Amerıka Qurama Shtattary
Sabaqtyń barysy
1 Uıymdastyrý kezeńi ( 2 mınýt)
Stýdenttermen sálemdesý, sabaqqa qatysýyn tekserý. Sabaqqa qajetti qural - jabdyqtaryn túgeldeý.
2 Úı tapsyrmasyn tekserý (10 mınýt)
1) Shyǵys Eýropa elderin ata (Chehıa, Slovakıa, Vengrıa, Rýmynıa, Bolgarıa, Serbıa, Chernogorıa, Slovenıa, Horvatıa, Bosnıa jáne Gersegovına, Makedonıa, Albanıa, Polsha, Latvıa, Lıtva, Estonıa)
2) Shyǵys Eýropadaǵy halqy kóp el (Polsha 38, 5 mln)
3) Shyǵys Eýropadaǵy halqy az el (Estonıa 1, 3 mln)
4) Shyǵys Eýropanyń eń basty kólik túri (temirjol)
3 Jańa taqyrypty túsindirý (20 mınýt)
Muǵalim: Búgingi bizdiń sabaq konferensıa túrinde ótedi. Konferensıaǵa top stýdentteri. Olardyń ishinde: tilshiler, jýrnalıs, ekologtar, AQSH - tan kelgen qonaqtar.
Osy kisilerdiń baıandamalaryn tyńdap, jýrnalıs, tilshilerdiń suraqtaryna jaýap bere otyryp, biz AQSH elimen tanysamyz. Bul eldi jete bilýge tyrysamyz.
Al, jýrnalıster ózderiniń jazatyn maqalasynyń tezısin jazýǵa kelgen. Endigi sóz, bizge AQSH - tan kelgen qonaqtar ne daıyndap ákelgenin tyńdap kóreıik.
AQSH - tan kelgen qonaqtar baıandamasyn oqıdy.
Amerıka Qurama Shtattary
1 qonaq: Amerıka Qurama Shtattary – dúnıejúzindegi asa iri memleketterdiń biri. Ol jeriniń aýdany jóninen Reseı, Kanada, Qytaıdan keıingi tórtinshi orynda. Memlekettik qurylymy jóninen AQSH 50 shtattan, el astanasy – Vashıngton qalasy ornalasqan Kolýmbıa federaldy okrýginen turatyn federasıalyq respýblıka bolyp tabylady. Respýblıkany prezıdent basqarady, ol 4 jyl merzimge saılanady. AQSH 5 saǵattyq beldeýde ornalasqan.
2 qonaq: 16 ǵasyrda Soltústik Amerıkaǵa eýropalyqtar qonys aýdara bastady. 1607 jyly qazirgi AQSH jerindegi Vırgınıa shtatynda alǵashqy qonystar paıda bolǵan. Massachýsets shyǵanaǵy jaǵalaýyna aǵylshyn qonys aýdarýshylary kelip jetti. Osy aımaqta paıda bolǵan Jańa Anglıanyń turǵyndary ıankı dep atalady. Vırgınıalyq jer ıelenýshi Djordj Vashıngton basqarǵan azattyq úshin kúres 1776 jyly 4 shildede jańa memleket – AQSH paıda bolýymen aıaqtaldy.
3 qonaq: Batysta Kordılera taý júıesi ornalasqan. Kordıleranyń el aýmaǵyndaǵy eń bıik núktesi – Mak - Kınlı taýy (6193m). Shyǵysynda alasa Appalach taýy ornalasqan. Eldiń ortalyq bóliginde Uly jáne Ortalyq jazyqtar jatyr. AQSH jerine tabıǵat apattary jıi bolyp turady. Jer silkinisteri, tornado. Eń iri ózeni – Mıssısıpı.
4 qonaq: AQSH halqy 317, 7 mln adam. Halqy sany jaǵynan Qytaı men Úndistannan keıingi úshinshi orynda. Týý óte tómen. Orta uzaqtyǵy er adam – 76 jas, áıel – 81 jas. AQSH kóp ultty el. Dinı quramy da óte kúrdeli. El aýmaǵynda halyq birkelki qonystanbaǵan. AQSH halqynyń ortasha tyǵyzdyǵy jóninen on segizinshi orynda. 81 paıyzy qalada turady. Úlken 3 megalopolıs bar: «Bosvash», «Chıpıtts», «San - San».
