InfoHub Logo

Synyp: 6 «B»
Sabaqtyń taqyryby: Aqparatty shıfrleý
Osy sabaqta qol jetkiziletin oqý maqsattary (oqý baǵdarlamasyna silteme): 6. 2. 1. 1 - mátindik aqparatty kodtaý jáne dekodtaý
Sabaqtyń maqsaty: mátindik aqparattyń kodtaý jáne dekodtaýdy bilý, ártúrli shıfrleýdi qoldaný, óz betinshe shıfr qurastyrý
Baǵalaý krıterııi:
- mátindik aqparattyń kodtaý jáne dekodtaýdy biledi
- ártúrli shıfrleýdi qoldana alady
- óz betinshe shıfr qurastyrady
Tildik maqsattar Pánge tán leksıka men termınologıa:
 Kod, kodtaý, dekodtaý, mátin aqparaty, Sezardyń shıfry
Oqytýdyń tildik maqsaty:
Tyńdalym daǵdysy mátindik aqparatty kodtaý jáne dekodtaý aqparatyn alý barysynda;
Oqylym - jazylym daǵdysy shıfrdy paıdalanyp sóz qurastyrý barysynda jáne toppen jumys barysynda qalyptasady.
Aıtylym daǵdysy suraqtarǵa jaýap berý barysynda qalyptasady
Dıalog pen jazý úshin paıdaly sózder men tirkester:
Dekodtaý aqparat bolyp tabylady,... Eger shıfrlaý erejesi belgili bolsa nemese kodtaý kestesi bolsa,...
Qundylyqtarǵa baýlý«Máńgilik El» jalpyulttyq ıdeıasynyń «Qoǵamymyzdaǵy ulttyq birlik, beıbitshilik pen kelisim» qundylyǵyna sáıkes shıfrlaýdy paıdalanyp habarlama jazý barysynda bilimderin shyǵarmashylyq turǵyda qoldana bilý qabilettiligin, berilgen tapsyrmalardy oryndaý barysynda top arasynda qarym - qatynas jasaǵanda bir - biriniń kózqarastaryna qurmetpen qaraý daǵdysyn qalyptastyrý
Pánaralyq baılanys: Beıneleý óneri (syzbasy, beınelenýi), tarıh (shyǵý tarıhy), matematıka (kod jazý)
Aldyńǵy bilim6. 2. 1. 3 – aqparatty berýshi jáne qabyldaýshy arnalaryna mysal keltirý
Sabaq barysy
Kezeń Sabaqtaǵy josparlanǵan jattyǵý túrleri
Sabaqtyń basy – 5 mın
Uıymdastyrý
Oqýshylarmen sálemdesý, túgendeý, sabaqqa nazaryn aýdarý.
Úı tapsyrmasyn tekserý «Sýretter syry» ádisi arqyly
Ótken taqyryp boıynsha sýretter beriledi.
QB «Jaraısyń!», «Keremet!»
Resýrstar Stıker
Interbelsendi taqta
Daǵdy: oqýshylardyń zeıinin sabaqqa shoǵyrlandyrý, qyzyqtyrý, bilimdi shyǵarmashylyq turǵydan qoldaný daǵdylaryn damytý maqsatynda kelesi tapsyrma beriledi
Qyzyǵýshylyǵyn oıatý, másele qoıý («Mıǵa shabýyl» ádisi) Slaıd
Sabaqtyń taqyrybyn, oqytý maqsatyn habarlaý
Taqyryp: Aqparatty shıfrleý
Maqsat: Mátindik aqparatty kodtaý jáne dekodtaý túrlerimen tanysý (synypqa jańa taqyryp pen maqsatyn habarlaımyn)
Vıdeorolık
Shıfrlaý (kodtaý)- ruqsat etilgen tulǵalarǵa qoljetimdi jáne ruqsat etilmegen adamdardan qupıa saqtalatyn aqparatty túrlendirýdiń biri. Shıfrlaý - kodtaý bolyp tabylady, alaıda munda aqparatty jiberýshi men qabyldaýshyǵa ǵana belgili bir qupıa ádis qoldanylady.
Shıfrdan shyǵarý (dekodtaý)- shıfrlanǵan aqparatty bastapqy qalpyna keltirý, ıaǵnı alǵashqy mátindi alý úrdisi.
Habarlamany jasyrýdyń kóptegen tásilderi bar. Mysaly; almastyrý, Morze kody, Sezar shıfry.
Almastyrý. Almastyrý shıfrynda aldyn ala belgili erejeler men kiltterdi paıdalana otyryp, áripter bir - birimen almastyrylady. Mysaly, sózder keri baǵytta jazylýy múmkin.
Morze kody (Morze álippesi). Morze kody negizinde kod emes, shıfr bolyp tabylady. Álippeniń árbir árpi, 0 - den 9 - ǵa deıingi sandar, sonymen qatar tynys belgileri qysqa jáne uzyn dybystyq sıgnaldarmen almastyrylady. Bul sıgnaldardy ádette «núkte jáne syzyqsha» dep ataıdy. Basqa shıfrlarmen salystyrǵanda Morze kody habarlamalardy jasyrý úshin qoldanylmaıdy.
Sezar shıfryn alǵash Iýlıı Sezar qoldanǵan, sondyqtan bul shıfr Sezar atymen belgili. Sezar shıfry ártúrli shıfrlardan turady. Shıfrlar sany qoldanylatyn álipbıdiń quramyna kiretin áripter sanymen sáıkes keledi.
Sezar shıfry - eń jeńil jáne keńinen taraǵan shıfr ádisi. Ony Sezar kody, Sezar jyljytýy nemese jyljytý shıfry dep te ataıdy.
Shıfr ornyna qoıýdyń bir túri dep te ataýǵa bolady. Shıfrde árbir tańba ashyq mátinde álipbı boıynsha turaqty kólemde ońǵa nemese solǵa jyljytylyp otyrady. Mysaly, jyljytý sany 3 bolatyn shıfrde A áribi V, Á áribi G aýystyrylady.
Shıfr rım ımperatory Gaı Iýlıı Sezar atymen atalǵan. Ol osy shıfrdy óziniń generaldarymen qoldanǵan.
Krıptografıa. Qazirgi ýaqytta belgili bir aqparat mátinimen qupıalylyǵy qamtamasyz etýdiń kóptegen tásilderi bar. Osy tásilderdi zertteıtin ǵylym krıptografıa bolyp tabylady.
Krıptografıa - arnaıy kiltterdiń kómegimen shıfrlanǵan aqparatty jetkizý jáne qabyldaý ádisteri men qaǵıdalary týraly ǵylym.
Kilt - habarlamalardy shıfrlaý, shıfrdan shyǵarý kezinde krıptografıalyq algorıtmde qoldanylatyn qupıa aqparat.
Elektrondy qoltańba - elektrondyq sandyq qoltańba quraldarymen jasalǵan jáne elektrondy qujattyń durystyǵyn ári mazmunnyń ózgermeıtindigin rastaıtyn elektrondy sandyq nyshandar terimi.
Qujatty shıfrlaý - shıfrlaý arnaıy kiltterin qoldaný arqyly qujat mátinin ózgertý.

Qyzylorda oblysy,
Qazaly aýdany, Áıteke bı kenti,
E. Bozǵulov atyndaǵy №249 mektep – lıseı
Informatıka pániniń muǵalimi Aıtqalıeva Baqyt Ibaıdýllaqyzy

Aqparattardy shıfrleý júkteý