıvti taqtada qoıylǵan suraqtarǵa oqýshylar jaýap beredi. Munda oqýshylar alúmınıııge sıpattama berip, oılaryn tolyqtyrady.
1.Alúmınıdiń hımıalyq tańbasy qandaı ?
2.Alúmınıdiń salystyrmaly atomdyq massasy qansha? 3. Perıodtyq júıedegi orny qandaı ?
4.Valenttiligi men totyǵý dárejesin ata. 5.Alúmınıdiń atomdyq qurylysyn, elektrondyq formýlasyn jaz.
II kezeńde jańa taqyryp boıynsha oqýshylar óz betimen oqýlyqtan bilim alyp, tapsyrmalar oryndaıdy.
a) Alúmınıdiń qurylymdyq formýlasyn jazyńdar.
á) Alúmınıdiń fızıkalyq qasıetterin tirek - syzba belgileri arqyly sıpattama berińder.
b) Alúmınıdiń tabıǵatta kezdesýi men alynýyna túsinik berińder.
v) Alúmını jáne onyń qosylystarynyń hımıalyq qasıetterin sıpattaıtyn reaksıa teńdeýlerin jazyńyz. ( Keste toltyrady) Interaktıvti taqtanyń múmkinshiligin paıdalaný arqyly jattyǵý oryndalyp, syzbanusqa, tirek - syzba arqyly hımıalyq qasıetteri retimen taldanylady. Oqýshylar bir-birimen aqyldasyp, senim artyp, ózin-ózi syılaý, sóıleý mádenıeti, óz betinshe jumys isteýge daǵdylanady. 10 mınýt ótken soń oqýshylarmen osy suraqtardy birge talqylaımyn. Oǵan 7 mınýt ýaqyt jetedi. Munan keıin alúmınıdiń bıologıalyq róli men alúmını óndirisine toqtaldym. Adam aǵzasynyń 10% quraıdy. Qan uıyǵanda ókpede, baýyrda, súıekte, shashta, júıke júıesiniń mı qyrtysynyń quramyna enedi jáne konsentrlenedi. Táýliktik qajettiligi adamǵa 47 mg. Alúmını epıtelıı jáne baılanystyrǵysh ulpalardyń damýyna jáne súıek ulpalarynyń túzilýine, fosfor almasýyna áser etedi.
Eń sapaly alúmınıdiń eń joǵarǵy standarty A-9 markasy bolsa, búginde Qazaqstan elektrolız zaýyty A-85 markaly sapaly alúmını óndirisin jolǵa qoıǵan. Ádette, jańa salynǵan óndiris oshaqtarynda A-6 markaly ónimder shyǵaratyny belgili. Al Qazaqstan bolsa A-8, A-85 markaly alúmınıdi shyǵaratyn deńgeıge jetkenin maqtanyshpen aıtýǵa bolady. Qazaq jerinde óndirilgen ónim halyqaralyq standartqa saı bolyp, Londonda metaldar bırjasyna tirkeldi.
g) Sáıkestendirý test oryndalyp, Venn dıagramsy toltyrylady.
III kezeńde oqýshylar deńgeılik tapsyrmalar oryndaıdy. (12 mın)
1-deńgeı. (5 upaı) Oqytýshylyq Hımıalyq dıktant
1. Alúmınıdiń atomdyq qurylysy. ........
2. Alúmını tabıǵatta taralýy boıynsha....... orynda tur. 3. Jer qyrtysynyń negizgi massasyn....quraıdy.
4. Qosylystaryndaǵy totyǵý dárejesi......
5. Alúmınıdiń tabıǵattaǵy negizgi qosylystary............
6. Qazaqstanda boksıtterdiń belgili ken oryndary bar, olar......... jáne......
7. Alúmınıdiń krıstaldyq tory......
8. Negizgi quımalary........
9. Bolat, shoıyn betin alúmınımen qaptaý.......
10. Alúmını azot qyshqylymen árekettespeıdi, sebebi............
2-deńgeı. (10 upaı) Algorıtimdik 1. Alúmınıdiń myna zattarmen: a) brommen ;
b) mys súlfaty eritindisimen ;
v) kúkúrt qyshqylymen (suıytylǵan); g) hrom (III) oksıdimen árekettesýiniń reaksıa teńdeýlerin jazyńdar.
2. Hımıalyq reaksıalardyń úsh tıpin paıdalanyp, AlCl3 alýdyń reaksıa teńdeýlerin jazyńdar. 3. Aınalýlardy júzege asyryńdar:
Al→Al2O3→AlCl3→Al(NO3)3→ Al(OH)3→Al2O3→Al
3-deńgeı (15 upaı) Evrıstıkalyq
1.Zat mólsheri 0,2 mol alúmını tuz qyshqylymen áreketteskende neshe mol sýtek bólinedi? 2. 10g alúmını men mys qospasy tuz qyshqylymen óńdeldi. Bólingen gazdyń alatyn kólemi 6,72l (q.j). Qospadaǵy árbir metaldyń massalyq úlesin anyqtańdar.
4-deńgeı (20 upaı) Shyǵarmashylyq
Zerthanalyq jumys. Úsh synaýyqta alúmını hlorıdiniń, temir(III ) hlorıdiniń jáne natrıı hlorıdiniń eritindileri berilgen. Osy tuzdardy bir ǵana reaktıv kómegimen qalaı anyqtaýǵa bolady?
Ne isteldi?
Ne baıqaldy?
Qorytyndy
IV kezeńde deńgeılik tapsyrmalardy aıaqtap, oqýshylardyń bilimderi baǵalanǵannan keıin, jańa taqyryp qorytyndylanady. (5 mın)
Sabaqta saralap-deńgeılep oqytý tehnologıasyn paıdalaný arqyly oqýshylardyń belsendiligin arttyrýǵa, izdengishtik qasıetin ashýǵa, deńgeılik múmkindigin anyqtaýǵa múmkindik týdy. Oqytý maqsaty bilim talabyna saı júrgizilip nátıjeli qorytyndy berdi. Alúmını jáne onyń qosylystary týraly túsiniktiń qalyptasýy búkil sabaq boıy kórinip, jospar tolyǵymen oryndaldy. Qoryta aıtqanda, jańa mazmundy bilim berý júıesindegi pedagogıkalyq tehnologıalardyń alatyn orny erekshe. Oqytý tehnologıalaryn saýatty qoldana bilgen ár ustazdyń bilim berý úrdisi nátıjeli jáne sapaly bolatyny sózsiz.
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