5 qonaq: Sharýashylyǵy jedel ósýde. Elde metalýrgıa, otyn - energetıka, mashına, elektrondyq jáne elektr tehnıkasyn jasaý ónerkásibi, hımıa, jeńil ónerkásipteri kúshti damyǵan. Tabıǵı gaz óndirýden 1 oryn alady. AQSH ta 20 shtatta avtomobıl shyǵarylady. Avtomobıl astanasy – Detroıt. Montana, Soltústik Dakota, Oklahoma, Kanzas, Kolorado shtattary ornalasqan jer «bıdaı beldeýi», Ortalyq jazyq «júgeri beldeýi», Meksıka shyǵanaǵy jaǵalaýy «maqta beldeýi», Uly kólder mańy men soltústik – shyǵys shtattar « sút beldeýi», Uly jazyqtar men batys shtattar «mal sharýashylyǵy beldeýi» ornalasqan.
Baıandamadan keıin tilshiler (eki tilshi ) qonaqtarǵa suraqtaryn qoıa bastaıdy.
1 tilshi:
1) AQSH qaıda ornalasqan? (Soltústik Amerıka qurlyǵynda)
2) AQSH neshe shtatty toǵystyryp tur? (50 shtattan, onyń 48 shoǵyrlana, al 2 alshaq ornalasqan).
3) AQSH - tyń jer kólemi, halqynyń sany qansha? (9, 5 mln sh. sh., 317, 7 mln adam).
4) Tabıǵat ereksheligi qandaı? (Atlant pen Tynyq muhıttarynyń arasynda ornalasqan AQSH eli birneshe ýaqyt beldeýlerine bólinedi. Alyp jatqan aýmaǵynyń úlkendigine baılanysty AQSH jeriniń klımat jaǵdaılary da alýan túrli.).
2 tilshi:
1) AQSH - ta qandaı ózender bar? (Mıssısıpı, Mıssýrı, Rıo - Kolorado jáne Rıo - Gande)
2) Uly kólderdi AQSH - tyń «úshinshi teńiz jaǵalaýy» dep atalýy nelikten? (Áýlıe Lavrentıı ózeni arqyly Uly kólder jaǵalaýyndaǵy teńiz porttarynan Atlant muhıtyna tikeleı shyǵýǵa bolady.)
3) Qandaı memlekettermen ekonomıkalyq qarym - qatynasta? (Negizgi saýda seriktestikteri – Batys Eýropa elderi, Kanada, Meksıka, Japonıa. AQSH - pen Qazaqstannyń ekonomıkalyq baılanysy 20 ǵasyrdyń 90 - jyldarynda damı bastady. Ondaǵan amerıkan fırmalary men kásipkerleri jáne belgili bankiler Qazaqstanda túrli salalar boıynsha jumys isteıdi).
(Jýrnalıs osy kezde klaster túrinde tezısin quraı beredi.)
Muǵalim: Sizder maqalańyzdyń tezısin jasańyzdar.
Muǵalim: Mine, Amerıka Qurama Shtattarymen tanysyp jatyrmyz. AQSH - tyń qaıda ornalasqanyn, tabıǵatynyń ǵajaıyp keremettigin. Al endi, AQSH - tyń ekologıalyq jaǵdaıy qandaı eken? Ekologtardyń pikirin tyńdap kóreıik.
Ekolog: (Baıandamasyn oqıdy)
Qazaqstan men AQSH ekologıa salasyndaǵy yntymaqtastyqty nyǵaıtýdy kózdep otyr. Qazaqstan men Amerıkanyń tabıǵat qorǵaý vedomstvolarynyń arasyndaǵy yntymaqtastyq máselelerin talqylaý, tabıǵat qorǵaý zańyn buzǵandarǵa sanksıa qoldaný boıynsha tájirıbe almasý, Qazaqstan aýmaǵyn zıandy qaldyqtardan tazartý jónindegi jobalarǵa AQSH mamandarynyń qatysýy.
AQSH ekologıalyq jaǵdaıynyń nasharlaý sebebi — hımıa ónerkásibiniń jáne mashına jasaý ónerkásibiniń joǵary qarqynmen damynyń nátıjesinde óndiris qaldyqtarynyń kóbeıýimen túsindiriledi. Jáne de bul jerde Nevada shtatynda atomdyq jarylys jasalǵan, sonyń zardaptary álide bolsa kúshin joımaı tur.
Muǵalim: Rahmet baıandamańyzǵa. Munda tilshiler jaǵynan suraqtar týyndady.
Tilshiler:
1) AQSH - tyń eń bıik núktesi (Mak - Kınlı shyńy)
2) AQSH - tyń avtomobıl astanasy? (Detroıt)
3) AQSH - tyń tabıǵatyna mashına jasaý salasynyń qanshalyqty zıandylyǵy týraly aıtyp berińizshi.
Muǵalim: Búgingi konferensıadaǵy qonaqtardyń arqasynda biz AQSH - pen tanystyq. Endigi sóz jýrnalıske bereıik.
Jýrnalıs: (taqtaǵa shyǵyp jazady: klaster, oqýshylar dápterlerine jazyp alady).
Búgingi taqyryptyń tezısi osyndaı: «Amerıka Qurama Shtattary – Amerıkanyń eń joǵary damyǵan memleketi».
Muǵalim: Baıandamańyzǵa kóp rahmet. Halqymyz jerdi asa qurmet tutyp, oǵan bas ıgen. Bizdiń bul áreketimiz Qazaqstannyń seriktesi bolyp sanalatyn AQSH elin taný. Árıne, bizde sol Amerıka Qurama Shtatyndaı eń joǵary damyǵan elder qataryna qosylamyz. Ózimizdiń qorshaǵan ortamyzdy taza ustap, damyǵan 50 eldiń qatarynan tabylý óz qolymyzda. Tabıǵatty aıalaıyq!
4 Jańa sabaqty bekitý (5 mınýt)
«Kim jyldam?» oıyny arqyly barlyq synyp ujymy jumys isteıdi. Stýdentterdi jyldamdyqqa, alǵyrlyqqa, bilimdilikke tárbıeleý.
1. Dúnıejúzi boıynsha AQSH ónerkásip ónimderin shyǵarý jóninen neshinshi orynda? (1)
2. Ónerkásip taýarlaryn shyǵarýdan álemniń kez kelgen memleketimen básekelestik qabileti. (Joǵary)
3. AQSH - tyń dúnıejúzilik naryqtaǵy dástúrli ónerkásip salasy. (Avtomobıl jasaý)
4. AQSH - tyń avtomobıl kompanıalaryn ata. (Djeneral Motors, Kraısler, Ford Motors)
5. Avıasıalyq tehnıka jasaýdan neshinshi orynda? (1)
6. Munaı hımıasynyń astanasy. (Húston)
7. Qazaqstandaǵy AQSH - tyń munaı salasyndaǵy kompanıasy. (Shevron, Teksako)
8. Kokstelinetin kómir alaptary. (Appalachta)
9. Telekomýnıkasıalyq jabdyqtar, mıkrosulbalar jasaýdan neshinshi orynda? (2)
10. Sıetl qalasynda 1916 jyly qandaı zaýyt salyndy? (Boıng)
11) AQSH - ǵy eń bıik ǵımarat?(«Sırs Taýer»)
12) AQSH - tyń áskerı - ónerkásip ortalyǵy? ( Kalıfornıa)
13) «Koka - kola» fırmasy ornalasqan qala? (Atlanta)
14) Áıgili Gollıvýd «Kıno fabrıkasy» qaıda qalada ornalasqan? (Los - Andjeleste)
15) İri kól mańy megapolısin ata. («Chıpıtts»)
16) Munaı baılyǵymen áıgili shtat? (Tehas shtaty)
17) Kıno juldyzdary turatyn ataqty aýdany? (Beverlı - Hıllz aýdany)
18) Hústonda AQSH - tyń ǵaryshqa ushý barysyn basqarý ortalyǵy? (NASA)
5 Baǵalaý (2 mınýt)
Ótken sabaq boıynsha jáne jańa sabaq boıynsha jaýap berýlerimen baǵalanady.
6 Úıge tapsyrma ( 1 mınýt)
Amerıka Qurama Shtattary
1 Uıymdastyrý kezeńi ( 2 mınýt)
Stýdenttermen sálemdesý, sabaqqa qatysýyn tekserý. Sabaqqa qajetti qural - jabdyqtaryn túgeldeý.
2 Úı tapsyrmasyn tekserý (10 mınýt)
1) Shyǵys Eýropa elderin ata (Chehıa, Slovakıa, Vengrıa, Rýmynıa, Bolgarıa, Serbıa, Chernogorıa, Slovenıa, Horvatıa, Bosnıa jáne Gersegovına, Makedonıa, Albanıa, Polsha, Latvıa, Lıtva, Estonıa)
2) Shyǵys Eýropadaǵy halqy kóp el (Polsha 38, 5 mln)
3) Shyǵys Eýropadaǵy halqy az el (Estonıa 1, 3 mln)
4) Shyǵys Eýropanyń eń basty kólik túri (temirjol)
3 Jańa taqyrypty túsindirý (20 mınýt)
Muǵalim: Búgingi bizdiń sabaq konferensıa túrinde ótedi. Konferensıaǵa top stýdentteri. Olardyń ishinde: tilshiler, jýrnalıs, ekologtar, AQSH - tan kelgen qonaqtar.
Osy kisilerdiń baıandamalaryn tyńdap, jýrnalıs, tilshilerdiń suraqtaryna jaýap bere otyryp, biz AQSH elimen tanysamyz. Bul eldi jete bilýge tyrysamyz.
Al, jýrnalıster ózderiniń jazatyn maqalasynyń tezısin jazýǵa kelgen. Endigi sóz, bizge AQSH - tan kelgen qonaqtar ne daıyndap ákelgenin tyńdap kóreıik.
AQSH - tan kelgen qonaqtar baıandamasyn oqıdy.
Amerıka Qurama Shtattary
1 qonaq: Amerıka Qurama Shtattary – dúnıejúzindegi asa iri memleketterdiń biri. Ol jeriniń aýdany jóninen Reseı, Kanada, Qytaıdan keıingi tórtinshi orynda. Memlekettik qurylymy jóninen AQSH 50 shtattan, el astanasy – Vashıngton qalasy ornalasqan Kolýmbıa federaldy okrýginen turatyn federasıalyq respýblıka bolyp tabylady. Respýblıkany prezıdent basqarady, ol 4 jyl merzimge saılanady. AQSH 5 saǵattyq beldeýde ornalasqan.
2 qonaq: 16 ǵasyrda Soltústik Amerıkaǵa eýropalyqtar qonys aýdara bastady. 1607 jyly qazirgi AQSH jerindegi Vırgınıa shtatynda alǵashqy qonystar paıda bolǵan. Massachýsets shyǵanaǵy jaǵalaýyna aǵylshyn qonys aýdarýshylary kelip jetti. Osy aımaqta paıda bolǵan Jańa Anglıanyń turǵyndary ıankı dep atalady. Vırgınıalyq jer ıelenýshi Djordj Vashıngton basqarǵan azattyq úshin kúres 1776 jyly 4 shildede jańa memleket – AQSH paıda bolýymen aıaqtaldy.
3 qonaq: Batysta Kordılera taý júıesi ornalasqan. Kordıleranyń el aýmaǵyndaǵy eń bıik núktesi – Mak - Kınlı taýy (6193m). Shyǵysynda alasa Appalach taýy ornalasqan. Eldiń ortalyq bóliginde Uly jáne Ortalyq jazyqtar jatyr. AQSH jerine tabıǵat apattary jıi bolyp turady. Jer silkinisteri, tornado. Eń iri ózeni – Mıssısıpı.
4 qonaq: AQSH halqy 317, 7 mln adam. Halqy sany jaǵynan Qytaı men Úndistannan keıingi úshinshi orynda. Týý óte tómen. Orta uzaqtyǵy er adam – 76 jas, áıel – 81 jas. AQSH kóp ultty el. Dinı quramy da óte kúrdeli. El aýmaǵynda halyq birkelki qonystanbaǵan. AQSH halqynyń ortasha tyǵyzdyǵy jóninen on segizinshi orynda. 81 paıyzy qalada turady. Úlken 3 megalopolıs bar: «Bosvash», «Chıpıtts», «San - San».
5 qonaq: Sharýashylyǵy jedel ósýde. Elde metalýrgıa, otyn - energetıka, mashına, elektrondyq jáne elektr tehnıkasyn jasaý ónerkásibi, hımıa, jeńil ónerkásipteri kúshti damyǵan. Tabıǵı gaz óndirýden 1 oryn alady. AQSH ta 20 shtatta avtomobıl shyǵarylady. Avtomobıl astanasy – Detroıt. Montana, Soltústik Dakota, Oklahoma, Kanzas, Kolorado shtattary ornalasqan jer «bıdaı beldeýi», Ortalyq jazyq «júgeri beldeýi», Meksıka shyǵanaǵy jaǵalaýy «maqta beldeýi», Uly kólder mańy men soltústik – shyǵys shtattar « sút beldeýi», Uly jazyqtar men batys shtattar «mal sharýashylyǵy beldeýi» ornalasqan.
Baıandamadan keıin tilshiler (eki tilshi ) qonaqtarǵa suraqtaryn qoıa bastaıdy.
1 tilshi:
1) AQSH qaıda ornalasqan? (Soltústik Amerıka qurlyǵynda)
2) AQSH neshe shtatty toǵystyryp tur? (50 shtattan, onyń 48 shoǵyrlana, al 2 alshaq ornalasqan).
3) AQSH - tyń jer kólemi, halqynyń sany qansha? (9, 5 mln sh. sh., 317, 7 mln adam).
4) Tabıǵat ereksheligi qandaı? (Atlant pen Tynyq muhıttarynyń arasynda ornalasqan AQSH eli birneshe ýaqyt beldeýlerine bólinedi. Alyp jatqan aýmaǵynyń úlkendigine baılanysty AQSH jeriniń klımat jaǵdaılary da alýan túrli.).
2 tilshi:
1) AQSH - ta qandaı ózender bar? (Mıssısıpı, Mıssýrı, Rıo - Kolorado jáne Rıo - Gande)
2) Uly kólderdi AQSH - tyń «úshinshi teńiz jaǵalaýy» dep atalýy nelikten? (Áýlıe Lavrentıı ózeni arqyly Uly kólder jaǵalaýyndaǵy teńiz porttarynan Atlant muhıtyna tikeleı shyǵýǵa bolady.)
3) Qandaı memlekettermen ekonomıkalyq qarym - qatynasta? (Negizgi saýda seriktestikteri – Batys Eýropa elderi, Kanada, Meksıka, Japonıa. AQSH - pen Qazaqstannyń ekonomıkalyq baılanysy 20 ǵasyrdyń 90 - jyldarynda damı bastady. Ondaǵan amerıkan fırmalary men kásipkerleri jáne belgili bankiler Qazaqstanda túrli salalar boıynsha jumys isteıdi).
(Jýrnalıs osy kezde klaster túrinde tezısin quraı beredi.)
Muǵalim: Sizder maqalańyzdyń tezısin jasańyzdar.
Muǵalim: Mine, Amerıka Qurama Shtattarymen tanysyp jatyrmyz. AQSH - tyń qaıda ornalasqanyn, tabıǵatynyń ǵajaıyp keremettigin. Al endi, AQSH - tyń ekologıalyq jaǵdaıy qandaı eken? Ekologtardyń pikirin tyńdap kóreıik.
Ekolog: (Baıandamasyn oqıdy)
Qazaqstan men AQSH ekologıa salasyndaǵy yntymaqtastyqty nyǵaıtýdy kózdep otyr. Qazaqstan men Amerıkanyń tabıǵat qorǵaý vedomstvolarynyń arasyndaǵy yntymaqtastyq máselelerin talqylaý, tabıǵat qorǵaý zańyn buzǵandarǵa sanksıa qoldaný boıynsha tájirıbe almasý, Qazaqstan aýmaǵyn zıandy qaldyqtardan tazartý jónindegi jobalarǵa AQSH mamandarynyń qatysýy.
AQSH ekologıalyq jaǵdaıynyń nasharlaý sebebi — hımıa ónerkásibiniń jáne mashına jasaý ónerkásibiniń joǵary qarqynmen damynyń nátıjesinde óndiris qaldyqtarynyń kóbeıýimen túsindiriledi. Jáne de bul jerde Nevada shtatynda atomdyq jarylys jasalǵan, sonyń zardaptary álide bolsa kúshin joımaı tur.
Muǵalim: Rahmet baıandamańyzǵa. Munda tilshiler jaǵynan suraqtar týyndady.
Tilshiler:
1) AQSH - tyń eń bıik núktesi (Mak - Kınlı shyńy)
2) AQSH - tyń avtomobıl astanasy? (Detroıt)
3) AQSH - tyń tabıǵatyna mashına jasaý salasynyń qanshalyqty zıandylyǵy týraly aıtyp berińizshi.
Muǵalim: Búgingi konferensıadaǵy qonaqtardyń arqasynda biz AQSH - pen tanystyq. Endigi sóz jýrnalıske bereıik.
Jýrnalıs: (taqtaǵa shyǵyp jazady: klaster, oqýshylar dápterlerine jazyp alady).
Búgingi taqyryptyń tezısi osyndaı: «Amerıka Qurama Shtattary – Amerıkanyń eń joǵary damyǵan memleketi».
Muǵalim: Baıandamańyzǵa kóp rahmet. Halqymyz jerdi asa qurmet tutyp, oǵan bas ıgen. Bizdiń bul áreketimiz Qazaqstannyń seriktesi bolyp sanalatyn AQSH elin taný. Árıne, bizde sol Amerıka Qurama Shtatyndaı eń joǵary damyǵan elder qataryna qosylamyz. Ózimizdiń qorshaǵan ortamyzdy taza ustap, damyǵan 50 eldiń qatarynan tabylý óz qolymyzda. Tabıǵatty aıalaıyq!
4 Jańa sabaqty bekitý (5 mınýt)
«Kim jyldam?» oıyny arqyly barlyq synyp ujymy jumys isteıdi. Stýdentterdi jyldamdyqqa, alǵyrlyqqa, bilimdilikke tárbıeleý.
1. Dúnıejúzi boıynsha AQSH ónerkásip ónimderin shyǵarý jóninen neshinshi orynda? (1)
2. Ónerkásip taýarlaryn shyǵarýdan álemniń kez kelgen memleketimen básekelestik qabileti. (Joǵary)
3. AQSH - tyń dúnıejúzilik naryqtaǵy dástúrli ónerkásip salasy. (Avtomobıl jasaý)
4. AQSH - tyń avtomobıl kompanıalaryn ata. (Djeneral Motors, Kraısler, Ford Motors)
5. Avıasıalyq tehnıka jasaýdan neshinshi orynda? (1)
6. Munaı hımıasynyń astanasy. (Húston)
7. Qazaqstandaǵy AQSH - tyń munaı salasyndaǵy kompanıasy. (Shevron, Teksako)
8. Kokstelinetin kómir alaptary. (Appalachta)
9. Telekomýnıkasıalyq jabdyqtar, mıkrosulbalar jasaýdan neshinshi orynda? (2)
10. Sıetl qalasynda 1916 jyly qandaı zaýyt salyndy? (Boıng)
11) AQSH - ǵy eń bıik ǵımarat?(«Sırs Taýer»)
12) AQSH - tyń áskerı - ónerkásip ortalyǵy? ( Kalıfornıa)
13) «Koka - kola» fırmasy ornalasqan qala? (Atlanta)
14) Áıgili Gollıvýd «Kıno fabrıkasy» qaıda qalada ornalasqan? (Los - Andjeleste)
15) İri kól mańy megapolısin ata. («Chıpıtts»)
16) Munaı baılyǵymen áıgili shtat? (Tehas shtaty)
17) Kıno juldyzdary turatyn ataqty aýdany? (Beverlı - Hıllz aýdany)
18) Hústonda AQSH - tyń ǵaryshqa ushý barysyn basqarý ortalyǵy? (NASA)
5 Baǵalaý (2 mınýt)
Ótken sabaq boıynsha jáne jańa sabaq boıynsha jaýap berýlerimen baǵalanady.
6 Úıge tapsyrma ( 1 mınýt)
Amerıka Qurama Shtattary
You Might Also Like
-
Dúnıetaný páninen test jumystary 3 - synypqa arnalǵan
